Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Hoi, ik ben Damian. Pascal, ik had gehoord dat je twee bobbels op je scheenbenen hebt, wat zijn dat eigenlijk?
Een hele goede vraag. Want ik heb namelijk zelf sinds ik een jaartje of 11, 12 ben, best wel grote bobbels boven mijn schenen.  Maar wat ze daar precies doen? Geen idee.  Dus dat ga ik vandaag uitzoeken, hier in Arnhem bij het Sport Medisch Centrum Papendal. Nou, om maar meteen met de deur in huis vallen. Dit zijn ze dan, mijn bobbels, knobbels, hoe je ze ook wil noemen.  
Ja, ik kan het zien. Dit is duidelijk een gevalletje van Osgood-Schlatter. Ja dat is vernoemd naar 2 artsen, meneer Osgood en meneer Schlatter, die deze aandoening voor het eerst beschreven hebben. Hoe kom ik daar dan aan? Dit is echt een aandoening die voorkomt bij kinderen die 1 in de groei zijn en 2, heel veel aan sport doen. Hier kijken we naar een röntgenfoto van een kind. Dit is de groeischijf van het onderbeen en daar zien we de groeischijf van het bovenbeen. We zien daar de bobbel van Osgood-Schlatter. Als we het model erbij pakken dan zie je dus dat daar waar die bobbel zit precies ook de pees aanhechten. Die pees zie je op dit model goed, die zie je bij jou natuurlijk iets minder goed. Maar die loopt is dus hier en die hecht hieraan aan die spier die bij jou dus vastzit aan die pees, die is verkort. En dan krijg je dus extra trekkracht bij die aanhechting, en bij die aanhechting bij kinderen zit daar precies de groeischijf en in die groeischrijf daar wordt bot aangemaakt en doordat die spier dus kort is, doordat je veel aan sport heb gedaan, vindt er extra botaanmaak plaats. En dan groeit er dus ook een bobbel. Exact. 
Trek maar eens een sprintje, dan zul je merken dat je je spieren goed gebruikt en dat je knie goed gaat voelen. Laat maar zien, trek maar eens een sprint.
En hoe was dat? Je merkt wel sowieso dat je knieën belast worden. En als je dan ook nog in de groei bent dan worden ze dus eigenlijk dubbel belast. Dus ik snap wel dat het impact heeft op je knietjes.
Het komt dus ook voor bij kinderen die in de groei zijn, bij meisjes is dat ongeveer tussen de 8 en de 14 jaar en bij jongens tussen de 10 en 16 jaar. Bij mij klopt dat wel.
En is er ook nog een mogelijkheid om het voorkomen, want het is natuurlijk wel goed om te bewegen. 
Ja zeker. Sporten blijft echt voor alle kinderen heel belangrijk. Dus dat staat voorop. Wel is het zo dat belangrijk is om als je gaat sporten een goeie warming-up te doen. Daarnaast is het ook belangrijk om goede schoenen te dragen die veel steun bieden. Dus dat kan beter inderdaad. Ze zitten lekker maar niet om te sporten. Ja. En wat vooral ook heel belangrijk is als je pijn hebt dat je dan toch even iets rustiger aan gaat doen. Want als je rustig aan doet dan zul je merken dat je ook eerder van je klachten af bent. Wat is dit? Dit is een patellebandje. En dat betekent eigenlijk een knieschijfbandje en dat bandje dat verlicht de druk wat op de pijnlijke plek, extra stevigheid, geeft een beetje stevigheid maar vooral ook dat de pijn minder wordt. Kom ik hier ooit nog vanaf, van die bobbel? Helaas niet, maar de pijn die verdwijnt. 
Nou Hiske, dankjewel. Weet ik ook weer waar die bobbels vandaan komen. Graag gedaan. 
Een kanttekening. Ze blijven wel voor altijd. Dat kun je vervelend vinden, aan de andere kant boeien weet je, heb je gelijk een leuke jeugdherinnering. En best een leuke naam ook, Osgood-Schlatter. Vooral lekker blijven sporten. Gaan we doen.

Wat is een knobbel onder je knie?

Programmalogo's

Bij kinderen in de groei die fanatiek sporten, kunnen er bobbels ontstaan tussen scheenbeen en knie. Dat heet Osgood-Schlatter en komt doordat er extra bot wordt aangemaakt. Als je het hebt kom je er helaas niet meer vanaf, maar de pijn gaat gelukkig wel voorbij.

De ziekte van Osgood-Schlatter

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman. Hallo, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn te beantwoorden, uit te leggen of op te lossen. En de vraag van vandaag is: waarom geef je eigenlijk fooi? Tot de Tweede Wereldoorlog krijgen mensen die in cafés en restaurants in de bediening werkten geen salaris. Ze leefden van de fooi. Dat is toch bizar? Gelukkig kwam er na de oorlog een minimumloon, dat werd verhoogd met bedieningsgeld. Dat was een extra verplicht bedrag dat op de rekening van de klant kwam te staan. Eigenlijk een soort verplichte fooi. Nu is fooi gelukkig niet meer keihard nodig. Het is gewoon een leuk extraatje. We geven niet alleen fooi als we uit eten gaan, maar ook in de taxi, in hotels en natuurlijk aan de krantenjongen met oud en nieuw. Maar weet je wat nou zo gek is? We geven geen fooi in gewone winkels. Terwijl dat personeel er toch ook alles aan doet om jou goed te helpen? Fooi geven we om te laten merken dat we tevreden zijn over de service. Maar hoeveel geef je nou precies? 5 tot 10% van de totale rekening is normaal. En vaak rond je dat bedrag dan af. Te veel fooi is niet goed. Dat kan arrogant overkomen, maar te weinig of geen fooi geven is ont done. Als je bijvoorbeeld in Amerika geen fooi geeft heb je kans dat je wordt uitgescholden. Daar is het echt superonbeschoft om geen fooi te geven. Maar in Japan is het weer heel onbeleefd. Als je daarvoor je geeft zeg je eigenlijk dat je denkt dat het restaurant niet goed draait. De beste tip om een dikke vette fooi te krijgen is natuurlijk heel aardig en beleefd zijn en ongevraagd iets extra's doen. Bijvoorbeeld een bakje water voor de hond. Zo, dat was hem weer.  Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom geven we fooi?

In restaurants en cafés betaal je vaak iets meer dan het bedrag op de rekening. Dat noem je een fooi. Maar wist je dat het personeel in de horeca vroeger helemaal geen salaris kreeg en rond moest komen van de fooien?

Een extraatje voor de service

De Zuidas in Amsterdam. Maar je zou dit ook wel het zakencentrum van Nederland kunnen noemen. Het complex bestaat voornamelijk uit kantoren zijn die zijn bijna helemaal van glas en het glas moet natuurlijk wel shinen, blinken. Het moet er allemaal moesten allemaal spic en span uitzien. Ja. Een glazen toren wassen. Hoe doe je dat? 
En dit hier is de allerhoogste toren van World Trade Center Amsterdam: 90 meter hoog met 27 verdiepingen en helemaal bovenin is glazenwasser Rinse aan het werk. 
Wat een uitzicht! Prachtig! Amsterdam ligt gewoon letterlijk aan mijn voeten. Wel hoog, helemaal om te bedenken als je dan straks over dit randje heen moet hangen. Dat is een even schrikken. Helemaal rondom de rand van het dak lopen deze rails en als ik dit volg, dan kom ik vanzelf bij een speciale glazenwasserstakel en dus ook bij Rinse. Hoppakee. Wel wankel. Ja dat is wat anders. Gaan we even een tuigje aantrekken. Wat heb ik bij me? Een spons, een schuursponsje voor de vogelpoep, mijn sop, mijn geitenpik. Een wat, een geitenpik? Dat is een inzetter, hier maken we de ramen mee nat. En dan hebben we natuurlijk een wisser om de raampies schoon te wassen. Nou dan kunnen we gaan! We gaan!
Best leuk. Dit is altijd even een eng stukje. 
Wel gezellig zo! Hoppakee. 
Hoe vaak moeten deze ramen eigenlijk gelapt worden? We lappen de torens 4 keer per jaar. Dus elk raam wordt 4 keer in een jaar gewassen. Wordt 4 keer in een jaar gewassen, ja. Nu ik er toch ben, zal ik je nog helpen? Je pakt eerst je geitenpik, ga je mooi het raam nat maken. Gewoon lekker insoppen. Pak je je wasser. Ik zie het alweer. Talent? Nee. Kijk eens. Drijfnat. Dat is niet goed gedaan. We zitten nogal hoog. Ja vind je niet eng of zo. Nee ik vind het schitterend. Lekker over de start kijken Ik vind het hartstikke mooi. 
Zo. Nou, die kan ook weer van de bucketlist af. Bedankt Rinse, dank je wel. Dat is echt een hele vette ervaring. Nou, top.

Hoe worden de ramen van kantoortorens gelapt?

Op de Zuidas in Amsterdam staan hoge kantoorgebouwen met heel veel ramen. Die ramen worden vier keer per jaar schoongemaakt door glazenwassers die niet bang zijn voor een wankele werkplek op 27 hoog.

Glazenwassers zonder hoogtevrees

Hoi, ik ben Quinn en ik wil graag weten hoe schoolmeubels gemaakt worden. Je hebt ze in honderden verschillende soorten en maten: schoolmeubels en hier bij Presikhaaf schoolmeubelen gaan we bekijken hoe ze worden gemaakt. Dit is namelijk één van de grootste schoolmeubelfabrikanten van Nederland. 
Dit is de ontwerpafdeling waar de ontwerpers heel hard nadenken over hoe de schoolmeubels moeten worden. Ze moeten overal rekening mee houden. Zit ie een beetje lekker. Wat voor materiaal gebruik je? Bijvoorbeeld hout, of juist kunststof, misschien iets wat meer flexibel is en ook heel belangrijk: kan je je energie d'r een beetje in kwijt. Kijk, dit is de nieuwste trend, bewegend zitten met een flexibel zitvlak en als je dan gaat zitten zit je gelijk rechtop, heerlijk. Om ervoor te zorgen dat iedereen goed zit worden de schoolmeubels in verschillende maten gemaakt en welke maat jij hebt kun je checken met Peter de onderbeenmeter. Even kijken. Ik heb dan blauw. Moet ik een blauwe stoel een tafel hebben. Blauw-blauw. Dus dan hoort dit mijn maat zijn. 
Dat klopt. 
En dit is het begin van je tafel en stoel, een houten plank en een metalen buis. En daar hebben ze hier meer dan genoeg van. De houten planken worden precies op maat gezaagd. Vakwerk.
En daarna komt de zogenaamde kantband ertegenaan. Het zijkantje van de plank. Dit is de band. De planken. Ze komen in deze ingenieuze machine, hier komen ze dan samen en dan komen ze er hier weer uit. 
Het onderstel van een stoel of tafel bestaat uit allemaal metalen buizen. Elk ontwerp heeft weer een ander onderstel. En hier worden ze dan op maat gezaagd en aan elkaar gelast. 
We zijn al een heel eind. We hebben het houten blad, het metalen onderstel. 
En dan nog een leuk kleurtje. En dat gebeurt hier. Allereerst gaan de metalen buizen daarin. Daar worden ze ontvet.
Vervolgens komen ze bij de droogoven en dan krijgen ze hier nog een kleurtje. Er wordt een gekleurde poeder op het frame gespoten. En dan nog even een half uurtje bakken in de oven op 180 graden Celsius, zodat het poeder ook echt aan het frame blijft plakken. Nou nog even door de koeltunnel, effe afkoelen en het frame is klaar. Ze zijn nog wel een beetje warm. Op deze afdeling worden houten blad en een metalen frame samengevoegd en bam een school stoel of -tafel natuurlijk is geboren. Even testen hoe die zit. 
Heerlijk. Ik zou bijna weer terug naar school willen. Bijna. En als ze dan eenmaal klaar zijn. Inpakken, mooie strik eromheen en dan kunnen ze naar de scholen. Bijvoorbeeld de Basisbende in Hilversum. 't Pierement in Purmerend, bekt lekker. De Rijnschans in Koudekerk aan de Rijn en dit is mijn oude basisschool: De Vlaamse reus. Ik moet zeggen dat jullie wel wat lekkerder zitten dan ik in mijn tijd, lekkere tafeltjes en stoeltjes. Maar ik ga toch niet terug. Ik doe het niet.

Hoe worden schoolmeubels gemaakt?

De tafels en stoelen waar je op school aan zit, worden gemaakt in speciale schoolmeubelfabrieken. Het begint allemaal met een ontwerp, daarna worden de materialen op maat gemaakt en in elkaar gezet. En dan kan jij erop zitten!

Tafels en stoelen voor in de klas

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman. Hallo, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom. Vragen die in een minuut zijn te beantwoorden, uit te leggen of op te lossen. En de vraag van vandaag is: waarom worden Nederlanders kaaskoppen genoemd? Italianen en Fransen eten toch ook heel graag kaas? Omdat Nederland een echt kaasland is. We doen overal kaas doorheen en kaas is nog steeds een hoofdbestanddeel van de Nederlandse maaltijd. Maar wist je dat ze aardewerken potjes, zoiets als dit, met gaatjes gevonden hebben uit 800 voor Christus waarmee kaas gemaakt werd? Maar die zag er toen wel heel anders uit. Het leek meer een soort hüttenkäse. In de 12e eeuw ontdekten ze hoe ze harde kaas konden maken. Op oude schilderijen kun je heel goed zien hoe die eruitzagen, eigenlijk een beetje zoals nu. In de Middeleeuwen werd er erg veel gevast. Dan mag je in bepaalde perioden niet of weinig eten en toen de kerk in 1491 zei dat je tijdens het vasten wel kaas mocht eten werd kaas binnen no time superpopulair. Kaas was ook makkelijk te krijgen. Iedereen die een koe had die melk gaf, kon kaas maken en in de 17e en 18e eeuw gingen Nederlanders hun kazen ook in het buitenland verkopen en ze verkochten veel meer dan koopvaarders uit andere landen. En dat kwam waarschijnlijk doordat onze kaas stevig en dus langer houdbaar was en daardoor ook makkelijk te vervoeren. Ja, dat is natuurlijk heel wat anders dan zo'n zacht gesmolten camembertkaasje. En juist omdat Nederlanders zo veel kaas verhandelden, werden ze door de andere koopvaarders eerst kaasboeren genoemd en dat veranderde in de 19e eeuw in het scheldwoord kaaskoppen. Oké. Maar wat is dan precies een kaaskop? Een kaaskop is een soort mal waar de typische Nederlandse ronde kazen mee werden geperst. 
Weet je dat ook weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom worden Nederlanders kaaskoppen genoemd?

Nederlanders zijn gek op kaas. En we zijn ook erg goed in het maken ervan. Daarom worden kaasboeren vanaf de 19e eeuw kaaskoppen genoemd. Maar eigenlijk is een kaaskop een mal voor ronde kazen!

Nederland, kaasland

Ze zijn lekker licht, superveerkrachtig en nemen lekker veel water op: sponsjes. Ik ben nu een hele grote schuimfabriek in Kesteren want daar worden die sponsjes namelijk van gemaakt: van schuim. Polyeurethaanschuim om precies te zijn. Supermoeilijk woord, superhandig spul. En daarom wordt het ook voor heel veel dingen gebruikt, voor matrassen, bankstellen, stoelen, kussens, maar ook in isolatiemateriaal, schoenen, zwemvesten, vloerbedekking en in auto's zit schuim. Schuim maken, hoe doe je dat?
De basisingrediënten van schuim zijn twee chemische stoffen: polyol en di-isocyanaat. Als je die twee samenbrengt en mengt met water, dan gebeurt er dit. Het gaat schuimen als een gek. En het verandert van een vloeibare in een vaste stof. Het kan wel 40 keer zo groot worden. Wat gebeurt er nou? In dat mengsel ontstaan er luchtbelletjes en daardoor wordt het heel zacht en veerkrachtig en wordt het schuim. Het begint al hard te worden.
Door met de ingrediënten te spelen kun je de eigenschappen van het schuim beïnvloeden. Je kunt schuim maken dat heel veerkrachtig is. Schuim maken dat juist niet veerkrachtig is. Nou dat is ook niet veel, hij stuitert niet eens.
Hier zie je hele grote luchtbellen en dat betekent dat er veel ruimte is om in te deuken, mee te veren en dat is dus heel veerkrachtig. Hier zie je wat kleinere luchtbelletjes waardoor daar wat minder ruimte is om terug te veren. Dat is minder veerkrachtig. Je kunt zelfs schuim maken met een geheugen, als je je vinger erin drukt. Dan blijft je afdruk er gewoon in staan. Traag schuim heet dat, schijnt heerlijk te zijn om op te slapen.
Hier aan het begin van de schuimerij worden de stoffen in precies de juiste verhouding bij elkaar gebracht en dan kan het schuimen beginnen. In slechts 2 minuten tijd zet het schuim uit tot een blok van één meter hoog, ongeveer, 2 meter breed en 26 meter lang. Da's een joekel. Het Blok is keurig op lengte afgesneden en nu wordt het helemaal automatisch naar de juiste plek in het magazijn gebracht om verder uit te harden. 
Hier liggen de blokken klaar om afgewerkt te worden en je ziet het, het zijn er best wel veel maar dat komt doordat er heel veel verschillende soorten schuim zijn die ook voor verschillende dingen worden gebruikt. En nou hebben wij even zitten rekenen en uit één zo'n blok komen 40.000 van dit soort sponsjes. Ik voorspel dat de afwas vanaf nu nooit meer hetzelfde is.

Hoe wordt schuim gemaakt?

Van schuim kun je van alles maken: schoonmaaksponsjes, vloerbedekking en matrassen bijvoorbeeld. Maar hoe maken ze schuim zo luchtig en veerkrachtig? Sosja neemt een kijkje in een schuimfabriek.

Handig spul uit de schuimfabriek

Hier komt straks groente uit! Nouja, eigenlijk is het niet echt een groente maar meer de vruchten van een schimmel. En die schimmel, die zit al in deze grond. Maarja, welke vruchten zijn dat dan? Nou, champignons! Champignons kweken, hoe doe je dat? 
In deze voedingsbodem zit al de schimmel waar straks de champignons uit gaan groeien. Maar goed, aan de buitenkant zie je er helemaal niks aan. Dus hoe weet je nou zo zeker dat het erin zit? Ze hebben het er zelf in gestopt. Als je champignons wilt laten groeien dan heb je twee ingrediënten nodig. We beginnen even bij deze. De schimmels waar straks de champignons uit gaan groeien, die hebben ze gekweekt op deze graankorrels, broed noem je dat. En als je goed kijkt dan zie je dat het helemaal wit uitgeslagen is en dat is dus die schimmel. En als je dat vermengt met compost, bestaande uit paardenmest en stro, dan gaan die schimmeldraden groeien. Mycelium noem je dat. En als die schimmeldraden stevig genoeg zijn, dan kunnen er vruchten gaan groeien. 
Oh, moet je eens kijken he. Dit is precies dezelfde compost maar dan na een dag of vier groeien. Kijk, het is helemaal wit geworden van de schimmeldraden, hier ook binnenin zit het helemaal. Zo snel gaat dat dus. Nou en als die dat mycelium dan echt helemaal doorgetrokken is, dan kun je de vruchten gaan maken. Dan gaan we naar de volgende kweekcel. Normaal gesproken vormt de schimmel vruchten in de herfst. Dus in de volgende kweek moet je de herfst namaken. In de herfst is het natuurlijk kouder. Dus die temperatuur, die moet naar beneden en dan wat doe je dan? Je zet de ramen tegen elkaar open zodat er flink wat frisse lucht bij de schimmel kan komen. Ja mooi. En die schimmel die reageert direct met het maken van hele kleine knopjes. Dit worden straks hele mooie champignonnetjes. Dus de vruchten zijn in de maak. Nou. Deze zijn klaar. De grond ziet helemaal wit van de champignons. Dat moest ook. Dus we gaan ze pakken en het mooie is: dit is nog maar de eerste vlucht, zoals dat heet, de eerste lading. En als dit nou straks allemaal geplukt is, dan kan de deur van de cel gewoon weer dicht en dan groeit er gewoon weer een nieuwe lading. Dus voor een zo'n stuk grond komen soms wel drie vluchten, drie ladingen dus. Deze moeten naar de inpakafdeling? Ja klopt. Oké. Gaan we deze ga lekker met mij mee. Ik heb ze toch zelf geplukt?

Hoe worden champignons gekweekt?

Champignons zijn de vruchten van een schimmel. En schimmels houden van vocht en kou. Sosja neemt een kijkje in een fabriek waar ze champignons kweken. Hoe doen ze dat eigenlijk?

Van schimmel tot paddenstoel

Hoi, ik ben Jori en ik wil weten hoe bapao wordt gemaakt. Ja. Goeie vraag. Maar om nou meteen een misverstand uit de weg te ruimen. Het is bapao in plaats van broodje bapao. Want wat bapao betekent namelijk gewoon al gestoomd broodje. Dus als je nog een keer broodje daarvoor zegt is dat natuurlijk een beetje vreemd. Dus hebben we dat even rechtgetrokken. De bapao komt oorspronkelijk uit China. En hij is via Indonesië bij ons terechtgekomen. En wat de bapao nou zo bijzonder maakt is dat hij gestoomd wordt en daardoor blijft hij lekker zacht. 
Maar wat is het recept van bapao? Vandaag geen Heel Holland Bakt, maar Heel Holland Stoomt. Allereerst hebben we natuurlijk deeg nodig, dat maken we hier in deze grote kom. Water en bloem, 100 kilo. Maar dan is het deeg nog niet helemaal af. Wat we nog meer nodig hebben, ligt hier: gist, margarine, suiker en zout. Mengen maar. Na zo'n 6 minuten is het deeg klaar en dat is goed voor maar liefst 1500 broodjes. 
Hier wordt de vulling gemaakt rundvlees, kip, falafel of groente wat je maar wil. Komt de saus bij en mengen maar.
Het deeg komt via een lopende band in trechters terecht. In deze trechter zit het deeg en in deze trechter zit de vulling. Vandaag bapao kip op het menu. Je moet je voorstellen, aan de binnenkant hiervan zit dit, dat zijn twee buizen. Aan de binnenkant hebben we de vulling en aan de buitenkant hebben we het deeg. De vulling wordt in deeg gedrukt en er komt een lange worst uit. Die lange worst die komt hier terecht en wordt doormidden gesneden. En dan komen er broodjes uit. 
Het puntje wordt er af gewalst zodat ie mooi strak is en een bapao is geworden.
Dit zijn de broodjes zoals we ze kennen maar nog wel een beetje klein. Ze moeten nog een rijzen. Dat doen ze hierachter, een uur lang met 37 graden. 
En dan gebeurt er waar de broodjes zo beroemd om zijn. Ze worden gestoomd. Deze broodjes komen net uit de stoomoven, die zijn nog hartstikke heet. Kijk, de stoom komt er nog van af dus ze moeten nog even gekoeld worden en dat gebeurt hier. Nou, dan zijn ze klaar. De gestoomde broodjes. Oftewel bapao. Nog even inpakken en dan kunnen ze naar de winkel. Oh ja, dat nummer van de Opposites he. Klopt niet he. Broodje bapao. Bapao. Even overschrijven.

Hoe wordt bapao gemaakt?

Je kent ze waarschijnlijk wel, die zachte, witte broodjes met een lekkere vulling: bapao! Het is een van oorsprong Aziatisch broodje. Het geheim achter zijn zachte buitenkant: hij wordt niet gebakken maar gestoomd!

Gestoomde broodjes uit China

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal! Daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn te beantwoorden, uit te leggen of op te lossen. En de vraag van vandaag is: Ja, waarom eigenlijk? Waarom geef je bloemen op een begrafenis? We geven bloemen als er wat te vieren valt, maar ook als het tegenovergestelde aan de hand is. Op een begrafenis bijvoorbeeld. Bloemen geef je om te laten zien dat je met iemand meeleeft. Want zo kun je iemand een beetje troosten. Maar op hele oude begrafenisfoto's is geen bloem te bekennen. Dat kan kloppen, want dat doen we ook pas zo'n 100 jaar. Maar welke bloemen neem je mee naar een begrafenis of crematie? Als je het klassiek aan wil pakken dan kies je voor traditionele witte begrafenisbloemen zoals lelies, anjers of aan aronskelken. En als je het echt traditioneel aan wil pakken dan geef je bloemen in een krans. Maar je ziet ook vaak bloemstukken, biedermeiers noemen ze dat of rouwboeketten. Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen die het wat minder klassiek aan willen pakken en die wensen staan vaak op de rouwkaart of in de advertentie. Bijvoorbeeld: zijn lievelingskleur was roze. Dan zou ik gaan voor knalroze bloemen of ja. Dit kan natuurlijk ook: liever geen bloemen. Als er niets in de advertentie staat dan mag je de bloemen kopen die je wil, als ze maar passen bij de persoon die overleden is. Maar we geven natuurlijk niet alleen bloemen op begrafenissen en crematies. Als iemand door een ongeluk is overleden of zelfs vermoord dan leggen we bloemen op de plek waar dat gebeurd is. En als dat een bekend persoon is, dan leggen we bloemen bij zijn huis of bij een andere plek die ons aan die persoon herinnert. En de eerste keer dat mensen dat massaal deden was toen de Engelse prinses Diana overleed bij een auto-ongeluk. Mensen waren toen zo verdrietig dat je Buckingham Palace bijna niet meer kon zien door die hele bloemenzee. Bizar maar wel bijzonder. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom geef je bloemen op een begrafenis?

Op begrafenissen en crematies worden vaak bloemen gegeven, zoals lelies of anjers. Met bloemen laat je zien dat je met iemand meeleeft. Maar niet iedereen wil bloemen op zijn begrafenis.

Als blijk van medeleven

Op iedere auto zit een laklaag. Die zit er om de auto een mooie kleur te geven, maar ook om hem te beschermen tegen roest. En je wil natuurlijk geen beschadigingen. Zo.
Nou heb ik hier een prachtige deur. Zo, nou heb ik hier een beschadigde deur. Maar hoe krijgen ze deze nou weer strak in de lak? Dit is een schadeherstelbedrijf. Hier werken vakmensen die hun gereedschap beheersen. En het belangrijkste is een fototoestel. De verzekeraar wil het herstelproces in de gaten houden om er zeker van te zijn dat de schade echt is hersteld. Als een ware beeldhouwer gaat deze schadehersteller aan de slag. Hij volgt de vorm van de plaat en modelleert de plaat terug in z'n oude staat. Nu is het tijd om de krassen te herstellen. Dat doen ze door te schuren en te vijlen. En een andere vakman vult de gaatjes en scheurtjes op. Dat doet-ie zo strak en dun mogelijk. Weer even schuren. Dan wordt de grondverf over het geheel heen gespoten. Dit is een soort zonnebank. Hierdoor wordt de verf sneller hard en gaat het proces sneller. Nog een keer schuren. En natuurlijk een fotootje maken. Dan kan de oorspronkelijke kleur erop. In de computer staat welke kleuren gemengd moeten worden om de juiste kleur te krijgen. De verf wordt afgewogen, wat gefilterd water erbij en mengen maar. Er gaat zelfs een beetje room bij. Oke, we gaan weer spuiten. En dat moet nauwkeurig gebeuren. De spuiter spuit de deur onder en houdt dezelfde afstand tot de deur. Anders krijg je verschillen in kleur. Eerst komt er een kleurlaag op, zeg maar de echte kleur van de auto.
Dan moet de lak vijf minuten intrekken. Vervolgens gaat er een blanke laag overheen, een beschermende lak. Ja, kijk nou eens! Hij is prachtig. Hij kan worden teruggezet, maar eerst een foto voor de verzekering. Oke, zijn jullie er klaar voor? Ja. Oke, daar komt-ie. Drie, twee, een, ja! Schadeherstelbedrijf!

Hoe wordt autoschade hersteld?

Als er een kras op je auto zit, kun je je auto naar een schadeherstelbedrijf brengen. Daar herstellen ze de schade door te schuren, vijlen en er lak op te spuiten. Ze maken je auto weer zo goed als nieuw.

Schuren, vijlen en spuiten

Dit is Leon. Suikerbietenboer uit Nieuw-Vennep. Hij rooit suikerbieten met behulp van een kopschoffel. En een bietentang. Maar hij moet in drie weken tijd duizenden van dit soort suikerbieten uit de grond halen. Dat doe je niet met dit gereedschap. Je snapt het al. Boer zoekt machine.
Het rooien gebeurt nu met deze enorme bietenrooimachine. Kijk. Eerst gaan de bladeren eraf en de biet zelf zit... voor het grootste gedeelte onder de grond.
Dit is zo'n suikerbiet. Je ziet, het grootste gedeelte zit onder de grond. Stukje van de bovenkant en de bladeren steken boven de grond uit. De rooier heeft grote, hele scherpe messen, die heel hard ronddraaien en het loof van de bieten afsnijden. Daarna wordt de biet gekopt. Een ander mes, ook weer heel erg scherp, die snijdt het pruikje...oftwewel de bladstelen van de suikerbiet af. Dit gedeelte met de messen vervangt het oude kopschoffelwerk. En ook deze bietentang hebben we niet meer nodig, want dit gedeelte vervangt dat. Kijk, je hebt hier twee V-vormige rooischaren. Die bewegen langs elkaar heen. Die trekken de bieten een voor een uit de grond. Dan kan deze machine ook nog eens zes bietenrijen in EEN keer rooien. Geniaal. De gekopte bieten worden opgeslokt door een machine. Ze komen vervolgens op deze draaiende schijf terecht. Die brengt de bieten verder de rooier in. Ondertussen valt alle grond eraf...wordt de biet schoongemaakt en uiteindelijk gaat-ie via deze transportband zo de bak in. Als de rooimachine volgeladen is, in zo'n bak kan zeker 12.000 kilo aan suikerbieten, dan gaan al die suikerbieten via de transportband in een kiepwagen, zoals deze. Die kiepwagen rijdt tijdens het rooien de hele tijd mee om te laden en te lossen. Met deze hendel wordt alles automatisch aangestuurd. Er is ook een computer en er hangen camera's om alles goed in de gaten te houden en om eventueel bij te sturen als dat nodig is. Maar in principe gaat alles automatisch. Kijk, zonder handen. De bieten gaan naar een tijdelijke opslag op de boerderij. Dan komt er een vrachtwagen en die neemt al deze duizenden bieten mee naar de suikerfabriek waar ze de suiker uit de biet halen om te verwerken in allerlei producten. We kunnen wel concluderen dat de boer z'n machine heeft gevonden. Zeg Leon, ben je gelukkig? Ik ben heel gelukkig. Oke. Wat fijn dat het klikt. Tot de volgende Boer zoekt machine.

De bietenrooimachine

Suiker wordt gemaakt van suikerbieten. Maar daarvoor moeten ze wel eerst gerooid worden. Dat gebeurt met een speciale machine: de bietenrooimachine.

Alle suikerbieten de grond uit

Het verhaal van de aanslag op het bevolkingsregister begint hierzo. Om de hoek van het Leidseplein midden in Amsterdam. Kunstenaarssociëteit De Kring. En hij zit er nog steeds daar boven het café. Hier hebben zes hele bijzondere kunstenaars elkaar ontmoet en zij besloten met z'n allen een daad te stellen tegen het afschuwelijke regime van de bezetters. 
Willem Arondéus. Hij was beeldend kunstenaar en schrijver. Koen Limperg, architect Johan Brouwer, schrijver. De enige vrouw in het gezelschap, Frieda Belinfante. Zij was één van de weinige vrouwelijke dirigenten van die tijd en ze speelde cello. Willem Sandberg. Hij was grafisch ontwerper en last but not least: Gerrit van der Veen, beeldhouwer. Al deze mensen hebben één ding gemeen: zij haten de bezetters en de bezetting. Samen bekokstoofden zij de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister. Maar waarom dat doelwit? 
In 1940 werd door de bezetters de identificatieplicht ingevoerd. Iedereen moest op elk moment kunnen laten zien wie hij of zij was en dat was het begin van het beruchte persoonsbewijs: een papiertje ontworpen door een Nederlandse ambtenaar. En dat heeft hij zo goed gedaan dat het bijna niet te vervalsen was en bovendien stonden er bij alle joden ook nog een hele grote J op het persoonsbewijs.
Die J, dat was een soort doodsvonnis. De bezetters waren namelijk van plan om alle Joodse mensen op te pakken en te laten vermoorden. Er werd natuurlijk van alles aan gedaan om die persoonsbewijzen te kunnen vervalsen. En hier in het Verzetsmuseum liggen spullen die daarbij gebruikt werden. 
Moet je kijken, wat een spullen. Dat is dus allemaal gebruikt voor het vervalsen van dit soort persoonsbewijzen. Karlien, jij bent conservator van het Verzetsmuseum. Waar werden deze spullen nou voor gebruikt? Nou zo'n mesje werd bijvoorbeeld gebruikt om die J weg te krabben. En dan zie je dat ze dat hier geprobeerd hebben maar te ver zijn gegaan. Dus daar zit een gat in. En als bekend was dat je verzetswerk deed en je werd gezocht dan moest ook de naam op je persoonsbewijs veranderd worden. Hier heet die Dirk Rebel en hier heet hij Albert van der Braak. Maar eigenlijk was het dus een Joodse meneer Albert Simon Eleazar. Ja klopt. En dat zie je hier. Maar waarom was die aanslag nou zo belangrijk? Omdat deze informatie in de persoonsbewijzen gecontroleerd kon worden in het bevolkingsregister. Want daar waren die gegevens ook allemaal opgeslagen. En dan viel je alsnog door de mand met je valse persoonsbewijs en door die gegevens te vernietigen, kon dat niet meer. Kijk, dat is dus wel een goed idee. 
Kijk, dit is dan het gebouw waar het allemaal gebeurde en vanbinnen zag het er zo uit. Allemaal archiefkasten en die zaten vol met persoonsgegevens. Nu is het een restaurant maar hier op de voorgevel zit nog een gedenksteen zodat iedereen weet wat hier precies gebeurd is, namelijk de vernieling van het bevolkingsregister. Hier kwamen ze binnen en het bevolkingsregister werd goed bewaakt. Er stonden bewakers. Die hebben ze een injectie gegeven en zo via de achterkant Artis in gesleept, de achtertuin. Binnen trokken de verzetsmannen laden open en stortten de inhoud uit over de vloer. Vervolgens stichtten ze een verwoestende brand. De brandweer arriveerde maar begon expres pas laat met blussen. De brandweer was namelijk getipt. 
"In verband met het onderzoek inzake den brand in het bevolkingsregister rapporteert ondergetekende". Ik ben hier in het stadsarchief en hier ligt dus het politierapport van de brand bij het bevolkingsregister. En ze hebben hier ook plattegronden, politiefoto's, getuigenverklaringen en allemaal ander bewijsmateriaal. Karlien, kun je me vertellen of die aanslag, of die nou gelukt is?
Hij is eigenlijk deels gelukt zou je kunnen zeggen. Je ziet op deze foto is dat er wel een hele grote ravage is aangericht. Zeg dat wel ja. Maar uiteindelijk zijn maar 15% van de gegevens definitief vernietigd. Maar voor het moreel van de Nederlanders was het heel belangrijk. Het was een aanslag die echt landelijke bekendheid kreeg en tegenstanders van de bezetter moed gaf.
En wat is er eigenlijk gebeurd met de mensen die dit dus hebben beraamd? Van de zes beramers van de aanslag werden Arondéus, Koen Limperg en Johan Brouwer heel snel na de aanslag opgepakt en die zijn gefusilleerd. Gerrit van der Veen, die bleef uit handen van de Duitsers, maar werd een jaar later alsnog opgepakt en ook doodgeschoten en Willem Sandberg en Frieda Belinfante die hebben als enige de oorlog overleefd.

De aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister

Het verzet probeert de plannen van de Duitse bezetter op alle mogelijke manieren te dwarsbomen. In 1943 beraamt een groep van zes verzetsstrijders een aanslag op het bevolkingsregister in Amsterdam. Hier worden alle persoonsbewijzen bewaard, die Duitsers nodig hebben om mensen op te pakken. Bij de aanslag worden veel persoonsbewijzen vernietigd, maar drie verzetsstrijders worden door de Duitsers doodgeschoten.

Een verzetsdaad uit 1943

De aanslag op het bevolkingsregister in Amsterdam

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos