Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dit is Het Binnenhof. DE plek waar ons land wordt geregeerd. Er is hier een Kamer waar een keer per week 75 mannen en vrouwen bij elkaar komen en belangrijke beslissingen nemen. We gaan vandaag naar de belangrijkste kamer van ons land: de EerSTE Kamer. Zo, hee. Dit is 'm dan, de Eerste Kamer. De leden van de Eerste Kamer, ook wel senatoren genoemd, die hier vergaderen, hebben een belangrijke taak: Ze moeten wetten goedkeuren of afkeuren. Maar die wetten komen ergens vandaan. De regering maakt de wetten. En in de Tweede Kamer, die is daar, daar zitten dus de mensen die over die wetten praten. Daar gaan ze over stemmen, en als er een meerderheid is in de Tweede Kamer dan...gaat die wet naar de Eerste Kamer waar ze er nog een keer mogen stemmen of het nou een goed of slecht idee is. Dus de EERSTE Kamer komt eigenlijk op de tweede plaats. Zowel de Eerste als de Tweede Kamer hebben als taak om de regering te controleren. Dat doen ze door heel veel vragen te stellen aan die regering en met ze in discussie te gaan. En als ten eerste de Tweede Kamer het ermee eens is, en ten tweede de Eerste Kamer...he? Dan kan de wet worden aangenomen. Waarom heet dit nou de Eerste Kamer? In 1815 bestond er nog maar een Kamer waar wetten werden goed- en afgekeurd. De koning, die daar, vond dat niet zo'n fijn idee...en stelde een groepje mensen samen die voor een tweede keer naar de wetten konden kijken.	Veel van die mensen die waren van adel. Je begrijpt, die willen natuurlijk niet op de tweede plek komen. Daarom noemde de koning dit de Eerste Kamer. Het is hier echt prachtig. Klassieke banken, wandbekleding. Wat hier heel bijzonder is, is het plafond.
Dat is eigenlijk een groot schilderij waarop mensen te zien zijn uit alle windstreken. Politici mogen namelijk niet vergeten voor wie ze die wetten maken. In het midden hebben kinderen een speciaal plekje gekregen. De architect vond dat kinderen de toekomst zijn, dus die horen in het midden. De 75 leden zijn allemaal lid van politieke partijen en zitten verspreid over de hele Eerste Kamer. In het midden van deze tafel zit de voorzitter en die leidt de vergadering. Daarnaast zit de griffier, die bereidt de vergadering voor en helpt de voorzitter. Eh, eh! Niet voor uw beurt praten. Aan de andere kant van de zaal, aan deze tafel, zit de regering. Ja, een Kamer met zo'n geschiedenis, opgericht in 1815, waar zulke belangrijke beslissingen worden genomen. Op het Binnenhof in Den Haag, we mogen het echt zeggen zit toch echt de enige echte EerSTE Kamer.

De Eerste Kamer

Programmalogo's

De Tweede Kamer in Den Haag zie je vaak op het nieuws. Maar de Eerste Kamer is net zo belangrijk. Hier worden wetsvoorstellen goedgekeurd en afgekeurd door de leden van de Eerste Kamer: de senatoren. En het is ook nog eens een prachtige zaal.

75 mensen die de regering controleren

Dit is Jelle, potplantenboer. Ho,ho. Potplantenkweker. O, ja. En ze kweken hier maar liefst vier miljoen lidcactussen. En om dat allemaal met de hand te doen...Dus je begrijpt Boer... 'Kweker, zoekt Machine'. Voor 'Boer zoekt Machine' zijn we deze week bij een supergroot potplanten bedrijf in De Kwakel. Ze kweken hier de schlumbergera, oftewel de lidcactus. Het begint allemaal met stekken. Drie van dit soort blaadjes, stekjes, worden in de aarde gestoken. En daar groeit vervolgens een plant uit. In deze kas ging tot voor kort alles nog met de hand. Blaadje voor blaadje. Maar uiteindelijk is daar een machine voor in de plaats gekomen. De steksteekrobot. De stekjes worden op de lopende band gelegd. Boven de lopende band hangen drie camera's. De eerste camera ziet een berg ongesorteerde blaadjes liggen en die stuurt de lopende band aan. De lopende band schudt de blaadjes lekker heen en weer, zodat ze los van elkaar komen te liggen. Camera 2 en 3 zien de losse blaadjes en die zoeken ze op. Als de camera een stekje heeft gevonden, bepaalt de robot heel snel, 'bzt-bzt-bzt'...wat de onderkant en wat de bovenkant is. Het stekje moet namelijk wel op de juiste manier in de aarde worden gestoken. Niet zo, niet zo, maar precies met dit kantje erin. De robotarm pakt de stekjes een voor een van de lopende band met zuignapjes. Dit is zo'n zuignapje, heel klein. En dit is een stekje. Even kijken of ik het ook kan. Nou, dat ging net goed. Maar die robot doet het dus heel vaak en heel snel. En zo worden er dus 3000 stekjes per uur gestoken. Stekken klaar, groeien maar.
En dat gebeurt in de kas. De stekjes moeten wortels aanmaken in de grond en groeien. In een paar maanden tijd groeien de stekjes uit tot planten. Die uiteindelijk bij ons op de vensterbank komen te staan. En dat allemaal met behulp van de steksteekrobot. Hier heeft de kweker dus zijn machine gevonden. En Jelle, bevalt-ie? Jazeker. De steksteekrobot werkt netjes en snel en als het moet kan hij dag en nacht doorwerken. Ik zou nooit meer zonder hem willen. En zo hebben we weer een gelukkig boer. Tot de volgende 'Boer zoekt Machine'.

De steksteekrobot

Stekjes groeien uiteindelijk uit tot planten die bij ons op de vensterbank komen te staan. Om het makkelijk te maken is er een robot die de stekjes op de juiste manier in de aarde steekt: de steksteekrobot.

3000 stekjes per uur in de aarde

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la Rive Box. Hallo allemaal. Goed dat jullie er weer zijn voor een hele nieuwe 'Waarom Daarom'. Vragen die in een minuutje zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En welke bal haalt uw gastvrouw vandaag weer uit de ballenbak. Goede vraag. Waarom duimt een baby? Nou, dat is heel simpel: Omdat-ie voorgeprogrammeerd is. Ja, alsof er een computertje in zit. Kijk, in het leven van een pasgeboren baby draait het maar om EEN ding: Eten. Want hij moet overleven en groeien. En waar kan-ie dat vandaan halen? M-hm, bij zijn moeders borst. Maar ja, hoe komt-ie daar? Zonder dat iemand het hem leerde doet een baby meteen na de geboorte twee dingen: Hij gaat zoeken. En doordat zijn mond heel sterk reageert op warmte, en omdat de tepel van de moeder warm is weet-ie: Hier moet ik zijn. Dit gedrag wordt de zoekreflex genoemd. En ook gaat-ie zuigen, heel hard. Meteen zodra hij de tepel bij zijn mond heeft. Dat is de zuigreflex. Want ja, hij denkt maar aan EEN ding: Die buik moet vol. Dat is perfect, toch? Maar omdat de aangeboren zuigreflex zo groot is, wil de baby vaak nog gewoon even door sabbelen. Ook wanneer zijn buik al tonnetje rond is. En dan stapt-ie gewoon over op zijn hand. Of op zijn speentje. Of, juist ja, zijn duim. En dat is niet zo slim. Want duimen kan een gewoonte worden. En dat is heel moeilijk af te leren als je ouder bent. En als je veel duimt, krijg je scheve tanden. O-o, dat wordt een beugeltje. En dat wil je natuurlijk liever niet. Dus hier een tip: Stop met duimen voordat je grote mensen-tanden krijgt. Weet je trouwens dat er volwassenen zijn die dat niet helemaal hebben begrepen? Die duimen nog. Nou, dat was hem alweer. Tot de volgende 'Waarom Daarom'.

Waarom duimen baby's?

Als een baby genoeg gedronken heeft wil hij soms nog even lekker doorsabbelen: dat heet de zuigreflex. Niks mis mee, maar het kan een gewoonte worden om de duim in je mond te steken. En daar krijg je dan weer scheve tanden van.

Lekker sabbelen

Ik heb de laatste tijd een beetje last van mijn ogen. Ik ben veel aan het knijpen. Misschien moet ik wel een bril. Of staan mijn ogen soms niet goed? Nou ja, het geeft helemaal niet, maar ik moet het wel even laten checken.
Alleen hoe gaat zo'n oogmeting precies in zijn werk? Ja, verkeerde deur. Bina, waarom is het belangrijk dat beide ogen goed samenwerken? Als je ogen goed samenwerken, betekent dat dat je goed diepte kan zien. Dat heb je nodig in het dagelijkse leven. Bijvoorbeeld om afstanden goed in te schatten. En als je klachten hebt, dan moet je hierheen komen. Ja, als je echt klachten hebt, moet je er zo snel mogelijk bij zijn. Dan moeten we testjes doen. Test 1: Het voorkeursoog. Met een lampje bekijkt Bina hoe mijn ogen bewegen, hoe ze samenwerken en of ik een voorkeursoog heb. Dan mag je naar mijn lampje kijken. Dat wil zeggen, of EEN oog beter zijn best doen dan de ander. Ja, dit is goed. Test 2: Diepte zien. De vraag is: Wat zie ik? Nou, een aantal 3-D-plaatjes en dit is een vlinder. En hoeveel ballen zie je hier? Vier. Waar is de bal hier verstopt? Hierzo. Ja. Op naar de volgende test: Scheelkijken. Bina kijkt naar de lichtpuntjes in mijn ogen. Als die precies in het midden van mijn pupil zitten, is het goed. Oke. Ik ga dit ook even op afstand bekijken. Je kunt ook scheelkijken op afstand. Mag je even naar het jongetje kijken, ga ik even controleren. Heel goed, opzoeken. Ja, is helemaal goed. Oke, ik kijk niet scheel op afstand? Nee. In je ogen zitten heel veel spieren. En als het ene spiertje harder trekt dan het andere, dan beweegt je oog niet goed.
En daar is ook een testje voor. Ja, en nu de andere kant op. Scherpte. Mag je de onderste regel opnoemen. 2, 8, 9, 3, 5. Makkie. Ja. En de middelste hiervan. 3, 6, 2, 3... Ehm...	Even openhouden. Ja. Mijn ogen zijn nu gedruppeld en daardoor worden de spieren in mijn ogen verlamd. Zo kan ik niet vals spelen bij het volgende testje. Dit is makkelijk, ik hoef alleen naar een plaatje te kijken. En dan meet dit apparaat of het lichtpuntje op de juiste plaats in mijn oog terechtkomt. Nou, het apparaat kwam met deze uitslag. Hier staat de sterkte op. En Bina heeft zojuist uitgerekend wat de uiteindelijke sterkte moet zijn. En nu kan ik een bril uitzoeken. Dank je wel, Bina. Alsjeblieft. De glazen worden besteld en uitgeslepen, zodat het in het montuur past dat ik heb uitgezocht. En dan zie je de wereld weer scherp.	Tot ziens!

Hoe gaat een oogmeting?

Als je niet goed ziet, heb je misschien een bril of lenzen nodig. Bij de opticien of oogarts kun je je ogen laten meten. Er wordt dan gekeken hoe je ogen zich bewegen. Dat doet helemaal geen pijn. Na de oogmeting weet je welke sterkte je hebt en kun je een mooie bril uitzoeken.

Testjes met je ogen

Worsten heb je in alle soorten en maten. Maar je kan ze onderverdelen in twee categorieën. Namelijk: verse worst en droge worst. Die eet je vooral als borrelhapje of tussendoortje. Laten wij eens even gaan kijken naar die droge worst.Niet zomaar een worst. Rozemarijn met rozenblaadjes-worst. Hoe wordt die gemaakt? Worst wordt gemaakt van vlees. Logisch. Als je er niet tegen kan, effe ogen dicht. Hier hangen ze. De varkens. Het vlees wordt eerst in stukken gezaagd en gesneden. Die messen zijn zo scherp. Mag ik heel eventjes? Dat ze metalen vesten en handschoenen dragen. Je zal maar uitschieten. En dan wordt het vlees gekamd. De pezen en het vliesje, die worden eruit gehaald. Ook de laatste restjes bot en kraakbeen. En zwoerd, dat is het vel. Dat gesorteerde vlees gaat de gehaktmolen in. Het wordt flink gemalen. Het komt er als gehakt uit. En er wordt hier ook iets bij gedaan. De worstenmakerij heeft z'n eigen kruidenkamer waar de worstenmakers zelf hun kruidenmix maken. De kruiden zijn aan het vlees toegevoegd. In deze machine wordt het door elkaar gemengd. Niet alleen voor de smaak, maar ook voor de binding. Het mengen bepaalt uiteindelijk de structuur van de worst. Dat is best belangrijk. En dan gaan we stoppen. Ja. Nee. Worsten stoppen. Dan wordt het gemengde vlees in een velletje gestopt. Dat is niet zomaar een velletje. Dat is de darm van het varken. Als de juiste hoeveelheid vlees erin zit, dan komt er een lusje om en heb je een worst. De worsten gaan in een bad van schimmels en worden dan aan een groot rek gehangen. Dan kunnen de bacteriën hun werk doen. In de worst zitten melkzuurbacteriën. Dat zijn goede bacteriën. Die eten bepaalde stoffen uit de worst en laten een zuur achter. Dat is goed, want daardoor krijgen slechte bacteriën bijna geen kans en is de worst langer houdbaar. Maar ja, we willen natuurlijk geen zure worst. Daarom worden die worsten in dat badje met schimmels gehangen. Die schimmels leven namelijk weer van die zuren. Zo wordt de worst zoeter en krijgt-ie een specifieke smaak mee. Dat hele proces van bacteriën en schimmels wordt hier in deze speciale klimaatkamers op gang gebracht. En dan de laatste kamer. Wat een enorme hoeveelheid worsten. Hier worden ze dan echt de 'droge worst'. Warmte, lage luchtvochtigheid en een klein briesje zorgen ervoor dat de worst precies droog genoeg wordt. Lekker.

Hoe wordt droge worst gemaakt?

Je hebt verse worst, zoals salami, maar ook droge worst. Die krijgt na het vullen een badje van schimmels waardoor de worst langer houdbaar is. Daarna worden ze opgehangen en gedroogd.

Vlees in een velletje

Hij wordt als voetballer tien keer landskampioen. Wint drie keer de Europacup. En hij leidt Nederland naar de finale van het WK Voetbal in 1974. Hij speelt voor clubs als Ajax en FC Barcelona. En hij wordt drie keer uitgeroepen tot de beste voetballer van Europa. De beste Nederlandse voetballer aller tijden, Johan Cruijff. Het verhaal van Johan begint in 1947. Hier in de Amsterdamse buurt Betondorp.
Tot z'n 12e woont hij hier op de Akkerstraat 32. Z'n ouders hebben een groentewinkel, en hier aan de voorkant van het huis worden de groentes verkocht. En aan de achterkant wonen ze. Johan of, zoals z'n moeder hem noemde, Jopie was liever buiten aan het voetballen dan dat hij binnen bezig was met z'n huiswerk. Er reden nog nauwelijks auto's, dus dat kon makkelijk. Als hij de bal niet had, stond hij er meestal een beetje chagrijnig bij met z'n handen in z'n zakken. Ook als het regende moest er gevoetbald worden. En, weer of geen weer, de poortjes in de buurt zijn perfect om de techniek te oefenen. Veel van z'n jonge jaren brengt hij hier door. Ongeveer 200 meter van z'n huis op het veldje naast de speeltuin. Nu is hier een Cruijff Court. Dat is een voetbalveld van z'n eigen foundation waarvan er over de hele wereld meer dan 200 zijn. En Johan was misschien kleiner dan de andere jongens, met z'n gekke onnavolgbare acties en onvoorspelbare dribbels was hij alle grotere oudere jongens de baas. En hij had misschien kleine beentjes, maar hij wist bijna alle tackles te ontwijken. Een natuurtalent. Op loopafstand van z'n huis, daar, ligt stadion De Meer. Tot 1996 is dit HET stadion van Ajax. Als er bij een van de jeugdteams een speler te weinig is...dan vragen ze wel eens aan Johan of hij wil meespelen. En natuurlijk zegt hij dan 'ja'. En brutaal en eigenwijs als hij is, vertelt hij de oudere jongens ook nog eens wat ze moeten doen. De trainers bij Ajax zien al snel het uitzonderlijke talent van Johan. Op zijn 10e verjaardag wordt hij lid van de club. Z'n beste verjaardagscadeau ooit. En vanaf dat moment gaat het in een razend tempo. Zoals een oud-jeugdtrainer bij Ajax zei: Het enige wat ik Johan nog kon leren was wat discipline was. En dat hij af en toe even z'n klep dicht moet houden. Als Johan in 1964 17 jaar is, maakt hij z'n debuut in het eerste elftal van Ajax. En hij scoort ook gelijk z'n eerste doelpunt. Het is het begin van een glansrijke carrière. De kleine Jopie groeit bij Ajax, Barcelona en het Nederlands Elftal…uit tot een van 's werelds beste voetballers. Hij speelt zelfs een seizoentje mee bij Feyenoord, en ook daar gelijk kampioen. Dus een geboren winnaar was het zeker. Op 24 maart 2016 overlijdt Johan Cruijff. We zullen hem niet snel vergeten. De beste Nederlandse voetballer allertijden. Johan, bedankt.

Johan Cruijff

Voetballer Johan Cruijff is over de hele wereld beroemd. Hij speelde de sterren van de hemel bij Ajax, Barcelona en het Nederlands Elftal. Op 24 maart 2016 overleed hij.

De beste Nederlandse voetballer aller tijden

Een vol stadion, twee gretige voetbalteams. Straks barst het hier los. Eredivisievoetbal. Een cameraploeg is al een halve dag bezig geweest om zich voor te bereiden op dit moment. De wedstrijd wordt straks immers live uitgezonden. En kijkers worden getrakteerd op prachtige slomo-beelden. Maar slomo-beelden... hoe maak je die? Dit is de regiewagen. Vanuit dit zenuwcentrum wordt het complete wedstrijdverslag geregeld. Via al deze kabels komen de signalen van de camera's in het stadion hier binnen. En dat zijn er deze wedstrijd maar liefst... 8…9. Hierboven in het stadion staan vier camera's die een mooi zicht op het veld hebben. Deze twee zijn het belangrijkst. Dit is camera 1. Die maakt een totaalshot van het veld. En deze camera gaat iets dichterbij, die maakt de close-ups. Dan heb je links en rechts nog twee buitenspelcamera's. Zodat je thuis goed kunt zien, of bijna goed kunt zien of een speler buitenspel staat. Hier beneden langs de lijn staan ook nog eens vier camera's. 	Er staat er hier eentje, vlakbij het strafschopgebied. Maar ook aan de andere kant. Deze camera's kunnen alles van heel dichtbij filmen. Ze kunnen mooie close-ups maken van duels of doelpunten. En dan heb je langs het veld ook nog eens twee losse camera's staan. Die kunnen alles filmen wat er langs de zijlijn of in de dug-out gebeurt. Al camera's hebben een nummer en die komen hier in de regiewagen binnen. Camera 1 is bijvoorbeeld van Floor, camera 2 van Mirco, 3 van Do. Iedere camera heeft zijn eigen beeldscherm, of monitor zoals dat heet. Maar thuis zie je natuurlijk maar het beeld van EEN camera. Dat is de camera die op dat moment 'actual' staat. Dat is bijvoorbeeld nu camera 1. Maar wie bepaalt nou welke beelden je thuis te zien krijgt? Dat is de regisseur van dienst. Job, dat ben jij in dit geval. Jij vertelt met deze negen camera's het verhaal van de wedstrijd. Maar hoe doe je dat? Je kijkt heel snel elke keer al die camera's af. En op het moment dat je ze moet gebruiken...dan kies ik de juiste camera. Heb jij een favoriete camera? Jazeker. Voor mij zijn dat camera drie en zes. Daar zie je de vreugde en het verdriet. En zeker in de Kuip, altijd publiek op de achtergrond. Dat is waanzinnig. Als er in de wedstrijd nou iets spannends gebeurt, een grote kans of een doelpunt, dan kunnen ze dat moment klaarzetten voor de 'slomo-regisseur'. Die zit hier. Dat is Frank. Die kiest uit alle slomo's de beste slomo en biedt die weer aan aan Job. 3. 7. 7. Tempo erop. Attentie voor B. Het is heel erg knap. Want al die handelingen en beslissingen moeten in een split second genomen worden. En dan zit deze wedstrijd erop. Zit jij zelf liever in het stadion zonder slomo of thuis op de bank met een slomo? Absoluut thuis op de bank met een slomo.

Hoe wordt een live voetbalwedstrijd uitgezonden?

Veel voetbalwedstrijden kun je live op televisie volgen. Maar wie bepaalt wat je thuis te zien krijgt en hoe maken ze die slowmotionbeelden van de mooiste momenten? Bart neemt een kijkje in het stadion en in de regiewagen.

Schakelen tussen negen camera’s

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la Rive Box. Dames en heren, jongens en meisjes, daar zijn we weer met een vraag die we in een minuut gaan uitleggen. Want het is tijd voor 'Waarom? Daarom!' En de vraag van vandaag luidt als volgt… Nou, inderdaad, waarom eten we geen honden?	 Stel je even voor: Je wordt uitgenodigd voor een etentje. Het eten is heerlijk. En na afloop vraag je om het recept. En dan zegt de kok: Nou, je neemt een golden retriever en die laat je zo'n twee uur sudderen op een laag vuurtje met wat peper en zout. Daar moet je toch niet aan denken. Maar in grote delen van Azië en Afrika worden volop honden gegeten. Naar schatting zo'n 25 miljoen per jaar. Maar of dat slachten er zo diervriendelijk aan toe gaat...Ik weet het niet. In Nederland is het verboden om je eigen hond te doden. Dat mag alleen de dierenarts. Dat wij geen honden eten, heeft alles te maken met onze cultuur. Volgens voedingspsychologen eten wij geen dieren waar we van houden. En honden zijn als huisdier toch onderdeel van het gezin. Je broertje eet je toch ook niet op? Ook al is hij af en toe nog zo vervelend. De dieren die wij wel eten daar hebben we meestal niet zoveel gevoel bij. Ze liggen niet op schoot of in een mandje. Bovendien hoeven we ze niet in de ogen te kijken voor we ze in de pan gooien. Maar goed, als je echt honger hebt dan kunnen die regels wel weer veranderen. In de Tweede Wereldoorlog aten we niet alleen tulpenbollen, maar ook weleens een kat of hond. Uiteindelijk bepaal je zelf welk vlees je eet.
Woon je in Peru, dan eet je waarschijnlijk graag een cavia. Ben je Inuit dan staat er vaak zeehond op het menu. En ben je vegetariër, dan eet je natuurlijk helemaal geen dieren. En dat is misschien ook best een goed idee. Nou, dat was het wel weer. Tot de volgende 'Waarom? Daarom!'

Waarom eten we geen honden?

Wij moeten er niet aan denken om honden te eten, maar in andere delen van de wereld is het heel normaal. En in andere culturen eten mensen graag cavia’s of zeehonden.

Geen huisdieren op het menu

Hallo, ik ben Thijs. Ik ga vaak naar het bos en dan neem ik een kompas mee. Mijn vraag is: Hoe werkt een kompas? 270 graden west. 180 graden. 11, 12, 13. 150 graden... Yes!	 Bam! Gevonden! Nou, superhandig zo'n kompas. Vroeger zagen ze er zo uit. Nog steeds soms, maar tegenwoordig heb je ze ook op je telefoon. Maar hoe werkt het nou eigenlijk? Tada! De kompasroos is het deel van de kompas dat je kan lezen. Daarop staat de N van het noorden. De O van het oosten. De Z van het zuiden. En de W van het westen. Dat zijn de winstreken, of de kompasstreken. En op de kompasdoos zit ook een naald. En die wijst altijd naar het noorden. Door te kijken naar waar de naald naartoe wijst, weet je dus waar het noorden is. En zo ook welke kant je op moet. Terug naar het echte kompas. De naald, in dit geval het rode puntje, wijst dus altijd naar het noorden. Het maakt niet uit of je je kompas draait. Daardoor weet je ook waar het oosten, het zuiden of het westen is. Het westen is in dit geval die kant op. Bij een elektrisch kompas spreekt het een beetje voor zich...maar hoe weet je nou bij zo'n ouderwets kompas dat de naald altijd naar het noorden wijst? Dit zijn magneten. En magneten trekken elkaar aan. De naald van het kompas is magnetisch geladen. Dat is dus de eerste magneet. Die wordt aangetrokken door het magnetische veld van de aarde. En net als de aarde heeft het magnetische veld ook twee polen. De Noordpool en de Zuidpool. En die magnetische polen trekken elkaar aan. De Noordpool trekt aan de noordkant van de kompasnaald en de Zuidpool trekt aan de zuidkant. Maar de magnetische polen liggen niet precies op de Noordpool en de Zuidpool van de aarde. De geografische polen. De magnetische Noordpool ligt er net iets naast...namelijk hier tussen Groenland en Noord-Amerika. Vaak vind je op de kompasroos een cirkel met graden. Een hele cirkel is 360 graden. Net als treflip met skaten. En het noorden is nul. De gradenring kan je draaien, en zo kan je dan heel nauwkeurig navigeren. Bijvoorbeeld door vijf stappen 140 graden te zetten. Dan stel je 'm zo in dat-ie op 140 graden staat. En dan zet je vijf stappen. Dus 1, 2, 3, 4, 5. Dan kom je hier uit. En dat is allemaal om ervoor te zorgen dat je op de goede plek terechtkomt. Als je een paar graden naast zit, bijvoorbeeld 145 in plaats van 140, dan sta je ineens hier. Dat moeten we niet hebben, en daarom is het belangrijk dat het lezen van een kompas nauwkeurig gebeurt. Nog even een paar tips om goed te leren navigeren. Ten eerste, hou je kompas nooit in de buurt van andere magneten. Dan raakt-ie helemaal van slag. Dan werkt-ie dus niet meer. En ten tweede, hou je kompas ook altijd recht voor je. Dus niet zo of zo, maar zo. Want het noorden zit namelijk niet ergens in de lucht, maar op aarde. Als je het niet erg vindt, ga ik mezelf nu naar huis navigeren. Even kijken. Zuidoost. Daarheen.

Hoe werkt een kompas?

Vroeger waren er geen smartphones waarmee je de weg kon vinden. Toen gebruikten ze een kompas. Een kompas heeft een naald die elektrisch geladen is, net als onze aarde. Daardoor wijst hij altijd naar het noorden. En met de gradenring kun je heel nauwkeurig navigeren.

Navigeren met behulp van magneten

Nou is Nederland vrij plat, maar ook wij hebben bergen. Bijvoorbeeld hier in het zuidelijkste puntje van Nederland, in Zuid-Limburg. Daar ligt Vaals. En in Vaals ligt de Vaalserberg. Tada! Daar is-ie. 322,5 meter hoog, en dat maakt 'm toch echt het hoogste punt van Nederland. Nou is de Vaalserberg al heel erg hoog, maar als we echt eerlijk zijn hebben we een nog hogere berg: kijk, hier ligt Nederland. En helemaal aan de andere kant van de oceaan liggen ook nog een aantal Nederlandse gemeentes. En hier ligt Saba. Het is zo klein dat het niet eens op deze kaart staat. Maar op Saba ligt de Mount Scenery, en die is 887 meter hoog. En daarmee is dat toch echt de hoogste berg op Nederlands grondgebied. Daar staan we dan, op het puntje van de Vaalserberg. Dit is toch wel echt met 322,5 meter de hoogste berg van het Nederlandse vasteland. En extra bijzonder is dat hier ook het Drielandenpunt ligt. Hier grenzen namelijk Duitsland, België en Nederland aan elkaar. Dus ik heb voor de zekerheid m'n ID-kaart meegenomen. Na de val van Napoleon, meer dan 200 jaar geleden, moet Europa opnieuw worden ingedeeld. De overwinnaars uit Nederland en Pruisen, wat nu Duitsland is, kunnen het maar niet eens worden over een gebiedje ten zuiden van Vaals. Daar ligt namelijk een hele waardevolle zinkmijn. Dus er komt een tussenoplossing: er komt een driehoek met hier aan de linkerkant, het oosten, Nederland, het westen Duitsland…en hier in het midden neutraal Moresnet, met de zinkmijn. Mazzelaars. Kijk, in 1830 ontstaat België. En op dat moment zijn er dus vier landen die aan elkaar grenzen. En dus ontstaat er hier in Vaals een vierlandenpunt. Maar bijna 100 jaar later, in 1919, wordt Moresnet bij België gevoegd en de mijn was toen eigenlijk al niks meer waard. En dus wordt het vierlandenpunt gewoon weer een drielandenpunt. Moet je even kijken wat een uitzicht. En het is hier dus ook echt altijd druk. Ieder jaar komen er zo'n paar miljoen naar deze plek. Maar de Vaalserberg met z'n Drielandenpunt is niet alleen een toeristische trekpleister...het is met 322,5 meter het hoogste punt van Nederland op Europees grondgebied. En nou ik hier toch ben...wil ik toch even die heuvels uitproberen. Daar gaan we. Het gaat hard!

De Vaalserberg

Voor het hoogste punt van Nederland moet je naar Limburg. Daar ligt de Vaalserberg van 322,5 meter hoog. De Vaalserberg ligt op een plek waar Duitsland, België en Nederland bij elkaar komen: het drielandenpunt.

Het hoogste punt van Nederland

Riviermonding. Plekken waar rivieren uitmonden in zee. Het zijn belangrijke plaatsen. Soms zijn het bijzondere natuurgebieden. Vaak zijn het belangrijke havens waar miljoenen mensen omheen wonen. Maar toch begrijpen wetenschappers nog steeds niet helemaal hoe zo'n riviermonding werkt. Onderzoek naar de rivier. Hoe doe je dat? Zand en water. Het zijn de belangrijkste ingrediënten. Dit is het meest eenvoudige model van een riviermonding.
Het water komt van deze kant en neemt al stromend materiaal mee. Als de stroming bij zee is aangekomen neemt de kracht van de stroming af. Dan wordt het meegenomen materiaal neergelegd. Dan krijg je deze mooie waaiervorm. Dit noem je een delta. Maar toch is de werkelijkheid een stuk ingewikkelder. In werkelijkheid heb je eb en vloed. Dat maakt onderzoek een stuk lastiger. Hier, op de universiteit van Utrecht hebben ze daarom iets bijzonders ontwikkeld. De metronoom. Een gigantische zandbak waarin zelfs een echte rivier stroomt. Hier, aan het begin van de bak, bevindt zich de bron van de rivier. Vanaf hier stroomt het water de bak in. Het water vindt zijn weg als een rivier naar de riviermonding aan de andere kant van de bak. Ondertussen neemt de stroming van het water allemaal zand mee. Aan het einde van de bak zie je hoe de rivier het meegenomen zand bij de monding weer neerlegt. In de vorm van een mooie waaier. Dit noem je ook wel de delta. Maar er is nog iets. Met deze elektramotoren wordt eb en vloed nagedaan...door de bak heel zachtjes heen en weer te laten schommelen.
Die beweging zorgt ervoor dat de riviermonding continu verandert. Overal ontstaan kleine geultjes en zandbanken. Wetenschappers begrijpen nog niet precies hoe dat nou werkt. Maarten Kleinhans is professor Aardwetenschappen hier op de universiteit. Maarten, jij hebt de bak bedacht en ontwikkeld. Heb je al bijzondere dingen ontdekt? We zien hier EEN geul en die pakt vooral de stroming met vloed. Een andere geul ernaast pakt de stroming van de eb. Die sluiten niet goed op elkaar. De scharen langs elkaar. Waarom is dat? Geen idee. Ik weet het niet. Jij bent de wetenschapper. Dat gaan we dus onderzoeken. Dat kan door daar dingen mee te gaan doen en aan te veranderen. Dan kunnen we zien hoe hij zich gedraagt. Dus het voordeel van zo'n bak is dat je hier al ingrepen kunt uitvoeren die je niet in de echte wereld hoeft uit te voeren. Jij kunt hier lekker spelen. Dit is mijn zandbak. In een bak met zand en water uitvogelen hoe de echte wereld in elkaar zit. Grappig toch? Onderzoek naar de rivier, dat doen ze zo.

Wat is een riviermonding?

Rond riviermondingen kun je natuurgebieden vinden, of juist havens. En door eb en vloed verandert de riviermonding voortdurend. Wetenschappers in Utrecht hebben een speciale zandbank gebouwd om in het klein te onderzoeken hoe een riviermonding werkt.

Waar een rivier uitmondt in de zee

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke De la Rive Box! Hee! Leuk dat je weer kijkt naar Waarom? Daarom-vragen die in 1 minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden, of op te lossen. En de vraag van vandaag...Zo, dat is een lange vraag! Waarom knikken we met ons hoofd als we 'ja' bedoelen en schudden we als we 'nee' bedoelen. Inderdaad, ja! Nou, daar zijn verschillende verklaringen voor. Baby's doen het namelijk van nature. Als een baby de borst krijgt en hij heeft genoeg dan draait-ie zo z'n hoofd weg. En dan maakt-ie dus eigenlijk een nee-beweging. Als een baby nog wel wil eten dan zoekt het de tepel van z'n moeder door z'n hoofd op en neer te bewegen. Met een beetje fantasie kun je daar de ja-beweging in zien. Een andere verklaring zou zijn dat het ja knikken van een kleine buiging komt. Door te buigen zeg je 'ja'. Dat knikken en schudden verschilt per cultuur. In India bijvoorbeeld wiebelen ze hun hoofd als ze 'ja' bedoelen. En in veel Arabische landen bewegen ze hun hoofd naar achter om nee te zeggen. Sommige gebaren betekenen over bijna de hele wereld hetzelfde. Maar er zijn gebaren die niet overal begrepen worden. Als je in Nederland je duim en wijsvinger op elkaar doet, snapt iedereen dat je 'prima' bedoelt. Maar doe je dit in Frankrijk dan zeg je 'zero', nul...en dat betekent zoiets als 'waardeloos'. En in Zuid-Amerika scheld je hier iemand mee uit. Daar betekent het namelijk 'poepgaatje'. Ja! In Nederland is het gewoon schudden voor 'nee' en knikken voor 'ja'. Maar in sommige landen, zoals Bulgarije en Sri Lanka, is het precies andersom. Daar is schudden 'ja' en knikken 'nee'. Probeer dat maar eens even. 'Ja', 'nee'. Nou ja, heel verwarrend. Dat was 'm weer. Tot de volgende Waarom? Daarom.

Waarom knikken we als we ja bedoelen?

Als je met je hoofd knikt, bedoel je ja. En door met je hoofd te schudden, zeg je nee. Dat zou kunnen komen doordat baby’s hun hoofd wegdraaien als ze genoeg hebben gedronken. Maar in sommige landen is het precies andersom.

Knikken en schudden verschilt per cultuur

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos