Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

LOGO'S OMROEPEN - BONT

NOS logo wit

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

NOS op 3

Programmalogo's

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Wat hebben deze twee foto's met elkaar te maken?

Meer dan je denkt. Ken je het woord klimaatvluchteling? Natuurlijk, dit komt door oorlog en geweld en dit komt door de opwarming van de aarde. Maar de klimaatverandering gaat net als bommenwerpers en de meest brute dictators grote groepen mensen uit hun huizen jagen. 

 Het einde is ook nog lang niet in zicht. Zeker als de permafrost in Rusland en Canada gaat ontdooien en al het verstopte methaan vrijkomt, wat een nog sterker broeikasgas is dan het alsmaar oplopende CO2. En dan volgt nu het bekende klimaatriedeltje. De zeespiegel stijgt, vaker extreem weer, overstromingen en droogte. En anders dan het weer is klimaat geen populair onderwerp. Zoveel gedoe.

En daar komen dus wellicht nog de nodige problemen bovenop. De VN verwacht dat in het jaar 2050 zo'n 50 tot 200 miljoen mensen letterlijk op de vlucht zijn geslagen voor het klimaat. Dat zijn pak 'm beet de inwonertallen van Zuid-Afrika tot Brazilië op de vlucht. Ook nog eens zonder officiële vluchtelingenstatus, want klimaat staat niet in dit rijtje. Maar de klimaatvluchteling is er al. 

Droogte in de Gobiwoestijn jaagt Chinese boeren massaal naar de stad. Orkaan Katrina heeft de halve bevolking van New Orleans verjaagd en de stijgende zeespiegel jaagt honderdduizenden mensen op in Bangladesh.

 En dit zijn nog maar een paar voorbeelden, maar de directe gevolgen van klimaatverandering zijn nog niet eens het grootste probleem. In dit rapport, in opdracht van de G7, wordt gewaarschuwd voor klimaatverandering als 'threat multiplier': dreigingsvermenigvuldiger. Dat betekent dat toch al kwetsbare en instabiele landen door klimaatverandering nog kwetsbaarder en instabieler kunnen worden. En ook dat zou nu al aan de gang zijn. Kijk naar het Midden-Oosten. Door wereldwijde droogte in 2010 werd een brood in Egypte bijvoorbeeld onbetaalbaar. En trokken in Syrië meer dan één miljoen boeren naar de stad met overbevolking en meer spanningen tot gevolg.

 Als klimaatverandering die regio nog verder bedreigt, waar gaan die vluchtelingen dan naartoe? 'You think migrations is a challenge today in Europe because of extremism? Wait until you see what happens when there's an absence of water, an absence of food'. 

Er spelen natuurlijk ontelbaar veel factoren mee en de cijfers zijn...

Maar klimaatwetenschappers, de G7 en de VN maken zich grote zorgen. 

Geniet nog maar even van de zon, het strand en de zee. Als 'ie maar niet te ver stijgt, want dan kunnen wij zelf onze koffers pakken.

Hoe zorgt klimaatverandering voor meer vluchtelingen?

Klimaatverandering heeft directe gevolgen zoals extreem weer of overstromingen, maar ook indirecte gevolgen. Gebieden worden moeilijker leefbaar waardoor mensen vluchten naar andere gebieden, met overbevolking en meer spanningen tot gevolg.

Opwarming van de aarde zorgt voor overstromingen en droogte

Dit soort oproepen zijn online gemakkelijk te vinden. Meisjes die al dun zijn en nog dunner willen worden en die elkaar aanmoedigen om zichzelf uit te hongeren. Ze laten zich zelfs straffen of uitschelden als ze toch iets eten. Meedoen in die pro-ana-scene kan voor die meisjes gevaarlijke gevolgen hebben en onverwachte risico's. 

Stuur die foto's op van verschillende kanten van je lichaam dan kan ik ook zien waar het vet zit in je lichaam. Pro-ana-coaches maken eigenlijk misbruik van de kwetsbaarheid van meisjes met anorexia nervosa. Ik wil je helpen met de beste bedoelingen maar dan moet je wel zorgen dat je nu naaktfoto's aanlevert. Veel meisjes zijn wel eens onzeker over zichzelf of willen afvallen. Maar voor naar schatting zo'n 7.000 meisjes of vrouwen is dat dunner willen zijn een ziekte: anorexia nervosa. 

Vaak sluipt dat erin. Ouders merken het ook vaak niet. Het begint vaak met stoppen met snoepen, gezonder willen eten. En tijdens het afvallen bij deze meisjes zie je dus dat die stoornis zich eigenlijk ontwikkelt en je hele manier van denken wordt eigenlijk overgenomen door die ziekte. Het gevolg daarvan is dat ze zich steeds dikker gaan voelen. Hele strenge gedachtes krijgen over eten, over uiterlijk, over gewicht en afvallen, soms tot hele extreme vormen. En wat kunnen de gevolgen zijn? Vreemd genoeg, en dat maakt het ook tot zo'n stoornis, ervaren deze meisjes het zelf niet als een probleem. Ze willen graag afvallen en steeds dunner worden en hebben eigenlijk zoiets van: ook naar hulpverleners en naar ouders, laat me met rust. Ik wil afvallen. Een deel van die meisjes, hoeveel weten we niet, komt in een wereld van pro-ana terecht, pro-anorexia. Pro-ana's moedigen elkaar aan nog minder te eten en delen tips over hoe ze dat doen. Deze meisjes vinden elkaar op speciale sites en fora. En als je die bezoekt, krijg je wel eerst deze waarschuwing. Dat moet namelijk van de overheid. Maar na wegklikken kom je dit soort teksten tegen. Tot een paar jaar terug waren pro-ana's vooral actief op dit soort sites. Maar nu is Insta bijvoorbeeld een plek waar mensen met anorexia elkaar ontmoeten. De hashtags #proana en #thinspiration zijn verboden, maar ook makkelijk te omzeilen. En neem Tumblr. Als je daar op thinspo zoekt, krijg je eerst deze melding te zien. Maar klik je die weg, dan vind je genoeg thinspiration. Naomi, nu 24, zocht toen ze jonger was ook online naar dit soort inspiratie. 

Het begon gewoon heel onschuldig met een beetje afvallen eigenlijk, heel simpel. En daar bleek ik supergoed in te zijn. Toen kreeg ik ook complimenten op school. Lekker bezig Naomi, ga zo door. In principe hoefde ik ook helemaal niet meer af te vallen. In principe hoefde ik überhaupt niet af te vallen want er was helemaal niks. Ik had geen overgewicht of iets dergelijks, maar ik raakte heel erg gefixeerd op de weegschaal. De echte slechte jaren dat ik echt helemaal van de wereld was, duurde drie jaar en mijn herstel duurde vijf jaar. Niet mee eten, heel veel bewegen. Ik was echt een extreem geval qua bewegen. Ik zat niet stil. Overgeven, laxeertabletten heb ik wel eens geprobeerd. Een eetstoornis is gewoon heel eenzaam. Je gaat naar binnen, je klapt naar binnen. Ik denk dat andere mensen meer naar buiten klappen als je op school bent dan laat je zien wie je bent. Praat je met mensen. Als je een eetstoornis hebt dan klap je naar binnen. Ik ging voornamelijk op zoek naar die websites, denk ik, om lotgenoten te zoeken, omdat ik me niet begrepen voelde en zelfs door mijn eigen therapeuten voelde ik me dus niet begrepen. Nou ja, dan maar op internet. Naomi zocht dus vooral lotgenoten, maar er zijn ook meisjes die nog verder willen gaan. Zij zoeken een pro-ana-coach die hen kan helpen vooral niet te eten. Die coaches zoeken ze vooral op openbare fora. Daar staat het vol met oproepen van meisjes die iemand zoeken die hen kan helpen bij het afvallen en die hen zelfs kan straffen als het afvallen niet snel genoeg gaat. En zo'n straf kan bijvoorbeeld zijn dat een meisje zichzelf moet snijden als ze toch iets eet. Je vraagt je misschien af: waarom zou je zo ver willen gaan. Erik spreekt veel met dit soort meisjes en legt uit hoe dit bij hun ziekte past. 

De aantrekkingskracht van pro-ana zit hem in nou net dat zieke deel van het meisje. Het sluit aan bij de hele strenge gedachte die de ziekte eigenlijk aan je oplegt over uiterlijk, over eten en gewicht. Meisjes beschrijven dan ook dat ze zich zo overgenomen voelen door die gedachte, dat ze op zoek gaan naar dit soort hulp Pro-ana, en zeker pro-ana-coaches, die nemen die gedachten als het ware over en worden de strenge meester op het gebied van eetstoornissen. Het contact met zo'n pro-ana-coach loopt vaak via Kik. Op die chatapp kan het allemaal anoniem. Eenmaal op Kik heeft zo'n pro-ana-coach vaak heel andere bedoelingen. Dat blijkt allemaal uit de eerste resultaten van een nieuw onderzoek. Dat onderzoek mochten wij inzien omdat we graag wilden weten wie er achter zo'n pro-ana-coach zit. Kijk even mee. De onderzoekers maakten twee nepprofielen aan van Jisse van 14 en Sarina van 15. Twee pro-ana-meisjes met een afvalwens. Binnen no time werden ze door meer dan 40 coaches benaderd op Kik. 

Opvallend was ook dat die coaches bijna allemaal direct om foto's vroegen om te kunnen checken waar iemand te veel vet had. Bodychecks. Zodra de meisjes aangaven dat ze dat niet wilden, kregen ze dit soort reacties. De onderzoekers waren verbijsterd over de reacties van de coaches. 

We zijn geschrokken van het aantal reacties van die pro-ana-coaches die hen onder druk zetten. Maar ook het feit dat er zo snel werd gevraagd naar foto's. Soms werd er al binnen één dag gevraagd: kan je foto's sturen. Kan je foto's in ondergoed sturen, kan je naaktfoto's sturen. Want anders kan ik je niet helpen. Het is aan jou, wil je dik blijven. Wil je als een varken blijven of wil je afvallen. Als je wil afvallen, moet je precies doen wat ik zeg. Anders gaat het niet werken, dus zeg het maar. Waar we echt van geschrokken zijn is dat er ook in enkele gevallen contact werd voorgesteld om fysiek af te spreken en er werd ook gewoon niet geschroomd om te zeggen: maar dan moet je wel seks met mij hebben. Ik ga je helpen maar dan moet je er wel wat voor terugdoen. Naast deze chats ondervroegen de onderzoekers tientallen echte meisjes die online naar coaches zochten. Deze enquêtes en interviews bevestigden het beeld dat er mannen achter die coaches zitten. Maar liefst 96 procent gaf aan dat er werd aangedrongen op foto's waar 60 procent aangeeft dat het ook om naaktfoto's ging. 

Zijn die meisjes daar ook op ingegaan? Sommige wel en dat was helaas ook niet het enige. Een enkele keer werd er ook voorgesteld om fysiek af te spreken. Eén meisje gaf daar ook aan: ik heb seks gehad en ik was destijds ook minderjarig. Daar zijn we heel erg van geschrokken. 

Oké, dat lijkt dus echt niet te deugen en in sommige gevallen is het dus ook echt strafbaar. Als het gaat om volwassen mannen die minderjarige meisjes vragen om naaktfoto's, dan kunnen die in theorie natuurlijk vervolgd worden voor bijvoorbeeld kinderporno. Maar ja, dan moet Justitie dat wel horen. En daar zit een probleem, want heel veel meisjes praten niet over hun ervaringen. 

Wat we uit de eerste resultaten van het onderzoek zien is dat meisjes zich schamen voor het feit dat ze contact hebben gehad met zo'n coach en soms ook denken: ik heb iets heel doms gedaan. Maar hun gedrag is wel te verklaren uit de kracht van die eetstoornis. Die is zo dwingend en onvrijwillig. 

Oké, we hebben het dus over jonge meisjes met anorexia nervosa die ziek zijn en die online makkelijk inspiratie vinden om nog zieker te worden en die dan ook nog als prooi worden gezien door mannen met andere bedoelingen. Moet je die hele pro-ana-sites, waar coaches bewust hun slachtoffers kiezen, niet gewoon verbieden? Een paar jaar geleden was daar ook al discussie over en toen is besloten om dat juist niet te doen. De reden: het zou niet te handhaven zijn en geen zin hebben. Tegelijkertijd kan een platform als Insta juist hulp bieden. En daar speelt Naomi ook een rol in. 

Toen ik ziek was wilde ik dat er iemand was zoals ik, die zei: zo zit het. Waarom doen jullie allemaal zo raar. Je weet toch zelf ook wel... Ja, gewoon straight to the point: dit zijn we aan het doen en we moeten daarmee ophouden. Dat miste ik. En dat heb ik gecreëerd en ik merk dat daar gewoon heel veel vraag naar is toch wel. En dat had ik eigenlijk stiekem misschien wel helemaal niet verwacht. Op het account plaatst ik voornamelijk... wel persoonlijke dingen ook, dat vind ik nog steeds best wel lastig af en toe. Dan denk ik, moet ik dat wel online zetten omdat het heel dichtbij komt, maar dan krijg ik een berichtje: goh Naomi, ik vind het zo fijn dat je dat ook laat zien. Bijvoorbeeld als mijn leven niet zo lekker loopt. Ik vind het wel fijn om te zien dat een leven zonder eetstoornis ook gewoon niet altijd even lekker loopt. Ik heb wel nog steeds zoiets van: ik gooi mijn hele ziel en zaligheid en gedachte op internet. Maar als ik dan weer een berichtje krijg: goh, dit heeft me zo erg geholpen, of dan zie ik dat het vijftig keer is opgeslagen. Dan denk ik: ja, oké. Het is goed. Want wat krijg je voor reacties? Deze krijg ik heel vaak, de reactie, vooral in het begin. Ik heb me nooit begrepen gevoeld. Jij stuurt mij een berichtje en ik kan gewoon weer een maand door. Verder, ja, ik krijg een vraag, ik schrijf en dan krijg ik respons en vaak is het gewoon: wow, dit zijn gewoon de woorden die ik nodig had. Dat is wel heel bijzonder. 

Met Naomi gaat het dus inmiddels goed. Zij is genezen van anorexia en zij probeert andere meisjes die daar nog niet zijn online te helpen. Mocht jij nou na het zien van deze video hulp nodig hebben, meld je dan vooral even bij je huisarts. Hulp zoeken kan natuurlijk ook anoniem. Online, bij bijvoorbeeld Proud to be me, als het gaat over eetstoornissen, of bij Chatmetfier als jij ook een nare ervaring hebt gehad met een pro-ana-coach.

Het gevaar van pro-ana-sites

Sommige jongeren met anorexia nervosa zoeken online een coach die ze helpt nog dunner te worden. Vaak zijn die pro-ana-coaches mannen, die de ziekte van de meisjes gebruiken voor het krijgen van naaktfoto’s, of om hen te misbruiken.

Coaching om nog dunner te worden en misbruik door mannen

Het kan je haast niet ontgaan zijn: de laatste tijd gaat het weer vaak over vaccineren. Vaccineren. In deze video leggen we je uit waarom we daar ineens weer over hebben.

Pokken, mazelen, rodehond, polio klinken als ziektes uit de oude doos. En dat zijn in principe ook. Althans, in de meeste westerse landen. En dat komt doordat we ons bijna allemaal laten inenten tegen deze ziektes. Niet allemaal dus. Maar daar kom ik zo nog op terug.

We beginnen met wat een vaccin eigenlijk is. Infectieziektes zoals de mazelen worden veroorzaakt door een virus of een bacterie die je lichaam binnendringt en je cellen aanvalt. Bij een inenting krijg je een verzwakte versie of een klein deel van zo'n virus of bacterie ingespoten, waardoor je lichaam antistoffen aanmaakt. Die zorgen ervoor dat je lichaam de ziekteverwekker herkent bij een nieuwe besmetting, dan word je in principe niet ziek. Dit effect werd rond 1800 ontdekt door de Engelse arts Edward Jenner. Hij hoorde dat de meisjes die de koeien melkten het koepokvirus kregen, maar later niet besmet werden met het mensenpokkenvirus. Dat wilden hij wel eens testen. Hij haalde zijn 8-jarige buurjongetje erbij, maakte een snee op zijn arm en smeerde dat in met pus uit een koeienuier.

Klinkt smerig, maar het werkte wel. Na deze ontdekking bij pokken werden meer vaccins bedacht en de methodes werden beter. In de jaren vijftig introduceerde Nederland het Rijksvaccinatieprogramma.
Meest tragische is dat de ziekte, zoals de naam al zegt, vooral onder kinderen slachtoffers maakt.

Alle kinderen konden vanaf dat moment gratis ingeënt worden tegen een hele reeks infectieziekten. En met effect. Uit onderzoek blijkt dat sinds het vaccinatieprogramma is ingevoerd, er tussen de 6.000 en 12.000 sterfgevallen is voorkomen. Polio bijvoorbeeld: hoor je nooit meer iemand over. Zoals je ziet is dat sinds we vaccineren praktisch verdwenen. Al die inentingen zijn niet verplicht. Maar zelfs als je ouders jou om welke reden dan ook niet hebben laten inenten, is de kans op besmetting met één van die infectieziektes klein. En dat komt door kudde-immuniteit.

Dat betekent dat als er genoeg kinderen ingeënt zijn tegen een bepaalde infectieziekte, de hele groep eigenlijk beschermd is tegen de ziekte. Dus stel: als dit figuurtje de enige in de groep is die niet gevaccineerd is, dan kan een infectieziekte zich niet verspreiden. Ook als er een paar niet ingeënt zijn tegenover een groot percentage dat dat wel is, dan is er nog steeds groepsimmuniteit. Maar als dat percentage daalt, komt de groepsimmuniteit in de problemen en is de kans dat een ziekte zich onder de niet-ingeënte figuurtjes verspreidt een stuk groter. Dat percentage is de vaccinatiegraad. Die moet volgens de Wereldgezondheidsorganisatie 95 procent zijn om ervoor te zorgen dat infectieziekten zich niet of nauwelijks kunnen verspreiden.

En daarom hebben we het er weer over. De gemiddelde vaccinatiegraad in Nederland daalt. Minder ouders laten hun kind inenten omdat ze de vaccins niet vertrouwen of omdat ze het niet nodig vinden. De anti-vaxxers. Wat de gevolgen kunnen zijn van een lage vaccinatiegraad zagen voor het laatst in 2013. Toen braken de mazelen uit op de Biblebelt. Daar is niet in enten vanwege religieuze redenen vaste prik.

‘Wij vragen om reiniging door het bloed van Jezus.’

Door de lage vaccinatiegraad en een hoop niet-gevaccineerde mensen dicht bij elkaar ging het razendsnel. Er ontstond een epidemie in de regio. Gevolg: een paar honderd ziekenhuisopnames en een niet gevaccineerd meisje van 17 dat overleed. Maar de vaccinatiegraad daalt de afgelopen jaren dus ook buiten de Biblebelt. Kijk maar naar deze kaart van alle gemeenten in Nederland.

Wat daarnaast speelt is dat mazelen weer vaker voorkomt in Europa. En de kans dat je ermee in aanraking komt als je in het buitenland bent en het meeneemt naar Nederland is daardoor groter en dat zie je nu gebeuren. In 2019 is in Nederland tot half april twintig keer melding gemaakt van mazelen bij het RIVM. Meer dan in de voorgaande jaren.

En juist met mazelen is het tricky om twee redenen. Het is één van de meest besmettelijke virussen dat in het ergste geval dodelijk kan zijn. En 2: kinderen krijgen pas een eerste inenting als ze veertien maanden zijn. Als baby ben je tot zes maanden nog beschermd door de antistoffen die je meekrijgt van je moeder. Daarna ben je dus kwetsbaar. Tot de eerste inenting.

Als er dan oudere kinderen in je omgeving zijn die ook niet ingeënt zijn, is de kans op verspreiding groter. Daarom zeggen verschillende kinderdagverblijven, meer dan honderd verspreid over heel Nederland, dat ze niet-gevaccineerde kinderen weigeren. 'Dan kies ik toch voor de veiligheid van de andere kinderen.'

In Duitsland gaan ze nog verder. Daar wordt waarschijnlijk een wet ingevoerd die ouders verplicht om hun kinderen te laten inenten en in Australië kunnen anti-vaxxers de kinderbijslag vergeten. Dat is het buitenland. Hier in Nederland is de politiek er nog niet uit of vaccineren verplicht moet worden. Voorlopig is het nog een vrije keuze die aan de ouders zelf is. Maar volgens experts maak je als ouder niet alleen de keuze voor je eigen kind maar ook deels voor de kinderen van een ander.

Waarom is het gevaarlijk als minder mensen gevaccineerd zijn?

Ziektes als pokken, mazelen, rodehond en polio komen dankzij vaccins weinig voor. Nu er meer mensen zijn die niet gevaccineerd zijn, komen deze ziektes terug. Dit is gevaarlijk voor baby’s die nog niet ingeënt kunnen worden.

Kudde-immuniteit zorgt dat niemand ziek wordt

Piepjong, pensionado, premier, prinses, presentator van NOS op 3. Iedereen fietst. Gezond, goed voor het milieu. Niks mis mee, maar die fietspaden in de stad worden wel steeds voller.
In Amsterdam zijn snorfietsers of snorscooters op fietspaden daarom nu verboden, om zo de fietspaden een stukje veiliger te maken voor fietsers.
Buiten de steden hebben ze zo hun eigen problemen op het asfalt. Mannen en vrouwen die vaak in strakke pakjes in het weekend voorbij komen scheuren zonder te bellen. Wielrenners.
En ook die andere weggebruikers met motortjes. E-bikers, die de snelheid op fietspaden flink verhogen. Door die drukte wordt het er niet veiliger op.

Nederland is fietsland. Ongeëvenaarde wereldkampioen. Maar blijven we dat ook? Hoe dan?

Dit soort wegen vind je door het hele land. Nederland telt zo'n 35 duizend kilometer aan fietspad. In 1996 was dat nog niet eens de helft.
Het drukste fietspad ligt hier in Utrecht. Hier staan ze 's ochtends in de file. En alle fietsen moet je natuurlijk ook ergens kwijt. Hier is ook gelijk de grootste fietsenstalling ter wereld.
Dat levert dan ook gelijk weer bezoekjes op van de buitenlandse pers. Ook leuk voor het imago.
Voor jou misschien de normaalste zaak van de wereld dat we zo zijn ingericht op fietsen en we zo'n fietsnatie zijn, maar het had helemaal niet veel gescheeld of we waren dat helemaal niet geweest.

Begin vorige eeuw was de fiets al heel populair, maar na de Tweede Wereldoorlog nam het aantal auto's explosief toe. En die hadden ruimte nodig. Dit soort plannen werd gemaakt voor Amsterdam. Ik heb een ontwerp voor zes grote invalswegen. Cityweg, een snelweg in de stad, op het tweede niveau. Met openbaar vervoer in de middenberm.

De fiets had het zwaar. Het grote keerpunt kwam in 1972. Het aantal verkeersdoden piekte toen op bijna 3200, onder wie 400 kinderen van onder de 14. Ook de oliecrisis begin jaren zeventig gaf de fiets wind in de rug. Autorijden werd duur. Fietsen werd aangemoedigd en autogebruik ontmoedigd. En dat werkte: het aantal fietsers stijgt en stijgt en stijgt. De fiets is dus echt niet meer van de weg weg te denken. Sterker nog, er zijn meer fietsen dan mensen in ons land. Bijna 23 miljoen, en steeds meer elektrisch. In 2010 werden er 166.000 elektrische fietsen verkocht en 655.000 stadsfietsen. Die stadsfietsen, dat worden er steeds minder: 399.000, maar, kijk mee. Het aantal elektrische fietsen verdubbelt bijna: 294.000. Ze naderen elkaar dus. Die elektrische fiets krijgt mensen vaker het zadel op. Oudere mensen kunnen langer doorfietsen maar die krijgen wel meer ongelukken. Ik had het in het begin van deze video al over het aantal doden op het fietspad. Dat waren er in 2017 dus voor het eerst meer dan doden in de auto.

En die doden. Dat zijn vooral oude mensen. Driekwart van de fietsdoden was ouder dan zestig. Natuurlijk is elke dode er één te veel, maar tegelijkertijd is het aantal fietsdoden in Nederland het laagste ter wereld als je het afzet tegen het aantal kilometers dat we hier fietsen.
Dat zou onder meer kunnen komen door onze fietsskills. We leren bijna allemaal op jonge leeftijd fietsen. En bedenk ook: veel automobilisten zijn ook fietsers en vice versa. We snappen elkaar dus. Maar denk ook aan de goede infrastructuur. Ons land is ingericht op fietsers.

En ondertussen wordt er van alles bedacht om de boel nog veiliger te maken. Zo komen er meer 30 kilometer per uur-zones. Als auto's minder hard gaan rijden, is dat natuurlijk veiliger voor iedereen. Maar het idee erachter is ook dat het verschil in snelheid tussen auto's en fietsers afneemt, en dat meer fietspadgebruikers naar de rijbaan kunnen. In Eindhoven bijvoorbeeld moet binnen de bebouwde kom 30 de nieuwe norm worden. En dan is er nog zoiets als de frietzak. In Amsterdam vind je er een paar. Het gaat dan om drukke fietspaden waarbij ter hoogte van het stoplicht bredere ruimte is, zodat er meer fietsers kunnen wachten.

Daarna loopt het fietspad als een trechter of frietzak toe. Zo kunnen er meer fietsers in één keer door groen fietsen. Krijg je geen file. En ondertussen proberen ze in Den Haag nog meer mensen op de fiets te krijgen. Vooral mensen die nu met de auto naar hun werk gaan. De staatssecretaris investeert 345 miljoen euro, onder andere in extra snelle fietsroutes en meer plekken om je fiets na de rit weg te zetten. Dit moet er uiteindelijk voor zorgen dat de komende paar jaar 200.000 mensen extra op de fiets naar hun werk gaan.

Op dit moment fietsen we met z'n allen al ruim 15 miljard kilometer per jaar in Nederland. Dat is 375.000 keer de aarde om. En het wordt dus waarschijnlijk alleen nog maar meer. Je bent fietsland of je bent het niet hè.

Hoe blijft fietsen in Nederland veilig?

Onze fietspaden worden steeds voller. Bovendien zorgen verschillen in snelheid met e-bikes en wielrenners voor minder veiligheid. Genoeg ruimte en 30-kilometerzones zorgen ervoor dat fietsers veilig blijven.

Nederland fietsland

Er gaan bommen af op het ministerie van Binnenlandse Zaken en ook het huis van de staatssecretaris is doelwit.

Ik heb het over de nacht van 12 op 13 november 1991. Een zware explosie om drie minuten over vier verwoestte het huis van de staatssecretaris.

Acties uitgevoerd door leden van RaRa, een extreem-linkse terreurgroep.

Dat dat kan in dit land. Dat is een volstrekt nieuwe ervaring. Dat is schokkend.

Rara bestaat niet meer, maar links- en rechts-extremistische groepen staan nog altijd op de radar van de AIVD. Sterker nog: dit zegt de baas van de AIVD over het jaarverslag van de inlichtingendienst. Waar wij met name aandacht voor vragen in het jaarverslag is de ontwikkeling van links- en rechts-extremisme. Oké, links- en rechts-extremisme. Links en rechts, dat kennen we. Maar eerst: wanneer is iemand eigenlijk een extremist? Leggen we je uit. Kijk: iedereen heeft zo zijn eigen beeld van de maatschappij en waar die naartoe moet. Om dat voor elkaar te krijgen, kan je natuurlijk stemmen of je kan bijvoorbeeld actievoeren zoals activisten doen. Zolang je je aan de wet houdt en de democratie en de rechtsstaat respecteert: niks aan de hand. Maar er zijn ook groepen die dat niet doen en daar maakt de AIVD zich zorgen over, namelijk: Wat we bovendien zien is dat het een vorm van activisme krijgt waardoor we een zorg hebben en dat activisme niet overslaat in extremisme. En met extremisme bedoelen we uiteindelijk mensen die bereid zijn geweld te gebruiken, bedreigingen, intimidatie te hanteren.

Als een activist de democratie in gevaar brengt, is hij een extremist en dat kan hij doen door fysiek geweld maar ook door bijvoorbeeld systematisch haat te zaaien of angst te verspreiden. En, zo zegt de AIVD, een extremist kan in zijn uiterste vorm een terrorist worden.

Oké, tot zover de definities. Nu de denkbeelden. Wat willen links- en rechts-extremisten? Allereerst de thema's van links. De AIVD heeft het over verzet tegen het asielbeleid. Vaak willen ze een ruimhartiger beleid voor vluchtelingen. Anarchisme. Ze willen een samenleving zonder autoriteit. Anti-fascisme. Ze zijn tegen nationalistische en extreem-rechtse groepen en dierenleed en milieuvervuiling.

Aan de andere kant: rechts-extremisme werd lang gekenmerkt door neo-nazistische gedachtegoed. Dat neemt al tientallen jaren af. De AIVD zegt nu dat anti-islam-ideeën vaak in combinatie met ideeën over de nationale identiteit en het alt-right gedachtegoed de belangrijkste denkbeelden zijn. Alt-right? Volgens de AIVD zijn daarbinnen verschillende stromingen, maar is de grote overeenkomst dat aanhangers denken dat de blanke mens door andere rassen in zijn voortbestaan wordt bedreigd. Links- en rechts-extremisten hebben trouwens ook iets gemeen: ze zijn beide tegen de huidige overheid. Hoe gaan linkse en rechtse extremisten, naast demonstreren, te werk?

Een bekende techniek van linkse extremisten: intimiderende home visits van tegenstanders, bijvoorbeeld van medewerkers van de immigratiedienst die onder meer gaan over het uitzetten van asielzoekers en het online zetten van namen, adresgegevens en foto's, het doxxen.

En dan is er nog het bekladden van huizen, zoals hier in Friesland waar de kandidaat wordt uitgemaakt voor fascist.

Op de voordeur staat met verf een anarchistisch teken en het vrouwen symbool. Linkse extremisten lijken eerder bereid geweld in te zetten dan rechts-extremisten, zegt de AIVD. Binnen Nederland dan.

Want er zijn inmiddels genoeg voorbeelden van aanslagen van rechts-extremisten. Bij terroristische aanslagen op twee moskeeën in Christchurch in Nieuw-Zeeland vallen zeker 49 doden. Al is vorig jaar deze man opgepakt. Vincent T. Hij is veroordeeld voor het plannen van moord op moslims en linkse kopstukken. Maar in Nederland worden rechts-extremisten met name online steeds actiever. Daarover later meer. Niet dat ze offline niet van zich laten horen. Kijk maar, dit is in Enschede in 2016.

Toen werden molotovcocktails tegen de moskee aan gegooid. Dit is gepland, dit is besproken, het is voorbereid en het is met een bepaalde bedoeling uitgevoerd.

De AIVD noemt dat de eerste uiting van rechts-extremistisch terrorisme in Nederland. Een andere uiting van extreemrechts: de bezetting van deze islamitische school in Amsterdam eind 2017. Maar niet al het extremisme bereikt de buitenwereld. Zo is er het studiegenootschap Erkenbrand dat in lezingen het rechts-extremistisch gedachtegoed volgens de AIVD in een intellectueel jasje giet. Erkenbrand is één van de rechts-extremistische groepen van ons land. De Anne Frank Stichting telde er in 2016 26. Daaronder vallen ook Pegida, NVU en Identitair Verzet. Hoe dat links zit? In opdracht van het ministerie van Justitie werd onderzoek gedaan naar extreemlinkse groepen. 27, en dan hebben we het over groepen als No Border Network Nederland, Anarchistische Groep Amsterdam en Antifascistische Actie, ook wel Antifa. Hoeveel mensen zijn aangesloten bij die extremistische groepen, dat is moeilijk te zeggen. Cijfers zijn er nauwelijks. In elk geval niet up to date. In 2010 schatte de AIVD dat er zo'n 300 rechts-extremisten waren. Maarja, da's 2010, al zeggen experts wel dat het aantal rechts-extremisten redelijk gelijk blijft. En links? Links ziet justitie hier zo'n 40 tot 50 kernfiguren die al jaren in de scene zitten en aan de touwtjes trekken, maar daaromheen zit een veel grotere schil van zo'n twee- tot driehonderd mensen waar maar weinig zicht op is. Zelfs als je dat allemaal bij elkaar optelt kom je op relatief lage aantallen. Maar wat ze doen kan wel veel impact hebben.

En, zeggen deskundigen, dit zijn alleen de mensen die zich aanmelden bij een organisatie. Er zijn ook veel mensen actief buiten organisaties om. Online. En daar maakt de AIVD zich de laatste jaren zorgen over. Eenlingen kunnen bijvoorbeeld op fora steeds verder radicaliseren.

Het zijn die lone wolves waar de inlichtingendiensten zich vooral druk om maken. Vooral extreemrechts groeit online flink en dat zie je in agressieve en opruiende teksten. Op de meeste punten staan links- en rechts-extremisten dus lijnrecht tegenover elkaar. En dat zie je vaak ook. Letterlijk.

‘Grenzen sluiten en de-islamisering zijn de oplossing.’
Tegendemonstranten aan de overkant van het park proberen dat luisteren nog te verstoren.

Ze zijn dus ook heel druk met elkaar. Sterker nog: er wordt wel eens gezegd dat als je extreemlinks in de gaten houdt, je extreemrechts er gratis bij krijgt.

Wat is links- en rechts-extremisme?

Iedereen heeft een beeld van hoe de maatschappij zou moeten zijn. Als mensen hun idee door middel van geweld, bedreigingen en intimidatie nastreven, dan noem je deze mensen extremisten. Dit kan de democratie in gevaar brengen.

Extreem actievoeren om je politieke zin te krijgen

Het maandelijkse feestje, de rooie vlag die uithangt of aan de rooie zijn. Je kunt er genoeg benamingen voor bedenken, maar eigenlijk hebben we het er niet vaak genoeg over: ongesteld zijn.
En dat is een probleem, want zo kunnen ernstige aandoeningen gemist worden. Het kan zelfs zo zijn dat vrouwen hierdoor onvruchtbaar worden.
Ik kan niet naar school, kan niet aan het werk, ik kan helemaal niks eigenlijk. Ja, meid, dat hoort erbij. Wat is nog normaal, wat is niet normaal? Ik dacht, ik moet vechten, ik moet gewoon sterker zijn, kom op, je kan het. Kijk even mee. Iets meer dan de helft van de Nederlandse bevolking is vrouw. Een groot deel daarvan is iedere maand ongesteld. Als vrouw heb je daar gemiddeld 38 jaar van je leven mee te maken.
En eigenlijk weten we helemaal niet zo goed hoe al die vrouwen, dat kan ook je vriendin of je zus of je moeder zijn, die periode precies ervaren. Maar door een gigantisch onderzoek van het Radboud UMC, gehouden onder 42000 Nederlandse vrouwen, kunnen we er nu een stuk meer over zeggen. Zij vulden een online enquête in over de impact van hun ongesteldheid op hun dagelijks leven.
We vroegen Bertho Nieboer, de hoofdonderzoeker, wat volgens hem de belangrijkste uitkomsten te zijn.
Wat ons betreft is 1 van de meest opvallende uitkomsten dat toch ruim 85 procent van de vrouwen aangeeft last hebben van menstruatiepijn, waarbij 60 procent van de vrouwen dat aangaf dat ze daar zoveel last van hadden dat ze ook een schema af en toe daarop moesten aanpassen. Dat ze bijvoorbeeld sociale afspraken uit de weg gaan, of in een wat mindere intensiteit inplannen, of zelfs zich ziek moeten melden op hun werk.
Ik zat er echt van te kijken dat zoveel vrouwen hevige klachten hebben.
Dan hebben we dus bijvoorbeeld over buikpijn, psychologische klachten, moeheid, rugpijn, hoofdpijn en hevig bloeden. Zo erg zelfs, dat zijn dagelijkse gaan en staan er op moeten aanpassen.
En de helft van de vrouwen praat er niet over als ze belemmerd zijn door deze menstruatieklachten, blijkt uit het onderzoek.
En dat wegstoppen kan grote gevolgen hebben, want die hevige menstruatieklachten horen er helemaal niet per se bij. Het is niet normaal als jij je ziek moet melden, of dat jij de dag alleen maar door kan komen met 8 pijnstillers op.
Als je zoveel last hebt, raden experts aan om naar de huisarts te gaan. Want het kan zo zijn dat er een onderliggend probleem is. Eén daarvan is bijvoorbeeld endometriose, daar krijgen best veel vrouwen mee te maken.
Endometriose is slijmvlies wat eigenlijk aan de binnenkant van de baarmoeder hoort te zitten, wat aan de buitenkant van de baarmoeder terechtkomt. En dan is de meest voorkomende plek waar het dan terechtkomt de buikholte. Het moment dat je dan gaan menstrueren, kan het zijn dat die plekken ook gaan bloeden en gaan trekken en pijn gaan geven. Als je daar dat dan niet weet en je loopt daarmee door, dan kan het zijn dat door die verklevingen en door schade aan de eierstokken bijvoorbeeld, je onvruchtbaar kunt raken.
Naar schatting hebben 1 op de 10 vruchtbare vrouwen. Dat zijn alleen in Nederland al honderdduizenden vrouwen. Nu worden die niet allemaal onvruchtbaar, maar je moet er niet mee blijven doorlopen, want dat kan extreme gevolgen hebben.
Normaal gaat de ongesteldheid er zo aan toe. De baarmoeder maakt zich in de loop van de maand klaar voor het innestelen van een bevrucht eitje. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker om dat eitje op te vangen. Maar als er geen bevruchting plaatsvindt, wil je lichaam van dat slijmvlies af. En dat is dus wat er met bloed tijdens de menstruatie naar buiten komt.
En heb je endometriose, dan heb je tijdens je ongesteldheid nog eens extra pijn.
Ja en ik sprak dus met Bianca en die moest zich dus iedere maand 4 dagen ziekmelden vanwege de hevige pijnklachten. Uiteindelijk bleek dat dus te komen door endometriose. Tijdens mijn menstruatie kon ik gewoon niet functioneren. Ik viel op een gegeven moment flauw van de pijn. Ik bleek eigenlijk al vol te zitten met verklevingen van de endometriose die die gewoon dus nu ook alle tijd heeft gehad om te woekeren. Op veel plekken op de darmen. En bij de eierstokken, de eileiders. Die waren al ja eigenlijk afgestikt door de endometriose. Ik heb een behoorlijke operatie gehad. Voordat ik die operatie inging, kreeg ik een keuze. Moesten we gaan voor kwaliteit van leven of voor een kinderwens. Ik had geen krachten meer, überhaupt niet voor mezelf dus ik kon me niet voorstellen dat ik een ukkie zou hebben. Kwaliteit van leven betekende ook een operatie, dus het verwijderen van de endometriose. Dat klinkt heel aanlokkelijk. Doe alles maar, alles mag. En dan word je wakker. Je krijgt te horen dat je dus niet meer zwanger kan worden. Dat is denk ik wel het moeilijkste aan het hele... Nog niet eens die pijn. Dat is wel heftig. Want je hebt wel een kinderwens. Ja.
Maar hoe kan het dan, dat dit zo vaak gemist wordt? Dat er allemaal cystes en verklevingen in je buik zitten, maar dat een arts het dan toch niet ziet.
Dat komt dus doordat vrouwen met endometriose dat vooral voelen tijdens hun ongesteldheid. Huisartsen denken dus al gauw dat je een hevige menstruatie hebt en dat het erbij hoort.
Uit een ander recent onderzoek blijkt dat huisartsen te weinig weten over deze aandoening. Ze denken bijvoorbeeld eerder aan darmklachten. Mede daardoor duurt het gemiddeld 7 jaar voordat vrouwen weten dat ze endometriose hebben.
Bij Bianca duurde dat dus nog langer. Pas na 11 jaar kreeg zij de goede diagnose, maar toen was het eigenlijk al te laat. Ik ben wel een aantal keren naar de huisarts geweest, ook naar verschillende huisartsen. Maar ook daar kreeg ik te horen: dat hoort erbij. Dus dan kom je bij de volgende afspraak. En dan wordt verteld: misschien ligt jouw pijngrens ook wel heel laag. Als je gruwelijk veel pijn ervaart, dan is dat gewoon een klap in je gezicht. En ik dacht, ik moet vechten, ik moet gewoon sterker zijn. Dat is niet te omschrijven eigenlijk. Dat raakt me nog steeds. Als een vriendin van mij een kindje krijgt, of mijn zus onlangs, dan realiseer ik me wel even wat me eigenlijk afgepakt is. Wat voorkomen had kunnen worden.
Naar aanleiding van het grote menstruatie-onderzoek van het Radboud UMC wil het genootschap van huisartsen dat de zorg bij menstruatiepijn en endometriose verbetert.
Maar niet alleen huisartsen spelen een rol, ook wij praten er niet genoeg over, of zeggen het niet eerlijk als wij ons niet oké voelen tijdens onze menstruatie. Wat is normaal, wat is niet normaal? Ik denk dat sommige vrouwen wel aan de bel trekken en ook wel aangeven dat ze veel last hebben, maar er is nog steeds een hele grote groep vrouwen in Nederland die toch denkt dat het erbij hoort. Of denkt dat ze niet moeten zeuren. En toch geen hulp gaat zoeken.
Het lijkt me eigenlijk best wel lastig om hier als vrouw mee te dealen. Moet je nou als je hevige menstruatiepijn hebt gelijk bang zijn dat je onvruchtbaar wordt?
Je kan niet zeggen: als meisje heb je zoveel kans om dit te krijgen en daarmee heb je zoveel kans dat je onvruchtbaar wordt, maar we weten wel dat uit een groep vrouwen die onvruchtbaar is, dat een grote groep daarvan endometriose heeft. Dus het is wel degelijk een ziekte met consequenties. Gelukkig gaat het niet altijd mis. Er zijn ook vrouwen die er op tijd bij zijn, zoals Emma. Zij slikt medicatie die ervoor zorgt dat de verklevingen bij haar baarmoeder niet verder groeien. Naarmate hoe vaker ik menstrueerde kreeg ik meer pijn. Toen heb ik tegen mijn moeder gezegd: dit is eigenlijk echt niet normaal hoeveel buikpijn ik heb. Eigenlijk best wel frustrerend. Ik kan niet naar school, ik kan niet aan het werk, ik kan helemaal niks eigenlijk. Ik ben bij de huisarts geweest, in het ziekenhuis, en ze hebben nog niks gevonden. En toen bleek dus dat mijn tante endometriose had. Ze zei: moet je eens kijken, misschien heb je dat ook wel. Toen ik bij de gynaecoloog kwam, toen hoorde ze het eigenlijk gelijk al aan mij. Dat ik wel endometriose zou hebben. Was het fijn, die erkenning? Ja best wel. Ik voelde gewoon gelijk al een stukje begrip. Heel veel vrouwen lopen gewoon door met klachten. We hopen dat dit een goede stap is in de richting van meer openheid hierover en dat vrouwen zich ook zeker geen zeur voelen als ze hiermee naar de huisarts gaan, en ook meer begrip van omgeving dan wel werkgevers als er vrouwen zijn die dus dermate last hebben daarvan dat ze misschien toch een wat aangepast schema moeten hebben. Het is dus echt belangrijk dat we daarover praten. Niet alleen met andere vrouwen, maar ook met je vriend, partner of misschien zelfs op je werk.

Wat is endometriose?

Als je heel veel pijn hebt als je ongesteld bent, kan je endometriose hebben. Hierbij zit slijmvlies dat in de baarmoeder hoort te zitten, ook op andere plekken in het lichaam, bijvoorbeeld de buikholte.

Veroorzaker van abnormaal pijnlijke menstruatie

Vroeger was de weerman of -vrouw al blij als ze het weer van morgen een beetje bij benadering konden inschatten. Morgen overdag dan neemt de flink toe. Verder zit er veel bewolking waar af en toe een bui uit valt, valt en de temperatuur wordt niet hoger dan een graad of 12 à 13. Tegenwoordig kunnen meteorologen het weer tot een aantal dagen vooruit in grote lijnen voorspellen. En dan in de nieuwe werkweek, dan gaan we toch weer over naar een wat kouder weertype, dus ook weer kans op sneeuw. Handig als je plannen voor het weekend uitrolt, maar ook van groot belang voor bijvoorbeeld Post NL.
Fijn allemaal. Maar hoe kan het eigenlijk dat we tegenwoordig het weer zo veel beter kunnen voorspellen?
Dat heeft 3 oorzaken. Meteorologen kunnen tegenwoordig veel meer metingen doen van de atmosfeer, ze hebben veel sterkere computers, en: de pluimverwachting. 
Eén: metingen. Het begint allemaal met waarnemingen in de atmosfeer. Vroeger had je alleen informatie van een handvol weerstations. Op de observatietoren zijn talloze instrumenten aangebracht. Maar met tientallen weersatellieten kunnen ze tegenwoordig het weer op elke vierkante kilometer in de gaten houden, tot in de meest afgelegen jungle of woestijn. Zo meten ze bijvoorbeeld de temperatuur van de grond, van de oceaan en de bovenlucht of de bewolking en de vochtigheid. Die satellieten meten zelfs windsnelheden boven de oceanen. Hoe dan? Zo'n satelliet stuurt een signaal naar een oceaanoppervlak en luistert vervolgens naar de echo. Bij harde wind is de zee veel ruiger en krijg je een ander soort echo dan bij een spiegelgladde zee. Dus de ruwheid van de zee is de maat voor de windsnelheid. Gaaf toch? En zo zijn er talloze andere metingen. Dankzij al die waarnemingen kunnen meteorologen een inschatting maken van hoe de atmosfeer zich de komende dagen ontwikkelt, en daarvoor wordt de atmosfeer opgedeeld in vakjes. Elk vakje krijgt zijn eigen temperatuur, luchtdruk, vochtigheid, hoeveelheid bewolking et cetera. Vervolgens kijken ze hoeveel warmte, vocht en bewolking van het ene vakje naar het andere vakje stroomt. En niet alleen tweedimensionaal met horizontale punten, ook met verticale lagen. De atmosfeer is tenslotte niet plat. Er zijn grote verschillen tussen wat er hier op de grond of juist een paar kilometers de lucht in gebeurt. Maar alles heel nauwkeurig meten is één. Al die minutieuze waarnemingen in een formule proppen en haar berekeningen op loslaten, dat is twee. 
Supercomputers. Vroeger had je supercomputers ter grootte van zeecontainers. Maar die waren nog een stuk langzamer dan jouw smartphone. Die supercomputers doen alle berekeningen over die vakjes waar ik het net over had.
Of ja, vakjes…
40 jaar geleden waren het grote vakken van 800 bij 800 kilometer. En dus kreeg je één en dezelfde verwachte temperatuur voor een gebied van Amsterdam tot Zürich. Niet echt heel nauwkeurig. Maar de supercomputers van vandaag maken 58 biljoen berekeningen per seconde. Daarbij vergeleken steekt jouw telefoon dan weer schraal af. De supercomputers van nu zijn zo krachtig dat we de hele aardbol kunnen opdelen in vakjes van 11 bij 11 kilometer, iets nauwkeuriger. Daardoor krijg je nu zelfs in Zutphen een andere weersverwachting dan in Twello. 
Om met al die metingen en berekeningen een beetje goede voorspelling te kunnen doen, hebben meteorologen ook nog wat slimme trucjes.
Nummer 3, de pluimverwachting. Heeft verder niks met deze te maken, maar wel met deze. zo'n pluimverwachting betekent dat je niet één keer een berekening maakt voor het weer van de komende 14 dagen, maar wel 60 keer. Elke keer net iets anders. Heel belangrijk daarbij is het startpunt. Zo'n computermodel moet weten waar hij moet beginnen met rekenen. Hij moet weten wat voor weer het nu is, en pas dan kan je kijken hoe het er over een uur, 3 uur, 24 uur, 3 dagen of zelfs 14 dagen uitziet. Maar een kleine onnauwkeurigheid in het begin levert een grote fout op over pak 'm beet 10 dagen. Denk maar aan een potje biljart. Als je de bal in het begin net een heel klein beetje anders raakt, heb je na een paar minuten al een heel ander verloop van het potje. Omdat je het beginpunt nooit helemaal precies weet tot achter de komma, maakt zo'n supercomputer niet één maar dus 60 weersverwachtingen, steeds met net een iets ander beginpunt. Die 60 weersverwachtingen waaieren na een paar dagen steeds verder uit. En daarom heet het een pluim. 
Lijken al die 60 resultaten heel erg op elkaar, Dan ben je als meteoroloog behoorlijk zeker van je zaak. Maar lopen die resultaten nou heel erg uiteen, dan is de verwachting ook een stuk onzekerder. En dus weet je als weerman of -vrouw niet alleen wat voor weer het wordt, maar ook hoe zeker je daarvan bent. En weet je wie daar vooral heel erg blij mee is? De man die ons al deze info heeft ingefluisterd, en nu al weet of hij volgende week handschoenen aan moet: onze eigen PKM.
In de toekomst mogen we dus nog veel preciezere weersverwachtingen verwachten. Want natuurlijk, ik hoor het je gewoon denken: er gaat af en toe nog wel eens wat fout. Dat is helaas onvermijdelijk. Dat komt vooral omdat sommige weerprocessen zich op piepkleine schaal afspelen. Een paar voorbeelden. Om te beginnen: mist. Een mistbank is vaak kleiner dan zo'n vakje van 11 bij 11 kilometer, en die ontstaat in de onderste 10 of 20 meter van de atmosfeer. Dat is zo specifiek in zo'n dun laagje, dat gaat de huidige weermodellen gewoon boven de pet. 
Een ander voorbeeld: onweersbuien. Een weerman kan prima aangeven in welk deel van Nederland er kans is op onweersbuien. Maar niet precies waar. Die buien zijn namelijk vaak heel lokaal. Zo dondert en bliksemt en regent het in Mariahout, terwijl het in Eindhoven kurkdroog is.
Om ook die laatste subtiele processen beter in de weersverwachting te krijgen, moeten we gewoon geduld hebben. Want in de woorden van Peter: het wordt alleen nog maar beter. Het is wachten op nog meer satellieten, nog meer data en nog snellere computers.

Hoe voorspelt een meteoroloog het weer?

Gaat het regenen of blijft het droog? De weerman of -vrouw weet tegenwoordig het weer een stuk beter te voorspellen dan 40 jaar geleden. Welke technieken worden gebruikt om het weerbericht samen te stellen?

Metingen, berekeningen en de pluimverwachting

Bijna alles wat je koopt en de onderdelen waarmee die spullen gemaakt worden, zat ooit in een container. The Economist heeft uitgerekend dat de container de afgelopen 50 jaar meer heeft gedaan voor de wereldhandel dan alle handelsakkoorden bij elkaar en dan te bedenken dat de container zo'n 60 jaar geleden nog niet eens bestond. Voor de uitvinding van de container ging het zo: er waren spullen in allerlei soorten en maten en havenwerkers waren soms weken bezig om die spullen een beetje goed op het schip te krijgen. Totdat deze beste man, de Amerikaan Malcom McLean, de container bedacht: een box van staal van zo'n 6 meter bij tweeënhalve meter die je in één keer op een schip kon plaatsen en die vervolgens ook weer direct van het schip de trein of de vrachtwagen op kon. 
Die container zorgt ervoor dat we nu producten heel simpel van de ene naar de andere plek kunnen krijgen en dat hij daar ook nog eens superefficiënt verwerkt kunnen worden. Dat alles zorgt ervoor dat het vervoer per schip zo goedkoop kan. 
En dat ontwerp van 60 jaar geleden: niets veranderd. Het is nog steeds diezelfde container die je nu op het spoor, de weg en het water vindt. De hele infrastructuur wereldwijd is erop afgestemd. Overal ter wereld is hij hetzelfde en gebruiken ze er dezelfde termen voor: T.E.U., Twenty Foot Equivalent Unit. Maar tegenwoordig zijn het er vaak wel vaak twee aan elkaar geplakt, F.E.U. noemen ze dat formaat, Forty Foot Equivalent Unit. 
En hoe meer containers er op een schip passen, hoe goedkoper dat is. Dat gegeven heeft ervoor gezorgd dat schepen maar blijven groeien. 
Kijk maar naar de grootste schepen per decennium. In 1956 pasten er op het allereerste containerschip 58 containers. Tien jaar later was dat een stuk meer: 1530. Vier jaar later was dat alweer bijna verdubbeld en in 1988 konden ze al 4500 containers kwijt op een schip. In de jaren 90 meer dan 8000, begin van deze eeuw 11000 en vanaf 2012 ging het hard: van zestienduizend naar 18270 naar 19000 naar 21413 in 2018. Die schepen, waar meer dan 20.000 T.E.U.'s op passen, die zijn echt huge. Dit hier is de Euromast, die is 185 meter hoog, en dit is zo n megaschip: meer dan 2 keer zo lang, want we hebben het hier over schepen van 400 meter lang, 58 meter breed en 32 meter diep. 
En dat die schepen zo groot zijn, heeft ook weer gevolgen voor havens. Want voor de enorme 20.000 T.E.U.-schepen is in Amerikaanse havens geen plek, passen ze niet in. En ook het belangrijke Panamakanaal is te klein voor die reuzen. 
Hier in Rotterdam kunnen die schepen gewoon terecht. Vorig jaar kwam hij hier meer dan 13 miljoen T.E.U.'s aan. Die kwamen vooral vanuit Azië via het Suezkanaal naar hier en die tocht duurt zo'n 20 à 30 dagen. Shipping time, weet je wel. De route Azië-Europa is één van de grootste handelsroute uit de scheepvaart. Je zou min of meer kunnen zeggen dat vanuit Azië goedkope spullen in containers hierheen komen en die volgeladen met Europese machines om dat soort spullen te maken, vooral vanuit Duitsland weer teruggestuurd worden. Maar er gaat ook een groot gedeelte leeg terug. 
Naast de Azië-Europa route zijn ook de Europa-Amerika route en Amerika-Azië route belangrijk, al staat die laatste behoorlijk onder druk door de handelsoorlog tussen China en de VS. Inmiddels lijkt er een nieuwe route in de maak: de arctische route. Het zou interessant kunnen zijn voor schepen vanuit Azië richting Europa. Het is namelijk een stuk korter. Door het smelten van het ijs kunnen schepen hier nu ook varen, al kunnen de echte reuzen er alsnog niet terecht. Het is niet breed en diep genoeg. En de route is nog vrij duur vanwege veiligheids- en verzekeringskwesties en er is veel weerstand tegen want de schepen zijn nogal vervuilend. Er wordt weleens gezegd dat de scheepvaart meer uitstoot dan alle auto's samen. Da's niet helemaal waar, de CO2-uitstoot ligt lager bij de scheepvaart, maar ze stoten wel veel meer zwavel en stikstof uit.
 Dan hebben we het nog niet over de vervuiling door containers die dus overboord slaan. Het probleem zou nog wel eens groter kunnen worden, want de groeispurt van schepen is nog niet voorbij. 
Het schip met plek voor meer dan 23000 containers is al besteld. Benieuwd hoeveel containers er nodig zijn om al die onderdelen voor dat schip op z'n plek te krijgen.

Hoe belangrijk is de zeecontainer?

De zeecontainer is enorm belangrijk voor de scheepvaart en de wereldeconomie. Deze uitvinding heeft ervoor gezorgd dat goederen snel op schepen geladen konden worden in de haven. De container is al zestig jaar hetzelfde, de schepen die ze vervoeren worden steeds groter.

Uitvinding van de eeuw in de wereldhandel

Wie zonder GPS een lange wandeltocht maakt in de ruige natuur, vertrouwt meestal blind op zijn kompas. Het pijltje wijst altijd naar het noorden. Wat je wellicht nog niet wist, is dat dit niet het echte noorden is. Er zijn namelijk twee noordpolen: de geografische Noordpool, ook wel het echte noorden, zie je op de wereldbol, namelijk het topje van de aardbol. De magnetische noordpool is waar je kompasnaald altijd naartoe wijst. Het is een krachtveld ergens ten noorden van Canada. Maar het magnetische noorden is altijd in beweging en verplaatst zich, dus jouw kompasnaald ook. Wat maakt het uit voor je navigatiesysteem, die heeft gewoon GPS toch? Klopt, alleen vertelt GPS je wat je positie op aarde is, maar niet welke kant je opgaat. Daarvoor gebruikt je navigatie nog altijd een kompas, ook in je telefoon zit er eentje. En om ervoor te zorgen dat alle kompassen de goede kant op wijzen, maken alle navigatiesystemen gebruik van het World Magnetic Model. Dit model corrigeert en voorspelt het verschil tussen het magnetische en het echte noorden. Normaal gesproken verschuift het magnetische noorden heel geleidelijk, zo'n 10 kilometer per jaar, en kunnen we 5 jaar lang voorspellen waar het noorden is. Nu gaat het dus extreem snel: 55 kilometer per jaar. En dus moet het model snel aangepast worden. Want van een beetje afwijking merk je nog niet zoveel, maar met de snellere afwijking zou je na ongeveer een uurtje vliegen, 1000 kilometer, al ongeveer 100 kilometer te ver naar het westen of het oosten uitkomen. Waarom verschuift de magnetische noordpool nou zo snel? Dat zit zo: de binnenste helft van de aarde bestaat uit een binnen- en buitenkern. De binnenkern is hard en bestaat uit ijzer en nikkel. De buitenkern is vloeibaar als stroop op je pannenkoek. Doordat de aarde draait, ontstaat er turbulentie in die vloeibare massa. Dat zorgt voor kolommen met draaikolken. En die zorgen er weer voor dat wij een magneetveld hebben. De uiteindes van die draaikolken zijn de magnetische Noord- en Zuidpool en die liggen bijna recht onder de geografische Noord- en Zuidpool. Het ligt dus allemaal dicht bij elkaar. Naast die draaikolk in de kolommen zit nog een vloeibare massa die een beetje de andere kant op beweegt. Die afwijkende beweging van die vloeibare massa heeft invloed op de magnetische stroming van de aarde. Dat bepaalt hoe het magneetveld zich beweegt. Deze magnetische stroming lijkt een beetje op een warme golfstroom in de oceanen. Het komt op gang boven Groenland, gaat dan versneld naar Canada, naar Siberië, en wordt dan weer langzamer. Door die versnelling schuift het magnetisch krachtveld altijd op. Normaal dus geleidelijk, nu extreem snel en dat komt door de afwijkingen in de stroming die veroorzaakt zijn door de vloeistof naast de kolommen binnen in de aarde. 
Maar hoe die vloeistof dat precies doet. Dat zijn dingen die we nog niet begrijpen.

Wat is de magnetische noordpool?

Een kompas, dat gebruikt wordt bij navigatie, wijst altijd naar het noorden. Die naald wijst alleen niet naar de geografische Noordpool, maar naar de magnetische noordpool. Deze pool verschuift heel geleidelijk.

Twee noordpolen

Netneutraliteit. Ik begrijp het nog niet. In Nederland hebben we het, in Europa ook, maar in de Verenigde Staten is het afgeschaft. Dat ging niet zonder slag of stoot. Want netneutraliteit betekent best veel voor jou als internetgebruiker. Maar wat is het eigenlijk, netneutraliteit? Eerst de basis: in Nederland moeten alle internetproviders al het verkeer op internet gelijk behandelen. Dat betekent dat ze dat verkeer in principe niet mogen vertragen, versnellen of blokkeren. Ze moeten dus neutraal zijn. 
Maar dat staat pas sinds 2013 in de wet. Voor die tijd, in 2011, dacht KPN erover na om klanten extra geld te vragen voor het gebruik van WhatsApp, omdat ze merkten dat minder mensen sms'ten. Vodafone blokkeerde de internetbeldienst Viber om dezelfde reden. Maar daar stak Nederland een stokje voor. Het werd het tweede land met netneutraliteit en dat is ideaal voor jou en voor bedrijven. Want zonder die netneutraliteit kunnen providers in theorie bedrijven als Netflix, die veel van hun bandbreedte opslokken, min of meer dwingen om een deel van de kosten daarvoor te dragen. Als een bedrijf niet extra betaalt, kan een internetprovider de snelheid waarmee een site te bereiken is vertragen. Voor een Netflix is dat nog wel te doen, maar stel: jij wil vanuit je studentenkamer een nieuwe streamingdienst beginnen. Dan wordt het vrij lastig een betere deal te fixen met de provider dan Netflix al heeft. Want tegen zoveel geld kun je als beginneling niet concurreren. En dan voor jou als internetgebruiker. Ook dan is een onlinewereld zonder netneutraliteit niet echt praktisch. Want wat nou als je die nieuwe Netflix-concurrent veel fijner vindt, of net bij de provider zit die Netflix langzamer doorgeeft. Als er zoveel nadelen zitten aan het afschaffen van netneutraliteit, waarom is het sinds de zomer van 2018 dan afgeschaft in de VS? Dat komt door de internetproviders daar. Die willen juist wel een einde aan de netneutraliteit en dat hebben ze voor elkaar gekregen met deze twee argumenten. Eén: ze zeggen meer te kunnen innoveren met nieuwe abonnementsvormen, bijvoorbeeld speciaal voor muziekfans, social mediagebruikers en bingewatchers. En twee: ze willen dat grootverbruikers zoals Netflix meer gaan betalen. Zij zeggen: meer mensen gaan naar Netflix, waardoor Netflix meer bandbreedte gebruikt. Dus moet Netflix meer betalen. Maar er is heel veel kritiek op het afschaffen van die netneutraliteit in de VS. Critici vinden het krom dat internetproviders nu van twee kanten geld vragen. Want als Netflix nu ook moet gaan betalen voor het gebruik van bandbreedte, waar betalen die internetgebruikers dan eigenlijk geld voor? Maar dat is in de VS. Hoe zit het hier in Nederland? Is hier dan helemaal geen discussie? Jawel, ondanks dat netneutraliteit hier sinds 2013 bij wet geregeld is, zoeken internetproviders de grenzen op, met bijvoorbeeld zero rating. Dat doen met name telefoonproviders. Die trekken de MB's die jij verbruikt met bijvoorbeeld muziek streamen niet van je databundel af. Dat komt omdat op de achtergrond die muziekdiensten dealtjes sluiten met providers. Klinkt fijn, als je favoriete muziekdienst tenminste op het lijstje van je provider staat. En anders begint dit filmpje weer van voor af aan.

Wat is netneutraliteit?

In Nederland moeten internetproviders al het internetverkeer gelijk behandelen. Ze mogen dus bepaalde diensten niet vertragen, versnellen of blokkeren. Wat betekent dat voor jou als gebruiker?

Door deze wet is niemand de baas van jouw internet

Fortnite. Kost niks en heeft een jaaromzet van zeker 2 miljard euro. GTA 5, een spel van 5 jaar oud, vloog dit jaar nog 15 miljoen keer over de toonbank. Twee verschillende games met twee totaal verschillende verdienmodellen. 
Maar ze hebben één ding gemeen. Ze staan symbool voor hoe de game-industrie tegenwoordig zijn geld verdient. 
Hee, jongens. Welkom in de stream. Dit is Elise, ook wel bekend als EsileJoy. Zij gamet elke dag en streamt haar games op Twitch. 
Ik speel voornamelijk games die je eigenlijk met heel veel mensen kan spelen, dus niet echt een single player game. Overwatch, Fortnite, en ik ben natuurlijk aan het wachten op Call of Duty: Battlefield. 
Elise vroeg haar volgers hoeveel zij aan games uitgeven. 
Hoeveel geld hebben jullie uitgegeven aan lootboxes, GTA-money, battle passes, skins, weet ik het allemaal wat. Lul niet Rens. Echt niet. Echt? 520? 
Mijn volgers die geven er echt honderden euro's aan uit. Dus ja, dat is echt bizar, te bizar voor woorden.
Big business dus, die game-industrie. In 2017 werd daar bijna 100 miljard euro verdiend. Ter vergelijking: bioscoopfilms haalden wereldwijd zo'n 34 miljard binnen en de muziekindustrie zo'n 14,7 miljard. Zo werd die 100 miljard opgedeeld. Pc-games waren goed voor 28 miljard en console-games voor 7 miljard. Mobiele games waren goed voor maar liefst 50,5 miljard euro en driekwart van alles bij elkaar werd binnengehengeld door gratis spellen. 
Enter Fortnite. We noemden het spel al even. Je kunt niet meer over games praten zonder het over Fortnite te hebben. Maar wat maakt die game nou zo populair en zo winstgevend? Fortnite kun je spelen op elk platform dat je maar kunt verzinnen: op je PlayStation, op je pc, op je iPhone en op je Nintendo Switch. Het heeft bijna 80 miljoen spelers en Fortnite is gratis. Fortnite is dan wel gratis, het probeert je wel zoveel mogelijk geld uit te laten geven. 
Bij een game zoals voor Fortnite, daar koop je je coins, die heten V-Bucks. Hier in de store kun je eigenlijk zien hoe duur V-coins zijn. Hier heb je bijvoorbeeld 1000 V-coins voor 10 euro en daarmee koop je je skin. En die zijn, vind ik, best prijzig. Hier zie je hoeveel het kost. Dan kost dit outfitje bijna 10 euro. Waarom zou je daar geld aan uitgeven? Vind jij toch ook belangrijk, hoe je eruit ziet. Nou ja. Vrouwen die willen een bepaald soort tas hebben, mannen willen een bepaald soort auto en gamers willen een bepaald soort skin voor hun personage. 
Fortnite lijkt, omdat het gratis is, op die ontzettend winstgevende mobiele games. Weet je nog? Goed voor de helft van alle winst van de game-industrie. 
Dit is ook wel mooi. Kijk, hier gaan ze al meteen in op de items, shop en weet ik het allemaal wat. Koop dit, koop dat, zie je dat? 
Free to play games zijn niks nieuws. Maar wat Fortnite heel slim doet is dat spelers elke dag een klein hapje nieuwe content krijgen. Challenges, skins, dansjes, gliders en een doorlopende verhaallijn. Het prikkelt precies je behoefte aan kortetermijnvoldoening. Het is verslavend en je bent bereid voor die kleine dingen te betalen. Micro-transacties noem je ze. Die betaalvorm komt uit mobiele games als Candy Crush en Angry Birds. En wat je ziet: blockbustergames, die grote games op consoles en pc, nemen dat steeds meer over. Blockbustergames kwamen altijd in 3 vormen: premium, freemium of met een abonnement. Premium wil zeggen: je betaalt vooraf een flinke smak geld om het spel te kunnen spelen. Een nieuwe PlayStationgame kost je minstens 60 euro. Premium, dus. Fortnite betaal je niks voor maar heeft wel allerlei betalingen in het spel. Freemium, dus. En dan heb je nog een game als World of Warcraft. Daar betaal je een vast bedrag per maand. Tegenwoordig lopen die vormen steeds meer door elkaar heen. 
Maar de meeste games betaal je eigenlijk gewoon een vaste prijs voor. Maar je kan ook natuurlijk in-game geld kopen of in-game lootboxes kopen of skins kopen, wat dan ook.
Bijna alle populaire spellen op dit moment hebben wel een vorm van micro-transacties. Zo kun je een paar euro betalen voor lootboxes, nieuwe wapens of in-game geld. Waar gaat dit naartoe? Ontwikkelaars willen dat gamers langer hun spel spelen. En omdat dat ook meer kost, moet een spel langer geld opleveren. Dus krijg jij iedere dag nieuwe items, eens per week of maand een nieuwe missie. De grote games zullen in de toekomst nog meer dan nu kleine, hapklare brokjes aan je voorleggen. Maar er is ook kritiek op loot boxen, micro-transacties en handel in skins en items. Ze zorgen in sommige spellen voor een oneerlijke voorsprong op spelers die niet extra betalen, of het spel is bijna onspeelbaar zonder extra te betalen. Ook is er kritiek op micro-transacties in spellen gericht op kinderen. 
Ik ken spelers van 14, 15 jaar die zo 500 euro aan een game uitgeven, alleen aan skins. Ik denk dat er echt al heel veel druk ligt op je, om toch wat te kopen omdat anderen het ook hebben. Eigenlijk een soort schoolpleingebeuren. Vroeger had iedereen knikkers, dan wilde jij ook knikkers. Dus ja, nu heeft iedereen skins, dan wil je ook die skin. En dan wil je ook dat dansje. 
En bepaalde vormen zijn zelfs inmiddels verboden. Sommige lootboxen worden gezien als een vorm van gokken. 
In Overwatch koop je eigenlijk gewoon een aantal lootboxen voor een bepaald bedrag en is het eigenlijk gewoon een verrassing wat er dan in zit. Ik heb één keer lootboxen gekocht. Voor een tientje ben ik toen lootboxen gaan kopen. Toen heb ik ze geopend en dat was heel teleurstellend, want er zit altijd in wat je eigenlijk niet wil hebben, want je wil natuurlijk van je favoriete personage die skin gewoon hebben. Ja. En die zit er dan niet in. 
Geld weg. 
Toch gaat alleen maar meer geëxperimenteerd worden met betaalvormen die ergens in het midden van de 3 liggen. Het is enorm winstgevend en de geschiedenis leert: gamers betalen toch wel. 

Hoe verdienen gratis games geld?

De game-industrie verdient ontzettend veel geld. Er zijn games waar je voor moet betalen, maar ook de spellen die gratis te spelen zijn maken flinke winst. Hoe doen ze dat?

Gratis spelen, betaalde opties

Een plasticvrije oceaan. Daar moet deze megaconstructie voor zorgen. De bedenker: de 24-jarige Nederlander Boyan Slat. Hij gaat de komende jaren proberen om de Great Pacific Garbage Patch te halveren. Een plastic soep die drijft tussen Californië en Hawaï met een naam die klinkt als een eiland. Hoe wil Boyan dat flikken? Zijn verhaal begint in 2010 op vakantie in Griekenland. Tijdens het duiken ziet hij meer plastic zakjes dan vissen en dat maakt indruk op de dan 16-jarige scholier. Een onderwerp voor zijn profielwerkstuk is dan ook zo gekozen. Hoe halen we al dat plastic uit de zee? Al snel denkt hij de oplossing te hebben: met kilometerslange drijvende armen wil hij het plastic opvangen en uit de zee vissen. Boyan krijgt een 9,5, wint de profielwerkstukprijs van de TU Delft en neemt een TEDTalk op. Maar dan blijft het stil. Hij richt nog wel een bedrijfje, The Ocean Cleanup op. Maar geld voor onderzoek heeft hij niet. Ook bedrijven staan niet te springen. Hij mailt er 300 en slechts eentje reageert. Tot op 26 maart 2013 zijn TEDTalk alsnog viral gaat. Zijn boodschap slaat nu wel aan. Binnen no time haalt hij miljoenen euro's op waarmee hij een haalbaarheidsonderzoek financiert dat hij in 2014 presenteert.
De korte conclusie van het onderzoek: het kan. Rond 2020 moet de eerste opschoonmissie beginnen, met als doel het halveren van de Great Pacific Garbage Patch. In de jaren die volgen gaat Boyan op plastic soep-expeditie en werkt hij aan een prototype dat uittest in de Noordzee. Op 8 september 2018, twee jaar eerder dan gepland en 8 jaar na de geboorte van het idee wordt het profielwerkstuk van de 16-jarige Boyan op zijn 24e eindelijk werkelijkheid. Dan gaat zijn plastic vanger de Stille Oceaan op.

Hoe krijgen we het plastic uit de zee?

Tussen Californië en Hawaï drijft enorm veel plastic. Het is lastig om deze plastic soep uit de zee te krijgen, maar Boyan Slat heeft misschien de oplossing gevonden. Zijn profielwerkstuk lijkt werkelijkheid te worden: met een drijvende constructie in de oceaan moet het plastic opgevangen worden.

Boyan Slat wil de oceanen schoonmaken

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

NOS op 3

Type videos