Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Ik vind het zo lekker! Het is echt geen straf om vandaag uit te zoeken hoe marshmallows gemaakt worden. We zijn in Harlingen bij de marshmallowfabriek. Ik heb er zin in. Marshmallows zijn familie van de spekkies. Ja, die lijken wel op elkaar. Marshmallows worden gemaakt van suiker, glucose, een soort siroop...gelatine en water. Maar dan hebben we nog wat nodig. Lucht. En je hebt ook smaakstoffen en kleurstoffen nodig. Van die kleine hoeveelheden van net heb je natuurlijk weinig als je 600 kilogram marshmallows per uur maakt. Vandaar die grote tanks achter mij. Hier hebben we de glucose staan. In deze grote zak zit de gelatine. En hier achter mij, deze gigantische tank, zit het suiker. Dit is de kokerij, de keuken van de fabriek. Hier wordt alles in de juiste hoeveelheid afgewogen en gemengd. Na het mengen wordt het mengsel verwarmd. En dan wordt hier in de ketel de lucht uit het mengsel weggetrokken. Om er vervolgens weer lucht bij te pompen. En dat gebeurt hier. Dit mengsel zorgt ervoor dat elke marshmallow precies even luchtig is. Ja, lekker luchtig, hoor. Er is gemengd en weer lucht bijgekomen. Nu moet er natuurlijk nog een smaakje bij. Dat doen we hier. En dan kan de marshmallow gemaakt worden. Deze lange slierten lopen helemaal tot aan het einde van de hal. Kom maar mee.
Die lange slierten marshmallow liggen op een laagje meel. En dat laagje meel zorgt ervoor dat het niet aan de band blijft plakken en dat de marshmallowlagen niet aan elkaar gaan plakken. Die slierten zijn veel te lang. Dus die worden in stukjes gesneden zodat we kleine marshmallows overhouden. Hoe, dat mogen we niet laten zien, want dat is supergeheim. Al dat meel op die marshmallows is natuurlijk niet zo lekker. Dus in deze trommel wordt al het meel er lekker afgeschud. Die zijn lekker schoon geschud. Op naar de opslag. De losse marshmallows gaan in deze kratjes naar de opslag toe. Hier liggen ze te wachten tot ze ingepakt worden. Maar ze liggen hier nooit langer dan een dag. Niet gek natuurlijk, want ze moeten met zakken vol naar de winkels toe. De robots brengen de kratjes van het magazijn naar de inpakafdeling. In deze trechters wordt elke portie keurig afgewogen. Zodat in elk zakje hieronder precies evenveel marshmallows zitten. Echt ongelooflijk hoe snel dit gaat. Er worden zo'n 25.000 zakken per dag geproduceerd. Dat is zo'n 5 miljoen per jaar. 5 miljoen! Nou, die zijn klaar om naar de winkel te gaan. Ik heb wel zin in wat lekkers

Hoe worden marshmallows gemaakt?

Programmalogo's

Marshmallows zijn een soort spekjes. Ze worden gemaakt van suiker, gelatine, water en: lucht! Habtamu neemt een kijkje in de marshmallowfabriek in Harlingen. Hier worden elke dag 25.000 zakken marshmallows gemaakt.

Van suiker en lucht tot zoet spekje

Terrorisme, wat is dat? Stel, je zit het Jeugdjournaal te kijken. “Er is een man opgepakt die verdacht wordt 
van de terroristische aanslag in Londen gisteren.”
En het nieuws gaat over terrorisme. Je schrikt je een hoedje! Maar je vraagt je ook af: Wat is dat eigenlijk? Ja, wat is dat eigenlijk? Een terrorist is iemand die met geweld zijn zin probeert te krijgen. Doe mijn zin! Door mensen bang te maken. Doe mijn zin of ik schiet. Op zijn ideeën zit niet iedereen te wachten. Vanaf nu: iedereen roze sokken. Maar hij wil er wel de wereld mee veranderen. Ja, doei! Lelijk. Ik hou van groen. En omdat het niet lukt om mensen van zijn idee te overtuigen gebruikt een terrorist geweld. Terroristen! Help! Helpie!
Zo'n terroristische aanslag komt vaak op het nieuws en bereikt dus in EEN keer veel mensen. Oh, eng, zeg! Ik ben bang. Soms zijn mensen zo bang voor een aanslag dat ze liever binnen blijven. Ik zit hier lekker veilig! Alsof dat zo veilig is! De meeste ongelukken gebeuren in en om 't huis. Het doel van een terrorist is mensen bang maken. Zo probeert hij z'n zin te krijgen. O, nee! Dat lukt bijna nooit. Terroristen krijgen eigenlijk nooit hun zin. Toch vind ik het eng. Gelukkig is 't ook niet nodig om bang te zijn. O, nee? Zeker weten? De kans dat je slachtoffer wordt van een terroristische aanslag is piepklein. Mis! Weer mis! Veel kleiner dan de kans om te verongelukken in 't verkeer bijvoorbeeld. Dus goed links, rechts, links kijken als je oversteekt.

Wat is terrorisme?

Als er een terroristische aanslag is geweest, hoor je daar veel over op het nieuws. Terroristen willen zoveel mogelijk anderen overtuigen van hun ideeën en daar gebruiken ze geweld voor. Maar de kans dat je slachtoffer wordt van een terroristische aanslag is gelukkig heel klein. 

Mensen bang maken om je zin te krijgen  

Ja, daar heb je er weer een: een bord dat waarschuwt voor overstekend wild. Langs deze weg moet je dus extra voorzichtig rijden. Niet iedereen doet 't, maar 't moet wel. Het kan zomaar zijn dat er een ree, hert of zwijn oversteekt. Het gebeurt best vaak. Alleen in Nederland al bij meer dan 10.000 wilde dieren per jaar. Gijs, zijn er echt zo veel aanrijdingen met wilde dieren? Ja. Ja?Ja, er zijn echt heel veel aanrijdingen. Wij registreren dat, daardoor weten we hoeveel het er zijn. Ik heb hier een kaartje voor je. Dit is alleen in Gelderland. Dit zijn er al 2800. Je ziet in de kleurtjes de verschillen. Rood is ree. Ree wordt 't meest aangereden in Nederland. Ger, jij bent boswachter. Waarom willen dieren oversteken? Ze leven in het bos, door dat bos lopen allerlei wegen en daar moeten ze een keer overheen. Als ze op zoek gaan naar voedsel steken ze zo'n weg over. Gebeurt het vaker overdag of in de avond, 's nachts? Dieren zijn een beetje bang voor mensen dus die houden zich op in allerlei dichte bosschages. Tegen de schemering, als 't bos weer rustig wordt en iedereen naar huis toe gaat, komen ze tevoorschijn. Dan gaan ze op zoek naar voedsel. Hoor ik een pieper? Ja. Wat is dat? Dat is een wildaanrijding, denk ik. Kijk, hier ligt bloed. Wow! Dit is bloed? Dit is bloed. Er liggen ook haren. Het dier is hier aangereden en gewond het bos ingevlucht. Laten we zoeken. Ja, we gaan kijken of we 'm kunnen vinden. Maar na zo'n klapper is het zwijn nog best ver gekomen. Soms kan zo'n dier zomaar een paar kilometer weglopen. Misschien ook in paniek natuurlijk. Ik zie 'm liggen. Ah, nee! Toch wel zielig. Ja, dat is zielig. Dat is toch triest als je dit overkomt dat je tegen een auto loopt, als wild zwijn. Wat doen we er nu mee? Er zijn twee opties: we kunnen 'm of naar een restaurant brengen. Dan kan-ie opgegeten worden. De andere optie is dat we 'm hier in de natuur laten en dat-ie eten is voor de andere dieren die hier leven. Het is een mooi rustig stukje in het bos, er komen geen mensen…ik denk dat de dieren 'm snel zullen vinden. Ik denk dat-ie binnen een dag opgepeuzeld is. Gewoon laten liggen? We laten 'm gewoon liggen. We zitten langs een provinciale weg. Wat wordt er allemaal gedaan om aanrijdingen met wilde dieren te voorkomen? Langs deze provinciale weg zie je wildspiegels bijvoorbeeld. Het kan ook zijn dat we ecoducten maken of juist tunnels waar dieren onderdoor kunnen. Hekwerken, roosters zie je af en toe langs de wegen lopen. Dan neem je al die maatregelen, en alsnog zijn er aanrijdingen. Ja. We hebben nou eenmaal veel wilde dieren...dus zullen die aanrijdingen er zijn. Die zullen er ook altijd zijn. Mocht 't je overkomen, vaak kun je er niets aan doen: bel de politie. Heb je een aanrijding met een wild dier? Bel dan de politie en dan schakelen zij Stichting Wildaanrijding in. Ja. En dan komen wij ter plaatse en dan handelen wij 't af.

Wat gebeurt er als er een wild dier is aangereden?

In Nederland worden per jaar zo’n 10.000 wilde dieren aangereden. Vooral reeën worden aangereden als ze een weg willen oversteken. Maar wat moet je eigenlijk doen als je een wild dier hebt aangereden? Pascal zoekt het uit.

Stichting Wildaanrijdingen komt in actie

Test, 1, 2. Als je dan toch een tv-programma maakt...zorg er dan voor dat zoveel mogelijk mensen ervan mee kunnen genieten. Dus ook als je doof of slechthorend bent. Die zit? Ja, hij is goed. Toppie. Want er is niks zo irritant...
als niet goed kunnen volgen wat er gezegd wordt. Ondertitelen, hoe doen ze dat? Veel tv-programma's worden eerst opgenomen en later pas uitgezonden. Dat geldt voor series, documentaires, spelletjes, speelfilms, kortom: voor 't grootste gedeelte van de programma's. En trouwens ook voor ons, voor Het klokhuis. Dat zijn hier, op de ondertitelafdeling van de NPO de makkelijkste programma's. Die kunnen ze vooraf voorzien van ondertiteling. Dat is dan ook wat er hier gebeurt. Op de afdeling TT888 zorgen de titelredacteuren er dag in dag uit voor dat de programma's voor iedereen goed te volgen zijn. De hele ruimte is volgebouwd met werkplekken voor de titelredacteuren. Ik heropen de vergadering. We snappen de roep om...Er zijn natuurlijk ook programma's die live uitgezonden worden. Het Journaal, Kassa, EenVandaag. En ook die moeten ondertiteling krijgen. Dat zijn ze hier nu aan het doen. Live! Van veel programma's zijn de presentatieteksten vooraf al bekend. Zoals bij het Journaal. Alleen de interviews of bijvoorbeeld de Kamerdebatten zoals hier...die moeten wel live ondertiteld worden. Maar ja, hoe doen ze dat zo snel? Ze hebben EEN heel belangrijk hulpmiddel: spraakherkenning. De titelredacteur bekijkt de uitzending en beluistert met zijn koptelefoon wie wat precies zegt. Gelijk daarna spreekt-ie de spreker na. Als 't kan in iets kortere, overzichtelijke zinnetjes. Hij is de tekst als 't ware live aan het inkorten. Die zinnen verschijnen via de spraakcomputer op 't beeldscherm. Als er iets niet aan klopt, dan kan de redacteur de titel veranderen. En met EEN druk op de knop verschijnt de titel dan bij iedereen thuis in beeld. De titelredacteur moet dus luisteren, praten en typen tegelijk. En dat in een enorme snelheid. Hele ingewikkelde programma's die vaak bekeken worden worden met een minuut vertraging uitgezonden. Om de titelredacteuren net effe wat extra tijd te geven. Daar zijn ze hier nu mee bezig. Live, De wereld draait door. Ze werken dan ook met meerdere titelredacteuren tegelijkertijd. Een redacteur spreekt de teksten zo goed mogelijk in. De ander doet verbeteringen in de tekst, als er foutjes in zitten. En de laatste zit hier niet, die zit daar ergens, die zorgt ervoor dat de titels op 't juiste moment, na de minuut vertraging, in beeld verschijnen. Tot zover, komma, tot morgen. Pff! Zo, het zit er weer op! Het zit erop, ja. Ik heb heel veel respect voor jullie. Lekker gedaan weer. Thanks.  Ondertitelen? Zo doen ze dat dus, uitroepteken!

Hoe worden live televisieprogramma's ondertiteld?

Programma’s van de Publieke Omroep worden voorzien van ondertiteling. Zo kunnen mensen die niet of slecht kunnen horen, ook begrijpen wat er gezegd wordt. Maar hoe ondertitelen ze programma’s die live op tv worden uitgezonden, zoals het journaal?

Meetypen, inspreken en inkorten

Als je lekker een dagje in de duinen gaat chillen, dan kan je natuurlijk konijntjes tegenkomen of vogels spotten maar wisten jullie dat er in Nederland ook echte bizons rondlopen? Die heten ook wel wisenten en het zijn de grootste grazers van Europa en die ga ik hier vandaag zoeken in Nationaal Park Zuid-Kennemerland samen met boswachter Koen. 
De wisent leefde duizenden jaren geleden al in Europa. Maar doordat er steeds meer mensen kwamen werd het leefgebied van de steeds kleiner waardoor ze niet meer konden overleven en zo stierven ze ongeveer 100 jaar geleden in het wild helemaal uit. Gelukkig waren er nog  wisenten in dierentuinen en na de Tweede Wereldoorlog werd in Polen een plan bedacht om ze opnieuw in het wild uit te zetten. Hier in Kraansvlak gebeurde dat in 2007. Wisenten laten overal in het gebied sporen achter
maar waar kunnen we die aan herkennen? De sporen... ja, dat is een heel bekend spoor, de poep. Maar de beste sporen, de afdrukken van hoeven en als ik even goed kijk, Pascal. Dan zie ik... Kijk, dat is een hele mooie hoefafdruk van één van de volwassen wisenten. Maar dit zijn verse sporen? Ja, dit zijn verse sporen, hooguit van een paar uur geleden. Dus ze moeten in de buurt zijn. Maarja, we moeten ze nog wel even zien te vinden. Zijn dat ze niet toevallig? Nee dat zijn ook grote beesten, maar dat zijn Schotse Hooglanderkoeien.
Wisenten kunnen heel groot worden, wel 1 meter 70 hoog. Dat is ongeveer net zo lang als ik ben. Maar ondanks die grootte kunnen ze zich nog steeds goed verstoppen, door de kleur van hun vacht. Dus als ze
hier dan ergens tussen de planten, bomen of struiken zitten, ja, dan kun je ze eigenlijk heel vaak gewoon niet zien. 
Ook maken ze bijna geen geluid. Het enige geluid dat ze af en toe maken is een heel laag geknor, verder niks. Maar wat ze wel heel goed kunnen is ruiken, zelfs zo goed dat ze bepaalde dingen op 3 kilometer afstand ruiken. Dus het zou kunnen dat ze ons ook al ruiken. 
Ja, dat zijn ze! Met die staarten kwispelen. Wat doe jij meestal je ze gevonden hebt? Dan ga ik eerst tellen hoeveel het er zijn. We hebben er nou 23. En dan ga ik kijken of ik de stieren en de koeien kan onderscheiden. 
De stieren kun je je onderscheiden van de koeien omdat die wat grover gebouwd zijn, wat forser, wat groter, en de hoorns staan ook wijder uit elkaar vergeleken met de koeien. 
Echt oerbeesten. Inmiddels leven er weer zo'n 7000 wisenten in Europa. En dan moet je dus bedenken dat ze in eerste instantie waren uitgestorven in het wild. Het is eigenlijk best wel bijzonder dat ze hier dan gewoon weer rondlopen. De grootste grazers van Europa.

De wisent

Schotse Hooglanders ken je misschien wel, die grote bruine koeien die rondlopen in natuurgebieden. Maar wist je dat er in Nederland ook echte bizons leven? Wisenten om precies te zijn. Pascal zoekt ze op in de Kennemerduinen.

De grootste grazer van Europa

Hoi, ik ben Nick. En wat zijn die grijze kastjes op straat?
Je ziet ze inderdaad overal, die grijze kastjes, en dat heeft alles te maken met de elektriciteit die bij jou thuis uit je stopcontact komt. 
Voordat de elektriciteit bij jou thuis uit je stopcontact komt, heeft het al een behoorlijk lange weg afgelegd. De elektriciteit wordt opgewekt in de elektriciteitscentrale en de hoeveelheid spanning die wordt opgewekt is echt veel te hoog om direct uit jouw stopcontact te laten komen en als dat wel zo zou zijn en je zou je stekker in het stopcontact steken, dan zou meteen de hele boel ontploffen. En daarom moet dus die hoge spanning stapje voor stapje lager worden gemaakt. Net zolang tot het veilig genoeg is om het uit je stopcontact laten komen. Het terugbrengen van die hele hoge spanningen aan lage spanning gebeurt bij een aantal haltes. 
En dat zal ik nu even voor je uittekenen. 
Zo. Kijk, hier begint het dus allemaal, in de elektriciteitscentrale. Daar wordt elektriciteit opgewekt en dan wordt het doorgestuurd naar het hoogspanningsstation. Dat is hier, waar we nu zijn. Daarna naar de middenspanning is er ruimte. Daar gaan we straks nog naartoe en uiteindelijk komt het dan dus terecht in het grijze kastje. En als de spanning dan laag genoeg is, dan wordt doorgestuurd naar jouw huis. 
Die elektriciteit die wordt opgewekt in de elektriciteitscentrale wordt via deze hoogspanningskabels zo het hoogspanningsstation ingeleid. Best wel spannend om hier te lopen. Want als je thuis bent dan moet je natuurlijk al voorzichtig zijn met je stopcontact, maar kun je nagaan dat hier is. Hier staat 150000 volt op deze draden, even ter vergelijking: bij jou thuis komt er een lullige 240 volt uit je stopcontact. Maar hoeveel mensen krijgen nou elektriciteit vanuit dit station? Nou, dit is toch zeker wel genoeg voor 50.000 huishoudens. Nou, daar kun je lekker veel telefoontjes van opladen. Dit is de volgende halte. Wat gebeurt er dan precies? Hier komt vanuit het hoogspanningsstation tienduizend volt binnen en deze tienduizend volt wordt door deze transformator veranderd in 400 volt. En dat gaat dan weer naar de grijze kastjes. Dat klopt. Mooi. Dan gaan we nu naar de grijze kastjes. Ja jongens en meisjes, dames en heren, dit is een hoofdrolspeler van vandaag, het grijze kastje! Spannend. 
Wim, dankjewel. Peter. Jij weet dan weer alles van deze grijze kastjes. Je ziet hier de kabels die de grond ingaan en die gaan naar de huizen toe. En hier wordt het dus onderverdeeld. De elektriciteit gaat van 400 volt maar 240 volt. En hoeveel huizen hebben dan elektriciteit vanuit dit kastje? Ongeveer 40. Kijk en dit kastje kennen jullie waarschijnlijk allemaal wel. Dat is de meterkast en hier komt de kabel binnen. Oh ja vanuit onder de grond toch? Inderdaad. Naar de elektriciteitsmeter. Ja. En zo kunnen wij meten hoeveel elektriciteit er in een huis wordt verbruikt. En dan weet je dus ook hoeveel je moet betalen. Want ja, je krijgt het natuurlijk niet voor niets. En dan ga ik toch ineens heel anders naar die supersaaie grijze kastjes kijken, want ze zijn dus heel belangrijk. 
Misschien wel van levensbelang want ze geven ons toch altijd elektriciteit en, zoals Ernst en Bobby altijd zeggen: er is altijd: elektriciteit...

Hoe werken elektriciteitskastjes?

Elektriciteit wordt opgewekt in elektriciteitscentrales. De stroom die daaruit komt heeft een hele hoge spanning. Daarom moet die spanning eerst worden verlaagd. De elektriciteitskastjes op straat verlagen de spanning uiteindelijk naar 240 volt.

Elektriciteit op de juiste spanning thuis

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen en de vraag van vandaag is... Nou, inderdaad. Waarom mogen kinderen veel minder dan volwassenen? Je ouders maken regels, maar er staan ook regels in de wet. Bijvoorbeeld dat je op je 18e volwassen bent. Met leeftijdsgrenzen probeert de overheid te voorkomen dat kinderen dingen doen die niet bij hun leeftijd passen. Vanaf je vierde mag je naar school, maar vanaf je vijfde moet je naar school. Je mag wel zonder je ouders vliegen. Natuurlijk wel onder begeleiding. Als je 12 bent, dan kun je orgaandonor worden. Je mag enge films kijken en je mag ook een tatoeage laten zetten. Maar voor zo'n tattootje heb je nog wel toestemming nodig van je ouders. Deze is ook niet onbelangrijk. Op je 12e mag je kiezen waar je wilt wonen als je ouders gaan scheiden. Dat staat dus allemaal in de wet. Goed. Wat mag er als je 13 bent? Je kunt een eigen account aanmaken op Facebook en YouTube. Een weekendbaantje nemen. Alleen krijg je pas minimumloon als je 15 bent. Op je 15e mag je ook je visvergunning aanvragen. Voor de liefhebbers. Ben je alweer 16, dan kun je een brommerrijbewijs en een tractorcertificaat halen. Ja, je zult het maar nodig hebben. Je mag naar de discotheek zonder volwassene en parachutespringen. Je hoeft niet meer naar school als je al een diploma hebt. Met 17 kun je je rijbewijs halen, maar dan mag je alleen rijden met een coach. En dan ben je eindelijk 18. Yes! Meerderjarig. Dan ben je dus volwassen voor de wet. Dan mag je alles doen wat volwassenen mogen. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom mogen kinderen minder dan volwassenen?

Als je achttien bent, ben je voor de wet volwassen. Dan mag je bijvoorbeeld stemmen en autorijden. Voor die tijd mag je een heleboel dingen nog niet. Zo probeert de overheid te voorkomen dat kinderen dingen doen die niet bij hun leeftijd passen.

Regels voor elke leeftijd

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen en de vraag van vandaag is... Nou, inderdaad. Waarom kunnen sommige mensen 's ochtends hun bed niet uitkomen? De één staat 's ochtends vrolijk naast zijn bed terwijl de ander er niet uit kan komen. Nou, dat komt dus door je biologische klok, een klein gebiedje in je hersenen. En dat gebiedje heet de suprachiasmatische nucleus. Die zit ongeveer hier. De biologische klok wordt aangestuurd door de zon en die zorgt ervoor dat we 's avonds moe worden en willen gaan slapen en 's ochtends weer wakker worden. Maar er is wel iets vervelends met die klok aan de hand want die klok, die loopt niet bij iedereen even snel. Bij ochtendmensen tikt de klok wat sneller, waardoor ze 's avonds eerder moe zijn en bij avondmensen loopt de klok juist wat langzamer. Dus die hebben veel meer moeite met opstaan. Je biologische klok verandert als je ouder wordt. Kleine kinderen zijn vaak echte ochtendmensen terwijl pubers juist ultieme avondmensen zijn. Eigenlijk is het dus best wel gek dat de middelbare scholen niet gewoon wat later beginnen. Ja toch? Hoe ouder je wordt, hoe meer je weer verandert in een ochtendmens. Soms is het heel onhandig om een biologische klok te hebben, bijvoorbeeld als de klok wordt verzet naar de zomertijd. Of als je een verre vliegreis maakt. Ja, daar heb ik dus altijd last van, een jetlag. En weet je wat nou het gekke is? De maatschappij is vooral gericht op ochtendmensen terwijl er veel meer avondmensen zijn. De meesten van ons worden niet wakker van hun biologische klok maar door de wekker. Dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom hebben sommige mensen moeite met vroeg opstaan?

Vind jij het ook altijd zo moeilijk om ’s ochtends je bed uit te komen? Daar kan jij niks aan doen, dat komt gewoon door je biologische klok! En die biologische klok, die loopt niet bij iedereen even snel. Veel pubers zijn bijvoorbeeld echte avondmensen.

Je hebt ochtendmensen en avondmensen

Natuurlijk. Wat is dat? 
Stel, je hebt nogal slecht geslapen en je ziet er belabberd uit. Je kunt wel een opfrisbeurtje gebruiken. In de winkel koop je wat make-up. 'Doe die blauwe maar, en lippenstift!' Je kiest voor een natuurlijk product. Want dat klinkt goed! 'Natuurlijk is top, natuurlijk!' Dan vraag je opeens af: wat bedoelen ze daar eigenlijk mee? 'Ja,  inderdaad.' 

Iets is natuurlijk als het vanzelf is ontstaan. In de natuur, zonder dat de mensen zich ermee bemoeid heeft. Tenminste, dat zegt het woordenboek. Als iets wel door mensen gemaakt is noemen we het kunstmatig. In jouw make-up zitten misschien wel ingrediënten uit de natuur maar alles is door elkaar gemengd in een fabriek, door mensen. 'Hartstikke kunstmatig, ze hebben het verkeerde woord erop gezet!'

Planten en dieren zijn natuurlijk. Dat weet je zeker. 'Heeeeeel natuuurlijk'.  Maar wat nu als een boom ergens door mensen is neergezet? 'Ehm....' En als een dier door een mens verzorgd wordt hoe natuurlijk zijn ze dan? 'Tja, weet ik veel!' Je snapt er helemaal niks meer van. 'Ik snap er niets van'. Je denkt diep na over alles wat wel natuurlijk is ontstaan. 'Ehm...' Je denkt aan het ontstaan van de aarde en de evolutie. Dan besef je dat de mens ook vanzelf is ontstaan. De mens is dus zelf ook natuurlijk. 'Tuurlijk'. Ook al ziet de mensen helemaal niet zo natuurlijk uit. We dragen kleding, schoenen en we dragen brillen. We poetsen onze tanden. En wat een onnatuurlijke dingen: we gebruiken allerlei apparaten. We denken na over de wereld om ons heen. 'Ehm...' En we veranderen de wereld om ons heen. Al die kunstmatige dingen die doen we van nature. Dat zit in onze natuur. 

Daar zit je dan met je natuurlijke product, na te denken over wat natuurlijk is en wat niet. Wat het antwoord is, daar kom je totaal niet uit, maar ook dat voelt allemaal heel natuurlijk.

Wat is natuurlijk?

Op veel producten staat dat ze natuurlijk zijn. Maar wat betekent dat eigenlijk? Meestal worden ze alsnog door mensen nog bewerkt in een fabriek. Best kunstmatig dus. En dat zit dan weer in onze natuur! Ingewikkeld hoor.

Natuurlijk is vaak ook beetje kunstmatig

Hallo, ik ben Rosie. Hoe ademen baby's in de buik? Wat een supergoede vraag. Ik moet eerlijk bekennen dat ik zelf ook niet helemaal weet hoe het zit en dat terwijl we allemaal in de buik zijn begonnen. Eerst even kort: waarom halen we eigenlijk adem? Nou we halen adem om zuurstof uit de lucht te kunnen halen. Zodra we ademhalen komt de lucht met zuurstof in onze longen terecht en die longen die zorgen ervoor dat het uiteindelijk in ons bloed terechtkomt en door ons hele lichaam wordt verspreid. Dit is Lucas Uittenbogaard. En hij werkt in het Diakonessenhuis in Utrecht en hij weet werkelijk alles over baby's en zwangerschappen want hij is namelijk gynaecoloog. Lucas, zuurstof is voor baby's ook superbelangrijk toch?
Ja, zeker weten. Al vanaf het allereerste moment. Kijk hier heb ik een paar voorbeelden. Hier is een kindje nog heel erg klein. Zoals het in de buik aan het groeien is. En hier is het kindje al wat groter. Een maand of 7 denk ik. En hier heb je een voorbeeld van een kindje zoals bijna bij de geboorte. En kindjes die hebben een speciaal orgaan, net als het hart en de longen, waarmee ze zuurstof halen uit het bloed van de moeder en dat heet de placenta. Waar zit dat? De placenta zit via de navelstreng aan het kindje vast en groeit eigenlijk tegen de wand van de baarmoeder. Kijk, hier zie je hem zitten tegen de wand van de baarmoeder gegroeid. Ja. En dit is 'm dan in het echt en dan zit ie hier zo in gegroeid. Maar wat is die placenta precies? Nou die placenta is een orgaan van het kind, net als het hart en de longen van het kindje. Het kindje heeft eigen bloed en dat wordt door het eigen hart rond gepompt door het lichaam en via de navelstreng komt dat bloed ook in de placenta van het kind dus bloed van het kindje loopt vlak langs het bloed van de moeder en zuurstof gaat van het bloed van moeder door de placenta naar het bloed van het kindje en zo komt hij aan zijn zuurstof. 
Net keken we naar een model. Maar nu mogen we zien hoe het in het echt gaat, en daarvoor mogen het baby'tje van Tamara lenen. Tamara hoelang ben je al zwanger? Inmiddels 4 maanden aan. Leuk. En is de eerste? Nee, dit is ons derde kindje, weer een meisje. Lucas. Wat zien we? 
Hier zien we de baby. Dat donkere, dat is allemaal vruchtwater en hier ligt de baby. Hier, dat witte is het schedeltje. Hier is het hoofd. Dit zijn de ribbetjes en hier klopt het hart. Ik kan het ook even laten horen. 
En heeft ze ook longetjes? 
Ja zeker. Ze heeft eigenlijk alles al. Hier zie je het hoofdje, schedeltje, rug hier klopt het hartje. En daarnaast, naast het hart liggen de longetjes en die zijn hier. Hier zie je een long. Dit is een long. Ah. Maar die werken nog niet. Dus die zijn helemaal gevuld met vruchtwater en die zijn alleen bezig met heel hard groeien. Om straks te kunnen ademhalen, na de geboorte. 
Ja, mooi. De longetjes zijn dus nog in de maak. Dus voorlopig het baby'tje van Tamara uit zuurstof via Tamara uit de placenta. Maar hoe weet dat baby'tje nou dat hij na de geboorte ineens wel die longetjes moet gaan gebruiken? 
Als een kindje geboren wordt, wordt ie dus uit de buik naar buiten geperst en daarbij wordt er eigenlijk heel veel vruchtwater uit de longetjes al geperst en dan begint het kindje na de geboorte te ademen met z'n eigen longen. En dan het kindje zelf het zuurstof uit de lucht. En dan heeft hij die en die dus niet meer nodig. Nee. Dus, de placenta die kan er dan af. 
En vanaf dat moment haalt het kindje lekker zelf adem.

Hoe ademen baby’s in de buik?

Baby’s groeien in de baarmoeder. Hier zitten ze met de navelstreng vast aan de placenta. Zo komen voedingsstoffen en zuurstof van hun moeder in hun lichaam. Ze kunnen nog niet zelf ademen want hun longetjes zitten nog vol met vruchtwater.

Via de navelstreng komt zuurstof uit de placenta

Hoe ademen baby's in de buik?

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Hallo allemaal, daar zijn we weer met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen en de vraag van vandaag is... Ja, daar lig ik 's nachts ook wakker van. Waarom zijn we bang in het donker? Veel dieren leven 's nachts. Vaak hebben de dieren extra ogen waarmee ze ook in het donker goed kunnen zien. Mensen hebben in vergelijking met die dieren behoorlijk slechte ogen. En toch is 't oog één van de belangrijkste zintuigen van de mens. Want de andere zintuigen, zoals je neus, je oren en je vingertoppen waarmee je 's nachts ook de weg zou kunnen vinden, die zijn nog slechter. Gelukkig heeft de moderne mens daar allerlei oplossingen voor bedacht. Vroeger was dat wel anders: zonder verlichting zag je 's nachts helemaal niks. En daarom was het voor onze voorouders juist gunstig om 's nachts bang te zijn. Veel dieren jagen 's nachts dus de kans om aangevallen te worden door een roofdier is in de nacht veel groter dan overdag. Dus 's nachts slapen op een veilige plek is dus heel slim. Daarnaast heeft angst nog een voordeel: als je 's nachts wakker wordt van geluid en je bent bang dan word je alerter door de angst. En als je alerter bent, dan werken je zintuigen beter en daardoor heb je een grotere kans om te ontsnappen aan het roofdier. Mocht je er dan per ongeluk toch een tegenkomen. Mensen die bang waren in het donker en die een veilige plek zochten om te slapen, hadden dus een grotere kans om te overleven dan mensen die niet bang waren in het donker. En die eigenschap hebben ze doorgegeven aan hun kinderen, en daarom hebben wij daar vandaag de dag nog steeds last van. Nou dat was 'm weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom zijn we bang in het donker?

In het donker kun je je weleens onveilig voelen. Soms is dat nergens voor nodig want er zit natuurlijk helemaal geen monster onder je bed. Maar angst zorgt er ook voor dat je zintuigen beter werken. Best handig als je echt in gevaarlijke situatie terechtkomt.

Hoe banger, hoe alerter

Hoi, ik ben Sam. Hoe kan je muziek goed laat klinken in een concertzaal? 
In dit gebouw is elke dag muziek te horen. Tivoli Vredenburg in Utrecht. Hier hoor je klassieke muziek, jazz, popmuziek in allemaal verschillende zalen naast elkaar. 
Stel je voor: in deze kamer, vindt een rockconcert plaats met keiharde drums. 
En in deze kamer vindt een klassiek concert plaats. 
Moet je nagaan ik hoor die drums nu al keihard door de muur en dan heb ik nog niet eens versterking. Hoe kun je dat oplossen? De man die daar antwoord op kan geven is Erik Mans. Hoe zorg je ervoor dat de ene zaal geen last heeft van andere zaal?
Geluid. Dat zijn trillingen in de lucht. Dus die trillingen wil je laten uitdoven. Dat kun je op een aantal manieren doen. Een manier is heel dik beton. Want dik beton is zwaar en geluidstrillingen komen daar niet doorheen. Een andere manier is dat een moderne popzaal een doos-in-doosconstructie is, dus dat is een zaal in een zaal en de binnenzaal raakt de buitenzaal niet. Dus de trillingen worden niet doorgegeven. Dus daar zit een heel systeem achter. Ja. Dit is de Ronda. Dat is de popzaal. De hele zaal dat plafond, de wanden; alles is van zoveel mogelijk zacht materiaal uitgevoerd wat geluid absorbeert en we gebruiken daarvoor Texelse schapenwol. 
Schapenwol? Ja schapenwol, kom dan laat ik het zien. Hier zit dat schaap dan in. Dit zijn hele lange gordijnen helemaal tot aan het plafond. Nou, Erik, mooi patroontje dit. Zeker. Dit is het patroon, het is 70% geluidsdoorlatend want hierachter net zoals in de hele zaal, en alle plafonds zit een dik absorberend pakket, wat zorgt dat de nagalmtijd korter is dan een seconde is in deze zaal. Nou, dat wil ik nog wel effe horen dan. Dat is prima. 
Is echt geen galm te horen. Minder dan één seconde. Soms wil je juist dat geluid een beetje galmt, zoals bijvoorbeeld hier. Dit is de klassieke concertzaal van Tivoli Vredenburg. 
Hoe kan het nou dat het hier zo mooi galmt en in die zaal van hiernaast eigenlijk helemaal niet? 
Nou, galm wordt bepaald door de grootte van de zaal. Dit is een hele grote zaal. Dus geluid heeft langer nodig om te reflecteren op een muur of het plafond. Belangrijk zijn de soort materiaal in het gebouw; metaal, glas, hout, beton. En er hangen boven het orkest klankkaatsers en dat geluid wordt via de klankkaatsers ook weer door de zaal verspreid. 
En dat is dan dus ideaal voor een klassiek concert. Ja. Daardoor heeft deze zaal een heel bijzondere en mooie akoestiek. Nou, de zalen die zijn dus van elkaar gescheiden. We hebben Texel schapenwol, dikke betonnen muren...Nu hebben ze toch geen last meer van elkaar? Helaas, tussen die twee zalen zijn pilaren en via die pilaren kwamen toch nog geluidstrillingen in de klassieke zaal. Hoe hebben ze dat nou opgelost? Ze hebben gewoon een heel groot stuk uit die pilaren gezaagd. Wacht effe. Deze pilaren die stonden er al. Ja. Die hebben ze open gezaagd. Daar hebben ze gewoon een stuk uit gezaagd en hebben ze een rubber pakket in geplaatst en het rubber pakket is zo zacht dat de trillingen er niet meer doorheen komen. Dus nu hebben ze echt geen last meer van elkaar. Er kan nu een heel mooi strijkje in de Hertz spelen terwijl beneden in de Ronda een heavy metal band aan het spelen is. Kijk, dat mogen we graag horen.

Wat is akoestiek?

In Tivoli Vredenburg in Utrecht zijn een heleboel zalen waar concerten worden gegeven. In de ene zaal galmt muziek meer dan in de andere. En hoe zorg je ervoor dat mensen die in de ene zaal naar een klassiek concert zitten te luisteren geen last hebben van het rockconcert in de zaal ernaast? Door slim om te gaan met akoestiek.

Zo bepaal je de galm van geluid

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos