Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Hmm. Ja, sorry hoor. Ik eet niet zo netjes. Zie je die kruimels die ik achterlaat? Maar kruimels laat ik niet alleen in de echte wereld achter, ook in de wereld van het internet. Iedere keer als je je telefoon, tv of computer gebruikt, laat je een digitale kruimel achter. 
Geweldig natuurlijk wat je allemaal kunt met digitale apparaten, maar telkens laat je weer wat kruimeltjes informatie over jezelf achter. Zoals hoeveel geld ik uitgeef, welke apparaten ik gebruik, aan wie ik een mailtje stuur. Wie m'n vrienden zijn. Waar ik naar zoek op internet. Waar ik naartoe reis. Wat mijn hobby's zijn. Waar ik vakantiefoto's heb gemaakt. Welk soort films ik graag kijk. Met wie ik chat. Welke games ik speel. En wat voor soort speler ik ben. En via mijn telefoon wordt mijn locatie bijgehouden. Zo laat je, vaak zonder dat je 't door hebt, overal informatiekruimels over jezelf achter. 
Hoog tijd om te kijken wat ik allemaal van mezelf op internet heb achtergelaten. Hier in Zeist zit een recherchebureau en die kunnen precies zien wie je bent, waar je woont, met wie je omgaat, en dan hoeven ze niet met een verrekijker in de bosjes voor je huis te gaan liggen. Het enige wat ze van je nodig hebben is een naam en met een telefoonnummer erbij is 't helemaal makkelijk om alles van je te weten te komen. 
Hee, Marloes. Hai. Ik ben Sosha. En m'n telefoonnummer is 06... Met deze gegevens kan je informatie over mij opsporen? Dat klopt. Met je naam en telefoonnummer kan ik online van alles over je vinden. Maar is dat informatie waar iedereen bij kan of alleen de politie? Je moet je voorstellen dat alle informatie die jij op internet achterlaat, dus op Instagram, Facebook of iets dergelijks, dat komt in een grote database terecht. Dat moet je zien als een grote computer. En die informatie is vrij. Dus als iemand je tagt of een berichtje stuurt, komt dat online. En alle informatie is open, daar heb ik geen speciale opsporingsbevoegdheid voor nodig. Oeh, met een beetje internetspeurwerk weet je alles van mij? Jazeker. Geef me een paar dagen, dan weet ik precies wie Sosha is. Oké!

Whoo. Ik vind 't eng. Huh? Oh man, wat is dit scary, zeg. Haha!

Ik sta nog steeds met m'n oren te klapperen. Dit rapport kreeg ik drie dagen geleden binnen en wat daarin stond was echt bizar. Hier staan allemaal dingen in over mij, hoe ik eruit zag als klein meisje, waar ik heen ging op vakantie, dat ik van pizza houd. Wie m'n familie is, wie m'n vrienden zijn. Blijkbaar is dit allemaal op het internet te vinden. Maar als ik 't op tv moet laten zien vind ik 't weer te privé. En dat is gek, want blijkbaar denk ik er niet genoeg over na dat alles wat ik op internet zet voor iedereen openbaar is. 

Sosha Duysker. Bang voor spinnen en clowns. Koopt voor 54 euro aan boodschappen per week. Eet veel chocola. Gaat vier keer per jaar naar de dokter. Toch best scary, dat iedereen alles over je te weten kan komen.
Sommige kruimels kan iedereen zien. Andere kruimels kunnen alleen de bedrijven zien waar je ze hebt achtergelaten. Bijvoorbeeld bij een webshop. Die kruimels zijn van die bedrijven, maar omdat je soms niet door hebt, is dat bedrijven deze kruimels met elkaar delen, en zelfs verkopen. 
Het kan ook best handig zijn als bedrijven wat van je weten. Dan weten ze welke reclame ze naar wie moeten sturen. Als ze weten dat je 10 jaar oud bent laten ze geen autoreclames zien, maar speelgoedreclames. De supermarkt weet wie er in de buurt woont en dat er volgend jaar 20 kinderen snoep komen kopen. De apps op je tv weten welke films je leuk vindt. En de webshops weten welke boeken je waarschijnlijk wil kopen of van welke kleren je houdt.
Remco. Jij adviseert scholen over het veilig gebruik van internet. Wat is er zo erg aan het feit dat bedrijven digitale kruimels van je verzamelen? Dat is toch heel handig? Het is heel handig én het kan heel irritant zijn. Handig omdat bedrijven je beter kunnen helpen als ze meer van je weten. Irritant als bedrijven al die kruimels samenvoegen en daar een plaatje van maken waarvan jij zegt: Dat ben ik helemaal niet. Of: ik vind het niet fijn dat je dat van me weet. In feite maken ze een digitale Sosha. Je kunt heel moeilijk controle uitoefenen op dat plaatje dat van jou wordt gemaakt, op die digitale Sosha. Ze plakken een etiket op jou en het is moeilijk daar vanaf te komen. 
Al die informatie wordt op miljoenen computers opgeslagen en daar worden altijd kopieën van gemaakt. Ook al verwijder je iets, er zwerft altijd wel een kopie rond. Kortom, iets op internet blijft er voor altijd op staan.

Het is toch wel goed om je te realiseren wat bedrijven en overheden nu al van je weten. En dat wordt in de toekomst alleen maar meer, en meer, en meer….
‘De laatste tijd voel ik me niet zo goed.Ik zie 't al. Jij bent niet lid van een sportschool. En je hebt nog nooit gymschoenen gekocht.’
‘SDO! Go go go! SDO! Mag ik van u één kaartje voor de wedstrijd?Het spijt me. Je komt hier niet in. Hoezo niet? Als ik zie hoe agressief jij spelletjes speelt op de computer, kun je 't vergeten. Vertrek maar.’
‘Hallo, mag ik één kaartje voor het vrijzwemmen alstublieft? Natuurlijk. Uw naam is? Sosha Duysker. Ik zie dat u zwemmerseczeem heeft. Dan mogen we u niet binnenlaten. Dat was twee jaar geleden! Sorry, het mag echt niet.’
‘Hee man. Hee, goeiedag. Momentje alsjeblieft. Je hebt niet genoeg volgers. Niet populair genoeg, ik kan je niet binnenlaten. Pardon hè.’
‘Je cv is dik in orde voor deze baan. Mooi. Indrukwekkend zelfs. Maar als ik zo een beetje online kijk, zie ik dat jij veel van feestjes houdt. Helaas past jouw profiel niet bij ons bedrijf.’ 

Als dit het toekomstbeeld is, vind ik 't niet zo fijn dat iedereen zo makkelijk bij m'n gegevens kan. Misschien moet ik me beter beschermen. Heb je wat tips voor me? Kijk goed naar je locatiegegevens. Hoeven niet altijd op aan. Oke. Tip 2. Denk goed na over de spelletjes die je downloadt en speelt. Heel veel spelletjes zijn gratis. Ja. En als het spelletje gratis is, dan betaal je toch. Je betaalt met de kruimels die je achterlaat. Die verkopen ze weer aan andere bedrijven die dan weten: Als zij naar YouTube gaat, dan moeten we die advertentie laten zien. En is er nog een laatste tip? Als een app aan jou vraagt: Mag ik je camera gebruiken? Ja, dat gebeurt inderdaad heel vaak. Ja, dan moet je daar niet altijd 'ja' tegen zeggen. Want zonder dat je dat misschien goed door hebt, zeg je daarmee vaak ook dat je akkoord gaat om alle beelden met dat bedrijf te delen. Dat zijn in ieder geval hele goede tips. Maar er blijft heel veel over waar je niks aan kan doen. Misschien toch maar stoppen met dat hele internet, telefoon, ik ben er moe van. Weg. O nee! Ah nee, wat doe ik? Zo ver had je niet hoeven gaan.

Wat staat er over jou op het internet?

Programmalogo's

Iedere keer als je je telefoon, tv of computer gebruikt, laat je een digitaal voetspoor achter. Online is veel informatie over ons te vinden, en als iets eenmaal online staat, is het lastig echt te verwijderen. Ook is het niet altijd fijn dat bedrijven veel over jou weten.

Online laat je kruimels achter

En dan nu: het bouwen van een waterdichte slaaphut met natuurlijke materialen. 
Dit is de hoofdstam, eigenlijk de rug van de hut. Die moet sterk en stevig zijn, met een vork aan de voorkant. Dan de twee hoofdsteunen, ook met een vork aan de voorkant. Die twee zijn heel belangrijk. Die moeten sterk zijn. Til deze even op, dan gaan we even bepalen hoe hij komt te staan. Je mag die daar in het gat steken. Zo, hierzo. Deze twee steunpilaren moeten eigenlijk gewoon heel sterk zijn, want die moeten het gewicht dragen. Nu moeten we checken of hij groot genoeg is. Ik duik er even in, hoor. Oef. Eens even kijken… Ja, helemaal goed. Dan gaan we nu een lijn trekken van de achterkant naar de voorste pilaar, zodat je weet waar die zijtakken straks in komen te zitten. Wat je doet is heel belangrijk, je zet hem op de lijn tegen de stam en je zorgt ervoor dat hij er recht tegenaan staat. Dus niet schuin, maar gewoon recht er tegenaan, dan staat hij het stevigst. Dus belangrijk dat je er ook goed recht voor zit. Ja, precies. En dit is minutieus werk, want het moet goed zitten. Dit ziet er goed uit. Wat we nu moeten doen, is dode bladeren uit het bos verzamelen en hier tegenaan zetten. Strak en netjes en steeds meer bovenop. Dus we zijn nog wel even bezig? Dit is het meeste werk. Als je heel laag bij de grond werkt en bouwt aan een hut, moet je echt ’s avonds nog een tekencheck laten doen. Oké. Als het heel warm en mooi weer is, maar wel met kans op regen, laat je deze kant gewoon open staan. Dit is de zomerversie? Ja. Maar omdat het gaat regenen vannacht en koud is, gaan we hem helemaal dichtmaken. Aan de slag! Hier heb ik mooie takken. We gaan door! Zo, volgens mij zijn we er wel. Een hut verwarm je eigenlijk alleen maar met je eigen lichaamswarmte. Daarom moet je hem zo klein mogelijk maken, dan blijft de warmte veel beter vast.

Hoe maak je een schuilhut?

Bushcrafters zijn mensen die leven in de natuur, van de natuur en met respect voor de natuur. Pascal leert een waterdichte hut van takken en bladeren bouwen van een bushcrafter. Zo’n hut moet groot genoeg zijn om in te liggen en gemaakt zijn van stevige takken.

Bouwen met takken en bladeren

Hoe vind je de weg, bijvoorbeeld hier nu in het bos, als je niet weet waar je heen moet, maar je hebt geen kompas bij je voor de richting?
Er zijn verschillende methodes om je positie te bepalen. Ik laat je een hele mooie zien met een naald. In je EHBO-tas heb je altijd een naald. Die mag je door je haar wrijven, één richting, ongeveer 30-40 keer. Hoe vaker, hoe beter. Op deze manier maak je je naald magnetisch. 
Dan trek ik in de tussentijd een blaadje los. Dat blaadje hebben we nodig om de naald op te leggen. Ik heb in dit kommetje wat water gedaan. Nu heb je je naald magnetisch gemaakt, dan mag je hem voorzichtig op het blaadje leggen, die vrij moet blijven drijven in het water. Want als de naald magnetisch is, dan wijst hij altijd naar het noorden. Ja, hij wijst naar het magnetisch noorden van de aarde. 
Het blaadje draait nu. Dus dan is dat het noorden. En als dat het noorden is, dan is de andere kant het zuiden. Noord, oost, zuid, west. Lekker!

Hoe maak je een kompas?

Stel dat je in het bos bent, je hebt geen kompas maar je wil wel de weg vinden. Zorg dat je dan altijd een EHBO-setje bij je hebt. Hierin zit een naald. Die kan je gebruiken om het noorden te vinden.

Door een naald door je haar te wrijven

“Supertrots dat jij meedoet met deze Kinderboekenweek.”

Mylo Freeman is geboren in Den Haag. Ze heeft een Nederlandse moeder en een Amerikaanse vader die inmiddels allebei overleden zijn. Na de middelbare school gaat ze naar de Rietveld Kunstacademie en ze studeert af in de richting illustratie. Daarna gaat ze naar haar vader in New York om te schilderen en pas na vijf jaar komt ze terug naar Nederland. In 1994 krijgt ze haar eerste kindje, David, en inmiddels heeft ze ook nog twee dochters. Op dat moment begint ze met tekenen en schrijven van prentenboeken voor jonge kinderen. En dat gaat hartstikke goed. In 1998 wordt haar eerste prentenboek bekroond met de Kiekeboekprijs. Ze heeft inmiddels meer dan 60 prentenboeken gemaakt. De bekendste van al die verhalen zijn de verhalen over een prinses, Arabella, en die heeft ook de Leespluim gekregen. 
Mylo's boeken zijn in meer dan tien talen verschenen. In het Engels natuurlijk, in het Frans, maar ook in het Deens en in het Zweeds, en wat dacht je van Portugees? En zelfs in het Koreaans. Hier, moet je effe kijken. Daar is toch gewoon helemaal niks van te maken? En dit vind ik ook grappig, in het Hebreeuws. Die mensen lezen dus van achter... naar voor. Kijk, boekje uit.
Ik vind het ontzettend leuk dat ik het prentenboek voor de Kinderboekenweek mag maken. Dat komt omdat het een dubbele kans is. Aan de ene kant kan ik een prentenboek maken waarin iedereen zich kan herkennen en ook vind ik het ontzettend leuk als donkere prentenboekenmaker om kinderen te inspireren.
Welke herinneringen heb jij nog aan je vader? Ik heb heel veel herinneringen, maar er is één verhaal dat hij me ooit vertelde en dat heeft heel veel indruk op me gemaakt. Dat verhaal ging erover dat hij een jongetje van een jaar of 8 was en hij kon heel goed tekenen. Op school was er een tekenwedstrijd uitgeschreven door Disney. De tekening heb ik niet meer, maar ik heb laatst zelf iets dergelijks gemaakt wat ik zal laten zien. Kijk. Die tekening had hij gemaakt. Ah! En hij was helemaal blij, want hij had ook gewonnen. Hij ging helemaal dolgelukkig naar school en die man van Walt Disney komt binnen met de prijs in z'n tas, ziet mijn vader, klein jongetje van een jaar of 8, zwart jongetje, en die man van Disney dacht: Dat ga ik niet doen. 'Ik ga niet de prijs uitreiken aan een zwart jongetje.' Hij pakte z'n tas en ging weer weg. Echt? Echt waar. Ik heb mijn vader twee keer gevraagd, drie keer gevraagd of hij het verhaal wilde vertellen. Ik kan 't me niet voorstellen gewoon! Ongelofelijk, hè. Ja. Wat doet dat met jou dan, zo'n verhaal? Ik denk dat ik het toch heel belangrijk vind dat ik boeken kan maken waarin ieder kind zich kan herkennen. 
Is prinsesje Arabella stiekem een beetje jouw favoriete prentenboek? Ja, toch een beetje wel. Ze lijkt natuurlijk een beetje op me. Ja. En ik moet je zeggen, ik voel me vaak ook een prinsesje, hoor. Prinsesje Arabella is een kleine, koppige prinses met een groot gevoel voor humor. Zo vraagt ze voor haar verjaardag bijvoorbeeld een olifant. Op 't moment dat ze die olifant krijgt, ziet ze dat-ie eigenlijk hartstikke verdrietig is en besluit ze om 'm terug te brengen naar huis. En als ze dan thuis zijn op de plek waar olifant woont, dan komt een piepklein olifantje hen tegemoet gerend en zegt: Mama, je hebt mijn cadeau meegenomen! 'Ja', zegt mama olifant, 'een prinsesje'. 'En dat was net wat je hebben wilde.' Arabella was ineens het cadeautje geworden? Zo is het.
Hoe ben je op het idee gekomen over de verhalen van Arabella? Het kwam door een meisje van een jaar of 8. Jaquini heet ze. Een donker meisje. Ze mocht een prinses spelen in een theaterstuk. Ze zei: Nee, dat kan ik niet spelen, want ik ben bruin en ik heb kroeshaar. Prinsessen zijn blond en hebben blauwe ogen en een witte huidskleur. Toen ik dat hoorde, dacht ik: Wat vreselijk. Hier moet ik iets aan doen. Ik moet meteen een boek maken over een donker prinsesje. En dat is Arabella geworden.

Ik kwam een berichtje tegen online, over tweelingendag in Amerika en het ging over deze twee jongetjes, Miles en Tanner, die er ook van overtuigd zijn dat ze een tweeling zijn. Ze vinden dezelfde dingen leuk, ze dragen vaak dezelfde kleding. Ondanks dat ze een verschillende huidskleur hebben, vinden ze zichzelf een tweeling. Dat vond ik zo'n ontzettend leuk idee voor een prentenboek, dus dit is het ook geworden uiteindelijk. Omdat het thema geschiedenis is, heb je ze die ridderpakjes aan gedaan? Ja, precies. Een ridderpakje. En deze foto komt voorin, want ik heb het boek aan hen opgedragen. Ah, top.
In Tweeling heten de jongens Robbie en Roef. Dat is Robbie, dat is Roef. Het zijn echt beste vrienden. Op een dag mogen ze allemaal verkleed naar school komen. Dat doen ze dan ook. De jongens gaan samen verkleed als ridders. Na school gaan ze lekker spelen in de speeltuin. Daar komen ze een echte tweeling tegen, twee meisjes. En dan krijgen ze een discussie met elkaar, want wie is nou de echte tweeling? Die meisjes zeggen: Dat zijn wij. We zijn zusjes. We zien er hetzelfde uit. Daar zijn de jongens het helemaal niet mee eens. Die zeggen: Onze namen beginnen allebei met een R, we hebben hetzelfde ridderpakje aan, we houden allebei van honden en we zijn ook op dezelfde dag geboren. 'Ja', zeggen de meisjes, 'dan ben je wel een echte tweeling'. Hoe het verder gaat, verklap ik niet allemaal. Maar, zoals in heel veel boeken van Mylo... Eindigt het natuurlijk weer met taart. Taart is ontzettend leuk om te tekenen. Iedereen houdt van taart. En in dit boek vond ik het heel leuk om geschiedenis terug te laten komen door de verkleedkleren van de kinderen. En op de laatste bladzijde komen alle culturen bij elkaar met taart.
Ben jij beroemd? Word je herkend op straat? Nee, ik word niet herkend op straat. Maar ik hoop natuurlijk wel dat Robbie en Roef heel beroemd worden.

Wie is Mylo Freeman?

Mylo Freeman is schrijfster en tekenaar van kinderboeken. Haar bekendste boeken gaan over prinsesje Arabella. Ze vindt het heel belangrijk om boeken te maken waar iedereen zich in kan herkennen.

Auteur en illustrator van prentenboeken

Hoe begin je eigenlijk met het maken van een prentenboek?
Je begint eigenlijk altijd met een verhaal. Je hebt een goed verhaal nodig voor een prentenboek. Ik begin altijd met schrijven in een schriftje. Heel eenvoudig. Zodat ik een begin heb, een einde. Het moet grappig zijn. Het moet een mooie boodschap hebben. Dat is het belangrijkste. En dan ga ik beginnen met een storyboard te maken. Oja, met schetsjes enzo? Ja. Zodat ik precies weet: Dan gebeurt er dat, dan dat. Dan zie ik dat het mooi afwisselend is. Dat is het belangrijkste. En dan begin ik altijd met de omslag. Dan heb ik het gevoel dat het boek er al een beetje is.
Ieder prentenboek bestaat uit twaalf dubbele pagina’s. Dus 24 pagina’s in totaal. Daarom heb ik altijd een storyboard, zodat ik precies weet wat er op welke pagina gebeurt. Of het genoeg afwisselend is, soms dichtbij, soms weer ietsje verder af. En de tekst, moet je die ook al bepalen? Ja, ik moet ook al precies weten waar die tekst moet komen te staan. En wat ook heel belangrijk is, is dat de twee pagina’s goed met elkaar verbonden worden. Bijvoorbeeld met zo’n tekening als deze heb ik bedacht dat het leuk zou zijn om met zo’n autobaantje hier zo van rechts naar links te tekenen, en zo zijn de pagina’s weer mooi met elkaar verbonden. Heel cool. 
En begin je dan met schetsen? Want ik kan me voorstellen dat je niet meteen gaat inkleuren, toch? Ik begin altijd met potlood te schetsen, en dat neemt eigenlijk de meeste tijd in beslag. Het duurt heel lang voordat het echt goed op papier staat. Bijvoorbeeld ook met de jongens ben ik eerst gaan schetsen. Ik wilde ze natuurlijk een beetje laten lijken op de echte jongetjes. Dus daar ben ik mee begonnen. Het was natuurlijk iets makkelijker omdat je er een foto bij hebt. Maar soms gebruik ik ook mijn fantasie, zoals bij Prinses Arabella. Dat heb ik weer meer uit mijn hoofd gedaan. Ik dacht, dit is leuk, haartjes, het hoofdje… Helemaal zelf bedacht. Dus je ziet wel een beetje het verschil tussen echte kindjes en een fantasiekindje. Ja. 
Als eenmaal alle potloodlijntjes erop staan, trek ik dat over met een pennetje en dan is het tijd voor de ecoline. Nou, je ziet… Er staat er genoeg van. Moet je even kijken. En het leuke is dat je met ecoline ontzettend veel kan doen. Je kan heel veel leuke techniekjes gebruiken. Je kan bijvoorbeeld zout over natte ecoline strooien en dan krijg je een heel leuk effect, zie je? Dan lijkt het wat meer op echt zand. Je kunt bijvoorbeeld ook bleekwater gebruiken, dan kan je heel mooi dingetjes wegbleken. Dan krijg je ook weer een heel bijzonder effect. Heel cool. Soms is het ook fijn om een hele grote tekening, een soort van close-up, te maken. De hondjes van dichtbij, helemaal voluit op de pagina. En ook weer met bleekwater werken.

Hoe wordt een prentenboek gemaakt?

Mylo Freeman is schrijfster en tekenaar van prentenboeken. Als ze het verhaal verzonnen heeft, begint ze met schetsen en tekenen. Ze werkt met potlood en ecoline en heeft daar een paar bijzondere technieken voor.

Van storyboard naar kleuren met ecoline met schrijfster Mylo Freeman

Uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal! Dank u wel, hartelijk welkom bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn op te lossen, te beantwoorden of uit te leggen. En de vraag van vandaag is... Ja, inderdaad. Waarom word je wakker van cola? Als je te veel cola drinkt dan kan het zijn dat je niet kunt slapen. En dat komt omdat er cafeïne in zit. Cafeïne is een stofje dat je hersenen stimuleert. Dat geeft je een heel wakker gevoel. Cafeïne zit niet alleen in cola, het zit ook in thee, energiedrankjes, chocolade en in koffie. In koffie zit zelfs drie tot vier keer meer cafeïne dan in cola. En te veel cafeïne is niet gezond. Daar word je rusteloos en opgejaagd van. Bij een overdosis kun je er zelfs aan doodgaan. Maar goed, dan moet je er wel echt heel veel van binnenkrijgen. Volwassenen zouden dan bijvoorbeeld in één keer 118 kopjes koffie of 556 glazen cola moeten drinken. Dat kan natuurlijk nooit, maar voor kinderen zijn er ongeveer vijf glazen cola per dag veilig. Maar heel gezond is het natuurlijk niet, want in cola zit vaak heel veel suiker. Cola werd bedacht in 1886 en de uitvinder van cola probeerde eigenlijk een drankje na te maken dat Vin de Mariani heette. Dat was wijn met cocablad, het blad waarvan cocaïne wordt gemaakt. Drugs dus. De uitvinder verving de wijn voor siroop en deed er colanoten bij. In de allereerste cola zat dus niet alleen cafeïne uit de colanoten, maar ook cocaïne waar je ook wakker van wordt. Tegenwoordig zit er nog steeds cocablad in cola, maar dat is zo behandeld dat er geen cocaïne meer in zit. Is toch wel een fijn idee. Dat was het weer! Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom word je wakker van cola?

Van te veel cola kun je aardig gaan stuiteren! Dat komt niet door de suiker, maar door de cafeïne die erin zit. Dat stofje stimuleert je hersenen en geeft je een wakker gevoel. Wist je trouwens dat er vroeger cocaïne in cola zat?

Stuiteren door de cafeïne

Het is echt nog hartstikke vroeg in de ochtend, het is net zeven uur geweest, maar hier wordt al keihard gewerkt. Dit is een baklavabakkerij in Amsterdam, maar het is er niet zomaar één. Hier maken ze zo'n 24 soorten baklava. Maar baklava maken: hoe doen ze dat? Baklava wordt het hele jaar door gegeten, maar tijdens de feestdagen zoals het Suikerfeest, zit er echt een piek in de baklavaconsumptie. Het bestaat uit meerdere laagjes filodeeg. Dat is een soort bladerdeeg met daarin gemalen nootjes, meestal pistachenoot, maar soms ook wel walnoten. En het is dan allemaal doordrenkt in boter en suikersiroop. Baklava wordt in heel veel landen gegeten en iedere regio kent zijn eigen versie. Vandaag volgen we het recept van de Turkse baklava. Bakker: de opdracht van vandaag maak de traditionele baklava, oftewel de Cystic Li baklava met zout, roomboter, pistachenootjes, water, eieren en meel. En dit heb ik altijd al willen doen: bakker klaar? Bakken maar. Het begint allemaal met de machine die het deeg gaat kneden. De bakker voegt bloem, water en eieren toe en de machine kleedt haar dan grote hompen deeg van. De volgende machine maakt van de grote homp deeg hele dunne fijne deeglaagjes. 
De bakplaat wordt ingevet en daarna worden de tientallen laagjes filodeeg op elkaar gestapeld en die worden tussendoor dan ook weer besprenkeld met geklaarde boter. Dat is boter waar ze de zout en eiwitten hebben uitgehaald en wat je overhoudt is een soort boterjus. Dan worden de pistachenootjes over het deeg gestrooid en in totaal worden er zo'n 40 laagjes deeg op elkaar gestapeld. En dat is ook precies wat baklava betekent, namelijk stapelen. Dus ja, die naam die klopt wel. En dan is de kwestie van snijden en nog wat geklaarde boter eroverheen. En die speciale boter, die zorgt ervoor dat de baklava minder vettig smaakt in de mond. Dat die mooie bruint in de oven en dat die langer vers blijft. Ja, en dan kan het de oven in. De baklava wordt in totaal 45 minuten gebakken. Zodra de baklava uit de oven komt, wordt er meteen die suikersiroop overheen geschonken. Juist die suikersiroop geeft de baklava de typische smaak. En dan is alles klaar en kan het naar de winkel. En hier liggen ze dan, alle baklava uit de bakkerij. En wist je dat je baklava op de kop moet eten? En dan proef je namelijk de smaak en de vulling veel beter, dus je begint bij de boter laag. En dan eindig je met een hele knapperige bovenkant. Baklava maken en eten, zo gaat dat dus.

Hoe wordt Turkse baklava gemaakt?

Er zijn een heleboel soorten baklava, in allerlei vormen en maten. Vooral op feestdagen zoals het Suikerfeest wordt het veel gegeten. Janouk gaat kijken in een Turkse bakkerij waar ze maar liefst 24 soorten baklava maken.

Zoetigheid in laagjes

Hoi, ik ben Dide, en ik wil weten waarom de toren van Pisa scheef staat. Nou da's toevallig. Ik ben in de buurt! Dit is hem: de toren van Pisa. Meer dan 800 jaar geleden, we zitten in de twaalfde eeuw, ging het goed met Pisa. Zo goed dat de stad besloot om er een geweldige kathedraal neer te zetten. De toren van Pisa daarachter is onderdeel van de kathedraal. Het is de klokkentoren. Maar meteen bij de start van de bouw ging het mis. De toren kwam scheef te staan. Dat had alles te maken met de grond. De grond hier in Pisa is zacht. Het is zanderig, het is eigenlijk een moeras. Je kunt het vergelijken met een spons. Stel je voor, dit is de grond en we gaan op die grond proberen te bouwen. Daar gaat ie. Zo...Zo...En heel langzaam, bijna zonder dat je het doorhebt begint die schever en schever te staan. Dat was precies wat er met de toren gebeurde. Oh jee...En daar ligt die op de grond. Dat de toren van Pisa is blijven staan is eigenlijk een wonder. Bij de bouw van de eerste verdieping ging het eigenlijk al mis. Vanaf het allereerste moment stond de toren een heel klein beetje scheef. Alleen, niemand had het door. Er werd rechtdoor gebouwd op een scheve toren. Daarom is de toren van Pisa niet alleen scheef, hij is ook een heel klein beetje krom. Maar hoe weet je nou wanneer iets omvalt? Ieder voorwerp, ook dit flesje water, heeft een zwaartepunt en een steunpunt. Het zwaartepunt ligt ongeveer hier in het midden. En ieder voorwerp heeft een steunpunt. Dit is de plek waar het voorwerp de grond raakt. Wanneer valt iets om? Als je een loodlijntje trekt van het zwaartepunt naar beneden en dat loodlijntje blijft boven het steunpunt. Kijk, gebeurt er niks, valt iets niet om. Pas als dat loodlijntje naast het steunpunt komt te liggen. Dan is het foute boel, want dan...valt het om.
Bij de toren van Pisa kwam het zwaartepunt veel te dicht bij de randen van het steunvlak te liggen. De toren dreigde echt om te vallen. Hij moest dicht en er waren maatregelen nodig die werden bedacht. Met een grondboor werd op een slimme manier grond weggehaald, daar aan de kant, waar de toren het verst uit de grond omhoog kwam. Zo werd er ruimte gecreëerd. In die ruimten, kon de toren van Pisa rustig terugzakken. Zo ver dat die weer veilig werd verklaard. Vandaag kunnen er weer volop toeristen de toren op. Met de techniek van nu kunnen ze de toren zelfs recht overeind zetten. Maar ja, dan komt er niemand meer om hem goed tegen te houden. Ciao!

Waarom is de toren van Pisa scheef?

Als je in Pisa bent, moet je natuurlijk een foto maken waarop je tegen de toren van Pisa leunt. Die toren is zo scheef, doordat de grond van Pisa te zacht is. Bart legt uit hoe het komt dat de toren van Pisa nooit is omgevallen, en waarom ze hem nooit rechtop hebben gezet.

Een constructiefout die nooit is rechtgezet

Hoe moet je een hoofdluis te lijf gaan? Wat helpt wel en juist niet? Je krijgt ze als ze van iemands hoofd naar jouw hoofd lopen. Ze zoeken een warm plekje en hebben bloed nodig om te overleven. Luizen zitten dus niet op spullen. Het is niet nodig om je beddengoed, kleding of knuffels te wassen. Je hoeft dus ook geen spullen in de vriezer te leggen. Net zoals de luizencape of de luizenzak. Die helpen ook niet. 

Dit is Desiree Beaujean, hoofdluisdeskundige. Zit zo'n luis nou nooit op je kleding, pet of knuffels? Luizen zijn parasieten en hebben bloed nodig om te overleven. Slimme luizen blijven op het hoofd zitten, want dan kunnen ze eten. Wij zeggen altijd: alleen de domme luizen gaan van het hoofd af en komen terecht op een jas of bed. Je hoeft niet bang te zijn dat van daaruit de verspreiding plaatsvindt. Daar zijn ze te dom voor, zou je kunnen zeggen. Daarom zijn ook alle maatregelen afgeschaft. Beddengoed hoeft niet meer in de wasmachine en knuffels niet meer in de vriezer. 
Bij kroeshaar of haar met veel krullen is het soms extra lastig met kammen. Merel, jij hebt ook een mooie bos met krullen. Is het lastig? Ja, nou ja, het is wel lastig met kammen ook, want deze kam bijvoorbeeld met die kleine kammetjes ging bij mij niet. Daarom gebruikten wij altijd deze, die heeft wat grotere tanden. Als kammen alleen nou niet helpt, kun je ook anti-hoofdluisshampoo gebruiken. Daarin zit een chemische stof in, dimeticon, waar de luizen niet tegen kunnen, daar gaan ze dood van. Het is belangrijk om te blijven kammen, voor het geval er toch nog een luis aanwezig is. Eén luisje kan al snel een nieuwe plaag veroorzaken. Daarom controleren scholen uit voorzorg. Mocht je een luis vinden, schaam je niet, iedereen kan het krijgen. Meld het even op je sportvereniging of school. Dan kan uit voorzorg het luizenpluizen weer beginnen.

Wat kan je doen als je luizen hebt?

Hoofdluizen hebben een warm plekje nodig en leven van bloed. Ze blijven dus vooral op hoofden zitten en zullen niet zo snel overlopen naar knuffels of jassen. Een luizencape over jassen is dus niet nodig. Als je luizen hebt, dan is kammen de belangrijkste maatregel. Als kammen alleen niet helpt, kan je een anti-hoofdluisshampoo gebruiken.

Kammen of speciale shampoo gebruiken

Rotterdam is de grootste haven van Europa. Schepen van over de hele wereld leggen hier aan om hun goederen te laden en te lossen. Grote kans dat de bananen uit Colombia uit je fruitmand of de Amerikaanse auto in de straat of de Chinese spijkerbroek die je aanhebt, hier in deze haven is binnengekomen. Sommige schepen zijn klein, anderen gigantisch groot. En je kunt het je nauwelijks voorstellen, maar een paar honderd jaar geleden was dit nog gewoon een hele kleine vissershaven. En hier begint het allemaal, rond 1250. In het riviertje de Rotte wordt een dam gelegd. Daar komt natuurlijk de naam Rotterdam vandaan. Het is een dam in de Rotte. Die dam moet ervoor zorgen dat het land niet overstroomt. Bovendien blijkt die dam een handige plek om de goederen van grote zeeschepen over te laden naar kleinere rivierbootjes. Die die spullen vervolgens verder het land in brengen. Dit is het begin van de Rotterdamse haven. De haven groeit uit tot een bloeiende vissershaven, maar echt groot wordt die maar niet. De route naar Rotterdam is lang en verraderlijk. Er liggen grote zandbanken, waardoor het voor de schepen erg moeilijk is de haven van Rotterdam veilig te bereiken en niet op zo'n zandbank te stranden. Daarom wijken schepen liever uit naar andere havens. Maar de haven van Rotterdam wil groeien en daarom maakt deze man, Pieter Caland, een betere verbinding naar zee, dwars door de duinen van Hoek van Holland. In 1866 gaat de eerste schep de grond in. Ze maken van land water: de Nieuwe Waterweg. En dit is 'm! Zes jaar lang wordt er met man en macht aan gewerkt en in 1872 is de Nieuwe Waterweg van Pieter Callant klaar. Ongelofelijk veel werk, maar de moeite waard. De Nieuwe Waterweg is de perfecte verbinding. Vanaf dit moment is de haven van Rotterdam ontzettend goed bereikbaar. De Nieuwe Waterweg zorgt ervoor dat de haven van Rotterdam ontzettend aantrekkelijk wordt voor schepen uit de hele wereld. Het is iedere dag weer een komen en gaan van gigantisch grote vrachtschepen. Kijk nou 1 2, 3 4 van meer dan 300 meter. Ze liggen gewoon te wachten om de haven binnen te varen. Vanaf 1880 groeit de Duitse industrie, hier in het Ruhrgebied enorm. Ook zij zijn blij met het aanleggen van de Nieuwe Waterweg. Tot op vandaag de dag. Ze hebben namelijk een heleboel erts en kolen nodig om de boel aan de gang te houden. En waar komen die spullen aan? Precies. De haven van Rotterdam. In de verte zie ik 'm liggen, De Berge Stahl. Het lijkt wel een eiland. Het is één van de grootste vrachtschepen ter wereld. Het zit helemaal vol met erts uit Brazilië, bestemd voor het Ruhrgebied in Duitsland. 355 miljoen kilo om precies te zijn. Het gewicht van wel tachtig duizend olifanten. Heel zwaarbeladen dus. Wat je vanaf hier ziet, is alleen nog maar de bovenkant. Maar onder water gaat het schip nog veel verder. Het heeft een diepgang van wel 22 en een halve meter. Speciaal voor deze enorme en zwaarbeladen schepen is naast de Nieuwe Waterweg, hier het Calandkanaal gegraven. Hier de Nieuwe Waterweg en daar het Calandkanaal. Het diepste punt daar: 23 en een halve meter. Dat is dus zo diep. Om er zeker van te zijn dat de grootste en zwaarst beladen schepen niet op een zandbank stranden, is in de jaren zeventig de Euro Geul gegraven, 57 kilometer lang. Als de schepen hier aankomen, worden ze met behulp van loodsen veilig de haven ingeloodst. We zijn nu hier en deze mannen, dit is Paul en dat is zijn collega Ted, zijn de loodsen. Zij gaan straks aan boord van de Berge Stahl. Om de kapitein te helpen zijn schip veilig door de Eurogeul te loodsen, naar de haven van Rotterdam. Die geul is precies 24 meter diep. Past dus maar net. Succes mannen! Loods het schip veilig naar de haven. De Rotterdamse haven is de grootste haven van Europa. Qua oppervlakte groter dan de hele gemeente Utrecht. Er werken hier meer dan tachtig duizend mensen. En ieder jaar wordt er zo'n 6 miljard euro verdiend. Gigantisch! Nederland is groot geworden met deze haven. En de haven groeit nog steeds. Wauw. 355 miljoen kilo erts. Ongelofelijk. Dat gaat echter razendsnel, alles nu met machines. Honderd jaar geleden ging alles nog gewoon met de hand. Kun je het je voorstellen? Wekenlang waren arbeiders dan dag en nacht bezig om de schepen uit te laden. En dat werk was zwaar. Echt heel erg zwaar. Dat gaat nu wel anders. De haven van Rotterdam is één van de meest geavanceerde havens ter wereld. Alles gaat razendsnel met machines. Je hebt alleen wel mensen nodig om de machines te besturen. Gaat ie goed Leon? Alles wordt groter, alles gaat sneller en ook de handel blijft groeien. Vanuit de haven van Rotterdam worden goederen naar miljoenen miljoenen mensen in Duitsland, België of Engeland gebracht of de rest van Europa. Hier bijvoorbeeld: erts komt binnen aan deze kant van de haven, wordt hier op het middenterrein opgeslagen. Het is een soort magazijn en vervolgens op kleinere binnenvaartschepen geladen die de erts naar het Ruhrgebied in Duitsland brengen. De haven van Rotterdam moet blijven groeien om de handel te kunnen verwerken. Maar ja, op een gegeven moment is de haven vol en kun je niet meer verder groeien. En wat doe je dan als Hollander? Dan grijp je terug op een typisch Nederlandse specialiteit: van water land maken. Je kunt het je bijna niet voorstellen, maar nog niet zo lang geleden was het hier een grote, woeste zee vol met vissen. En nu loop ik hier gewoon op land. Het zand is van de zeebodem afgehaald en hier neergelegd en neer gespoten. En kijk eens wat er nu is ontstaan. De Tweede Maasvlakte. Ongelooflijk! De haven van Rotterdam wordt groter en groter en groter en groter en groter.

De haven van Rotterdam

De haven van Rotterdam is een van de grootste havens ter wereld. Het is een belangrijke aanvoerroute voor schepen van over de hele wereld die hun goederen komen laden en lossen in Rotterdam. Vanuit Rotterdam worden de goederen over heel Europa verspreid.

De grootste haven van Europa

Even goed kijken achter de oren, dat is een lekker warm plekje. En ook de haren in de nek en zo hier bij de pony zijn zeer geliefde plekjes voor de hoofdluis. 
We zijn hier op basisschool De Ladder in Maarn. Net als veel andere scholen doen ze hier aan luizenpluizen. Zitten ze er nu wel? Of niet? 
Luizen? Nee? Okee.
Een hoofdluis is met het blote oog prima te zien, maar sterk uitvergroot ziet-ie er zo uit. Best eng! Het is een beestje van amper 3 millimeter groot. Dat is nog kleiner dan een mier of de kop van een lucifer. Met zijn zes pootjes klemt hij zich dichtbij de hoofdhuid aan je haar vast. 
Jong en oud, iedereen kan het hele jaar door last krijgen van die vervelende beestjes die die nare jeuk veroorzaken. Hoe komen we aan die beestjes en nog belangrijker: Hoe komen we van de hoofdluis af? Na schoolvakanties controleren luizenouders de hoofden van kinderen: Het welbekende luizenpluizen. 
Desiree, jij bent ook luizenmoeder. Klopt. Wat heb je hier? Dit is een neetje, kijk, op deze haar. Zie je? O, ja. Dat zou toch ook roos kunnen zijn? Daar lijkt het inderdaad op. Maar roos kun je zo wegblazen. En je ziet dat dit gewoon blijft zitten. Die zitten echt vast aan het haar? Ja, die plakken zich vast en zijn lastig te verwijderen. Die moet je echt tussen je nagels eruit trekken. 
Het maakt de hoofdluis niks uit: krullen, steil, matje, hanenkam. Maar ook geverfd haar, bruin haar, blond haar, rood haar, een hoofdluis houdt van alle haartypes. Ook dat van jou en mij. Als het maar haar op een mensenhoofd is. Ze klemmen zich met grijpklauwtjes vast aan ons haar en zelfs als je gaat zwemmen of je haren föhnt, het maakt niet uit, ze blijven zich gewoon vastklemmen. En als je je haar wast met shampoo? Nou, dat helpt ook niet, ze blijven gewoon zitten. 
De hoofdluis is een parasiet. Ze hebben ons bloed nodig om te overleven. Een luis op je hoofd zuigt drie tot zes keer per dag bloed op en woont daarom op je hoofd. 
Scholen zijn ideaal voor de hoofdluis. Tijdens het spelen komen alle hoofden met al dat haar lekker dicht bij elkaar. Want zo krijg je hoofdluis: door haar-haar contact met iemand die al hoofdluis heeft. Luizen kunnen niet springen maar ze wandelen pijlsnel met hun kleine pootjes van het ene hoofd naar het andere. Hoofdluis heeft niets te maken met vieze of schone haren, het kan iedereen overkomen. Het is dus gewoon dikke pech als je hoofdluis hebt. Maar vervelend is het wel. Het probleem van luizen is dat ze zich zo snel verspreiden. Nou, nu ik er toch ben, doe ik ook maar een luispluis-sessie. Gaat het goed? Prima, ik kan niks vinden. Fiew!

Hier bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu adviseren ze wat we het beste tegen hoofdluis kunnen doen. Dit is Desiree Beaujean, hoofdluisdeskundige. Waarom wil de hoofdluis nou zo graag op ons hoofd zitten? De luis voedt zich met bloed. Dus een paar keer per dag zuigt-ie bloed uit je hoofd. Hij brengt wat speeksel aan zodat het bloed niet te snel stolt. Dan kan hij makkelijk een paar keer per dag zuigen. Die jeuk op je hoofd is dat het lopen van de luis of juist niet? Nee, dat lopen voel je niet. Het speeksel van de luis veroorzaakt een soort allergische reactie. Daardoor krijg je jeuk.
Hoe zit dan nou met het luizenleven? Een volwassen hoofdluis leeft ongeveer een maand. Een vrouwtje legt in die tijd 250 eitjes. De eitjes noem je neten. Na een dag of 6, 7 komt uit z'n eitje een babyluis. Die drinkt bloed, groeit en groeit. Na nog eens een dag of zeven, zo'n twee weken heb je opnieuw een volwassen hoofdluis. Zo begint het verhaaltje weer opnieuw.

Wat is een hoofdluis?

Iedereen kan luizen krijgen, of je nou schoon of vies haar hebt. Hoofdluizen lopen van hoofd naar hoofd en kunnen overlopen als hoofden met haar dicht bij elkaar komen. Ze overleven door ons bloed te zuigen.

Een beestje dat zich aan je haar vastklemt en bloed zuigt

Niet roken, niet drinken
Op tijd naar je bed, en werk eens wat minder
En eet niet zo vet
Want je hart moet gespaard, en daar moet op gelet
Maar waarom hoor je nooit wat je iedere dag
Om een gezond hart te houden dan allemaal wel mag
Dans met heel je hart, en speel met heel je hart
En deel met heel je hart
En volg je hart, het volgt jou ook waar je maar gaat
Zie met heel je hart dat het slaat
Lach met heel je hart, en dans met heel je hart
En stroomt je hart over, bedank dan heel je hart
Of je je hart nou op slot doet of weer eens verloor
Het gaat 24/7 door
Je hart klopte maanden voordat jij was geboren
En is zoveel meer dan een pomp voor je bloed
Met je hart kan je voelen, zien, proeven en horen
Je kan net zo goed laten wat je zonder hart doet
Vecht met heel je hart, leef met heel je hart
Heb je lief, dan niet half, maar geef heel je hart
Zonder ons hart was de wereld al met draaien gestopt
Vier met heel je hart dat het klopt zo trouw
Wees niet bang of gestrest, en je hart doet de rest
Doet zomaar gratis zijn best voor jou

Met heel je hart

Je hart is veel meer dan alleen een pomp voor je bloed. Want alles wat je doet, doe je met je hart. Zorg er dus goed voor!

Liedje uit Het Klokhuis

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos