Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dit is het Nederlandse studentenorkest. Het bestaat uit meer dan honderd studenten die naast hun studie ook nog eens heel goed een instrument kunnen bespelen. Het bijzondere aan dit orkest is dat het ieder jaar weer uit een nieuwe groep muzikanten bestaat. Dus ze moeten ook ieder jaar weer opnieuw audities houden. En auditie doen betekent laten horen wat je kunt. Dus als ze ergens weten hoe je bij een orkest moet komen, dan is het hier wel. Hier duurt de auditie tien minuten en daarin mag je een eigen gekozen stuk spelen. Maar je moet ook een aantal stukjes spelen uit de muziekstukken die het orkest uiteindelijk gaat spelen. Voordat je auditie doet mag je eerst nog even inspelen en dat gebeurt hier in deze kamertjes. Je moet het vergelijken met het opwarmen van je spieren voor een sportwedstrijd. Er doen 170 mensen auditie, maar er is maar plek voor 105 muzikanten. Hier zit Sybren en Sybren speelt bastrombone. Hoe gaat ie? Ben je zenuwachtig? Ja, een beetje wel natuurlijk. Waarom wil jij zo graag bij dit orkest spelen? Het is natuurlijk een onvergetelijke ervaring om met meer dan honderd gelijkgestemde studenten die ook een passie hebben voor muziek, in een orkest te spelen en een maand lang op tournee in binnen- en buitenland. En dat sluiten we af in het Concertgebouw in Amsterdam. Heel vet. Succes. Ik ga je niet langer ophouden. Zet hem op bij je auditie. Top, dankjewel.
Hier in deze ruimte vindt de auditie plaats en de jury bestaat uit de orkestchef, de voorzitter en de dirigent. Manoy, waar let jij op? 
We letten op of iemand zuiver kan spelen. Dus ja, je wil niet iemand die vals speelt in een orkest en ze moeten ook heel ritmisch zijn. En verder vind ik het heel belangrijk dat ze ook aanwijzingen kunnen opvolgen. Dus als het ze een bepaald iets spelen en als ik vraag of het anders kan, dan moeten ze het wel kunnen aanpassen. Welkom Sybren, bij je auditie. Wat ga je voor ons spelen? Een menuet, de tweede. Dank je wel, we gaan nu naar de fragmenten. Wil je net beginnen met nummer 4 alsjeblieft?
Ja, ik hoor een soort diminuendo. Zo ja, neem even je tijd. Dat is heel goed. Sybren speelt alleen maar hele kleine, korte stukjes, dat is best wel gek, dat klinkt helemaal niet als een muziekstuk, maar daardoor kan Manoy wel heel goed horen of die het goed kan spelen. Ok, dank je wel. Hoe ging het? Verrassend goed. Het liep allemaal wel, vlekkeloos is het nooit, maar over het algemeen ben ik heel erg tevreden. Oh, nog heel even afwachten dus. Spannend. Manoy? Hoe heeft Sybren het gedaan? Nou, daar hadden we het net over. Euh ja, hij heeft het behoorlijk goed gedaan, maar we weten nog niet of die het geworden is. Want daarvoor moeten we eerst de andere kandidaten nog horen. Dus hij moet nog even een paar dagen wachten. Nog even afwachten dus. 
He Klokhuis, Sybren hier. Ik ben zojuist gebeld door de orkestchef van het Nederlands Studenten Orkest en ik mag zeggen dat ik ben aangenomen. Dus ik vond het superleuk dat jullie me hebben gevolgd. En wie weet tot bij één van de concerten. Houdoe!

Hoe gaat een auditie voor een orkest?

Programmalogo's

Het Nederlands Studenten Orkest (NSO) bestaat elk jaar uit 105 nieuwe studenten. Als je lid wil worden, moet je auditie doen. Alleen de beste muzikanten gaan door. Janouk loopt mee met Sybren, die bastrombone speelt. Zou hij door de audities komen?

Spelen voor een plekje in het Nederlands Studenten Orkest

Noj noj noj: nee of ja? Welkom bij... Noj. Zeg Sos, ken je dat ook? Sta je lekker je boterhammen aan te smeren maar dan ineens for whatever reason valt je boterham - bang klonk bam - op de grond. Met natuurlijk de besmeerde kant naar beneden. Dat is altijd zo irritant, wat een top-NOJ is dit. Dus valt je boterham altijd met de besmeerde kant naar beneden? Noj. Nee of ja? Checking is facting. Men neme twee oude boterhammen en één hand. Heb ik allebei. Hartstikke goed. Een bammetje gaan we lekker besmeren met pindakaas. Een ander boterhammetje met tevredenheid. Met wat? Tevredenheid. Maar wat is dat dan? Er zit toch niks op? Maar dat is dus juist tevredenheid. Tevredenheid is niks, lekker en toch hartstikke goedkoop. T'tje erop van tevredenheid. 
Misschien ligt het natuurlijk wel aan de zwaarte van het beleg. Juist, juist, juist mattie van de materie, laat geen ruimte over voor twijfel bij de wetenschap. Goed. Opperste concentratie. Maar Sos, hoe vaak moeten we die boterham laten vallen voordat we echt iets wetenschappelijk kunnen bewijzen? Twintig keer, dat klinkt mooi. Twenty. Let's go. Besmeerde kant! Besmeerde kant! Onbesmeerde kant! Besmeerde kant! Ja! He! Besmeerde kant! Besmeerde kant! Besmeerde kant! Besmeerde kant! Ah! Dus die boterham die valt gewoon bijna altijd met deze kant op de grond. 19 van de 20 keer, dat is gewoon vijfennegentig procent. Oh wat kan jij goed rekenen. Dankje. Maar wat nou als je een reus bent? Dan valt die boterham natuurlijk van veel hoger. Wat dan? Ja precies, want normaal gesproken valt ie ongeveer vanaf deze hoogte, ongeveer een meter. Komaan zeg maar. Ja, je aanrecht of je tafel. Heel goed. Vind het weer heel goed. Van deze hoogte kan een boterham een halve draai maken. Maar stel nou dat je een reus bent. Ik noem maar wat. Dan valt die boterham dus van grote hoogte. En dan zou het nog wel eens heel anders kunnen lopen. Checking is facting. Vandaag tillen wij de wetenschap naar een hoger niveau. Hatseflats! Hoppa! Hij kan hier gewoon draaien en draaien. Hij heeft hier gewoon veel meer afstand tot de grond. Kan allemaal. Dus het antwoord op deze NOJ: valt je boterham altijd met de gesmeerde kant naar beneden? Noj, noj, noj, een dikke vette nee. De boterham valt niet altijd met de besmeerde kant op de grond. Ciao for now en tot de volgende NOJ!

Valt een boterham met pindakaas altijd met de besmeerde kant naar beneden?

Sosha en Janouk willen weten of een boterham met pindakaas echt altijd met de besmeerde kant op de grond valt. En maakt het uit van hoe hoog je de boterham laat vallen?

Een proefje met een heleboel vallende boterhammen

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman!
Ja, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuten zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En de vraag van vandaag is. Ja, hoe zit dat eigenlijk? Waarom hebben mensen geen vacht? We stammen af van de aap, maar de mens aap is behaard en wij zijn kaal. Nouja, we lijken kaal. Eigenlijk hebben we net zoveel haren, alleen zijn die van ons veel dunner, lichter en korter. We hebben dus wel haar, maar geen vacht. Kaal zijn kan nut hebben. Kijk maar naar de pootjes van een kat, zonder haar op z'n zolen heeft ie nog veel meer grip. Waarschijnlijk zijn wij mensen onze vacht verloren omdat dat handiger is. Sommige biologen denken dat onze pels in de weg zat bij het zwemmen en vissen. Anderen denken dat kaal zijn hygiënischer was bij het eten van vlees of veiliger bij een fikkie stoken of dat we beter gezichtsuitdrukkingen konden lezen zonder vacht. Veel wetenschappers geloven dat we kaal zijn geworden vanwege parasieten. Toen onze voorouders vaste slaapplekken gingen maken, werd onze dikke vacht de perfecte broedplaats voor vlooien en bedwantsen. Maar een andere populaire verklaring is dat onze vacht gewoon veel te warm was in het hete klimaat waarin we toen leefden. Het haar op ons hoofd hebben we wel gehouden, omdat het ons beschermt tegen de zon als een soort zonnehoedje. Ja, dat snap ik wel. Want wat is er nou lekkerder dan in de hitte in je nakie met een hoedje op? Dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom hebben mensen geen vacht?

Onze voorouders hadden een vacht die hen beschermde tegen kou. In de loop van de eeuwen zijn we die warme vacht kwijtgeraakt. Janouk legt uit dat daar verschillende verklaringen voor zijn.

Van behaarde voorouder naar kale moderne mens

Ze kunnen kruipen, klimmen, wandelen. Sommige zijn superrustig, andere weer onwijs snel. De één is felgekleurd en de ander heeft weer een hele goede schutkleur. Maar ze hebben één ding gemeen. Ze komen uit dezelfde dierenfamilie en ze hebben allemaal schubben. Ik heb het over reptielen. En ik maak kennis met iemand die echt helemaal gek is van ze. 
Zo. Da's een druktemaker. Laten we haar even een beetje rustig worden. Wat is er voor jou zo fascinerend aan reptielen? Het zijn oeroude dieren. Ze zijn er al veel langer dan dat wij hier zijn. En ze komen bijna overal ter wereld voor. Alle reptielen hebben allerlei soorten coole gadgets moeten ontwikkelen om te kunnen overleven waar ze zijn. En wat maakt een reptiel dan een reptiel? Dat kan je bij deze heel goed zien. Hij heeft schitterende schubben over heel zijn lichaam. En dat maakt reptielen uniek. Ze stammen af van de amfibieën en die leven met name in het water, dus die hebben een hele dunne, slijmerige huid. Maar die reptielen gingen steeds meer op het land leven en die hadden niks aan een dunne huid, want dan droog je uit. Dus ze hebben schubben ontwikkeld zodat ze vocht kunnen vasthouden. En ze slepen met hun buik over de grond, dus hebben ze een stevig pantser zodat de ingewanden goed beschermd blijven. 
O. Jij hebt er zin in, Frits. Zooo. Ja, deze is echt supergrappig. Zijn reptielen eigenlijk ook slim? Reptielen zijn vaak meer instinct gericht. Dus op het vinden van voedsel, warmte en veiligheid. En ze hebben ook allemaal trucjes, hè. Kameleons zijn eigenlijk een soort grote trukendoos. Hij heeft hele bijzondere handjes. Die lijken misschien wat onhandig, maar juist die handjes helpen hem om in bomen en struiken te leven. Hij kan precies een handje om een takje heen doen. En ook zijn staart gebruikt hij om dingen vast te pakken. En die ogen gaan echt alle kanten op. En ook individueel van elkaar. Ze kunnen verschillende kanten opkijken. Ze hoeven niet met hun ogen naar hetzelfde ding te kijken. Zo kunnen ze dus ook hun hele omgeving waarnemen. En in dit kleine bekje zit een tong die twee keer zo lang is als zijn lichaam. 

Heel veel mensen denken dat kameleons veranderen van kleur om zichzelf te camoufleren. Dat klopt eigenlijk niet. Ze doen het om twee redenen. De eerste is om te communiceren. Ze gebruiken die kleur om aan hun soortgenoten te laten weten: met jou wil ik wel paren. De tweede reden: reptielen zijn koudbloedig. Dus stel, je hebt het koud en je moet opwarmen. Dan kan je jezelf donker maken en dan absorbeer je meer zonlicht. Heb je het te warm, dan maak je jezelf licht. Cool hè? Echt geniaal.

Wat maakt een reptiel een reptiel?

Er zijn heel veel verschillende soorten reptielen, maar één ding hebben ze gemeen: ze hebben allemaal schubben. Ook hebben ze allerlei trucjes ontwikkeld om goed te kunnen overleven. Een kameleon kan bijvoorbeeld extra goed in bomen en struiken klimmen dankzij zijn aangepaste handjes en staart.

Oeroude dieren met schubben

Dit zijn ze dan, de netpythons. Eén van de gevaarlijkste wurgers ter wereld. Ze liggen er vredig bij, maar schijn bedriegt. Want als ze honger hebben, dan kunnen ze razendsnel zijn om hun prooi te vangen. En die prooien kunnen gigantisch zijn. Ze kunnen hele varkens naar binnen werken. Zo direct komen Sterrin en Harrie door die deur in het verblijf om ze te voeren. Dus ik ben benieuwd. Zij liever dan ik. 
O, wauw. Eens even kijken. Wat hebben we hier? Een rat. En ik zie ook een konijn. Doe je dat bewust, dat ze verschillende dingen eten? Ja. Wat denk je, hoe gaan ze reageren? Nou, twee van de drie dieren hebben al drie weken niet gegeten. Dus ik denk dat die wel wat hebben willen. Die hebben wel trek? Al kunnen ze soms wel langere tijd vasten. Maar we zullen zien wat er gaat gebeuren zo. Spannend dit. Oh, ik vind het zo leuk. Oh, meneer heeft honger. Ja, dat heeft hij inderdaad. Kom eens, meneer. Ah, wauw. Die ratten heb je ook warm gemaakt, hè. Klopt. Daarom kunnen ze hem ook zo snel vinden nu. Inderdaad. Elk zo'n klein inhammetje in zijn bovenlip is een hittesensor. En dat is ook een van de superkrachten van deze pythons. Dat ze als het ware hitte kunnen zien.
We kunnen nu ook heel mooi zien waarom ze netpythons heten. Je ziet heel mooi dit netachtige patroon over hun hele lichaam. Eigenlijk is het best wel bijzonder dat we hier staan, want dit is gewoon de allerlangste slang ter wereld die we gewoon even aan het voeren zijn. Inderdaad.

Hoe vindt een netpython zijn prooi?

Pythons zijn grote slangen. Ze zijn één van de gevaarlijkste wurgslangen ter wereld. Ze eten ratten en konijnen en kunnen ook hele varkens naar binnen werken. Ze ‘zien’ hun prooi door de hittesensoren op hun bovenlip.

Hittesensoren op zijn bovenlip

NOJ NOJ NOJ. Nee of ja? Welkom bij NOJ! Nee, daar kan ik niet tegen! Als je iemand wil kietelen, doe lekker bij jezelf. Maar dat is het hem juist. Dat kan niet bij mezelf. Volgens mij kan ik alleen een ander kietelen. Precies, dat kan. Maar ik mij niet. En jij jou ook niet. Mattie van de materie, dat vind ik echt een top-noj. Kun je alleen door een ander gekieteld worden? Nee of ja? Checking is facting. Voor deze NOJ hebben we een aantal gevoelige plekken op het menselijk lichaam gemarkeerd. Wij hebben de voetzool, de knieholte, de zij en natuurlijk de oksels. Oke Sos. Ik kietel jou, ik mij, jij jou en jij mij. Helder, ja.

Geef me je voet maar ! Aaah! Plek 2: de knieholte. Plek 3: de zij. En nu komt het mooiste de oksels. Oh daar ben ik heel slecht in! Nou oke, dat werkt. En dan nu onszelf. Oke, we beginnen met de voetzool. Nee, dit doet niet zoveel. Knieholte? Alsof je jeuk hebt. Dit is helemaal prima. Je kunt dus echt alleen aan een ander kietelen. Maar waarom wetenschap? Waarom? 

Vroeger, heel vroeger, toen we nog gezellig met z'n allen in het oerwoud woonden, was het van levensbelang dat je supersnel kon reageren op een kriebel. Het zal maar een supergevaarlijke, levensbedreigende spin zijn die zo over je arm kruipt ineens. Ja, en dan sla je die dus hop zo van je af. Precies. Het is een reflex, een levensreddend reflex. Net als wanneer je je hand wegtrekt als iets te heet is. Kijk, dit is dus een instinctieve reactie. Maar ja, als je jezelf kriebelt dan weet je dus dat die kriebel er aankomt. En dan heb je je instinct en reflex helemaal niet nodig. 
Dus als je helemaal niet weet waar en wanneer je gekieteld wordt, dan is de reactie eigenlijk nog veel heftiger? Checking is facting! 

Ik kan wel mezelf kietelen. Hoe dan? Wat doe je? Ik deed net met m'n tong die spin eruit. En dan kan je jezelf kietelen! Aan je gehemelte! Waarom kan ik mezelf daar wel kietelen? Nouja, waarschijnlijk omdat je niet gewend bent om daar gekieteld te worden. En omdat het ook gewoon supergevoelig is. Even leek deze NOJ op een dikke vette ja. Maar kun je je alleen door de ander gekieteld worden? NOJ NOJ NOJ. Een dikke vette nee. Je kunt wel degelijk door jezelf gekieteld worden! Ja, maar dan wel alleen in je gehemelte.

Kun je alleen door een ander gekieteld worden?

Als je jezelf onder je oksels kietelt, gebeurt er niet zoveel. Dat komt doordat je hersenen al weten dat je gekieteld gaat worden. Maar betekent dit dat jezelf helemaal niet kunt kietelen? Janouk en Sosha ontdekken één plekje waar het wel kan!

Er is maar één plekje waar je jezelf kunt kietelen!

Lekker een beetje zappen met de afstandsbediening. Maarja, tegenwoordig heb je daar natuurlijk eigenlijk dit apparaatje helemaal niet meer voor nodig, want je kunt gewoon zappen op heel veel andere manieren. Bijvoorbeeld met een app op je telefoon. Of gewoon de boel besturen met je stem. Het bestaat al een tijdje, maar volgens experts is het de techniek van de toekomst. Let op! Zet de televisie op NPO3. Dat is toch ideaal? Hoef je gewoon nooit meer je afstandsbediening te zoeken. Zo kun je dus meer apparaten in huis besturen met je stem. Maar spraakbesturing. Hoe doen ze dat? Start Leader. 
Lieve, jij weet alles over afstandsbedieningen. Hoe kan het nou dat wij televisies en andere apparaten kunnen bedienen met onze stem? 

Een stemherkenning moet je altijd eerst aanzetten, dus ofwel met een knopje op je afstandsbediening, ofwel met een commando aan je smart speaker. Eens je dat gegeven hebt begint ie te luisteren en gaat die met die informatie aan de slag. Maar hoe werkt dat nou precies als je het echt stap voor stap zou uitleggen? Je kan het doen met de speaker, maar ik stel voor dat we het even bij de tv houden als ontvanger van je boodschappen. Dus ik heb de afstandsbediening. Daar zit een microfoontje in, die activeer ik door op het knopje te duwen. Ik spreek dan mijn boodschap in en dat gaat via een bluetoothverbinding naar de tv in de tv wordt ie versleuteld en wordt via internet naar een datacentrum verstuurd in Europa. Die staat vol met servers, hele snelle, krachtige computers die geprogrammeerd zijn om uit die spraakboodschap het commando te halen dat jij wil zeggen. Dat commando wordt teruggestuurd naar de tv en die voert dat dan uit. Maar dat gaat dus echt supersnel. Dat gaat heel snel. Dat gaat in fracties van seconden gaat dat heen en weer en praten server en tv met elkaar. 

Even een testje: "speel Klokhuis op YouTube met Janouk". 
Dat gaat niet helemaal goed. Klopt. Momenteel zijn de computers vooral geoefend op Engels, maar op korte termijn is de bedoeling dat alle talen goed behandeld kunnen worden. Oke kan je nog eens proberen, maar ik heb hem net in het Nederlands gezet. Ok, nou dan ga ik even mezelf oproepen. "Speel Klokhuis op YouTube met Janouk". Zo zie je dat komt terug van de server. Ja, het werkt! Wat cool. Je kunt dus een commando versturen via je afstandsbediening. Maar het kan ook via de smart speaker. Alleen moet er wel niet te veel herrie zijn in huis. 
"Speel Klokhuis." Door al het omgevingsgeluid werkt die spraakbesturing nog niet zo heel goed. Maar dat wordt in de toekomst beter. Dus spraakbesturing: zo doen ze dat. Moet je alleen niet heel haar stem kwijt zijn, want dan heb je gewoon deze ouderwetse afstandsbediening gewoon nog nodig.

Hoe werkt spraakbesturing?

Zappen doe je over een paar jaar niet meer met je afstandsbediening, maar gewoon met je stem. Je zegt wat je wil kijken, en de televisie zapt voor jou naar de zender van je keuze. Spraakbesturing bestaat al een tijdje en het wordt steeds geavanceerder.

De stem is de afstandsbediening van de toekomst

En uw gastvrouw van vandaag is de Janouk Kelderman! Hallo allemaal en welkom bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn te beantwoorden, uit te leggen of op te lossen. De vraag van vandaag is... O ja, herkenbaar. Waarom kunnen sommige mensen niet poepen op vakantie? Gezonde mensen poepen met regelmaat, maar op vakantie lukt dat soms niet. Veel mensen kunnen de eerste dag niet naar de wc. Maar er zijn mensen die de hele week niet gaan. Om goed te kunnen poepen moet je relaxed zijn en van vakantie raak je soms gestrest. Ja, je kunt gestrest raken van de reis bijvoorbeeld. Of van het wennen aan een andere omgeving of van die hele gore campingwc's. Veel mensen willen iets te lezen hebben op de wc, dus ze checken hun telefoon of ze lezen een krantje en daardoor ontspannen ze daardoor poep je makkelijker. Je drol is dan ook lekker zacht en soepel. Maar als je gespannen bent, dan span je de spieren onder in je buik aan, je bekkenbodem, en daarmee hou je die drol vast. Op vakantie eet je vaak veel minder vezels zoals pasta en wit stokbrood, en drink je vaak niet genoeg, terwijl het wel heel warm weer is. En je stelt je toiletbezoek vaak uit omdat je in de file staat of omdat er op het strand geen wc is. En hierdoor wordt je drol harder en droger. En poepen wordt steeds moeilijker. Als je een week niet gepoept hebt, dan zit je hele dikke darm vol met harde, droge poep. Bacteriën in de darm, die gaan dan aan die poep vreten en maken gas. En daar is je reisgezelschap ook niet zo blij mee. Dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom kun je soms niet poepen op vakantie?

Op vakantie duurt het soms een paar dagen voordat je kan poepen. Dat komt door verschillende dingen: stress, ongezond eten en het uitstellen van je toiletbezoek. Want wie heeft er nou zin om te poepen op een hurktoilet?

Stress, slecht eten en uitstelgedrag

Hallo Klokhuis, ik ben Elina. Mijn vraag is: hoe start een auto? Doei! Je draait het sleuteltje om en dan start de auto. Zo snel gaat het dus. Hieronder ligt de motor. 
Als de motor aanstaat, zijn er onderdelen die op en neer gaan. Dat noemen we de zuigers, maar die zuigers kunnen dat niet uit zichzelf, dus daar hebben we wat op bedacht. Dit zijn de zuigers in het klein en die zuigers hebben een zetje nodig en dat krijgen ze van dit wiel. Dat noemen we het vliegwiel en je zult zien dat als ik hier aan draai dat je motor begint te bewegen. Kijk. 
Dit is de allereerste auto die verkocht werd met een benzinemotor in 1886. Dit is de motor met hier de zuiger. En dit is het vliegwiel. En als je aan het vliegwiel begint te draaien wordt de motor in beweging gezet. Tegenwoordig zitten er meestal vier zuigers in een auto. Die zie je hier. Bij de allereerste benzinemotor was het er maar eentje, die zat hier. Maar dat kan ik daarmee laten zien. Daar is de zuiger. Je kunt hier heel duidelijk zien dat als ik aan het vliegwiel draai, dat de zuiger daar in beweging wordt gebracht. Als ik het heel lang zou doen, zou de motor gaan starten. Rare toeter. Deze auto komt uit 1905 en toen bouwden ze de motor hier voorin, onder de motorkap, maar dan kon je niet meer bij het vliegwiel komen. Daar hebben ze toch wat op gevonden. Ze hebben een slinger aan de voorkant gemaakt en door aan die slinger te draaien werd het vliegwiel in beweging gebracht. Maar het was behoorlijk zwaar werk, want je moet je voorstellen als je iets heel erg hard aan het opwinden bent, dat het ook keihard terug kan schieten en dat was zo gevaarlijk dat je gewoon je vingers kon breken. Tegenwoordig hebben we geen slinger meer nodig, maar gebruiken we een motortje, een startmotor. Dit is zo'n startmotor. Als je de sleutel omdraait in het contact, schuift dit tandwiel naar voren, dat tandwiel begint te draaien. Als dat draait, dan grijpt dat in het vliegwiel en begint het vliegwiel ook te draaien. En dat zet de motor weer in werking. Hier kun je zien hoe de motor ervoor zorgt dat de wielen in beweging komen. Hier loopt een as en die is verbonden met de wielen. En als de motor begint te lopen gaat die as draaien. Als die as draait, komen de wielen ook in beweging. Als die wielen in beweging komen, dan gaat de auto rijden. Stel je nog voor dat je startmotor kapot is, dan kun je ook de andere kant op denken. Je duwt de auto en je wielen gaan draaien, de as komt in beweging en zo gaat de motor starten. Jongens, kunnen jullie even duwen? Nee, we bellen de wegenwacht wel.

Hoe start een auto?

De eerste auto’s startten niet door een sleuteltje om te draaien. Habtamu laat zien welke onderdelen in de motor ervoor zorgen dat een auto start.

Een kijkje onder de motorkap

Uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman. Daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En de vraag van vandaag is... Ja. Waarom eten we in Nederland mayo op de friet? Mayo komt oorspronkelijk uit Spanje of uit Frankrijk. Ruzie is er nog steeds over. Maar kampioen mayonaise eten, dat zijn de Russen. Die tikken elk jaar zo'n 2,5 kilo per persoon weg en daar gooien ze echt overal mayo doorheen. Zelfs door de soep. In Japan doen ze mayo op de pizza. En wij doen het op de patat. Nou in heel veel landen eten ze hun patat liever zonder. De belangrijkste reden daarvan is dat patat in de meeste landen een bijgerecht is. Je eet frietjes, bij de hoofdmaaltijd en wij eten frietjes als streetfood, gewoon los, zonder een heel gerechtje erbij. Om de friet wat minder saai te maken, doen we er dan een sausje wij. En Nederland is niet het enige land waar friet los gegeten wordt. Al hebben verschillende landen natuurlijk wel verschillende gewoontes wat saus betreft. In Amerika eten ze het liever met ketchup. In Engeland eten ze het liever met een zoetzure azijn. En in België eten ze de friet ook met mayonaise. Alleen smaakt deze veel zuurder. Maar wat we in Nederland op de frietjes doen is eigenlijk geen mayonaise, maar fritessaus. Dat is goedkoper en minder vet. En fritessaus werd in 1966 in Nederland uitgevonden, dus dat is pas echt typisch Hollands. Nou, dan was het weer, tot de volgende: Waarom? Daarom!

Waarom eten we mayonaise bij de patat?

Bijna overal op de wereld eten ze patat. Maar wij Nederlanders zijn de enigen die er het liefst een klodder mayonaise overheen gooien. Of eigenlijk: fritessaus. Janouk legt uit waarom Hollandse frietjes niet zonder mayo kunnen.

Streetfood met een sausje

Noj, noj, noj. Nee of ja? Welkom bij NOJ! Vandaag in deze NOJ een eigenste, persoonlijke levensvraag. Mattie van de materie, je mag altijd je eigen levensvragen inbrengen. Vertel maar even, wat zit er allemaal in dat hoofdje? Ik zit eigenlijk met heel veel vragen. Krijg ik ooit een hond? Kan ik een villa kopen met zwembad op een dag? Was mijn allereerste dwerghamster Twiggy eigenlijk wel gelukkig of haatte die me en vooral: kan je een tafelkleed echt wel in één keer van tafel trekken zonder servies dat het servies naar de gallemiezen gaat? Poef! Weg, maar het servies staat nog. Exact. Is het een truc? Kan dit echt? Is het magie? Je weet het niet. Ik vind dat een hele goede NOJ, mattie van de materie: kun je je tafelkleed zo wegtrekken - poef - en het servies laten staan? Noj, noj, noj. Checking is facting so give me a table please. Men neme een heel smooth kleedje. Thank you for this wonderful table. Ik dacht laten we deze checking is facting even beginnen met dit mooie Klokhuis campingservies om te voorkomen dat we de rest van ons leven uit onze handen moeten eten. Goeie tip voor thuis trouwens ook. Wat moet ik ook zonder jou? Laten we het gewoon een keer proberen. 
Nee! Ooohh! Je bent gewoon te langzaam! Is dat het? Kijk, wat je denk ik moet doen is gewoon hier vastpakken, wat je net ook deed. En dan gewoon rats in één keer. Je moet sneller trekken aan dat kleed. Go! Jaaa! Tik hem aan! Maar nu kunnen we het ook met echt servies! Met echte servies, daar gaan we. Ja! Dus kun je een tafelkleed wegtrekken en het servies laten staan? Noj, noj, noj: een dikke vette ja! Maar waarom? Wetenschap? Waarom?
Maar ik moet wel zeggen dat dit servies eigenlijk veel beter ging dan het Klokhuis campingservies. Maar dat klopt ook wel. Want kijk, dit servies is veel zwaarder en blijft veel liever op z'n plek staan dan dit servies. Dit servies duurt veel langer voordat het van z'n plek komt omdat je het kleedje kan wegtrekken. Dus het kleed beweegt sneller dan het servies. Ja, dus het kleed is al weg voordat het servies mee kan komen. Precies. De wet van de traagheid. Dus als we allemaal lichte dingen op de tafel zouden zetten, dan komt waarschijnlijk alles mee. 
Ja, want dan is alles heel licht. En dan kun je dus nooit dat kleedje sneller wegtrekken dan de spullen. Checking is facting. Dat gaat dus niet. Waanzinnig onderzoek dit! Ciao for now. Tot de volgende NOJ!

Kun je een tafelkleed wegtrekken en het servies laten staan?

Woesj! Je geeft een flinke ruk aan het tafelkleed maar alle borden en glazen blijven rechtop staan. Kan dat echt? Sosha en Janouk nemen de proef op de som!

Een wetenschappelijk trucje met campingservies

Bij bushcraft is het de bedoeling dat je geen sporen achterlaat in de natuur, dus naar de wc gaan doen je zo.
Eerst maak je de plek een beetje schoon, dus dat er geen blaadjes liggen. Dan één schep diep en één schep breed. Da’s een mooi gat. En dan doe je je ding. Maarre, dat is natuurlijk wel even een momentje voor mezelf.
Hierin zit wc-papier en een aansteker. Wel even afvegen natuurlijk. Zo. Dan steek je het aan met een nieuw stukje wc-papier. Dieren hebben al snel de neiging om dit op te graven en er een nest van te bouwen. Dit hoort sowieso niet in de natuur. Dus wachten totdat het helemaal opgebrand is. Dan doe je de aarde weer terug, blaadjes terug, zie je niks meer van. Klaar is kees. 
Kijk, hier heb ik een takje, dat is van berk. We maken hier een tandenborstel van door met een steen er hard op te slaan, zodat je allemaal losse vezels krijgt. In takjes van berk zit ook een zeepachtige stof, saponine, die zorgt ervoor dat je tanden ontsmet worden. Dat is zoals onze voorouders ook vaak hun tanden poetsten. Schoon? 
En als je je even wil opfrissen, dan pak je je shirt, doe je door de dauw heen. Zo trekt het vocht er lekker in en is het net een washandje. Dan word je weer helemaal fris, heerlijk.

Hoe maak je een toilet en een tandenborstel in het bos?

Bij bushcraften leef je in de natuur en laat je geen sporen achter. Pascal laat zien hoe je dan naar het toilet gaat. Ook maakt hij een tandenborstel van een takje van een berk.

Handige skills bij bushcraften

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos