Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

NOS op 3

Programmalogo's

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Hoor je dat? Dat is het geluid van de Amazone.
Thuis voor 40.000 plant- en 16.000 boomsoorten. Van die laatste staan er naar schatting 390 miljard. Hier wonen de tapir, Orinocodolfijn, jaguar, bananenspin, parasolvogel, regenboogboa, kogelmier, de drievingerige luiaard. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Want het Amazoneregenwoud in Zuid-Amerika heeft de grootste biodiversiteit ter wereld en herbergt dus nog gigantisch veel meer paradijselijke dieren. Zo'n tweeënhalf miljoen insectensoorten, 3.000 vissoorten, dertienhonderd vogels, 430 zoogdieren, 400 amfibieën en 380 reptielensoorten. Eén op de tien diersoorten wereldwijd leeft hier op dit kleine stukje aarde. Als ik daar toch eens een keer naartoe kan. Dat alles samen maakt dus dit geluid. En dat geluid.
Afkomstig van de iets minder paradijselijke Homo sapiens. Wij.
En dan heb ik het dus niet over de pak 'm beet 350 inheemse indianenvolken die er ook nog wonen. Dit.
'De politie zou naar een afgelegen indianenreservaat in Noord-Brazilië zijn gestuurd na een gewelddadige confrontatie tussen bewoners en bewapende mijnwerkers.' 

Ja, in deze video ga ik het even met je hebben over die Amazone.
Want er gebeurt veel. Heb je effe? Om maar meteen tot de kern te komen: 
'In het Amazonegebied is het afgelopen jaar bijna achtduizend vierkante kilometer bos verdwenen. De sterkste afname in tien jaar tijd.' 
Zie hier het aantal hectaren woud dat door de jaren heen is verdwenen. Daar zit 2019 nog niet bij, maar het lijkt erop dat die balk een stukje hoger gaat zijn. 
President Jair Bolsonaro. Hij ziet het beschermde regenwoud als een obstakel voor economische groei en heeft in interviews gezegd dat die bossen open moeten voor commerciële exploitatie. Want het is een lucratieve business. Bolsonaro heeft al flink gesneden in het budget van het Braziliaanse Instituut voor Milieu dat illegale kap, mijnbouw en veeteelt in de Amazone moet bestrijden. Ook al is het officieel nog verboden, op veel plekken in de Amazone heeft de kettingzaag vrij spel. Om maar wat te noemen: Bolsonaro wil zo'n beetje iedereen bewapenen, behalve milieu-agenten. Op satellietbeelden van het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek zie je dat er in dit voorjaar veel meer bos verdween dan in dezelfde periode het jaar daarvoor. In de maanden mei en juni verdween er een gebied ter grootte van 2,5 voetbalveld en in juli zelfs 4 voetbalvelden. Per minuut. Maar volgens Bolsonaro heeft het agentschap de cijfers gemanipuleerd om zijn regering er slecht uit te laten zien.
Internationaal worden er nu al zorgen geuit over het Amazonebeleid van Bolsonaro. Die bemoeienis met de Amazone noemt hij een vorm van een milieu-activistische psychose, bedoeld om de ontwikkeling van Brazilië tegen te werken en er zelf beter van te worden.
'Brazilië is de maagd die elke buitenlandse smeerlap wil.'
En hij zei tegen de rest van de wereld: De Amazone is ons, niet van jullie. En dat klopt, want wat er met de Amazone in Brazilië gebeurt is een nationale politieke aangelegenheid. Maar toch, die Amazone is ook voor de rest van de wereld best belangrijk.

Tijd voor wat Amazonefeitjes. Het Amazoneregenwoud is een gebied van 5,5 miljoen m2, groter dan de EU en meer dan de helft van al het regenwoud in de wereld. Het hele gebied strekt zich uit over negen landen en maar liefst 64% ligt in Brazilië. Het regenwoud bestaat al zo'n 55 miljoen jaar, ontstaan tijdens het Eoceen toen er veel hogere CO2-concentraties in de atmosfeer waren, waardoor het op aarde veel warmer en natter was en overal tropische regenwouden uit de grond schoten. Ook hier in Noord-Europa. Maar door een sinds toen flink afgekoelde planeet is daar nog maar een klein stukje van over, in de tropen.
Nu reguleert juist dat stukje regenwoud ons klimaat. In en onder de bomen ligt een gigantische hoeveelheid koolstofdioxide opgeslagen en de bomen absorberen door fotosynthese ook nog eens enorme hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer. Dat noem je een 'carbon sink', een koolstofput. Van cruciaal belang om de temperatuur op aarde binnen de perken te houden. Bij dat proces van fotosynthese komt ook nog eens een groot deel van de zuurstof vrij die jij en ik nodig hebben om te kunnen ademen. De Amazone heeft niet voor niets de bijnaam 'de longen van de aarde'. 
En het regenwoud kan nog iets bijzonders. Door de tropische temperaturen verdampt het vele water in de bossen, om vervolgens als neerslag ook weer terug te vallen. De bomen maken daarmee de helft van alle regen die er valt zelf. Indrukwekkend, maar de trieste conclusie is wel dat met het verdwijnen van het woud de regen meegaat. Wat betekent dat als het eenmaal weg is, het ook nooit meer terugkomt.

Even terug naar die ontbossing. Ongeveer 17% van het Amazoneregenwoud is inmiddels verdwenen. Dat ontbossen gebeurt op grote schaal sinds de jaren 60. Het regenwoud moet plaatsmaken voor landbouw, veeteelt, mijnbouw, olie- en gaswinning, sojavelden en wegen. Dwars door de jungle. Vooral die nieuwe infrastructuur draagt bij aan de ontbossing. 95% van al het verdwenen bos ligt binnen een afstand van vijf kilometer van een weg of 1 kilometer van een begaanbare rivier. 
En mensen moesten er gaan wonen. Het motto van de Braziliaanse militaire dictatuur in de jaren 60, 70 en 80 was: 'Terra sem homens para homens sem terra.' Land zonder mensen voor mensen zonder land. Pas sinds 2004 nam de ontbossing aanzienlijk af door allerlei maatregelen: het aanwijzen van nieuwe beschermde gebieden en het actief optreden tegen illegale activiteiten in de Amazone, met als resultaat dat dit deel van het Amazonewoud beschermd natuurgebied is en deze gebieden toebehoren aan de inheemse volken, waar dus niet mag worden gekapt. Maar het is al jaren politiek onrustig in Brazilië. In 2014 stortte het land in een politieke en economische crisis. Met veel onrust onder de bevolking. Sindsdien heeft het land andere prioriteiten. Om economisch weer op te krabbelen, is het land steeds afhankelijker geworden van landbouw. Tel daar een krachtige landbouwlobby bij op en het regenwoud is het kind van de rekening, ook al onder de vorige presidenten. En nu doet Bolsonaro daar nog een flinke schep bovenop. Met de steun van de Braziliaanse bevolking, want hij is gekozen. Onze correspondent in Brazilië Marc Bessems vertelt hoe dat zit.

We zagen de afgelopen jaren het ene na het andere corruptieschandaal voorbijkomen hier in Brazilië. Terwijl politici hun zakken vulden, kreeg de gemiddelde Braziliaan het juist heel erg zwaar door een langdurige economische crisis. De tijd was rijp voor een anti-establishmentfiguur. Jair Bolsonaro beloofde de corruptie aan te pakken, criminaliteit hard te bestrijden en de economie weer op de rails te krijgen. Met die boodschap won hij de verkiezingen. En vergeet niet: de meeste Brazilianen wonen in miljoenensteden, ver weg van de Amazone. 
Maar internationaal nemen de zorgen toe. Maar ja, zegt Bolsonaro, geen land in de wereld heeft het morele recht om ook maar iets over de Amazone te zeggen. Jullie hebben je eigen ecosystemen al vernietigd. En dat is ook zo. De Europese oerbossen zijn eeuwen geleden al door ons opgeofferd om plaats te maken voor landbouw. Het laatste stukje Europees oerbos staat in Polen, maar ook dat wordt bedreigd. 
En bovendien, even terug naar het nu, de vraag naar al die grondstoffen uit de Amazone komt natuurlijk ook ergens vandaan. Na China is de EU de grootste handelspartner van Brazilië. Nederland is zelfs na China, de VS en buurland Argentinië, de vierde exportbestemming van het land. Omdat al die Amazonegrondstoffen en -producten via de Rotterdamse haven Europa ingaan. Wij zijn dus een belangrijke schakel. In andere woorden: doordat wij van alles uit de Amazone importeren, faciliteren we als het ware de ontbossing in Brazilië. En wat de EU betreft: het kersverse handelsakkoord tussen de EU en de Zuid-Amerikaanse douane-unie Mercosur, bestaande uit Argentinië, Uruguay, Paraguay en Brazilië, zal al die import en export alleen maar laten toenemen. Maar, positieve noot: in dat nieuwe verdrag wordt benadrukt dat Brazilië wel mee blijft doen aan het klimaatakkoord van Parijs. En daar staan afspraken in dat Brazilië juist meer bos gaat bijplanten.
Maar je kan je afvragen of die belofte ook daadwerkelijk wordt ingelost. Want de afspraken in het verdrag zijn niet juridisch bindend. Het is vooralsnog vooral vertrouwen op de goede intenties van Bolsonaro, die dus inmiddels wel het ministerie van Milieu aardig heeft uitgekleed en ontbossing in interviews juist aanmoedigt. En het komt dus ook nog steeds tot geweld.
'Zeker één iemand is vermoord.' 

Natuurlijk is er een oplossing: kappen met kappen. Brazilië en ook andere landen hebben in het verleden al wel laten zien met maatregelen dat het kan. Maar zolang de politieke bereidheid ontbreekt en wij maar goud, olie, fruit, vlees, soja et cetera blijven importeren uit de Amazone, wordt het een lastig verhaal.

Waarom is de ontbossing in de Amazone een probleem?

Het gaat hard met de ontbossing in het Braziliaanse deel van het Amazone-regenwoud. Bos wordt gekapt om plaats te maken voor landbouw en mijnbouw, terwijl het tropisch regenwoud zo belangrijk is.

De grootste biodiversiteit van de wereld en belangrijk voor ons klimaat

Even de glutamaatreceptor in je hersenen blokkeren voor een hallucinogene minitrip van pak 'em beet een minuut. Dat doen we steeds vaker. Ik heb het over een ballonnetje doen. Want werd er twee jaar geleden nog voor ruim 700.000 kilo lachgas geïmporteerd in de Nederlandse havens, dit jaar is dat al 1250.000 kilo. Daarom hoor je dit geluid steeds vaker en zie je deze ampullen overal. Want hierin zat het lachgas voor dit ballonnetje en die lachgasballonnetjes zijn dus booming. Thuis chillen met vrienden op de bank met een cracker en een slagroomspuit of in de club, in een café. Want die dingen zijn tegenwoordig echt overal te koop en dan niet uit deze kleine patroontjes maar uit enorme tanks van vele liters. Maar waarom is het zo'n lekker handeltje?
We verkopen een ballon voor 3 euro, keer 200. Dan kom je op 600 euro, snel. 
Waar komt het vandaan? Bij een installatie als deze wordt het per fles afgevuld. 
En wie loopt er nou echt mee binnen? Er zijn er inmiddels meer dan 100, misschien wel 200 in Nederland, die tussenhandel plegen in lachgas.
Dit is de industrie achter jouw lachgasballonnetje. Bedrijven die het verkopen schieten als paddenstoelen uit de grond. Ze maken er zelfs reclame voor en dat komt allemaal door een uitspraak van het Europese Hof in 2016. Eerst stond lachgas volgens de geneesmiddelenwet namelijk te boek als een narcosemiddel, bijvoorbeeld bij bevallingen. Aan geneesmiddelen zitten strenge regels vast, dus zomaar verkopen mocht niet. Maar twee jaar geleden besloot een Europese rechter dus dat lachgas geen medicijn is, maar een handelswaar. Daarom valt het nu onder de Warenwet en kan in principe elk bedrijf het verkopen.
We kennen dus de beroemde slagroompatronen. Winkels als de Sligro, de Makro, de Blokker en de Hanos verkochten ze gewoon. Maar omdat ze weten dat het niet alleen maar bedoeld is om echt slagroom mee te spuiten, is die verkoop beperkt, ook op aanraden van het Ministerie van Volksgezondheid. Bol.com verkoopt ze zelfs helemaal niet meer. Maar op de rest van het internet bloeit die handel volop. Iedereen kan zo een starterspakketje kopen. Voilà. Maar er zijn bedrijven die het veel groter aanpakken. Zij verkopen niet alleen maar crackers en patronen, maar ook hele tanks met lachgas. En die verkopen ze dan aan de horeca, festivals en shishalounges, zoals in de Mon Ami in Rotterdam. Daar gaat er elke week zo'n 30 liter lachgas doorheen. Zo'n 1500 ballonnen. 
Wij zijn een aantal maanden geleden begonnen met lachgas verkopen, ik denk inmiddels al bijna een jaar zelfs. Het levert genoeg op in ieder geval. Zodra één iemand bestelt, bestelt de rest van de zaak ook, bijna iedereen. En dan gaat het aan de lopende band door, totdat iedereen weg. Tweehonderd ballonnen kunnen op vrijdag, zaterdag drukke dagen makkelijk wel. We verkopen een ballon voor 3 euro, keer 200, dan kom je al snel op 600 euro op één dag als je een goede dag hebt. Op internet zag je allerlei advertenties of mensen die wilden leveren. En ze komen ook gewoon bij ons langs hier. Ze geven gewoon een kaartje af: hee, wij verkopen lachgas. Op een gegeven moment heb je vijf, zes leveranciers. Die willen graag geld verdienen met lachgas, dat zijn gewoon puur handelaars.

Pure handelaren dus. Zo 1000 euro per weekend binnentikken is geen uitzondering. Maar de volgende vraag is: waar halen zij dat lachgas vandaan? Eerst belangrijk om te weten: er zijn drie soorten lachgas. Zo heb je medisch lachgas, wat bijvoorbeeld wordt gebruikt om de pijn bij een bevalling wat te verzachten. En dat wordt dus ook heel goed gecontroleerd. Dan heb je 'food grade' lachgas, wat dus in die slagroompatronen zit als drijfgas wat in restaurants wordt gebruikt. Dat kan volgens deskundigen niet heel veel kwaad, als je het maar niet te vaak doet. En het wordt minder goed gecontroleerd dan bij medisch lachgas.
En dan is er ook nog technisch lachgas, wat bijvoorbeeld in de auto-industrie wordt gebruikt voor meer vermogen, beter bekend als nitro. En dat is niet bedoeld voor menselijke consumptie. En dat wordt dus ook niet zo goed gecontroleerd. Ze worden alle drie door lachgasfabrieken in Nederland gemaakt en verkocht. En je kan al raden: sinds 2016 krijgen ze een hoop meer telefoontjes van potentiële klanten.

Welkom bij Westfalen Gassen Nederland, producent van industriële gassen en voedingsgassen. We halen het uiteindelijk bij een productielocatie van ons vandaan. Het komt hier met een vrachtauto vloeibaar binnen. We zorgen dat het in een fles komt voor een klant. Stel nou dat ik een bedrijfje start en ik zeg: ik wil heel veel lachgas bestellen. Wat doen jullie dan? We vragen in ieder geval naar Kamer van Koophandel. Dat wordt gecheckt, kopie paspoort en een eindgebruikersverklaring, waarin de klant vertelt: wat is mijn toepassing.
Dus als ik zeg: ik ga het verkopen in een club, wat zeggen jullie dan?
Dan zeggen wij: Nee, helaas. Ik snap het genot aan de ene kant, maar er zit ook een gevaar aan het gebruik van lachgas. Dus we hebben gezegd: daar lenen we ons niet voor en we willen er ook geen geld aan verdienen. Het hoort uiteindelijk niet bij ons als bedrijf.
En Westfalen is niet de enige. Fabrikanten van lachgas hebben met elkaar afgesproken om het niet te verkopen aan lachgashandelaren, omdat het wordt gebruikt als partydrug en ze gewoon niet zoveel zin hebben in gedoe. Wie dus aanklopt zonder een goede eindgebruikersverklaring krijgt dat lachgas niet mee. Maar hoe komen die handelaren daar dan wel aan? Dat hebben we aan heel wat lachgashandelaren gevraagd, maar ze zijn er niet heel happig op om aan ons te vertellen waar ze hun voorraadje vandaan toveren. Ook uit concurrentieoverwegingen. Sommige handelaren hebben een truc gevonden om toch dat lachgas bij die fabrieken te bestellen.
Ze doen bijvoorbeeld alsof ze een ander bedrijf zijn en liegen in die eindverklaring. Daar kunnen die fabrieken dan weinig tegen doen. Andere handelaren halen hun lachgas uit het buitenland, bijvoorbeeld uit China. Zoals het bedrijf Partytime in Qingdao. Zij doen niet zo moeilijk over die eindgebruikersverklaring. Maar wat je daar dan precies koopt blijft wel een beetje vaag. Best een apart wereldje dus, dat lachgas. Het is dus legaal om erin te handelen of om het te gebruiken, maar om het ergens groot in te kopen wordt meteen een beetje schimmig. De enige die er wel open over wilde zijn is Leon. Hij had eerst een autobedrijfje, maar hij wil nu toch liever alles volgens het boekje doen.

Ik ben Leon Riemers. Ik ben ondernemer in lachgas. Wij leveren lachgas aan de horeca. Kom binnen. Ik koop het in Turkije in. Wij hebben daar een leverancier gevonden die ons medisch lachgas levert. Dat is inderdaad niet makkelijk om aan te komen. In Nederland, ondanks dat het legaal is, wil er eigenlijk geen enkele leverancier aan meewerken. Maar in Turkije hebben wij een leverancier gevonden die bereid is om het wel te leveren. Dat is wel met allerlei problemen met transport en allerlei kinderziekten die je hebt met het opstarten daarvan. Maar het lukt. Er zijn inmiddels meer dan 100, misschien wel 200 in Nederland die tussenhandel plegen in lachgas. Maar omdat het door grote erkende leveranciers niet opgepakt wordt, krijg het een rare status en zie je dat heel veel partijen in de markt, met name ook tussenhandelaren, zonder Kamer van Koophandelnummer werken, geen facturen kunnen geven. Er wordt veel zwarte handel in gedaan en dat is hoe de markt in elkaar zit. Voornamelijk een markt van cowboys.
Cowboys genoeg inderdaad. Hier zie je de auto van een man die de politie van de A2 had geplukt omdat zijn auto naar achteren hing. Lagen er in zijn achterbak twintig tanks met lachgas. Wie handelt in gas, moet rekening houden met allerlei risico's. Zoals bijvoorbeeld ontploffingsgevaar of een brand. Je moet je dus aan allerlei regeltjes houden als je lachgas opslaat of vervoert.

Oké. Even samenvatten. Lachgas is dus booming maar ook een beetje een gekke wereld. Producenten willen het niet verkopen aan lachgashandelaren en die moeten dus een trucje verzinnen. Maar als je daarin slaagt, dan loop je binnen. Maar je weet dus nooit precies helemaal zeker waar het lachgas vandaan komt, wat erin zit en of het veilig is. En dan tot slot, niet onbelangrijk. Lachgas is dus legaal en het kan hartstikke leuk zijn. Maar je kan er ook hoofdpijn van krijgen of misselijk van worden of zelfs out gaan. Er is nog niet heel veel onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico's, maar volgens het RIVM is veelvuldig gebruik niet goed voor je hersenpan. Dus.

Hoe hoog is de kwaliteit van je lachgas?

Lachgas wordt gebruikt als genotmiddel. Het zorgt voor een kortdurende roes als je het inademt. De herkomst en de kwaliteit van het gas zijn echter niet altijd even duidelijk, net als de gevolgen voor je gezondheid.

De dubieuze industrie achter ballonnetjes doen

Wat hebben deze twee foto's met elkaar te maken?

Meer dan je denkt. Ken je het woord klimaatvluchteling? Natuurlijk, dit komt door oorlog en geweld en dit komt door de opwarming van de aarde. Maar de klimaatverandering gaat net als bommenwerpers en de meest brute dictators grote groepen mensen uit hun huizen jagen. 

 Het einde is ook nog lang niet in zicht. Zeker als de permafrost in Rusland en Canada gaat ontdooien en al het verstopte methaan vrijkomt, wat een nog sterker broeikasgas is dan het alsmaar oplopende CO2. En dan volgt nu het bekende klimaatriedeltje. De zeespiegel stijgt, vaker extreem weer, overstromingen en droogte. En anders dan het weer is klimaat geen populair onderwerp. Zoveel gedoe.

En daar komen dus wellicht nog de nodige problemen bovenop. De VN verwacht dat in het jaar 2050 zo'n 50 tot 200 miljoen mensen letterlijk op de vlucht zijn geslagen voor het klimaat. Dat zijn pak 'm beet de inwonertallen van Zuid-Afrika tot Brazilië op de vlucht. Ook nog eens zonder officiële vluchtelingenstatus, want klimaat staat niet in dit rijtje. Maar de klimaatvluchteling is er al. 

Droogte in de Gobiwoestijn jaagt Chinese boeren massaal naar de stad. Orkaan Katrina heeft de halve bevolking van New Orleans verjaagd en de stijgende zeespiegel jaagt honderdduizenden mensen op in Bangladesh.

 En dit zijn nog maar een paar voorbeelden, maar de directe gevolgen van klimaatverandering zijn nog niet eens het grootste probleem. In dit rapport, in opdracht van de G7, wordt gewaarschuwd voor klimaatverandering als 'threat multiplier': dreigingsvermenigvuldiger. Dat betekent dat toch al kwetsbare en instabiele landen door klimaatverandering nog kwetsbaarder en instabieler kunnen worden. En ook dat zou nu al aan de gang zijn. Kijk naar het Midden-Oosten. Door wereldwijde droogte in 2010 werd een brood in Egypte bijvoorbeeld onbetaalbaar. En trokken in Syrië meer dan één miljoen boeren naar de stad met overbevolking en meer spanningen tot gevolg.

 Als klimaatverandering die regio nog verder bedreigt, waar gaan die vluchtelingen dan naartoe? 'You think migrations is a challenge today in Europe because of extremism? Wait until you see what happens when there's an absence of water, an absence of food'. 

Er spelen natuurlijk ontelbaar veel factoren mee en de cijfers zijn...

Maar klimaatwetenschappers, de G7 en de VN maken zich grote zorgen. 

Geniet nog maar even van de zon, het strand en de zee. Als 'ie maar niet te ver stijgt, want dan kunnen wij zelf onze koffers pakken.

Hoe zorgt klimaatverandering voor meer vluchtelingen?

Klimaatverandering heeft directe gevolgen zoals extreem weer of overstromingen, maar ook indirecte gevolgen. Gebieden worden moeilijker leefbaar waardoor mensen vluchten naar andere gebieden, met overbevolking en meer spanningen tot gevolg.

Opwarming van de aarde zorgt voor overstromingen en droogte

Dit soort oproepen zijn online gemakkelijk te vinden. Meisjes die al dun zijn en nog dunner willen worden en die elkaar aanmoedigen om zichzelf uit te hongeren. Ze laten zich zelfs straffen of uitschelden als ze toch iets eten. Meedoen in die pro-ana-scene kan voor die meisjes gevaarlijke gevolgen hebben en onverwachte risico's. 

Stuur die foto's op van verschillende kanten van je lichaam dan kan ik ook zien waar het vet zit in je lichaam. Pro-ana-coaches maken eigenlijk misbruik van de kwetsbaarheid van meisjes met anorexia nervosa. Ik wil je helpen met de beste bedoelingen maar dan moet je wel zorgen dat je nu naaktfoto's aanlevert. Veel meisjes zijn wel eens onzeker over zichzelf of willen afvallen. Maar voor naar schatting zo'n 7.000 meisjes of vrouwen is dat dunner willen zijn een ziekte: anorexia nervosa. 

Vaak sluipt dat erin. Ouders merken het ook vaak niet. Het begint vaak met stoppen met snoepen, gezonder willen eten. En tijdens het afvallen bij deze meisjes zie je dus dat die stoornis zich eigenlijk ontwikkelt en je hele manier van denken wordt eigenlijk overgenomen door die ziekte. Het gevolg daarvan is dat ze zich steeds dikker gaan voelen. Hele strenge gedachtes krijgen over eten, over uiterlijk, over gewicht en afvallen, soms tot hele extreme vormen. En wat kunnen de gevolgen zijn? Vreemd genoeg, en dat maakt het ook tot zo'n stoornis, ervaren deze meisjes het zelf niet als een probleem. Ze willen graag afvallen en steeds dunner worden en hebben eigenlijk zoiets van: ook naar hulpverleners en naar ouders, laat me met rust. Ik wil afvallen. Een deel van die meisjes, hoeveel weten we niet, komt in een wereld van pro-ana terecht, pro-anorexia. Pro-ana's moedigen elkaar aan nog minder te eten en delen tips over hoe ze dat doen. Deze meisjes vinden elkaar op speciale sites en fora. En als je die bezoekt, krijg je wel eerst deze waarschuwing. Dat moet namelijk van de overheid. Maar na wegklikken kom je dit soort teksten tegen. Tot een paar jaar terug waren pro-ana's vooral actief op dit soort sites. Maar nu is Insta bijvoorbeeld een plek waar mensen met anorexia elkaar ontmoeten. De hashtags #proana en #thinspiration zijn verboden, maar ook makkelijk te omzeilen. En neem Tumblr. Als je daar op thinspo zoekt, krijg je eerst deze melding te zien. Maar klik je die weg, dan vind je genoeg thinspiration. Naomi, nu 24, zocht toen ze jonger was ook online naar dit soort inspiratie. 

Het begon gewoon heel onschuldig met een beetje afvallen eigenlijk, heel simpel. En daar bleek ik supergoed in te zijn. Toen kreeg ik ook complimenten op school. Lekker bezig Naomi, ga zo door. In principe hoefde ik ook helemaal niet meer af te vallen. In principe hoefde ik überhaupt niet af te vallen want er was helemaal niks. Ik had geen overgewicht of iets dergelijks, maar ik raakte heel erg gefixeerd op de weegschaal. De echte slechte jaren dat ik echt helemaal van de wereld was, duurde drie jaar en mijn herstel duurde vijf jaar. Niet mee eten, heel veel bewegen. Ik was echt een extreem geval qua bewegen. Ik zat niet stil. Overgeven, laxeertabletten heb ik wel eens geprobeerd. Een eetstoornis is gewoon heel eenzaam. Je gaat naar binnen, je klapt naar binnen. Ik denk dat andere mensen meer naar buiten klappen als je op school bent dan laat je zien wie je bent. Praat je met mensen. Als je een eetstoornis hebt dan klap je naar binnen. Ik ging voornamelijk op zoek naar die websites, denk ik, om lotgenoten te zoeken, omdat ik me niet begrepen voelde en zelfs door mijn eigen therapeuten voelde ik me dus niet begrepen. Nou ja, dan maar op internet. Naomi zocht dus vooral lotgenoten, maar er zijn ook meisjes die nog verder willen gaan. Zij zoeken een pro-ana-coach die hen kan helpen vooral niet te eten. Die coaches zoeken ze vooral op openbare fora. Daar staat het vol met oproepen van meisjes die iemand zoeken die hen kan helpen bij het afvallen en die hen zelfs kan straffen als het afvallen niet snel genoeg gaat. En zo'n straf kan bijvoorbeeld zijn dat een meisje zichzelf moet snijden als ze toch iets eet. Je vraagt je misschien af: waarom zou je zo ver willen gaan. Erik spreekt veel met dit soort meisjes en legt uit hoe dit bij hun ziekte past. 

De aantrekkingskracht van pro-ana zit hem in nou net dat zieke deel van het meisje. Het sluit aan bij de hele strenge gedachte die de ziekte eigenlijk aan je oplegt over uiterlijk, over eten en gewicht. Meisjes beschrijven dan ook dat ze zich zo overgenomen voelen door die gedachte, dat ze op zoek gaan naar dit soort hulp Pro-ana, en zeker pro-ana-coaches, die nemen die gedachten als het ware over en worden de strenge meester op het gebied van eetstoornissen. Het contact met zo'n pro-ana-coach loopt vaak via Kik. Op die chatapp kan het allemaal anoniem. Eenmaal op Kik heeft zo'n pro-ana-coach vaak heel andere bedoelingen. Dat blijkt allemaal uit de eerste resultaten van een nieuw onderzoek. Dat onderzoek mochten wij inzien omdat we graag wilden weten wie er achter zo'n pro-ana-coach zit. Kijk even mee. De onderzoekers maakten twee nepprofielen aan van Jisse van 14 en Sarina van 15. Twee pro-ana-meisjes met een afvalwens. Binnen no time werden ze door meer dan 40 coaches benaderd op Kik. 

Opvallend was ook dat die coaches bijna allemaal direct om foto's vroegen om te kunnen checken waar iemand te veel vet had. Bodychecks. Zodra de meisjes aangaven dat ze dat niet wilden, kregen ze dit soort reacties. De onderzoekers waren verbijsterd over de reacties van de coaches. 

We zijn geschrokken van het aantal reacties van die pro-ana-coaches die hen onder druk zetten. Maar ook het feit dat er zo snel werd gevraagd naar foto's. Soms werd er al binnen één dag gevraagd: kan je foto's sturen. Kan je foto's in ondergoed sturen, kan je naaktfoto's sturen. Want anders kan ik je niet helpen. Het is aan jou, wil je dik blijven. Wil je als een varken blijven of wil je afvallen. Als je wil afvallen, moet je precies doen wat ik zeg. Anders gaat het niet werken, dus zeg het maar. Waar we echt van geschrokken zijn is dat er ook in enkele gevallen contact werd voorgesteld om fysiek af te spreken en er werd ook gewoon niet geschroomd om te zeggen: maar dan moet je wel seks met mij hebben. Ik ga je helpen maar dan moet je er wel wat voor terugdoen. Naast deze chats ondervroegen de onderzoekers tientallen echte meisjes die online naar coaches zochten. Deze enquêtes en interviews bevestigden het beeld dat er mannen achter die coaches zitten. Maar liefst 96 procent gaf aan dat er werd aangedrongen op foto's waar 60 procent aangeeft dat het ook om naaktfoto's ging. 

Zijn die meisjes daar ook op ingegaan? Sommige wel en dat was helaas ook niet het enige. Een enkele keer werd er ook voorgesteld om fysiek af te spreken. Eén meisje gaf daar ook aan: ik heb seks gehad en ik was destijds ook minderjarig. Daar zijn we heel erg van geschrokken. 

Oké, dat lijkt dus echt niet te deugen en in sommige gevallen is het dus ook echt strafbaar. Als het gaat om volwassen mannen die minderjarige meisjes vragen om naaktfoto's, dan kunnen die in theorie natuurlijk vervolgd worden voor bijvoorbeeld kinderporno. Maar ja, dan moet Justitie dat wel horen. En daar zit een probleem, want heel veel meisjes praten niet over hun ervaringen. 

Wat we uit de eerste resultaten van het onderzoek zien is dat meisjes zich schamen voor het feit dat ze contact hebben gehad met zo'n coach en soms ook denken: ik heb iets heel doms gedaan. Maar hun gedrag is wel te verklaren uit de kracht van die eetstoornis. Die is zo dwingend en onvrijwillig. 

Oké, we hebben het dus over jonge meisjes met anorexia nervosa die ziek zijn en die online makkelijk inspiratie vinden om nog zieker te worden en die dan ook nog als prooi worden gezien door mannen met andere bedoelingen. Moet je die hele pro-ana-sites, waar coaches bewust hun slachtoffers kiezen, niet gewoon verbieden? Een paar jaar geleden was daar ook al discussie over en toen is besloten om dat juist niet te doen. De reden: het zou niet te handhaven zijn en geen zin hebben. Tegelijkertijd kan een platform als Insta juist hulp bieden. En daar speelt Naomi ook een rol in. 

Toen ik ziek was wilde ik dat er iemand was zoals ik, die zei: zo zit het. Waarom doen jullie allemaal zo raar. Je weet toch zelf ook wel... Ja, gewoon straight to the point: dit zijn we aan het doen en we moeten daarmee ophouden. Dat miste ik. En dat heb ik gecreëerd en ik merk dat daar gewoon heel veel vraag naar is toch wel. En dat had ik eigenlijk stiekem misschien wel helemaal niet verwacht. Op het account plaatst ik voornamelijk... wel persoonlijke dingen ook, dat vind ik nog steeds best wel lastig af en toe. Dan denk ik, moet ik dat wel online zetten omdat het heel dichtbij komt, maar dan krijg ik een berichtje: goh Naomi, ik vind het zo fijn dat je dat ook laat zien. Bijvoorbeeld als mijn leven niet zo lekker loopt. Ik vind het wel fijn om te zien dat een leven zonder eetstoornis ook gewoon niet altijd even lekker loopt. Ik heb wel nog steeds zoiets van: ik gooi mijn hele ziel en zaligheid en gedachte op internet. Maar als ik dan weer een berichtje krijg: goh, dit heeft me zo erg geholpen, of dan zie ik dat het vijftig keer is opgeslagen. Dan denk ik: ja, oké. Het is goed. Want wat krijg je voor reacties? Deze krijg ik heel vaak, de reactie, vooral in het begin. Ik heb me nooit begrepen gevoeld. Jij stuurt mij een berichtje en ik kan gewoon weer een maand door. Verder, ja, ik krijg een vraag, ik schrijf en dan krijg ik respons en vaak is het gewoon: wow, dit zijn gewoon de woorden die ik nodig had. Dat is wel heel bijzonder. 

Met Naomi gaat het dus inmiddels goed. Zij is genezen van anorexia en zij probeert andere meisjes die daar nog niet zijn online te helpen. Mocht jij nou na het zien van deze video hulp nodig hebben, meld je dan vooral even bij je huisarts. Hulp zoeken kan natuurlijk ook anoniem. Online, bij bijvoorbeeld Proud to be me, als het gaat over eetstoornissen, of bij Chatmetfier als jij ook een nare ervaring hebt gehad met een pro-ana-coach.

Het gevaar van pro-ana-sites

Sommige jongeren met anorexia nervosa zoeken online een coach die ze helpt nog dunner te worden. Vaak zijn die pro-ana-coaches mannen, die de ziekte van de meisjes gebruiken voor het krijgen van naaktfoto’s, of om hen te misbruiken.

Coaching om nog dunner te worden en misbruik door mannen

Het kan je haast niet ontgaan zijn: de laatste tijd gaat het weer vaak over vaccineren. Vaccineren. In deze video leggen we je uit waarom we daar ineens weer over hebben.

Pokken, mazelen, rodehond, polio klinken als ziektes uit de oude doos. En dat zijn in principe ook. Althans, in de meeste westerse landen. En dat komt doordat we ons bijna allemaal laten inenten tegen deze ziektes. Niet allemaal dus. Maar daar kom ik zo nog op terug.

We beginnen met wat een vaccin eigenlijk is. Infectieziektes zoals de mazelen worden veroorzaakt door een virus of een bacterie die je lichaam binnendringt en je cellen aanvalt. Bij een inenting krijg je een verzwakte versie of een klein deel van zo'n virus of bacterie ingespoten, waardoor je lichaam antistoffen aanmaakt. Die zorgen ervoor dat je lichaam de ziekteverwekker herkent bij een nieuwe besmetting, dan word je in principe niet ziek. Dit effect werd rond 1800 ontdekt door de Engelse arts Edward Jenner. Hij hoorde dat de meisjes die de koeien melkten het koepokvirus kregen, maar later niet besmet werden met het mensenpokkenvirus. Dat wilden hij wel eens testen. Hij haalde zijn 8-jarige buurjongetje erbij, maakte een snee op zijn arm en smeerde dat in met pus uit een koeienuier.

Klinkt smerig, maar het werkte wel. Na deze ontdekking bij pokken werden meer vaccins bedacht en de methodes werden beter. In de jaren vijftig introduceerde Nederland het Rijksvaccinatieprogramma.
Meest tragische is dat de ziekte, zoals de naam al zegt, vooral onder kinderen slachtoffers maakt.

Alle kinderen konden vanaf dat moment gratis ingeënt worden tegen een hele reeks infectieziekten. En met effect. Uit onderzoek blijkt dat sinds het vaccinatieprogramma is ingevoerd, er tussen de 6.000 en 12.000 sterfgevallen is voorkomen. Polio bijvoorbeeld: hoor je nooit meer iemand over. Zoals je ziet is dat sinds we vaccineren praktisch verdwenen. Al die inentingen zijn niet verplicht. Maar zelfs als je ouders jou om welke reden dan ook niet hebben laten inenten, is de kans op besmetting met één van die infectieziektes klein. En dat komt door kudde-immuniteit.

Dat betekent dat als er genoeg kinderen ingeënt zijn tegen een bepaalde infectieziekte, de hele groep eigenlijk beschermd is tegen de ziekte. Dus stel: als dit figuurtje de enige in de groep is die niet gevaccineerd is, dan kan een infectieziekte zich niet verspreiden. Ook als er een paar niet ingeënt zijn tegenover een groot percentage dat dat wel is, dan is er nog steeds groepsimmuniteit. Maar als dat percentage daalt, komt de groepsimmuniteit in de problemen en is de kans dat een ziekte zich onder de niet-ingeënte figuurtjes verspreidt een stuk groter. Dat percentage is de vaccinatiegraad. Die moet volgens de Wereldgezondheidsorganisatie 95 procent zijn om ervoor te zorgen dat infectieziekten zich niet of nauwelijks kunnen verspreiden.

En daarom hebben we het er weer over. De gemiddelde vaccinatiegraad in Nederland daalt. Minder ouders laten hun kind inenten omdat ze de vaccins niet vertrouwen of omdat ze het niet nodig vinden. De anti-vaxxers. Wat de gevolgen kunnen zijn van een lage vaccinatiegraad zagen voor het laatst in 2013. Toen braken de mazelen uit op de Biblebelt. Daar is niet in enten vanwege religieuze redenen vaste prik.

‘Wij vragen om reiniging door het bloed van Jezus.’

Door de lage vaccinatiegraad en een hoop niet-gevaccineerde mensen dicht bij elkaar ging het razendsnel. Er ontstond een epidemie in de regio. Gevolg: een paar honderd ziekenhuisopnames en een niet gevaccineerd meisje van 17 dat overleed. Maar de vaccinatiegraad daalt de afgelopen jaren dus ook buiten de Biblebelt. Kijk maar naar deze kaart van alle gemeenten in Nederland.

Wat daarnaast speelt is dat mazelen weer vaker voorkomt in Europa. En de kans dat je ermee in aanraking komt als je in het buitenland bent en het meeneemt naar Nederland is daardoor groter en dat zie je nu gebeuren. In 2019 is in Nederland tot half april twintig keer melding gemaakt van mazelen bij het RIVM. Meer dan in de voorgaande jaren.

En juist met mazelen is het tricky om twee redenen. Het is één van de meest besmettelijke virussen dat in het ergste geval dodelijk kan zijn. En 2: kinderen krijgen pas een eerste inenting als ze veertien maanden zijn. Als baby ben je tot zes maanden nog beschermd door de antistoffen die je meekrijgt van je moeder. Daarna ben je dus kwetsbaar. Tot de eerste inenting.

Als er dan oudere kinderen in je omgeving zijn die ook niet ingeënt zijn, is de kans op verspreiding groter. Daarom zeggen verschillende kinderdagverblijven, meer dan honderd verspreid over heel Nederland, dat ze niet-gevaccineerde kinderen weigeren. 'Dan kies ik toch voor de veiligheid van de andere kinderen.'

In Duitsland gaan ze nog verder. Daar wordt waarschijnlijk een wet ingevoerd die ouders verplicht om hun kinderen te laten inenten en in Australië kunnen anti-vaxxers de kinderbijslag vergeten. Dat is het buitenland. Hier in Nederland is de politiek er nog niet uit of vaccineren verplicht moet worden. Voorlopig is het nog een vrije keuze die aan de ouders zelf is. Maar volgens experts maak je als ouder niet alleen de keuze voor je eigen kind maar ook deels voor de kinderen van een ander.

Waarom is het gevaarlijk als minder mensen gevaccineerd zijn?

Ziektes als pokken, mazelen, rodehond en polio komen dankzij vaccins weinig voor. Nu er meer mensen zijn die niet gevaccineerd zijn, komen deze ziektes terug. Dit is gevaarlijk voor baby’s die nog niet ingeënt kunnen worden.

Kudde-immuniteit zorgt dat niemand ziek wordt

Piepjong, pensionado, premier, prinses, presentator van NOS op 3. Iedereen fietst. Gezond, goed voor het milieu. Niks mis mee, maar die fietspaden in de stad worden wel steeds voller.
In Amsterdam zijn snorfietsers of snorscooters op fietspaden daarom nu verboden, om zo de fietspaden een stukje veiliger te maken voor fietsers.
Buiten de steden hebben ze zo hun eigen problemen op het asfalt. Mannen en vrouwen die vaak in strakke pakjes in het weekend voorbij komen scheuren zonder te bellen. Wielrenners.
En ook die andere weggebruikers met motortjes. E-bikers, die de snelheid op fietspaden flink verhogen. Door die drukte wordt het er niet veiliger op.

Nederland is fietsland. Ongeëvenaarde wereldkampioen. Maar blijven we dat ook? Hoe dan?

Dit soort wegen vind je door het hele land. Nederland telt zo'n 35 duizend kilometer aan fietspad. In 1996 was dat nog niet eens de helft.
Het drukste fietspad ligt hier in Utrecht. Hier staan ze 's ochtends in de file. En alle fietsen moet je natuurlijk ook ergens kwijt. Hier is ook gelijk de grootste fietsenstalling ter wereld.
Dat levert dan ook gelijk weer bezoekjes op van de buitenlandse pers. Ook leuk voor het imago.
Voor jou misschien de normaalste zaak van de wereld dat we zo zijn ingericht op fietsen en we zo'n fietsnatie zijn, maar het had helemaal niet veel gescheeld of we waren dat helemaal niet geweest.

Begin vorige eeuw was de fiets al heel populair, maar na de Tweede Wereldoorlog nam het aantal auto's explosief toe. En die hadden ruimte nodig. Dit soort plannen werd gemaakt voor Amsterdam. Ik heb een ontwerp voor zes grote invalswegen. Cityweg, een snelweg in de stad, op het tweede niveau. Met openbaar vervoer in de middenberm.

De fiets had het zwaar. Het grote keerpunt kwam in 1972. Het aantal verkeersdoden piekte toen op bijna 3200, onder wie 400 kinderen van onder de 14. Ook de oliecrisis begin jaren zeventig gaf de fiets wind in de rug. Autorijden werd duur. Fietsen werd aangemoedigd en autogebruik ontmoedigd. En dat werkte: het aantal fietsers stijgt en stijgt en stijgt. De fiets is dus echt niet meer van de weg weg te denken. Sterker nog, er zijn meer fietsen dan mensen in ons land. Bijna 23 miljoen, en steeds meer elektrisch. In 2010 werden er 166.000 elektrische fietsen verkocht en 655.000 stadsfietsen. Die stadsfietsen, dat worden er steeds minder: 399.000, maar, kijk mee. Het aantal elektrische fietsen verdubbelt bijna: 294.000. Ze naderen elkaar dus. Die elektrische fiets krijgt mensen vaker het zadel op. Oudere mensen kunnen langer doorfietsen maar die krijgen wel meer ongelukken. Ik had het in het begin van deze video al over het aantal doden op het fietspad. Dat waren er in 2017 dus voor het eerst meer dan doden in de auto.

En die doden. Dat zijn vooral oude mensen. Driekwart van de fietsdoden was ouder dan zestig. Natuurlijk is elke dode er één te veel, maar tegelijkertijd is het aantal fietsdoden in Nederland het laagste ter wereld als je het afzet tegen het aantal kilometers dat we hier fietsen.
Dat zou onder meer kunnen komen door onze fietsskills. We leren bijna allemaal op jonge leeftijd fietsen. En bedenk ook: veel automobilisten zijn ook fietsers en vice versa. We snappen elkaar dus. Maar denk ook aan de goede infrastructuur. Ons land is ingericht op fietsers.

En ondertussen wordt er van alles bedacht om de boel nog veiliger te maken. Zo komen er meer 30 kilometer per uur-zones. Als auto's minder hard gaan rijden, is dat natuurlijk veiliger voor iedereen. Maar het idee erachter is ook dat het verschil in snelheid tussen auto's en fietsers afneemt, en dat meer fietspadgebruikers naar de rijbaan kunnen. In Eindhoven bijvoorbeeld moet binnen de bebouwde kom 30 de nieuwe norm worden. En dan is er nog zoiets als de frietzak. In Amsterdam vind je er een paar. Het gaat dan om drukke fietspaden waarbij ter hoogte van het stoplicht bredere ruimte is, zodat er meer fietsers kunnen wachten.

Daarna loopt het fietspad als een trechter of frietzak toe. Zo kunnen er meer fietsers in één keer door groen fietsen. Krijg je geen file. En ondertussen proberen ze in Den Haag nog meer mensen op de fiets te krijgen. Vooral mensen die nu met de auto naar hun werk gaan. De staatssecretaris investeert 345 miljoen euro, onder andere in extra snelle fietsroutes en meer plekken om je fiets na de rit weg te zetten. Dit moet er uiteindelijk voor zorgen dat de komende paar jaar 200.000 mensen extra op de fiets naar hun werk gaan.

Op dit moment fietsen we met z'n allen al ruim 15 miljard kilometer per jaar in Nederland. Dat is 375.000 keer de aarde om. En het wordt dus waarschijnlijk alleen nog maar meer. Je bent fietsland of je bent het niet hè.

Hoe blijft fietsen in Nederland veilig?

Onze fietspaden worden steeds voller. Bovendien zorgen verschillen in snelheid met e-bikes en wielrenners voor minder veiligheid. Genoeg ruimte en 30-kilometerzones zorgen ervoor dat fietsers veilig blijven.

Nederland fietsland

Er gaan bommen af op het ministerie van Binnenlandse Zaken en ook het huis van de staatssecretaris is doelwit.

Ik heb het over de nacht van 12 op 13 november 1991. Een zware explosie om drie minuten over vier verwoestte het huis van de staatssecretaris.

Acties uitgevoerd door leden van RaRa, een extreem-linkse terreurgroep.

Dat dat kan in dit land. Dat is een volstrekt nieuwe ervaring. Dat is schokkend.

Rara bestaat niet meer, maar links- en rechts-extremistische groepen staan nog altijd op de radar van de AIVD. Sterker nog: dit zegt de baas van de AIVD over het jaarverslag van de inlichtingendienst. Waar wij met name aandacht voor vragen in het jaarverslag is de ontwikkeling van links- en rechts-extremisme. Oké, links- en rechts-extremisme. Links en rechts, dat kennen we. Maar eerst: wanneer is iemand eigenlijk een extremist? Leggen we je uit. Kijk: iedereen heeft zo zijn eigen beeld van de maatschappij en waar die naartoe moet. Om dat voor elkaar te krijgen, kan je natuurlijk stemmen of je kan bijvoorbeeld actievoeren zoals activisten doen. Zolang je je aan de wet houdt en de democratie en de rechtsstaat respecteert: niks aan de hand. Maar er zijn ook groepen die dat niet doen en daar maakt de AIVD zich zorgen over, namelijk: Wat we bovendien zien is dat het een vorm van activisme krijgt waardoor we een zorg hebben en dat activisme niet overslaat in extremisme. En met extremisme bedoelen we uiteindelijk mensen die bereid zijn geweld te gebruiken, bedreigingen, intimidatie te hanteren.

Als een activist de democratie in gevaar brengt, is hij een extremist en dat kan hij doen door fysiek geweld maar ook door bijvoorbeeld systematisch haat te zaaien of angst te verspreiden. En, zo zegt de AIVD, een extremist kan in zijn uiterste vorm een terrorist worden.

Oké, tot zover de definities. Nu de denkbeelden. Wat willen links- en rechts-extremisten? Allereerst de thema's van links. De AIVD heeft het over verzet tegen het asielbeleid. Vaak willen ze een ruimhartiger beleid voor vluchtelingen. Anarchisme. Ze willen een samenleving zonder autoriteit. Anti-fascisme. Ze zijn tegen nationalistische en extreem-rechtse groepen en dierenleed en milieuvervuiling.

Aan de andere kant: rechts-extremisme werd lang gekenmerkt door neo-nazistische gedachtegoed. Dat neemt al tientallen jaren af. De AIVD zegt nu dat anti-islam-ideeën vaak in combinatie met ideeën over de nationale identiteit en het alt-right gedachtegoed de belangrijkste denkbeelden zijn. Alt-right? Volgens de AIVD zijn daarbinnen verschillende stromingen, maar is de grote overeenkomst dat aanhangers denken dat de blanke mens door andere rassen in zijn voortbestaan wordt bedreigd. Links- en rechts-extremisten hebben trouwens ook iets gemeen: ze zijn beide tegen de huidige overheid. Hoe gaan linkse en rechtse extremisten, naast demonstreren, te werk?

Een bekende techniek van linkse extremisten: intimiderende home visits van tegenstanders, bijvoorbeeld van medewerkers van de immigratiedienst die onder meer gaan over het uitzetten van asielzoekers en het online zetten van namen, adresgegevens en foto's, het doxxen.

En dan is er nog het bekladden van huizen, zoals hier in Friesland waar de kandidaat wordt uitgemaakt voor fascist.

Op de voordeur staat met verf een anarchistisch teken en het vrouwen symbool. Linkse extremisten lijken eerder bereid geweld in te zetten dan rechts-extremisten, zegt de AIVD. Binnen Nederland dan.

Want er zijn inmiddels genoeg voorbeelden van aanslagen van rechts-extremisten. Bij terroristische aanslagen op twee moskeeën in Christchurch in Nieuw-Zeeland vallen zeker 49 doden. Al is vorig jaar deze man opgepakt. Vincent T. Hij is veroordeeld voor het plannen van moord op moslims en linkse kopstukken. Maar in Nederland worden rechts-extremisten met name online steeds actiever. Daarover later meer. Niet dat ze offline niet van zich laten horen. Kijk maar, dit is in Enschede in 2016.

Toen werden molotovcocktails tegen de moskee aan gegooid. Dit is gepland, dit is besproken, het is voorbereid en het is met een bepaalde bedoeling uitgevoerd.

De AIVD noemt dat de eerste uiting van rechts-extremistisch terrorisme in Nederland. Een andere uiting van extreemrechts: de bezetting van deze islamitische school in Amsterdam eind 2017. Maar niet al het extremisme bereikt de buitenwereld. Zo is er het studiegenootschap Erkenbrand dat in lezingen het rechts-extremistisch gedachtegoed volgens de AIVD in een intellectueel jasje giet. Erkenbrand is één van de rechts-extremistische groepen van ons land. De Anne Frank Stichting telde er in 2016 26. Daaronder vallen ook Pegida, NVU en Identitair Verzet. Hoe dat links zit? In opdracht van het ministerie van Justitie werd onderzoek gedaan naar extreemlinkse groepen. 27, en dan hebben we het over groepen als No Border Network Nederland, Anarchistische Groep Amsterdam en Antifascistische Actie, ook wel Antifa. Hoeveel mensen zijn aangesloten bij die extremistische groepen, dat is moeilijk te zeggen. Cijfers zijn er nauwelijks. In elk geval niet up to date. In 2010 schatte de AIVD dat er zo'n 300 rechts-extremisten waren. Maarja, da's 2010, al zeggen experts wel dat het aantal rechts-extremisten redelijk gelijk blijft. En links? Links ziet justitie hier zo'n 40 tot 50 kernfiguren die al jaren in de scene zitten en aan de touwtjes trekken, maar daaromheen zit een veel grotere schil van zo'n twee- tot driehonderd mensen waar maar weinig zicht op is. Zelfs als je dat allemaal bij elkaar optelt kom je op relatief lage aantallen. Maar wat ze doen kan wel veel impact hebben.

En, zeggen deskundigen, dit zijn alleen de mensen die zich aanmelden bij een organisatie. Er zijn ook veel mensen actief buiten organisaties om. Online. En daar maakt de AIVD zich de laatste jaren zorgen over. Eenlingen kunnen bijvoorbeeld op fora steeds verder radicaliseren.

Het zijn die lone wolves waar de inlichtingendiensten zich vooral druk om maken. Vooral extreemrechts groeit online flink en dat zie je in agressieve en opruiende teksten. Op de meeste punten staan links- en rechts-extremisten dus lijnrecht tegenover elkaar. En dat zie je vaak ook. Letterlijk.

‘Grenzen sluiten en de-islamisering zijn de oplossing.’
Tegendemonstranten aan de overkant van het park proberen dat luisteren nog te verstoren.

Ze zijn dus ook heel druk met elkaar. Sterker nog: er wordt wel eens gezegd dat als je extreemlinks in de gaten houdt, je extreemrechts er gratis bij krijgt.

Wat is links- en rechts-extremisme?

Iedereen heeft een beeld van hoe de maatschappij zou moeten zijn. Als mensen hun idee door middel van geweld, bedreigingen en intimidatie nastreven, dan noem je deze mensen extremisten. Dit kan de democratie in gevaar brengen.

Extreem actievoeren om je politieke zin te krijgen

Het maandelijkse feestje, de rooie vlag die uithangt of aan de rooie zijn. Je kunt er genoeg benamingen voor bedenken, maar eigenlijk hebben we het er niet vaak genoeg over: ongesteld zijn.
En dat is een probleem, want zo kunnen ernstige aandoeningen gemist worden. Het kan zelfs zo zijn dat vrouwen hierdoor onvruchtbaar worden.
Ik kan niet naar school, kan niet aan het werk, ik kan helemaal niks eigenlijk. Ja, meid, dat hoort erbij. Wat is nog normaal, wat is niet normaal? Ik dacht, ik moet vechten, ik moet gewoon sterker zijn, kom op, je kan het. Kijk even mee. Iets meer dan de helft van de Nederlandse bevolking is vrouw. Een groot deel daarvan is iedere maand ongesteld. Als vrouw heb je daar gemiddeld 38 jaar van je leven mee te maken.
En eigenlijk weten we helemaal niet zo goed hoe al die vrouwen, dat kan ook je vriendin of je zus of je moeder zijn, die periode precies ervaren. Maar door een gigantisch onderzoek van het Radboud UMC, gehouden onder 42000 Nederlandse vrouwen, kunnen we er nu een stuk meer over zeggen. Zij vulden een online enquête in over de impact van hun ongesteldheid op hun dagelijks leven.
We vroegen Bertho Nieboer, de hoofdonderzoeker, wat volgens hem de belangrijkste uitkomsten te zijn.
Wat ons betreft is 1 van de meest opvallende uitkomsten dat toch ruim 85 procent van de vrouwen aangeeft last hebben van menstruatiepijn, waarbij 60 procent van de vrouwen dat aangaf dat ze daar zoveel last van hadden dat ze ook een schema af en toe daarop moesten aanpassen. Dat ze bijvoorbeeld sociale afspraken uit de weg gaan, of in een wat mindere intensiteit inplannen, of zelfs zich ziek moeten melden op hun werk.
Ik zat er echt van te kijken dat zoveel vrouwen hevige klachten hebben.
Dan hebben we dus bijvoorbeeld over buikpijn, psychologische klachten, moeheid, rugpijn, hoofdpijn en hevig bloeden. Zo erg zelfs, dat zijn dagelijkse gaan en staan er op moeten aanpassen.
En de helft van de vrouwen praat er niet over als ze belemmerd zijn door deze menstruatieklachten, blijkt uit het onderzoek.
En dat wegstoppen kan grote gevolgen hebben, want die hevige menstruatieklachten horen er helemaal niet per se bij. Het is niet normaal als jij je ziek moet melden, of dat jij de dag alleen maar door kan komen met 8 pijnstillers op.
Als je zoveel last hebt, raden experts aan om naar de huisarts te gaan. Want het kan zo zijn dat er een onderliggend probleem is. Eén daarvan is bijvoorbeeld endometriose, daar krijgen best veel vrouwen mee te maken.
Endometriose is slijmvlies wat eigenlijk aan de binnenkant van de baarmoeder hoort te zitten, wat aan de buitenkant van de baarmoeder terechtkomt. En dan is de meest voorkomende plek waar het dan terechtkomt de buikholte. Het moment dat je dan gaan menstrueren, kan het zijn dat die plekken ook gaan bloeden en gaan trekken en pijn gaan geven. Als je daar dat dan niet weet en je loopt daarmee door, dan kan het zijn dat door die verklevingen en door schade aan de eierstokken bijvoorbeeld, je onvruchtbaar kunt raken.
Naar schatting hebben 1 op de 10 vruchtbare vrouwen. Dat zijn alleen in Nederland al honderdduizenden vrouwen. Nu worden die niet allemaal onvruchtbaar, maar je moet er niet mee blijven doorlopen, want dat kan extreme gevolgen hebben.
Normaal gaat de ongesteldheid er zo aan toe. De baarmoeder maakt zich in de loop van de maand klaar voor het innestelen van een bevrucht eitje. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker om dat eitje op te vangen. Maar als er geen bevruchting plaatsvindt, wil je lichaam van dat slijmvlies af. En dat is dus wat er met bloed tijdens de menstruatie naar buiten komt.
En heb je endometriose, dan heb je tijdens je ongesteldheid nog eens extra pijn.
Ja en ik sprak dus met Bianca en die moest zich dus iedere maand 4 dagen ziekmelden vanwege de hevige pijnklachten. Uiteindelijk bleek dat dus te komen door endometriose. Tijdens mijn menstruatie kon ik gewoon niet functioneren. Ik viel op een gegeven moment flauw van de pijn. Ik bleek eigenlijk al vol te zitten met verklevingen van de endometriose die die gewoon dus nu ook alle tijd heeft gehad om te woekeren. Op veel plekken op de darmen. En bij de eierstokken, de eileiders. Die waren al ja eigenlijk afgestikt door de endometriose. Ik heb een behoorlijke operatie gehad. Voordat ik die operatie inging, kreeg ik een keuze. Moesten we gaan voor kwaliteit van leven of voor een kinderwens. Ik had geen krachten meer, überhaupt niet voor mezelf dus ik kon me niet voorstellen dat ik een ukkie zou hebben. Kwaliteit van leven betekende ook een operatie, dus het verwijderen van de endometriose. Dat klinkt heel aanlokkelijk. Doe alles maar, alles mag. En dan word je wakker. Je krijgt te horen dat je dus niet meer zwanger kan worden. Dat is denk ik wel het moeilijkste aan het hele... Nog niet eens die pijn. Dat is wel heftig. Want je hebt wel een kinderwens. Ja.
Maar hoe kan het dan, dat dit zo vaak gemist wordt? Dat er allemaal cystes en verklevingen in je buik zitten, maar dat een arts het dan toch niet ziet.
Dat komt dus doordat vrouwen met endometriose dat vooral voelen tijdens hun ongesteldheid. Huisartsen denken dus al gauw dat je een hevige menstruatie hebt en dat het erbij hoort.
Uit een ander recent onderzoek blijkt dat huisartsen te weinig weten over deze aandoening. Ze denken bijvoorbeeld eerder aan darmklachten. Mede daardoor duurt het gemiddeld 7 jaar voordat vrouwen weten dat ze endometriose hebben.
Bij Bianca duurde dat dus nog langer. Pas na 11 jaar kreeg zij de goede diagnose, maar toen was het eigenlijk al te laat. Ik ben wel een aantal keren naar de huisarts geweest, ook naar verschillende huisartsen. Maar ook daar kreeg ik te horen: dat hoort erbij. Dus dan kom je bij de volgende afspraak. En dan wordt verteld: misschien ligt jouw pijngrens ook wel heel laag. Als je gruwelijk veel pijn ervaart, dan is dat gewoon een klap in je gezicht. En ik dacht, ik moet vechten, ik moet gewoon sterker zijn. Dat is niet te omschrijven eigenlijk. Dat raakt me nog steeds. Als een vriendin van mij een kindje krijgt, of mijn zus onlangs, dan realiseer ik me wel even wat me eigenlijk afgepakt is. Wat voorkomen had kunnen worden.
Naar aanleiding van het grote menstruatie-onderzoek van het Radboud UMC wil het genootschap van huisartsen dat de zorg bij menstruatiepijn en endometriose verbetert.
Maar niet alleen huisartsen spelen een rol, ook wij praten er niet genoeg over, of zeggen het niet eerlijk als wij ons niet oké voelen tijdens onze menstruatie. Wat is normaal, wat is niet normaal? Ik denk dat sommige vrouwen wel aan de bel trekken en ook wel aangeven dat ze veel last hebben, maar er is nog steeds een hele grote groep vrouwen in Nederland die toch denkt dat het erbij hoort. Of denkt dat ze niet moeten zeuren. En toch geen hulp gaat zoeken.
Het lijkt me eigenlijk best wel lastig om hier als vrouw mee te dealen. Moet je nou als je hevige menstruatiepijn hebt gelijk bang zijn dat je onvruchtbaar wordt?
Je kan niet zeggen: als meisje heb je zoveel kans om dit te krijgen en daarmee heb je zoveel kans dat je onvruchtbaar wordt, maar we weten wel dat uit een groep vrouwen die onvruchtbaar is, dat een grote groep daarvan endometriose heeft. Dus het is wel degelijk een ziekte met consequenties. Gelukkig gaat het niet altijd mis. Er zijn ook vrouwen die er op tijd bij zijn, zoals Emma. Zij slikt medicatie die ervoor zorgt dat de verklevingen bij haar baarmoeder niet verder groeien. Naarmate hoe vaker ik menstrueerde kreeg ik meer pijn. Toen heb ik tegen mijn moeder gezegd: dit is eigenlijk echt niet normaal hoeveel buikpijn ik heb. Eigenlijk best wel frustrerend. Ik kan niet naar school, ik kan niet aan het werk, ik kan helemaal niks eigenlijk. Ik ben bij de huisarts geweest, in het ziekenhuis, en ze hebben nog niks gevonden. En toen bleek dus dat mijn tante endometriose had. Ze zei: moet je eens kijken, misschien heb je dat ook wel. Toen ik bij de gynaecoloog kwam, toen hoorde ze het eigenlijk gelijk al aan mij. Dat ik wel endometriose zou hebben. Was het fijn, die erkenning? Ja best wel. Ik voelde gewoon gelijk al een stukje begrip. Heel veel vrouwen lopen gewoon door met klachten. We hopen dat dit een goede stap is in de richting van meer openheid hierover en dat vrouwen zich ook zeker geen zeur voelen als ze hiermee naar de huisarts gaan, en ook meer begrip van omgeving dan wel werkgevers als er vrouwen zijn die dus dermate last hebben daarvan dat ze misschien toch een wat aangepast schema moeten hebben. Het is dus echt belangrijk dat we daarover praten. Niet alleen met andere vrouwen, maar ook met je vriend, partner of misschien zelfs op je werk.

Wat is endometriose?

Als je heel veel pijn hebt als je ongesteld bent, kan je endometriose hebben. Hierbij zit slijmvlies dat in de baarmoeder hoort te zitten, ook op andere plekken in het lichaam, bijvoorbeeld de buikholte.

Veroorzaker van abnormaal pijnlijke menstruatie

Vroeger was de weerman of -vrouw al blij als ze het weer van morgen een beetje bij benadering konden inschatten. Morgen overdag dan neemt de flink toe. Verder zit er veel bewolking waar af en toe een bui uit valt, valt en de temperatuur wordt niet hoger dan een graad of 12 à 13. Tegenwoordig kunnen meteorologen het weer tot een aantal dagen vooruit in grote lijnen voorspellen. En dan in de nieuwe werkweek, dan gaan we toch weer over naar een wat kouder weertype, dus ook weer kans op sneeuw. Handig als je plannen voor het weekend uitrolt, maar ook van groot belang voor bijvoorbeeld Post NL.
Fijn allemaal. Maar hoe kan het eigenlijk dat we tegenwoordig het weer zo veel beter kunnen voorspellen?
Dat heeft 3 oorzaken. Meteorologen kunnen tegenwoordig veel meer metingen doen van de atmosfeer, ze hebben veel sterkere computers, en: de pluimverwachting. 
Eén: metingen. Het begint allemaal met waarnemingen in de atmosfeer. Vroeger had je alleen informatie van een handvol weerstations. Op de observatietoren zijn talloze instrumenten aangebracht. Maar met tientallen weersatellieten kunnen ze tegenwoordig het weer op elke vierkante kilometer in de gaten houden, tot in de meest afgelegen jungle of woestijn. Zo meten ze bijvoorbeeld de temperatuur van de grond, van de oceaan en de bovenlucht of de bewolking en de vochtigheid. Die satellieten meten zelfs windsnelheden boven de oceanen. Hoe dan? Zo'n satelliet stuurt een signaal naar een oceaanoppervlak en luistert vervolgens naar de echo. Bij harde wind is de zee veel ruiger en krijg je een ander soort echo dan bij een spiegelgladde zee. Dus de ruwheid van de zee is de maat voor de windsnelheid. Gaaf toch? En zo zijn er talloze andere metingen. Dankzij al die waarnemingen kunnen meteorologen een inschatting maken van hoe de atmosfeer zich de komende dagen ontwikkelt, en daarvoor wordt de atmosfeer opgedeeld in vakjes. Elk vakje krijgt zijn eigen temperatuur, luchtdruk, vochtigheid, hoeveelheid bewolking et cetera. Vervolgens kijken ze hoeveel warmte, vocht en bewolking van het ene vakje naar het andere vakje stroomt. En niet alleen tweedimensionaal met horizontale punten, ook met verticale lagen. De atmosfeer is tenslotte niet plat. Er zijn grote verschillen tussen wat er hier op de grond of juist een paar kilometers de lucht in gebeurt. Maar alles heel nauwkeurig meten is één. Al die minutieuze waarnemingen in een formule proppen en haar berekeningen op loslaten, dat is twee. 
Supercomputers. Vroeger had je supercomputers ter grootte van zeecontainers. Maar die waren nog een stuk langzamer dan jouw smartphone. Die supercomputers doen alle berekeningen over die vakjes waar ik het net over had.
Of ja, vakjes…
40 jaar geleden waren het grote vakken van 800 bij 800 kilometer. En dus kreeg je één en dezelfde verwachte temperatuur voor een gebied van Amsterdam tot Zürich. Niet echt heel nauwkeurig. Maar de supercomputers van vandaag maken 58 biljoen berekeningen per seconde. Daarbij vergeleken steekt jouw telefoon dan weer schraal af. De supercomputers van nu zijn zo krachtig dat we de hele aardbol kunnen opdelen in vakjes van 11 bij 11 kilometer, iets nauwkeuriger. Daardoor krijg je nu zelfs in Zutphen een andere weersverwachting dan in Twello. 
Om met al die metingen en berekeningen een beetje goede voorspelling te kunnen doen, hebben meteorologen ook nog wat slimme trucjes.
Nummer 3, de pluimverwachting. Heeft verder niks met deze te maken, maar wel met deze. zo'n pluimverwachting betekent dat je niet één keer een berekening maakt voor het weer van de komende 14 dagen, maar wel 60 keer. Elke keer net iets anders. Heel belangrijk daarbij is het startpunt. Zo'n computermodel moet weten waar hij moet beginnen met rekenen. Hij moet weten wat voor weer het nu is, en pas dan kan je kijken hoe het er over een uur, 3 uur, 24 uur, 3 dagen of zelfs 14 dagen uitziet. Maar een kleine onnauwkeurigheid in het begin levert een grote fout op over pak 'm beet 10 dagen. Denk maar aan een potje biljart. Als je de bal in het begin net een heel klein beetje anders raakt, heb je na een paar minuten al een heel ander verloop van het potje. Omdat je het beginpunt nooit helemaal precies weet tot achter de komma, maakt zo'n supercomputer niet één maar dus 60 weersverwachtingen, steeds met net een iets ander beginpunt. Die 60 weersverwachtingen waaieren na een paar dagen steeds verder uit. En daarom heet het een pluim. 
Lijken al die 60 resultaten heel erg op elkaar, Dan ben je als meteoroloog behoorlijk zeker van je zaak. Maar lopen die resultaten nou heel erg uiteen, dan is de verwachting ook een stuk onzekerder. En dus weet je als weerman of -vrouw niet alleen wat voor weer het wordt, maar ook hoe zeker je daarvan bent. En weet je wie daar vooral heel erg blij mee is? De man die ons al deze info heeft ingefluisterd, en nu al weet of hij volgende week handschoenen aan moet: onze eigen PKM.
In de toekomst mogen we dus nog veel preciezere weersverwachtingen verwachten. Want natuurlijk, ik hoor het je gewoon denken: er gaat af en toe nog wel eens wat fout. Dat is helaas onvermijdelijk. Dat komt vooral omdat sommige weerprocessen zich op piepkleine schaal afspelen. Een paar voorbeelden. Om te beginnen: mist. Een mistbank is vaak kleiner dan zo'n vakje van 11 bij 11 kilometer, en die ontstaat in de onderste 10 of 20 meter van de atmosfeer. Dat is zo specifiek in zo'n dun laagje, dat gaat de huidige weermodellen gewoon boven de pet. 
Een ander voorbeeld: onweersbuien. Een weerman kan prima aangeven in welk deel van Nederland er kans is op onweersbuien. Maar niet precies waar. Die buien zijn namelijk vaak heel lokaal. Zo dondert en bliksemt en regent het in Mariahout, terwijl het in Eindhoven kurkdroog is.
Om ook die laatste subtiele processen beter in de weersverwachting te krijgen, moeten we gewoon geduld hebben. Want in de woorden van Peter: het wordt alleen nog maar beter. Het is wachten op nog meer satellieten, nog meer data en nog snellere computers.

Hoe voorspelt een meteoroloog het weer?

Gaat het regenen of blijft het droog? De weerman of -vrouw weet tegenwoordig het weer een stuk beter te voorspellen dan 40 jaar geleden. Welke technieken worden gebruikt om het weerbericht samen te stellen?

Metingen, berekeningen en de pluimverwachting

Bijna alles wat je koopt en de onderdelen waarmee die spullen gemaakt worden, zat ooit in een container. The Economist heeft uitgerekend dat de container de afgelopen 50 jaar meer heeft gedaan voor de wereldhandel dan alle handelsakkoorden bij elkaar en dan te bedenken dat de container zo'n 60 jaar geleden nog niet eens bestond. Voor de uitvinding van de container ging het zo: er waren spullen in allerlei soorten en maten en havenwerkers waren soms weken bezig om die spullen een beetje goed op het schip te krijgen. Totdat deze beste man, de Amerikaan Malcom McLean, de container bedacht: een box van staal van zo'n 6 meter bij tweeënhalve meter die je in één keer op een schip kon plaatsen en die vervolgens ook weer direct van het schip de trein of de vrachtwagen op kon. 
Die container zorgt ervoor dat we nu producten heel simpel van de ene naar de andere plek kunnen krijgen en dat hij daar ook nog eens superefficiënt verwerkt kunnen worden. Dat alles zorgt ervoor dat het vervoer per schip zo goedkoop kan. 
En dat ontwerp van 60 jaar geleden: niets veranderd. Het is nog steeds diezelfde container die je nu op het spoor, de weg en het water vindt. De hele infrastructuur wereldwijd is erop afgestemd. Overal ter wereld is hij hetzelfde en gebruiken ze er dezelfde termen voor: T.E.U., Twenty Foot Equivalent Unit. Maar tegenwoordig zijn het er vaak wel vaak twee aan elkaar geplakt, F.E.U. noemen ze dat formaat, Forty Foot Equivalent Unit. 
En hoe meer containers er op een schip passen, hoe goedkoper dat is. Dat gegeven heeft ervoor gezorgd dat schepen maar blijven groeien. 
Kijk maar naar de grootste schepen per decennium. In 1956 pasten er op het allereerste containerschip 58 containers. Tien jaar later was dat een stuk meer: 1530. Vier jaar later was dat alweer bijna verdubbeld en in 1988 konden ze al 4500 containers kwijt op een schip. In de jaren 90 meer dan 8000, begin van deze eeuw 11000 en vanaf 2012 ging het hard: van zestienduizend naar 18270 naar 19000 naar 21413 in 2018. Die schepen, waar meer dan 20.000 T.E.U.'s op passen, die zijn echt huge. Dit hier is de Euromast, die is 185 meter hoog, en dit is zo n megaschip: meer dan 2 keer zo lang, want we hebben het hier over schepen van 400 meter lang, 58 meter breed en 32 meter diep. 
En dat die schepen zo groot zijn, heeft ook weer gevolgen voor havens. Want voor de enorme 20.000 T.E.U.-schepen is in Amerikaanse havens geen plek, passen ze niet in. En ook het belangrijke Panamakanaal is te klein voor die reuzen. 
Hier in Rotterdam kunnen die schepen gewoon terecht. Vorig jaar kwam hij hier meer dan 13 miljoen T.E.U.'s aan. Die kwamen vooral vanuit Azië via het Suezkanaal naar hier en die tocht duurt zo'n 20 à 30 dagen. Shipping time, weet je wel. De route Azië-Europa is één van de grootste handelsroute uit de scheepvaart. Je zou min of meer kunnen zeggen dat vanuit Azië goedkope spullen in containers hierheen komen en die volgeladen met Europese machines om dat soort spullen te maken, vooral vanuit Duitsland weer teruggestuurd worden. Maar er gaat ook een groot gedeelte leeg terug. 
Naast de Azië-Europa route zijn ook de Europa-Amerika route en Amerika-Azië route belangrijk, al staat die laatste behoorlijk onder druk door de handelsoorlog tussen China en de VS. Inmiddels lijkt er een nieuwe route in de maak: de arctische route. Het zou interessant kunnen zijn voor schepen vanuit Azië richting Europa. Het is namelijk een stuk korter. Door het smelten van het ijs kunnen schepen hier nu ook varen, al kunnen de echte reuzen er alsnog niet terecht. Het is niet breed en diep genoeg. En de route is nog vrij duur vanwege veiligheids- en verzekeringskwesties en er is veel weerstand tegen want de schepen zijn nogal vervuilend. Er wordt weleens gezegd dat de scheepvaart meer uitstoot dan alle auto's samen. Da's niet helemaal waar, de CO2-uitstoot ligt lager bij de scheepvaart, maar ze stoten wel veel meer zwavel en stikstof uit.
 Dan hebben we het nog niet over de vervuiling door containers die dus overboord slaan. Het probleem zou nog wel eens groter kunnen worden, want de groeispurt van schepen is nog niet voorbij. 
Het schip met plek voor meer dan 23000 containers is al besteld. Benieuwd hoeveel containers er nodig zijn om al die onderdelen voor dat schip op z'n plek te krijgen.

Hoe belangrijk is de zeecontainer?

De zeecontainer is enorm belangrijk voor de scheepvaart en de wereldeconomie. Deze uitvinding heeft ervoor gezorgd dat goederen snel op schepen geladen konden worden in de haven. De container is al zestig jaar hetzelfde, de schepen die ze vervoeren worden steeds groter.

Uitvinding van de eeuw in de wereldhandel

Wie zonder GPS een lange wandeltocht maakt in de ruige natuur, vertrouwt meestal blind op zijn kompas. Het pijltje wijst altijd naar het noorden. Wat je wellicht nog niet wist, is dat dit niet het echte noorden is. Er zijn namelijk twee noordpolen: de geografische Noordpool, ook wel het echte noorden, zie je op de wereldbol, namelijk het topje van de aardbol. De magnetische noordpool is waar je kompasnaald altijd naartoe wijst. Het is een krachtveld ergens ten noorden van Canada. Maar het magnetische noorden is altijd in beweging en verplaatst zich, dus jouw kompasnaald ook. Wat maakt het uit voor je navigatiesysteem, die heeft gewoon GPS toch? Klopt, alleen vertelt GPS je wat je positie op aarde is, maar niet welke kant je opgaat. Daarvoor gebruikt je navigatie nog altijd een kompas, ook in je telefoon zit er eentje. En om ervoor te zorgen dat alle kompassen de goede kant op wijzen, maken alle navigatiesystemen gebruik van het World Magnetic Model. Dit model corrigeert en voorspelt het verschil tussen het magnetische en het echte noorden. Normaal gesproken verschuift het magnetische noorden heel geleidelijk, zo'n 10 kilometer per jaar, en kunnen we 5 jaar lang voorspellen waar het noorden is. Nu gaat het dus extreem snel: 55 kilometer per jaar. En dus moet het model snel aangepast worden. Want van een beetje afwijking merk je nog niet zoveel, maar met de snellere afwijking zou je na ongeveer een uurtje vliegen, 1000 kilometer, al ongeveer 100 kilometer te ver naar het westen of het oosten uitkomen. Waarom verschuift de magnetische noordpool nou zo snel? Dat zit zo: de binnenste helft van de aarde bestaat uit een binnen- en buitenkern. De binnenkern is hard en bestaat uit ijzer en nikkel. De buitenkern is vloeibaar als stroop op je pannenkoek. Doordat de aarde draait, ontstaat er turbulentie in die vloeibare massa. Dat zorgt voor kolommen met draaikolken. En die zorgen er weer voor dat wij een magneetveld hebben. De uiteindes van die draaikolken zijn de magnetische Noord- en Zuidpool en die liggen bijna recht onder de geografische Noord- en Zuidpool. Het ligt dus allemaal dicht bij elkaar. Naast die draaikolk in de kolommen zit nog een vloeibare massa die een beetje de andere kant op beweegt. Die afwijkende beweging van die vloeibare massa heeft invloed op de magnetische stroming van de aarde. Dat bepaalt hoe het magneetveld zich beweegt. Deze magnetische stroming lijkt een beetje op een warme golfstroom in de oceanen. Het komt op gang boven Groenland, gaat dan versneld naar Canada, naar Siberië, en wordt dan weer langzamer. Door die versnelling schuift het magnetisch krachtveld altijd op. Normaal dus geleidelijk, nu extreem snel en dat komt door de afwijkingen in de stroming die veroorzaakt zijn door de vloeistof naast de kolommen binnen in de aarde. 
Maar hoe die vloeistof dat precies doet. Dat zijn dingen die we nog niet begrijpen.

Wat is de magnetische noordpool?

Een kompas, dat gebruikt wordt bij navigatie, wijst altijd naar het noorden. Die naald wijst alleen niet naar de geografische Noordpool, maar naar de magnetische noordpool. Deze pool verschuift heel geleidelijk.

Twee noordpolen

Netneutraliteit. Ik begrijp het nog niet. In Nederland hebben we het, in Europa ook, maar in de Verenigde Staten is het afgeschaft. Dat ging niet zonder slag of stoot. Want netneutraliteit betekent best veel voor jou als internetgebruiker. Maar wat is het eigenlijk, netneutraliteit? Eerst de basis: in Nederland moeten alle internetproviders al het verkeer op internet gelijk behandelen. Dat betekent dat ze dat verkeer in principe niet mogen vertragen, versnellen of blokkeren. Ze moeten dus neutraal zijn. 
Maar dat staat pas sinds 2013 in de wet. Voor die tijd, in 2011, dacht KPN erover na om klanten extra geld te vragen voor het gebruik van WhatsApp, omdat ze merkten dat minder mensen sms'ten. Vodafone blokkeerde de internetbeldienst Viber om dezelfde reden. Maar daar stak Nederland een stokje voor. Het werd het tweede land met netneutraliteit en dat is ideaal voor jou en voor bedrijven. Want zonder die netneutraliteit kunnen providers in theorie bedrijven als Netflix, die veel van hun bandbreedte opslokken, min of meer dwingen om een deel van de kosten daarvoor te dragen. Als een bedrijf niet extra betaalt, kan een internetprovider de snelheid waarmee een site te bereiken is vertragen. Voor een Netflix is dat nog wel te doen, maar stel: jij wil vanuit je studentenkamer een nieuwe streamingdienst beginnen. Dan wordt het vrij lastig een betere deal te fixen met de provider dan Netflix al heeft. Want tegen zoveel geld kun je als beginneling niet concurreren. En dan voor jou als internetgebruiker. Ook dan is een onlinewereld zonder netneutraliteit niet echt praktisch. Want wat nou als je die nieuwe Netflix-concurrent veel fijner vindt, of net bij de provider zit die Netflix langzamer doorgeeft. Als er zoveel nadelen zitten aan het afschaffen van netneutraliteit, waarom is het sinds de zomer van 2018 dan afgeschaft in de VS? Dat komt door de internetproviders daar. Die willen juist wel een einde aan de netneutraliteit en dat hebben ze voor elkaar gekregen met deze twee argumenten. Eén: ze zeggen meer te kunnen innoveren met nieuwe abonnementsvormen, bijvoorbeeld speciaal voor muziekfans, social mediagebruikers en bingewatchers. En twee: ze willen dat grootverbruikers zoals Netflix meer gaan betalen. Zij zeggen: meer mensen gaan naar Netflix, waardoor Netflix meer bandbreedte gebruikt. Dus moet Netflix meer betalen. Maar er is heel veel kritiek op het afschaffen van die netneutraliteit in de VS. Critici vinden het krom dat internetproviders nu van twee kanten geld vragen. Want als Netflix nu ook moet gaan betalen voor het gebruik van bandbreedte, waar betalen die internetgebruikers dan eigenlijk geld voor? Maar dat is in de VS. Hoe zit het hier in Nederland? Is hier dan helemaal geen discussie? Jawel, ondanks dat netneutraliteit hier sinds 2013 bij wet geregeld is, zoeken internetproviders de grenzen op, met bijvoorbeeld zero rating. Dat doen met name telefoonproviders. Die trekken de MB's die jij verbruikt met bijvoorbeeld muziek streamen niet van je databundel af. Dat komt omdat op de achtergrond die muziekdiensten dealtjes sluiten met providers. Klinkt fijn, als je favoriete muziekdienst tenminste op het lijstje van je provider staat. En anders begint dit filmpje weer van voor af aan.

Wat is netneutraliteit?

In Nederland moeten internetproviders al het internetverkeer gelijk behandelen. Ze mogen dus bepaalde diensten niet vertragen, versnellen of blokkeren. Wat betekent dat voor jou als gebruiker?

Door deze wet is niemand de baas van jouw internet

ijsjes 

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

NOS op 3

Type videos