Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Stel je voor, ik ben een boef en ik steel een auto. 
Helaas gebeurt dit vaak echt, het stelen van auto's. Gelukkig weet de politie de daders en auto vaak gewoon weer op te sporen. Maar hoe doen ze dat? Verspreid door heel Nederland hangen speciale camera's die heel snel nummerborden kunnen lezen en in een fractie van een seconde lezen ze dan de kentekens op de nummerplaat. 
Hier in de meldkamer ondersteunt een team van de politie 24 uur per dag de agenten en rechercheurs op straat met die informatie uit de slimme ANPR-camera's. En als er dan bijvoorbeeld een voertuig, ik noem maar wat, gestolen wordt, dan voeren ze dat nummerbord dus hier in in een systeem. Die komt dan terecht op een lange lijst van alle nummerborden van mensen en/of voertuigen die gezocht worden in Nederland. En je raadt het al, de auto die ik net zogenaamd gestolen heb, die staat er ook op. En als ie dan nu langs een camera rijdt, pats, dan verschijnt er dit in een systeem. Voor mij als boef natuurlijk niet leuk. Dat klopt. Stanley, ik heb zogenaamd een auto gestolen. Stel, jij komt mij tegen op de weg. Wat dan? Op het moment dat de auto bij ons door de camera's heen rijdt, dus dezelfde anpr-camera's als langs de weg, dan krijgen we daar een melding van op het scherm. Hoppa. En wat we dan zien: een foto van de auto met het kenteken, dan kunnen we controleren of ie het inderdaad goed gelezen heeft. En de reden waarom die in het systeem staat. A12 richting Arnhem. We hebben voor een gestolen voertuig met het kenteken Hotel 5 08 juliet Sierra - over. De gestolen wagen is waargenomen door een van de camera's op straat. Dan komt hier een melding binnen bij de meldkamer. Dat wordt zo snel mogelijk weer doorgespeeld naar de politie. Gaat gewoon via de portofoon en daar gaat de politie in een surveillancewagen klaarstaan op een strategische plek waar ze vermoeden dat de gestolen auto langskomt. Dus helaas voor mij. Ik ben er gloeiend bij. Dag meneer, kunt u de auto even uitzetten? Ja natuurlijk. Want u bent aangehouden. U rijdt in een gestolen auto. Wat nou als ik zeg dat ie geleend is? Door deze superslimme automatische nummerbordherkenningcamera's is de pakkans heel hoog. En zo worden heel veel misdaden ook gewoon opgelost door de politie. En dan heb ik het trouwens niet alleen maar over gestolen voertuigen, maar ook bijvoorbeeld over niet betaalde boetes, vermiste personen of ernstige misdrijven zoals plofkraken en zelfs ontvoeringen. Dus boeven vangen met camera's, zo doen ze dat. Rijden maar jongens, ik heb het verdiend.

Hoe spoort de politie gestolen auto’s op?

Programmalogo's

Door heel Nederland hangen camera’s die de kentekens van auto’s kunnen lezen. Op die manier kan de politie auto’s die bijvoorbeeld als gestolen zijn opgegeven, razendsnel opsporen. Autodief Pascal is er in elk geval gloeiend bij.

Met camera’s die kentekens herkennen

Hallo. Hoi. Jij bent de biologe hier in Ouwehands. Dus jij kan me vast vertellen: Hoe heeft die ijsbeer zich nou aangepast aan die vrieskou? Als je er goed naar kijkt, het eerste wat je opvalt, is dat eigenlijk overal haren zitten. Ja. Hij heeft dus echt een jas aan. Behalve de neus, de ogen en een klein stukje van de oren. Dus eigenlijk kan er nauwelijks warmte uit dat lichaam ontsnappen. En om warm te blijven hebben ze eigenlijk een heel systeem. IJsberen hebben een heerlijke, dikke speklaag. Een beetje dit zo? Tien centimeter dik, ja. Lekker warm. En daar bovenop zit een zwarte huid. Als je naar een ijsbeer kijkt, kun je dat ook zien. Een zwarte neus. O, ja, tuurlijk. Zwart heeft de eigenschap om heel snel warm te worden. En hier kun je dat zien. Ah, dit is een doorsnede van de huid van de ijsbeer. Precies. Dit is die tien centimeter dikke speklaag. De zwarte huid. En wat zit er dan bovenop? De vacht van een ijsbeer bestaat uit twee delen. De ondervacht, wollig. En dan zijn dit de grote, holle haren. Dat is het andere deel. Hol? We zien ze als wit, maar ze zijn hol en ze zijn dus doorzichtig. Maar doordat ze hol zijn, kan de warmte van de zon er heel snel doorheen en die wordt dan geabsorbeerd door die zwarte huid. En om die warmte dan vast te houden zit daar die witte, wollige vacht. Dus als de warmte eenmaal binnen is bij die zwarte huid, Houdt-ie hem vast. Precies. Wat goed!
Hee! Hoppa, visje, daar! Ja, pak 'm. Lekker bezig, jongens. Moet je ze zien zwemmen, joh! Die ijsberen kunnen ook supergoed zwemmen. En ze kunnen ook heel lang in dat ijskoude water blijven liggen. Dat komt dus omdat ze een hele dikke laag vet onder hun huid hebben waardoor ze heel warm blijven. En om die haren van die vacht zit ook een soort vetlaagje, waardoor hun huid droog blijft. En als-ie zich nou afzet... Hier, moet je kijken, die voeten. Zo, die poten, jongen, er zit zelfs haar helemaal onder die poten. En ook een paar van die hele dikke kussentjes. Alles om die warmte maar goed vast te houden en lekker warm te blijven. Hee, jongen.

Waardoor kunnen ijsberen zo goed tegen kou?

De ijsbeer heeft een warme vacht en een dikke speklaag. Zo kan er nauwelijks warmte uit zijn lijf ontsnappen. Ook is de huid van de ijsbeer zwart. Zwart wordt snel warm, zodat hij goed opwarmt. Hij lijkt wit, door de holle haren van zijn vacht.

Overal haar, een dikke speklaag en een zwarte huid

IJsberen zijn enorm goed aangepast aan het leven in extreme kou. En één van die aanpassingen is de witte vacht. Daardoor vallen ze niet op in het sneeuwlandschap en kunnen ze heel goed jagen. Maar hoe zijn ze nou eigenlijk aan die witte vacht gekomen? 
Want heel vroeger bestond de ijsbeer nog helemaal niet. Toen waren alle beren bruin. Dat was heel handig, want die beren leefden in grote bossen en als je in het bos wilt jagen op een prooi, ja, dan is bruin een hele goede schutkleur. Maar zo'n twee miljoen jaar geleden brak er een hele grote ijstijd aan. Het noordelijke gedeelte van de wereld werd bedekt met een dikke laag sneeuw en ijs. Maarja, als bruine beer kun je natuurlijk helemaal niet goed jagen in een ijslandschap. Want je valt veel te veel op. Dus, ja, toen leden ze honger. Maar op een dag werd er een beer geboren met een iets lichtere kleur. Dat was een foutje van de natuur, gebeurt wel vaker. Maar die lichtere beer kon veel beter jagen op zeehonden en vissen, omdat-ie minder opviel. Nou, die werd dus groot en sterk. En die kon uiteindelijk ook voor z'n eigen jonkies goed zorgen. En die jonkies waren ook weer lichter van kleur. En zo overleefden de steeds lichtere beren het beste en werden ze van generatie op generatie lichter en ontstond langzaamaan de witte ijsbeer.

Hoe is de ijsbeer ontstaan?

De ijsbeer heeft een witte vacht. Heel vroeger bestond de ijsbeer ook nog niet en waren alle beren bruin. Tot er zo’n twee miljoen jaar geleden een grote ijstijd aanbrak. Toen heeft de ijsbeer zich langzaam aangepast aan een wereld vol sneeuw en ijs. Zijn witte vacht geeft hem een goede schutkleur om onopvallend te kunnen jagen.

Aangepast aan leven in sneeuw en ijs

Dit is Micropia in Amsterdam. Een hele bijzondere dierentuin, want hier houden ze wel 300 verschillende levende microben. Het enige microbenmuseum ter wereld. Maar ja, wat leeft er dan allemaal wat wij niet kunnen zien? Bacteriën, schimmels. Virussen, microalgen. Verzamelnaam: microben. Zonder microben zouden planten en dieren niet kunnen bestaan. Zou het leven op aarde onmogelijk zijn. De helft van alle zuurstof op aarde wordt niet gemaakt door planten en bomen, maar door microalgen in de zee. Dode planten en dieren, zoals dit jonge girafje, worden gerecycled door bacteriën, microben. Schimmels zorgen ervoor dat alles in de bodem wordt afgebroken en wordt klaargemaakt om weer opnieuw te gebruiken. 
Microben zorgen ervoor dat alles dat leeft op aarde continu opgebouwd en weer afgebroken wordt tot bruikbare grondstoffen. In een eindeloze kringloop. En dat doen ze dus ook op en in ons lichaam.
Ook mensen zouden niet kunnen bestaan zonder microben. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van ons. Ze zitten overal op en in ons lijf. Ze leven met ons mee. Als je alle microben van je lijf zou schrapen, dan hou je een zak over van ongeveer anderhalve kilo. Dat is in gewicht niet zoveel, maar een aantallen is dat gigantisch. Het zijn er namelijk honderdduizend miljard. Dat zijn zelfs 10 keer meer microben dan eigen lichaamscellen. Al die microben bij elkaar dat noem je je eigen microbioom. Je bent dus eigenlijk meer microben dan mens. Je hebt meer microben bij je dan lichaamscellen. Hier kun je ze ontmoeten. Dit is onze bodyscan. Ga maar op de voeten staan. En dan gaan we op avontuur, op reis, door jouw lichaam. Oké. Oh, wow. En dat wat licht geeft, dat zijn de microben? Ja. Al die kleurtjes, al die stipjes zijn jouw microben. In totaal 167 biljoen. Wow! En die zitten dus overal. Waaronder dus op je handen. We hebben met je handafdruk genomen. Die kunnen we bekijken door naar huid te gaan. En dan naar handlanger. En daar zie je hoe die bacterie?n die daar leven eruitzien. Wow! Die zitten op mijn huid? Die zitten op je huid. Die houden je huid soepel en gezond. Maar dit is in aantallen niets vergeleken met de hoofdstad van je microben. Dat zijn je darmen. De hoofdstad van mijn microben. Dus dan moeten we even terug. We kunnen bijvoorbeeld naar dikke darm. Ongeveer 99 procent van die biljoenen microben zitten in je darmen. Wow! Oh, kijk. Ja. Die zitten daar niet voor niks. Ze verteren je eten. Ze trainen je afweersysteem. Ze maken belangrijke stofjes. Maar het leuke... Ga maar naar vezelvreter. Is dat zij het plantaardig eten dat jij eet voor jou verteren. Bijvoorbeeld een salade. Dat kan een mens niet verteren. Daar heb je bacterie?n voor nodig. Die zien er zo uit. Een hele kleine soort van rijstkorrel. Te gek. En dat zijn er zoveel dat als je een druppel neemt, daar zitten er al honderd miljard in. Nee, joh! Ja.

Wat is een microbioom?

Bacteriën, schimmels, virussen en microalgen worden samen ook wel microben genoemd. Zonden microben zouden planten en dieren niet kunnen bestaan. Ze zitten bijvoorbeeld ook op je huid en in je lijf. Al jouw microben bij elkaar noem je je eigen microbioom.

Zonder microben geen leven op aarde

NOJ NOJ NOJ, nee of ja? Welkom bij NOJ! Nou, mattie van de materie, vandaag is het echt helemaal jouw dag. Ja, dit is echt mijn dag. Ik heb zoveel zin in vandaag. Zijn jullie er klaar voor? Dames en heren, jongens en meisjes vergeet de hamster, vergeet het poezenbeest, vergeet de hond. De mier is het nieuwe huisdier. De mier is 100 procent meer plezier. Mooie he, kijk dan! Het is echt heel cool, en hoeveel zijn het er wel niet man? Duizend. En hoe kom je hier aan? Dit is de mierenboerderij van mijn nichtje. Ik mag erop passen. Kijk, dit is echt een baby, die is zeker net geboren. Nee, bij mieren is het zo dat als ze geboren worden dat hun formaat al vaststaat. Die krimpen niet meer, die groeien niet meer. Dat is gewoon wat het is. Of je wordt geboren als een grote mier, of je wordt geboren als een kleine mier. En dat blijf je dan ook voor de rest van je mierenleven. Kijk, deze eet. Moet je ze zelf eten geven? Ja, soms. Zal ik het anders even laten zien? Oke, dan gaan we deze even aansluiten. We gaan een soort loopbrug maken. Oké, dan ga ik nu het voederpaleis inrichten. Beetje gezellig maken. Doen we lekker een mosje erin, gezellig! Paadje naar het mosje.
Gezellig. Kijk eens, als ze nou willen chillen, dan doen we lekker deze. En natuurlijk het belangrijkste: voedsel. 
Oke en het mierenpaleis is geopend. Deksel erop. Oh Sos.
Ik vind het echt heel gezellig eruit zien. Ze komen eraan! Oh ze zitten in de spa. Leuk he, ze zijn lekker aan het chillen. Ja dit is echt…Oh nee, nee, nee! Ze zijn aan het ontsnappen! De mierenbrug is los! Nee jongens, terug. Weet je wat ik een keer heb gehoord? Dat je mieren kunt tegenhouden met een krijtje. Met een krijtje? Mag ik hopen dat het werkt, want anders heb ik echt een serieus probleem. Checking is facting, kun je mieren tegenhouden met een krijtje? NOJ NOJ NOJ nee of ja? Men neme een krijtje en dan zet je dus een hele dikke streep zo lekker met dat krijt. Oh kijk Sos, hij blijft zitten. Echt? Hij stopt! Dit werkt dus? Oh nee, het werkt een seconde. Ze gaan er gewoon overheen. Daar hebben we precies niks aan. Dan zit er maar een ding op: vangen! In de bak. Oh dit werkt niet. Ze hebben gewoon dikke schijt aan het krijt. Pak hem, pak hem! 999, Miranda erin, 1000. Ja! Oke, ze zijn allemaal weer terug. Dus: kun je mieren tegenhouden met een krijtje? NOJ NOJ NOJ, een dikke vette nee. Hoe kom je daar ook bij? Het is toch een raar verhaal. Ik had gewoon gelezen dat het te maken had met een geurspoor en zo en die onderbreek je dan dus met zo'n krijtje. Het werkt ook wel alleen maar heel even. Het werkt gewoon niet. Ciao for now, tot de volgende NOJ!

Kun je mieren tegenhouden met een krijtje?

Sosha’s droom gaat in vervulling: ze mag op de mierenboerderij van haar nichtje passen. Janouk heeft gehoord dat je mieren kunt tegenhouden door met een krijtje een streep te zetten, maar is dat ook zo?

Een echte mier laat zich niet zomaar tegenhouden

Het Excelsiorstadion. Dit is de thuisbasis van het team van Excelsior, en van hun eerste keeper Alessandro Damen. Hij traint hier iedere dag, vaak met zijn eigen keeperstrainer Ronald Graafland en de grootste uitdaging van een keeper is: juist de penalty. Hoe stop je een strafschop? Alessandro, train je ook een beetje op die penalty’s of niet? Echt trainen niet. Wel vaak na een training dat een aantal jongens uit ons team nog een paar penalty's wil nemen. Dan ga ik altijd graag staan. En is dat nou ook echt het allermoeilijkste voor een keeper, die penalty's? Ja, vind ik wel. Het is nergens mee te vergelijken. Het is ook een heel speciaal moment in een wedstrijd en daarnaast de druk die erbij komt, zeker voor degene die moet nemen. Bedoel, in principe kan hij het alleen maar fout doen door hem te missen en hij moet hem scoren. En ik mag hem pakken. Ja, precies. Dus dat is het voordeel van de keeper. Maar dat maakt het heel speciaal. Ze hebben uitgerekend dat bij een goeie strafschop de bal er 700 à 800 milliseconden over doet om van de stip tot aan de doellijn te komen. Maar een goeie doelman heeft minstens duizend milliseconden nodig. Dat is er een hele seconde om een hoek te kiezen. Ja, en dat is dus te lang. Dus daarom dat zo'n 80 procent van alle strafschoppen ook echt raak is. Het zou dus mooi zijn als een keeper voordat de bal wordt geschoten al weet waar de bal terecht gaat komen. Ik heb een team penaltycheckers meegenomen. Dit zijn John en Tammy, allebei bewegingswetenschappers van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze hebben de penalty uitgebreid bestudeerd en ze hebben een heel handig apparaatje om dat mee te doen. Dit is een zogenaamde eyetracker en Tammy, kan jij even uitleggen hoe dat nou precies werkt? 
Jazeker. Er itten drie cameraatjes in. Eentje zit hier aan de voorkant. Die filmt eigenlijk als een normale camera dus waar je heen kijkt. Er zitten aan de binnenkant nog twee cameraatjes in, die filmen zijn ogen. En door die beelden over elkaar heen te leggen kunnen we precies zien waar jij naar kijkt. Ben je klaar voor? Ja, laten we aan de slag gaan. Oke, kom! Hier zien we de beelden die we net opgenomen hebben. En je ziet een rode cirkel waar je naar kijkt en je ziet hier dat je naar het hoofd en bovenlichaam kijkt. En als we hem dan laten lopen, dan zie je een sprong naar de bal. Dat is wat we bij heel veel keepers terugvinden. We zien bij de goeie penaltystoppers dat ze ook naar de benen kijken. Maar je ziet hier dat je in de aanloop eigenlijk fixeert op het standbeen. Dat ze kijken naar het standbeen. Dat is heel verstandig omdat dat standbeen, de draaiing van dat standbeen naast de bal geeft eigenlijk aan naar welke kant de bal geschoten wordt. Zoals je kunt zien welke kant de neus op wijst, dan weet je naar welke kant de bal gaat. En dat is een kleine 250 milliseconden voordat de bal daadwerkelijk geschoten wordt. En dat geef je iets meer tijd om ook een duik te maken. En dus dat vergroot net iets meer je kans om die bal te stoppen. Is er iets wat jij toe zou kunnen gaan passen? Nouja, ik vind het wel een mooi onderzoek, met een mooi resultaat dus ik denk dat ik hier wel wat mee, wat mee gaat doen in een training. Oke. Moet je goed naar m'n standbeen kijken. Komt ie. Oohhh. Zie je! Het werkt. Hij kijkt naar m'n standbeen een pakt die bal gewoon. Zo doen ze dat dus, een penalty stoppen. Lekker man.

Hoe stop je een strafschop?

De penalty is de grootste uitdaging van een keeper. Hoe kun je trainen in het tegenhouden van zo’n strafschop? Janouk kijkt via eyetrackers mee hoe keeper Alessandro Damen bepaalt welke kant hij op gaat duiken als hij in het doel staat.

Snel reageren en een hoek kiezen

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal, dag, dag. Daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. De vraag van vandaag is... even kijken...Ja, dat is een goeie. Waarom krijg je vaak prikkende ogen in het zwembad? Ieuw. Haren, huidschilfers, oude pleisters en poep- en piesresten. In het water van het zwembad weekt alle viezigheid lekker los en daarom zit er chloor in het water. Hypochloriet heet het officieel. Als je één druppel chloor in een liter water gooit, dan maakt die ene druppel het water helemaal schoon. Chloor is dus behoorlijk sterk spul. Met puur chloor kun je je kleren bleken of de smerigste wc allertijden ontsmetten. En toch is chloor niet gevaarlijk, als je het maar sterk genoeg verdunt. In Frankrijk gooien ze het zelfs door het kraanwater en dat kun je gewoon drinken. In een zwembad zit zo weinig chloor dat je daar geen prikogen van krijgt. Die krijg je door chlooramines. Dat is een stofje dat gevormd wordt als je chloor mengt met zwemmersvuil. En die chlooramines zorgen voor het typische chloorluchtje in het zwembad, dus zonder zwemmersvuil ruik je dat bijna niet. Dus ruik je wel een sterke chloorlucht, nou, dan weet je dat er flink in het water wordt geplast en gezweet. Onderzoekers hebben zelfs gemeten dat er in een gemiddeld zwembad zo'n 75 liter plas zit. Moet je je even voorstellen, let op he, dat zijn dus 75 van deze jongens. Nou jongens, daar kunnen we dus met z'n allen gewoon iets aan doen, aan die prikogen. Goed douchen van tevoren en niet in het water plassen jongens, kom op. Nou, dan was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom krijgen je prikkende ogen in het zwembad?

In een gemiddeld zwembad zit zo’n 75 liter plas. Ieuw! Maar gelukkig zit er ook chloor in om het water schoon en veilig te houden. Als chloor zich mengt met zwemmersvuil in het zwembad, krijg je die typische chloorlucht en prikkende ogen.

Niet van het chloor, maar van chloor gemengd met viezigheid

Waarom krijg je prikkende ogen in het zwembad?

Een hobo ziet er fantastisch mooi uit met al deze kleine onderdeeltjes, maar het begint dus gewoon met dit. Een blok hout. Peter, vertel. Dit blok hout is kei- en keihard. Het is grenadierhout, een soort ebbenhout. Het is hardhout en komt uit Afrika. Ik heb hier even voor je uitgesteld hoe je van dit blok hout naar een bespeelbare hobo komt. Eerst maken ze een contour. Ze boren ook al een gat erin. Een contour, ze maken hem eerst gewoon rond. In het volgende stadium zie je al dat de vorm van de hobo echt al naar voren komt. Hier hebben ze een mooi dingetje gemaakt en hier gaat het riet in. Dit gat is ook al groter gemaakt. Maar er zitten nog geen gaten in het instrument, dat is de volgende stap. Uiteindelijk komen daar de kleppen op waar je je vingers op zet. Maar die kleppen blijven niet zomaar op de hobo zitten. Die moet je vastmaken aan het instrument. Dat zijn deze kleine pilaartjes, die noemen we stoeltjes. Stoeltjes? Ja. Daar passen de kleppen tussen, dan gaat er een as doorheen en dan blijven ze dus op de hobo zitten. Handig. Hier zie je alle kleppen van een hobo uitgestald. Zoveel! Hoeveel zijn het er? Ik denk een stuk of 45. Als je die allemaal op de hobo hebt geplaatst, heb je uiteindelijk dit bovenstuk. En dan kan deze er dus bij… Het onderstuk? Oh, middenstuk. En dan hebben we nog de beker. De beker? Heet dat zo? Ja. En dan missen we natuurlijk nog het rietje. Zeker. Het rietje is ongeveer het belangrijkste onderdeel van de hobo. Je moet een rietje altijd goed natmaken. Waarom is dat? Als het rietje droog is, trilt het niet goed. Dan krijg je er geen mooi geluid uit. Je moet het natmaken en dan kan het goed trillen. Dit is dus iets wat hoort. Mooi zeg! En dan heb je dus een hobo. Nog een kleine toegift uit het hobo-atelier.

Hoe wordt een hobo gemaakt?

Een hobo wordt gemaakt van hout. Eerst wordt het hout gevormd en wordt er een gat in gemaakt. Daarna komen de gaten waar de kleppen op komen en de kleppen zelf. Die worden vastgemaakt met kleine pilaartjes, die worden stoeltjes genoemd.

Van keihard blok hout naar werkend instrument

Met dat rietje maak je jouw eigen persoonlijke klank op de hobo. En dat riet wordt gemaakt van een soort bamboehout. Die moet je dan splijten, daar gaat-ie. Kijk, als je zo'n stukje hierop legt, dit apparaatje, en je gaat het uitgutsen tot het houtje dun genoeg is, dan krijg je dit: een mooi, dun plakje hout. Dan hebben we een apparaatje waar we dan dat plakje hout weer op leggen en met deze mesjes aan de zijkant in model snijden, zodat je dit krijgt. Je vouwt dat dubbel en bindt dat dan op zo'n stiftje, met gewoon garen. Dan hebben we al iets dat lijkt op een hoboriet. Alleen, er komt nog geen geluid uit. Want het zit nog dicht. Dus je knijpt het open en dan ga je het afwerken en uiteindelijk krijg je er dan dat prachtige geluidje uit. Kijk, en dat willen we.

Hoe wordt een riet voor een hobo gemaakt?

Het riet van de hobo zorgt voor de persoonlijke klank van de muzikant. Het wordt gemaakt van een soort bamboehout. Hoboïste Pauline Oostenrijk laat zien hoe ze ze maakt.

Dun bamboehout op maat gemaakt en dubbelgevouwen

Wat is een hobo nou eigenlijk voor instrument? De hobo is een houten blaasinstrument. Je ziet hout. Ja. Maar ook met heel veel kleppen. En het bijzondere aan de hobo is: Als je er gewoon op blaast, dan hoor je niks. Dan hebben we dat mondstukje, het rietje. En als ik alleen op dat rietje blaas… Krijg je dat. Hahaha. Niet zo mooi, hè? Ik wilde het niet zeggen, maar ja. Maar schuif ik hem in het instrument... Dan kan er iets heel moois komen. Ja, want hoe speel je hierop? Nou, ik neem dat riet tussen mijn lippen, eerst op de onderlip, de bovenlip eroverheen en dan blazen en zorgen dat er geen lucht aan de zijkanten ontsnapt. En dan blaas je door dat rietje de lucht door het instrument. Alle lucht moet dat rietje in? Alle lucht door 't instrument. 
En zijn dat ook allemaal hobo's? Ja, het zijn allemaal hobo's. Deze, dit is de oudste. Dat is de barokhobo. Maar dat klinkt weer heel anders dan die. Ja. Hij ziet er ook heel anders uit. Je hebt ook haast geen kleppen. Alleen hier onderin twee klepjes. Voor de rest ziet het eruit als een blokfluit. Ja. En in de loop der eeuwen zijn die bouwers steeds meer kleppen gaan toevoegen, omdat je dan allerlei dingen wat makkelijker kon. 
Wow! De grootste, de althobo. Die is een stuk langer dan de gewone hobo. Klinkt ook lager en dieper. En daartussenin zit dan de hobo d'amore. Dus die is wat korter dan de althobo en wat langer dan de gewone hobo. Nou, ik heb al wat bekende liedjes gehoord, maar zijn er nog meer bekende melodieën waar we de hobo in horen? Het Zwanenmeer. O, prachtig. Daar is de hobo de zwaan. O, ik vind het zo mooi! Ik vind het echt heel mooi!

Wat is een hobo?

Een hobo is een blaasinstrument. Je kan het bijvoorbeeld kennen van de melodie van de zwaan in Het Zwanenmeer. Er zijn verschillende groottes, zoals de althobo en de hobo d’ amore. Je speelt erop door het rietje tussen je lippen te klemmen.

Een houten blaasinstrument met een riet en kleppen

Hoe oud moet je eigenlijk zijn als je hobo wilt spelen? Het belangrijkste is eigenlijk dat je voortanden gewisseld zijn. Je voortanden? Hoezo? Als je geen voortanden hebt, kan je eigenlijk geen hobo spelen. In de periode dat je ze wisselt, zou je geen hobo kunnen spelen, want je moet het rietje klemmen met je tanden. Als je geen voortanden hebt, kan je ook geen rietje klemmen. Oké, lastig. Dus in principe, als je gewisseld hebt, met een jaar of 7, 8, kan je al hobo spelen. Maar 7, 8 jaar, dan heb je veel kleinere handen dan een volwassene. Daar heb je een punt, daar is wel een oplossing voor bedacht. En dat is? Deze hobo. Hij is even groot, anders zou hij ook veel hoger klinken, als hij korter zou zijn. Ze hebben wel een beetje moeten uitvogelen hoe ze het voor kleine handen konden maken. Kijk, bij deze klep hebben ze hier een klein rond plaatje op gemaakt. Zo hoef je niet daar te zitten met je vinger, maar hier. Zo kan je ook met kleinere handen prima hobo spelen. Bovendien hebben ze ook al die toeters en bellen die op een traditionele hobo zitten weggelaten, die heb je toch niet nodig in het begin. Dat maakt het wat overzichtelijker.  Maar hij klinkt prima. Tenminste…

Kunnen kinderen ook hobo spelen?

Een hobo klem je met je tanden tussen je lippen om te spelen. Daarom is het belangrijk dat je voortanden al gewisseld zijn als je wil spelen. Er zijn speciale kleinere hobo’s voor kinderen, zodat je met kleinere handen nog steeds goed de kleppen kan bedienen.

Speciale hobo voor kleinere handen

Stel je voor dat je zo'n kolossaal gebouw gaat maken. Dan kun je niet ineens halverwege bedenken dat je 'm toch liever ovaal had gemaakt, of van hout. Architecten gebruiken daarom een maquette. Het gebouw dat ze gaan maken, maar dan in het klein. Zo’n maquette maken ze om een goede voorstelling te krijgen van hoe een gebouw eruit gaat zien. Nou. Het is net echt. Bij dit architectenbureau ontwerpen ze gebouwen over de hele wereld. Zoals het Taipei Performing Arts Center. Het kantoor van de Chinese staatstelevisie. Dit Amsterdamse hotel. En het muziektheater in Porto. 
Alle gebouwen beginnen met een idee. Als een architect een ontwerp gaat maken, gaat hij altijd eerst op zoek naar de vorm. En dat doen ze door vormstudies te maken. Dat zijn kleine maquettes waarin je verschillende vormen kunt uitproberen. Lex, is dit een beetje goed zo? Is dit al een maquette? Ja, dit ziet er wel goed uit. Dit zou je 'n maquette kunnen noemen al. Het is belangrijk in 't ontwerpproces dat je een materiaal kiest waar je snel dingen mee kunt maken. Zulke blokjes zijn goed om te gebruiken. Top! Papier, klei of karton kan ook. Wij gebruiken vaak schuimblokken. Met deze tafels met gloeidraad kun je schuimblokken een bepaalde vorm geven. Nu hebben we 'n vorm gecreëerd die we kunnen testen in de maquette. We kunnen kijken hoe 't staat in relatie tot de omgeving. Wow, mag ik even dit proberen? Ja, ga je gang. Oke. Wat moet ik doen? Met je voet druk je op dit pedaaltje. Daarmee gaat de gloeidraad branden. Je schuift 't blokje door het gloeidraad heen. Daarmee snijd je het blokje in tweeën. Oke. Mag ik het nu ergens neerzetten? Ja. Nou, hier. Op de middenstip. We gebruiken schuimblokken niet alleen om te kijken of het past in de omgeving. We gebruiken het ook voor de gebouwen zelf om te kijken wat de vorm van het gebouw precies is. Dus dit is allemaal hetzelfde gebouw? Dit is allemaal studie voor hetzelfde gebouw. O. We zijn begonnen bijvoorbeeld voor De Rotterdam met deze vormstudie. Maar als je nou die pakt, zie je dat dit een studie is met een totaal andere vorm. Wow. Als we ze naast elkaar zetten. Ja. Uiteindelijk na al deze studies, zijn we toegekomen naar dit model: De Rotterdam.
Architecten maken ook veel schetsen. Op papier en op de computer. Maar hoe mooi zo'n schets of zo'n computer 3D-model ook is, je kunt er niet omheen lopen. Zo'n maquette helpt de architect om anders na te denken over de vorm, de materialen, de constructie en de omgeving waarin dat gebouw komt te staan. En het is natuurlijk ook heel leuk om naar zo'n maquette te kijken. Het praat ook veel makkelijker met je opdrachtgever als je een miniversie van het gebouw voor je neus hebt.

Wat is een maquette?

Als een architect bedenkt hoe een gebouw eruit moet zien, gaat hij eerst altijd op zoek naar de vorm. Door een maquette te maken, een kleine versie van het gebouw, kan je een goede voorstelling maken van hoe het gebouw er uiteindelijk uit kan zien. Vaak worden er veel verschillende maquettes gemaakt voordat er besloten wordt hoe het gebouw er uiteindelijk uit gaat zien.

Een gebouw in het klein

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos