Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Okee. Wat hebben de toren van Pisa, de piramides van Cheops, de Chinese Muur, de Galapagoseilanden en Kinderdijk met elkaar gemeen? Nou, ze zijn uniek in de wereld. Werelderfgoed, officieel erkend door UNESCO. Je hoeft geen wereldreis te maken om ze met eigen ogen te zien, want we hebben ze gewoon hier in Nederland. Vandaag zijn we bij de molens van Kinderdijk. 
Nergens ter wereld staan er zoveel molens zo dicht bij elkaar als op deze plek in deze polder, de Alblasserwaard. Nederland, en hier de provincie Zuid-Holland. Alblasserdam en hier de Alblasserwaard. En hier ligt Kinderdijk. Toeristen vanuit de hele wereld komen al jarenlang hier naar de molens van Kinderdijk. En dat is natuurlijk niet voor niets. Want wie aan Nederland denkt, die denkt aan dijken, die denkt aan fietsen, die denkt aan tulpen, die denkt aan klompen en vooral aan molens. Dus wat is er mooier dan een mooie molen op je vakantiefoto? Maar die molens, die staan hier natuurlijk niet voor de sier. Nee, die hebben een belangrijke functie in het watermanagement. Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. Zonder dijken en zonder gemalen zouden we met z'n allen natte voeten krijgen, want dan ligt Nederland voor meer dan de helft onder water. Nu zorgen dit soort moderne gemalen ervoor dat het water snel en efficiënt wordt afgevoerd. Eén druk op de knop en het water stroomt weg. Maar vroeger was de waterhuishouding heel anders geregeld. 
Ooit lag dit gebied op de grens van zee en land. Bij hoogwater overstroomde de boel, maar door het aanleggen van een slim systeem van slootjes met een hoge dijk eromheen bleef het gebied droog en werd het droger en droger. Nou, dat noemen we een polder en in dit geval heet die polder de Alblasserwaard. Maar door het water uit deze veengrond te halen ontstaat er weer een nieuw probleem: de bodem zakt. Inklinken noem je dat. Kijk, ik sta nu op veengrond en je ziet, het is een beetje drassig, een beetje natter. Je kunt veen heel goed vergelijken met een spons vol met water. Haal je dat water eruit, dan wordt de grond droog, maar ook veel minder krachtig. Langzaam daalt dan de bodem. De afgelopen 700 jaar is de Alblasserwaard anderhalve meter lager komen te liggen en het gevolg daarvan is weer dat er nog meer regenwater naar dat lager gelegen gebied stroomt. Kinderdijk is het laagste punt van deze polder. Het wordt daarom ook wel het afvoerputje van de Alblasserwaard genoemd, want al het water uit de omgeving stroomt hier naartoe en moet ook weer weg. Al deze molens houden stuk voor stuk het land droog. Samen met de sloten, de dijken, de gemalen, de sluizen en de wateropslagplaatsen, de zogenaamde boezems, staan deze molens model voor de waterhuishouding van Nederland. En daarom is Kinderdijk vanaf 1997 werelderfgoed. 
Zo'n 600 jaar geleden, vanaf de 15e eeuw, plaatsen ze hier op de dijkjes molens om het water weg te malen. Die molens pompten dan met hun schepraderen het water van laag naar hoger gelegen gebied. Die molens zijn dus een hele slimme uitvinding geweest in de strijd tegen het water. Hier in Kinderdijk vind je 19 van zulk soort prachtige molens. Sommige van steen, andere van hout, sommige ook van riet. Ze zijn hier in hele korte tijd neergezet tussen 1738 en 1740. In de hele Alblasserwaard staan molens, tegenwoordig gemalen die het water oppompen naar wat je noemt de lage boezems. De molens bij Kinderdijk malen het water vanuit de lage boezems op naar de hoge boezems. Dan komt het hiervoor terecht. Via een sluis wordt het water vervolgens gepompt hier in de grote rivier de Lek en dan stroomt het via Rotterdam de zee in. Mag ik je voorstellen aan molen Nederwaard nummer twee, gebouwd in 1738? Ja, dat maakt 'm bijna 300 jaar oud. Maar hij loopt nog als een zonnetje en is bijna in originele staat. Bjorn is de molenaar van deze molen. Hij zorgt ervoor dat 'ie blijft draaien en dat is nog een hele klus, want op topsnelheid moet deze molen per minuut 5000 van zulk soort emmers met tien liter water verwerken. Het wordt dan gepompt van de ene kant van de dijk naar de andere kant van de dijk. Maar hoe doet 'ie dat? 
Hee Bjorn, wat een fantastische molen heb je. Dank je wel. Maar de vraag is: hoe draait 'ie? Hoe krijg je dat voor elkaar? Nou ja, uiteraard op wind natuurlijk. En je gaat eerst de windrichting bepalen waar de wind deze dag vandaan komt en dan ga je heel de molenkap, inclusief de wieken, ga je naar de windrichting trekken. Ga je de juiste richting in zetten? Juist. Zo, daar gaat 'ie. De ketting ligt vast. Ja. Nou, dan ga je het wiel spaak voor spaak overpakken. En dan ga je die ketting strakrollen en dan ga je heel de boel omtrekken naar die paal toe. Dat valt nog niet mee, Bjorn. Nee, dat is vrij zwaar hoor. Zo. Hij beweegt wel, die kap, maar om nou te zeggen dat het snel gaat... Het kan sneller hoor. Dan moet ik het op mijn eigen manier doen. Wat is die manier dan? Dat zal ik je even laten zien. Wel nieuwsgierig naar. Nu ga je de spaken met je volle gewicht naar beneden trappen, dan gaat het iets sneller. Ik ga nu de zeilen spannen op de wieken om extra wind te vangen. Want zonder zeil? Draait ie niet? Dan doet 'ie bijna niks. Dan moet het zo hard waaien. Hou je goed vast. Ja, dank voor de tip, was het bijna vergeten. Het is hoog genoeg zo, Bart, zo is het prima. Ja, zoiets? Ja hoor. Yes. Onderdoor. Onderdoor. Bovenlangs... Wiek bespannen. Nu is het wachten op de wind, Bjorn. Het is keihard gaan waaien. Er is wind genoeg nu ja. Windkracht? Vijf, zes. En zoals je ziet, zonder zeilen door de molen het ook. En als 'ie nog harder gaat, dan gaan de punten van de wieken 150 kilometer per uur. 150? Ja. Daar moet je geen klap van krijgen. Is niet goed, nee. 
Wauw, ik ben in de top van de molen en wat je hier ziet zijn twee belangrijke tandwielen. Kijk, dit hier is het centrale tandwiel. Het zit vast aan de wieken en zorgt voor de beweging en de overbrenging op deze koningsspil. Dit is het hart van de molen, de centrale as die draait van boven helemaal tot naar beneden. Deze boomstam is nog in originele staat. Hij is 300 jaar oud, maar draait nog als een jong boomstammetje. Kijk, daar hebben we de koningsspil weer. Die loopt helemaal door tot aan beneden en zet hier dit enorme tandwiel in werking, dat weer verbonden is met het schoepenrad buiten. En dan de plek waar het allemaal om te doen is: het waterrad. Dit rad maalt en verplaatst het water anderhalve meter omhoog en dat gaat heel snel met deze wind. 
Dus hoe zat het ook alweer? Nou, het water van de hele polder, de hele Alblasserwaard, wordt hier verzameld in Kinderdijk, het laagste punt van de polder. Het komt dan terecht daar in de lage boezems, maar het water moet omhoog. De molens van Kinderdijk zijn daarvoor neergezet. De wieken draaien, zetten het rad in werking en het water wordt omhoog gemalen. Anderhalve meter om precies te zijn. Dat is het verschil tussen de lage boezems aan de ene kant en de hoge boezems hier aan deze kant. Dan zit het werk er nog niet op, want vanuit de hoge boezems wordt het via een sluis naar de Lek gepompt en vanuit de Lek stroomt het dan via Rotterdam in zee. Dat hele systeem noem je getrapte bemaling en is uniek in de wereld. Tot de jaren vijftig van de vorige eeuw werden de molens nog gewoon gebruikt, maar tegenwoordig is hun werk overgenomen door twee gemalen, een elektrisch gemaal en dit dieselgemaal. Zo zijn ze niet meer afhankelijk van de wind en kunnen ze nog sneller en nog meer water oppompen en afvoeren. Maar de molens van Kinderdijk staan nog steeds symbool voor onze eeuwenoude strijd met en tegen het water. Vergis je niet, zonder molens zou meer dan de helft van Nederland onder water hebben gestaan. Meer dan een half miljoen toeristen vinden ieder jaar de weg hier naar Kinderdijk. En daar komt vandaag weer eentje bij.

Waarom zijn de molens van Kinderdijk Werelderfgoed?

Programmalogo's

De molens, sloten, dijken, sluizen en gemalen in Kinderdijk in de provincie Zuid-Holland zorgen ervoor dat het gebied droog blijft. In dit slimme systeem pompen de molens met hun schepraderen het water van laag naar hoger gelegen gebied. Via een sluis wordt het naar de rivier de Lek gepompt.

Molens als slimme uitvinding in de strijd tegen het water

Ik ben natuurlijk wel gezegend hè, met deze prachtige wilde lokken. Maar om eerlijk te zijn zou ik ook wel eens gewoon een keer een goeie dikke volle baard willen hebben. Of heel veel borsthaar. Ik sta hier naast José Joordens. Zij is bioloog en om te beginnen wil ik even weten: Waarom hebben we eigenlijk haar? Nou, haar is heel belangrijk, want het beschermt ons tegen de kou, maar ook tegen bijvoorbeeld zonneschijn, dat we niet verbranden. Dus het hebben van haar is heel belangrijk en we danken ons haar aan onze aapachtige voorouders die net zoals de apen nu, de chimpansee en de gorilla, behaard zijn. 
Bijna alle zoogdieren hebben lichaamshaar. Denk aan katten, honden, geiten, paarden, leeuwen, apen. En net als bij mensen zorgt het lichaamshaar er ook bij dieren voor dat ze minder snel afkoelen en beter beschermd zijn tegen de zon. En van de 5000 zoogdieren die er op de aarde leven, zijn er maar 11 haarloos. Bij dat kale clubje hoort bijvoorbeeld de olifant, maar ook dolfijnen, walvissen, de naakte molrat en wij, de mens. Maar als je ons haar nu gaat vergelijken, van de mens, met een gorilla of een andere aap, dan hebben we een stuk minder haar. Waardoor komt dat? Nou ja, hele goeie vraag. Dat weten we eigenlijk niet. Er zijn verschillende theorieën en een ervan die zegt bijvoorbeeld dat het komt omdat we onze parasieten wilden kwijtraken. Parasieten zijn kleine beestjes die kunnen kriebelen bijvoorbeeld. Maar ze kunnen ook echt ziektes veroorzaken. Dus het idee is als je je haar kwijtraakt, dan raak je die parasieten en die ziektes ook kwijt. Maar het blijven theorieën. Het blijven theorieën. Dit is hoe we denken dat de mens er een half miljoen jaar geleden uitzag. Er is wel haar op het hoofd en ook op de armen, de benen en rond de schaamstreek, maar lang niet zo veel als bij de mensaap. En dan vraag je natuurlijk af: Hoezo denken we dat de mens er toen zo uitzag? Want we hebben geen foto's uit die tijd. Er zijn ook geen fossielen van mensenhaar bewaard gebleven. Dus dit denken we dankzij de botten. Door DNA van opgegraven botten te onderzoeken en te analyseren, weten we dat de mensen in die tijd een donkere huid hadden en dus vooral in warme en droge gebieden leefden. En dan kun je ook bedenken dat we dus geen vachtje meer nodig hadden, maar wel nog genoeg haar om ons te beschermen tegen die brandende zon. Maar blijft een beetje gissen.

Waarom hebben we haar?

Lichaamshaar beschermt ons tegen de kou en tegen verbranden door de zon. Bijna alle zoogdieren hebben lichaamshaar, maar de meeste zijn veel hariger dan de mens. Eén van de theorieën is dat mensen minder behaard werden om van parasieten af te komen.

Beschermt je lichaam tegen kou en zonneschijn

Ondanks dat lichaamshaar iets heel natuurlijks is en ook nog eens verschillende functies heeft, laten heel veel mensen het weghalen. Au! Waarom laten mensen in vredesnaam hun lichaamshaar weghalen? Dat heeft verschillende redenen. De een doet het voor hygiëne en de ander doet het vanwege een mooier uiterlijk. En hoe gaat dat ontharen dan precies? Van ontharen zijn er verschillende technieken. Wat ik net bij jou heb gedaan is harsen. Dat is een warme, plakkerige substantie wat ik op de huid en de haren aanbreng. Oeh, warm. Daar blijven de haartjes heel mooi in plakken en dan kan ik in één mooie beweging een heel stuk haar in één keer verwijderen. Au! Maar ik ben wel benieuwd eigenlijk, want het is best wel een dingetje om dit te laten doen. Wie komen hier vooral? Meestal zijn het vrouwen, die doen voornamelijk benen, oksels, maar ook bovenlip. Maar we zien tegenwoordig ook steeds meer mannen die bijvoorbeeld voor rug-, buik- maar ook borsthaar komen. Pijnlijk. Enne, wat gaat er nu gebeuren? Ik ga nu je wenkbrauwen epileren. Dit doe ik met een pincet. Oh ja. Hiermee trek ik een voor een de haartjes eruit. Ik ga natuurlijk niet heel je wenkbrauw weghalen, maar ik werk de natuurlijke vorm bij. 
En je wenkbrauwen en wimpers, die zitten er natuurlijk niet voor niks. Ze beschermen je ogen tegen zweet, regen en ander vuil. Ja, misschien is het je wel eens opgevallen, maar je wimpers en je wenkbrauwen groeien ook altijd maar tot een bepaalde lengte door. Best relaxed, anders gaan ze voor je ogen hangen of erin. Dat wil je niet, dus wordt het helemaal door je lichaam zelf geregeld. Nou, dat ziet er goed uit. Best wel een wakkere blik heb ik gelijk weer. Dus voor die wenkbrauwen kom ik nog wel een keer terug. Maar dat harsen, dat is niks voor mij. Veel te pijnlijk.

Waarom halen mensen lichaamshaar weg?

Lichaamshaar kan nuttig zijn, maar sommige mensen halen het haar op sommige plekken weg. Dit kan bijvoorbeeld door het haar op je benen, bovenlip of in je oksels te harsen of te scheren. Je wenkbrauwen en wimpers kan je beter laten zitten: die beschermen je ogen tegen zweet.

Voor hygiëne of omdat ze het mooier vinden

Hoe mensen over haar denken verandert met de jaren. Zo droegen de mannen in de 17e eeuw vaak een snor en soms een sik. En de oudere mannen droegen vaak een baard, want een baard stond in die tijd symbool voor wijsheid. En in diezelfde periode was lang haar bij mannen in de mode. Dan kan je hier ook zien bij Michiel de Ruyter. En eigenlijk waren het steeds weer de rijkere burgers die bepaalden wat er in de mode was. Voor vrouwen gold er in de 17e eeuw nog een opmerkelijk schoonheidsideaal. Voor hun was het namelijk gebruikelijk om de wimpers uit te trekken en ook droegen veel vrouwen haar dan zo strak naar achter. En dan leek het voorhoofd namelijk hoger en dat vonden ze in die periode dan charmant. In de 18e eeuw droegen de mannen geen snor, sik of baard meer, maar waren ze ineens helemaal glad geschoren. Wel droegen de rijke mannen en vrouwen ineens gigantische pruiken. Want ja, hoe groter de pruik, hoe duurder die was en dus hoe meer aanzien je kreeg. Hier zie je Lodewijk Napoleon, de broer van, en Willem II, de koning der Nederlanden. En ja, ze hebben dus geen snorren meer, maar wel ineens van die hele opvallende grote bakkebaarden. En dat is een trend die in de 19e eeuw waarschijnlijk is overgewaaid vanuit Frankrijk. Wie weet. 
We zijn hier nu bij een echte barbier, te herkennen aan de rood-wit-blauwe kapperspaal. Dat is een specialist in het knippen, scheren en verzorgen van snorren en baarden. Het is mijn eerste keer, dus ik ben benieuwd. Nero, hoi. Kijk, jij gaat mij scheren vandaag? Klopt. Ja, en ik zie gelijk dat ik niet zo'n indrukwekkende baard heb als deze mannen hier. Maar kan jij hier misschien alsnog een soort moderne Willem II van maken? Dat kan ik zeker doen! Ja? Ja, absoluut. Het is best wel intens met zo'n vlijmscherp mes in m'n nek. Is dit ook al eens fout gegaan, of? Nou, fout is een groot woord, maar ik heb wel eens per ongeluk uh mensen gesneden, zeker als ze spontaan vragen stellen bij het scheren. Nee! Haha. Nou, we gaan even de puntjes op de i zetten. Even je neusharen knippen. Zelfs uit je neus groeit er haar en ook dat heeft een functie. Het houdt namelijk vuil buiten je neusholtes wanneer je inademt en beschermt daarmee je longen. En tijdens je hele leven groeit er zo'n één meter tachtig, dus 180 centimeter haar uit je neus, dat is zelfs meer dan de lengte van een gemiddelde volwassene. Nou, dit is 'm geworden. Toch best wel goed gelukt eigenlijk. Dit is toch wel sprekend een Koning Willem II'tje. Maar eerlijk? Niet meer echt van deze tijd toch? Ja, dat is het ding. Het maakt niet uit wat je doet met je lichaamsbeharing, of je het nou laat groeien of weghaalt of bijwerkt, of dus een Koning Willem II'tje doet. Het is toch allemaal wel een beetje afhankelijk van wat er op dat moment in de mode is en natuurlijk ook van je smaak.

Baarden, sikken en snorren door de jaren heen

Wat populair is op het gebied van gezichtshaar verandert door de jaren heen. In de 17e eeuw dragen mannen vaak een snor en soms een sik. In de 18e eeuw verandert dat naar gladgeschoren, terwijl in de 19e eeuw bakkebaarden populair zijn. Voor vrouwen is er in de 17e eeuw een opmerkelijk schoonheidsideaal: ze trekken hun wimpers uit.

Gladgeschoren of juist bakkebaarden als Koning Willem II

Het zit in een handig potje. Even draaien en je brengt zo al je gerechten heerlijk op smaak. Maar wat is peper? En hoe komt het in zo'n potje terecht? Om daar achter te komen ben ik in Rotterdam bij een grote kruidenfabriek. Zwarte en witte peper zijn een van de meest gebruikte specerijen ter wereld. Ze groeien aan de tropische peperplant als besjes en ze zijn heel scherp van smaak. Dat komt omdat er een stofje in zit, dat heet piperine. De peperplant, zo ziet die eruit, groeit het beste in warme landen en daarom vind je peperplantages bijvoorbeeld in Brazilië, maar ook in India en Indonesië. Peperkorrels kan je op verschillende manieren bewerken en zo krijg je dan de groene, de zwarte en de witte peper. Ze verschillen allemaal van kleur. Dat kunnen we zien, maar ook van smaak. Hoe zit dat? Dat weet Peter Dumont, want hij is, kijk picolier. Maar wat is een picolier eigenlijk? Een picolier is een chique woord voor kruidenexpert. Dan kan ik aan jou de vraag wel stellen: wat is nou eigenlijk het verschil tussen zwarte en witte peper? Nou, het begint bij de groene peper. Als de besjes onrijp geplukt worden en die worden daarna kort gekookt en dan gedroogd, dan krijg je de groene peper. Als je ze iets langer aan de plant laat hangen, de besjes, en daarna plukt en dan worden ze in de zon gedroogd. Dan heb je zwarte peper. Bij witte peper, dat is eigenlijk een ander verhaal. Dan worden de bessen geplukt. Die worden in jute zakken gedaan, die worden in stromend water gelegd en die liggen daar te fermenteren, te rotten. Te rotten? Ja, rotten gebeurt bij etenswaren veel meer. Het gebeurt bij kaas, maar ook bij zuurkool bijvoorbeeld. En dat is ook bij peper. Het geeft een specifieke smaak aan de peper. Wat is nou het verschil in smaak? Nou, de groene peper, die brandt niet zo heel erg als je die eet en die heeft een meer fruitige smaak. De zwarte peper. Die heeft direct scherpte, dus daar krijg je gelijk tot branderig gevoel in je mond als je die eet. Ja. En de witte peper. Door dit fermentatieproces heeft ie een hele volle warme specerijensmaak eerst en daarna het branderige van de peper. Ik ben ook nog wel benieuwd: hoe komt die korrel nou in dat potje? Hoe de verschillende kruiden worden gemengd en gemalen, dat is geheim. Kunnen we niet laten zien. Maar je kan hier wel zien hoe die potjes gevuld worden. En vandaag is zwarte peper aan de beurt. En zo worden er dan duizenden potjes per dag gevuld. Die zijn op weg naar miljoenen keukens om daar de meest heerlijke gerechten van een beetje pit te voorzien. En ik kan eigenlijk ook nog wel een beetje pit gebruiken in mijn leven. Dus deze gaat met mij mee.

Wat is het verschil tussen witte en zwarte peper?

Peper heb je in allerlei kleuren. Eva komt erachter dat al die peperkorrels afkomstig zijn van de tropische peperplant. Door ze op verschillende manieren te bewerken, krijgen ze verschillende kleuren en ook een verschillende smaak. Daarom is de ene peper scherper dan de andere.

Dezelfde besjes op een andere manier verwerkt

Huh? Kwaliteit. Wat is dat? Stel, je wil een robot, maar je kan niet kiezen. Dat ouderwetse ding? Of toch die nieuwe, die alles kan. De keus is snel gemaakt. Je gaat voor kwaliteit. Iets wat kwaliteit heeft, is goed. Het woord kwaliteit kan ook beschrijven hoe goed iets is. Hallo? 
Deze telefoon heeft hoge kwaliteit. En deze lage. Nu al stuk. Lekker lezen. Een kwaliteit kan ook een eigenschap zijn. Dit boekje heeft meerdere kwaliteiten. Wat een hitte! De taartjes uit deze fabriek moeten allemaal dezelfde kwaliteit hebben. Dat kun je testen. Deze is goed. Mislukt! Maar kwaliteit hangt ook af van eigenschappen die je minder makkelijk kunt meten. Hoe bijzonder iets is bijvoorbeeld. Van zelfgemaakte taart van een echte bakker zeg je dus wel dat die kwaliteit heeft. Topkwaliteit. En voor fabriekstaart niet. Niks bijzonders. Kwaliteit is ook een kwestie van smaak. Echt kwaliteitsmuziek dit. Nee joh, dit! 
Als jouw nieuwe auto waar je heel blij mee bent volgens de smaak van je vrienden minder kwaliteit heeft...Ieuw die auto. Leuke kleur. Dan kun je de neiging hebben om de eigenschappen van de auto te benadrukken die wel kwaliteit zouden hebben. Terwijl eigenlijk het enige wat ertoe doet is dat jij hem goed vindt. Oh ja. Spullen van hoge kwaliteit zijn vaak duur, hoewel een lage prijs ook een kwaliteit kan zijn natuurlijk. Oja!

Wat is kwaliteit?

Iets wat kwaliteit heeft, is goed. Maar wat kwaliteit is, kan ook een kwestie zijn van smaak. Spullen van hoge kwaliteit zijn vaak duurder. Maar een lage prijs kan ook een goede kwaliteit zijn!

Het beste van het beste

NOJ NOJ NOJ. Nee of ja? Welkom bij NOJ! Wat voor hond zei je dat je wilde? Ja, ik dacht, misschien iets uit het asiel of zo? Oh ja, lekker. Een lakense herder of iets van een heidewachtel of zoiets. Oh jammer. Een, twee drie, op tijd. Nee wat doe je nou?! Dat ga je toch niet opeten, dat heeft op de grond gelegen. Maar heb je nooit gehoord van de vijfseconderegel? Zo'n onzin. Nee hoor, je kunt gewoon binnen 5 seconden zo'n spekkie opeten, want die bacteriën hebben helemaal geen kans om daar op te kruipen of lopen whatever. Je kunt hem gewoon opeten. Laten we het uitzoeken. Is de vijfseconderegel waar? Nee of ja? Wat zijn we eigenlijk aan het doen? Nou ja, we gaan zometeen twee spekjes laten vallen. De ene pakken we op na 3 seconden en de andere na 10 seconden. En dan zetten we ze op kweek. Wat dat, op kweek? We moeten die bacteriën die op die spekjes zijn gelopen, gekropen of gezwommen. Whatever. Die moeten we wel zichtbaar maken door ze te laten groeien. Maar waarom staan we op tafel te dansen? Oh, nou ja, omdat we wel een vieze vloer moeten hebben. Kom maar, kom maar. Ga maar naar links. Zit. Goed zo. Volgens mij is ie overal even vies. Ik denk dat we er klaar voor zijn. Klaar voor? Ja. Nu moeten we de spekjes heel dicht bij elkaar laten vallen en dan pak ik hem binnen 5 seconden op. En jij pas na 10 seconden. Ja, en ik heb ook nog een stukje watermeloen. Waarom? Nou, ik zei toch dat bacterien kunnen zwemmen. Dus ik dacht een stukje watermeloen, dat zal ook wel heel bacterien aantrekken. Ah ok. Ben je er klaar voor? In 3, 2, 1 go. Goeie. twee, drie. Ja, ik pak hem al. Moet jij nog even wachten? Zes. Zeven. Acht, negen. Pak ze! Ja, oh, dat vond ik fantastisch. Hoppa kom maar dikke haar. Spekje 3 seconden dus dit wordt S3. Dit was de watermeloen. En dan hebben we nog het spekje van 10 seconden. S10. WEl jammer dat ze niet heeft gewonnen. Weekje wachten? Weekje wachten. Ik heb al een week lang dat nummer in m'n hoofd. Effe kijken, spekje 10 seconden op de grond. Ja, daar zitten toch wel wat bacterien op hoor, moet je kijken. Gadverdamme zeg. Watermeloen. Wauw. Al die verschillende kleuren, dat zijn al die verschillende bacteriën. Ja, dat zei ik toch een bacterie? Die houden van zwemmen, dus die houden ook lekker van dat eten. Maar nu de vijfseconderegel he want deze heb ik na 3 seconden opgepakt en kijk er zitten dus helemaal... Goh, er zitten toch wel bacteriën op. Ieuw! Dus alle drie hebben bacteriën. Ja, ik weet niet of het uitmaakt, want we weten helemaal niet welke bacteriën hier in zitten. Sommige bacteriën zijn niet zo erg, maar van andere kan je gewoon ziek worden. Ja. Dus het is een 5 seconden regel waar? NOJ NOJ NOJ, een dikke vette nee. Dat was hem alweer voor vandaag. Ciao for now en tot de volgende NOJ!

Kun je iets nog eten als het minder dan vijf seconden op de grond heeft gelegen?

Op de grond wemelt het van de bacteriën. Zitten die gelijk op een spekje als je dat op de grond laat vallen of kun je hem veilig opeten als je hem binnen vijf seconden opraapt? Eva en Tirsa zoeken het uit.

De vijfseconderegel getest

Huh?! Macht. Wat is dat? Stel, je werkt in een fabriek, maar vandaag heb je er echt geen zin in. Ik wil een dagje vrij! Maar dat mag niet van je baas. Nee. Zij bepaalt, want zij heeft de macht. Iemand die macht heeft, heeft invloed op anderen. Beetje doorwerken! Die bepaalt dus wat anderen doen en laten. Oke! Ook als ze daar geen zin in hebben. Je ouders hebben macht over jou. Nu naar bed jij. En de populaire kinderen op school ook. We doen mijn zin. Oke! Je kunt macht krijgen als je groter en sterker bent dan de rest, of slimmer. Ik weet het antwoord. Of rijker. Dat is mijn parkeerplek. En je kunt geboren worden met macht. Van wat je doet met je macht...Effe nieuwe weg bouwen! ...daar worden sommigen blij van. En anderen wat minder. Ik woon hier! Soms kun je ruzie krijgen over macht. En nu ben ik de baas. Echt niet. Je kunt ook besluiten om niet te luisteren naar degene die de macht heeft. Verboden toegang! Nou en? Maar dat kan gevolgen hebben. Als je het echt niet eens bent met de machthebbers... Die stomme baas! Dan kun je in opstand komen tegen de macht. Ik wil vrij, ik wil vrij! Hoe groter of sterker of slimmer die tegenmacht is, hoe groter de kans wordt dat je toch je zin krijgt. Yes!

Wat is macht?

Iemand die macht heeft, bepaalt wat anderen doen en laten. Je kunt macht krijgen als je slim bent, maar je kunt er ook mee geboren worden. Als je het niet eens bent met degene die de macht heeft, kun je in opstand komen.

Invloed op anderen

Hallo allemaal, ik ben Katia en mijn vraag is: hoe komen slangen vooruit zonder pootjes. Doei! Kijk, dat vind ik een leuke vraag: hoe komt een slang voor uit? Want hij heeft helemaal geen pootjes om mee te lopen. Ik weet het zelf niet, maar hier in Denekamp daar weten ze het wel. Hoi, mag ik je voorstellen aan Loesje en Eric. En wat voor slang is dit? Dit is een koningspython. Een koningspython, dat is een wurgslang. Ja, dat klopt. Hoe kan het dat een slang vooruit kan komen en kan kruipen zonder dat ie benen en pootjes heeft? De voorouders van slangen, die hadden wel pootjes. Oh. En bij de python is er nog een souvenir waaraan je dat kunt zien. Ja. Als je aan de onderkant kijkt dan zie je hier zie je... Oh daar zit een dingetje. Ja, daar zitten een grote schub. Die bedekt de cloaca, dus dat is de opening waar de poep en de eieren uitkomen. En als je nou goed kijkt zit bij mijn vingernagel zit een heel klein bruin nageltje, zie je. Ja ja, ja. En dat is dus eigenlijk een souvenir van de achterpoten. En als je hier een röntgenfoto maakt, die kunnen we hier zien, dan zie je twee hele kleine botjes. Het lijkt wel of die zweven in het lichaam en dat is eigenlijk een restant van de beentjes. Kijk, als je de onderkant van de slang bekijkt, dan zie je dat ie hele speciale buikschubben heeft. Zie je dat? Ja, ja, ja. En daar kan ie zich weer af zetten. Er zijn een aantal bewegingen die die slang gebruikt om zich voort te bewegen en de basis daarvan is de accordeonbeweging. Oke. En wat de slang doet is een deel van z'n lichaam laten rusten op de grond en het andere deel licht ie een beetje op en dan kruipt ie zo op deze manier vooruit. En dat kun je hier een beetje zien op deze tekening. Dit is die accordeonbeweging en dan zie je dus dat ie steeds een deel van het lichaam laat rusten en het voorste stuk in dit geval dat richt ie iets op en als dat gestrekt ligt dan gaat die op het voorste deel leunen en dan trekt ie het achterste stuk naar voren. En afhankelijk van de ondergrond heb je daar variaties op. Bijvoorbeeld de rupsbeweging. Dat zijn eigenlijk een aantal accordeonbewegingen achter elkaar en dat kun je hier ook zien. Dat zijn de punten waarop die op de ondergrond leunt. Ja. En dan hebben we natuurlijk nog de bekende kronkelbeweging. Op deze punten rust ie op de ondergrond en in de rest dat heft zich iets op en dan kan die daarmee z'n accordeonbeweging maken. Deze technieken werken niet in zond, in woestijnzand. En daarom zijn slangen die in de woestijn leven, die hebben een zogenaamde zijwaartse kronkeling, zie je dat? Dus die terwijl ze kruipen doen ze hun lichaam ook een beetje opzij. Slangen zijn eigenlijk best wel slim, want die kunnen dus, maakt niet uit wat voor ondergrond er is, altijd vooruit komen. Ja dat klopt. Oh ja, wij zijn eigenlijk best wel saai als mensen. Wij kunnen alleen lopen. Nou, we kunnen ook zwemmen. Oh ja, we kunnen ook zwemmen. En jij? Kun jij ook zwemmen? Ja, slangen kunnen ook zwemmen. Nou, dat kunnen ze ook al. Ja. Nou fantastisch.

Hoe komt een slang vooruit?

Een slang heeft geen pootjes om mee te lopen. Maar slangen hebben wel speciale buikschubben waarmee ze zich afzetten om zich voort te bewegen. Zo kunnen ze bewegen als een accordeon of als een rups.

Bewegen als een accordeon of een rups

 Hoe komt een slang vooruit? 

Hallo? Hallo? Dag Pascal, welkom in deze kamer. Ik heb jou opgesloten. Om te ontsnappen moet je het antwoord vinden op de volgende vraag. Welk spel was de inspiratie voor deze code? Welke code dan? Oke, dit is de code. Ja, die kennen we wel, de QR-code. Dan ga ik hem gelijk effe scannen. Doe het. Ja, zet deze even uit. De QR-code is een code opgebouwd uit zwarte en witte vlakjes. Het is de opvolger van de streepjescode, dat wist ik nog niet. En de code is bedacht door de Japanse Masahiro Hara. Nou, kijk nou, dan zijn we wel weer een stapje verder. Wat ik zei over dat is dus een computercode. Je kan er van alles mee doen naar tekstjes. Je kan er mee betalen en natuurlijk ook naar linkjes. Maar goed, de vraag is: op welk spel is het gebaseerd? Dusse we gaan even op onderzoek. Welk spel. Nou, dat zouden we wel eens in één keer goed kunnen hebben. Deze is makkelijk, schaken. Dammen dan? Tetris. Tetris is het ook niet? He lekker aan het uh eten. Smakelijk! Dank je wel. Wacht even, bent u niet Masahiro Hara. Ja, dat ben ik. Kunt u mij dan iets vertellen over de QR-code? De QR-code heb ik samen met mijn team bedacht in 1994 en we hebben de code gemaakt om allerlei verschillende auto-onderdelen makkelijk en snel te identificeren. Handig! Goed bedacht. Ja, nou en of. Moet je kijken. Deze drie grote vierkanten in de hoeken, deze blokken, die staan dus op iedere QR-code. Dankzij deze drie grote vierkanten kan je mobiel hem altijd lezen, zelfs op zijn kop. Je zou het eens moeten proberen. Kijk eens onder je stoel. Daar zit een QR-code op. Als je die vanuit allerlei hoeken scant. Ja, hij doet het. Nog even zo dan. En weer. Daarom heet het ook QR-code: quick response. Snel antwoord. Ah maar wacht even. Dus staat hier ook iets over het spel. G Is een van origine Oost-Aziatisch bordspel voor twee spelers. Ja, dat is mijn lievelingsspel. Door dit spel kwam ik op het idee om een code uit blokjes te maken in plaats van streepjes. Wacht even. Wat zitten we dan moeilijk te doen? Dan is dit toch ook gewoon het antwoord? De inspiratie voor de QR-code was het spel GO! 
Goed gedaan, presentator. Trouwens, ik zit erover na te denken, ik heb eigenlijk helemaal geen haast, dus zullen we anders nog effe een potje doen. Ja, let's go!

Hoe werkt een QR-code?

Sinds de coronacrisis weet iedereen wat een QR-code is. Maar hoe werkt ie eigenlijk? Pascal ontdekt dat de QR-code is bedacht door een Japanse slimmerik. Hij werd voor het ontwerp van al die zwarte en witte blokjes geïnspireerd door een Aziatisch bordspel.

Geïnspireerd op een bordspel

Grote kans dat je dit wel eens gedaan hebt: het kweken van een bakje tuinkers. Wat je nodig hebt is een bakje met een dot watten erin. Daar doe je dan wat zaadjes overheen en dan een beetje water, zo. En dan na een paar dagen is dit het resultaat. Hier in deze kas in Monster gaan ze nog een stapje verder. Hier kweken ze duizenden bakjes met zogeheten microgroenten. Die kun je niet zomaar in de supermarkten kopen. Deze plantjes gaan allemaal naar restaurants omdat chefkoks ze heel graag gebruiken vanwege de verrassende smaken. Het is heel lekker. 
Dat de plantjes zo sterk smaken, dat komt omdat ze zo klein zijn. Alle smaakstoffen zitten eigenlijk in deze microgroente gepropt. Stijn, jij weet alles over microgroenten. Er staan hier ook al een paar op tafel. Maar hoeveel kweken jullie er eigenlijk? Wij kweken dertig verschillende microgroenten. We noemen ze ook wel eens cressen. Dat is Engels voor jonge kiemplantjes. En smaakt het dan ook allemaal echt een beetje naar groentes? Het smaakt naar meer dan alleen maar groente, er zitten heel veel verrassende smaken in die je misschien niet gelijk zou plaatsen bij het plantje. Kijk, als bijvoorbeeld een komkommer eet, dan weet je waar het naar smaakt. Maar microgroenten zijn nog niet bekend, dus dat is altijd een verrassing. Knoflook? Klopt. Ja. Knoflook, ja. Zo, deze is wel een beetje pittig. Dit is onze mosterdcress. Dit zijn eigenlijk jonge mosterdzaadjes die net gekiemd zijn. Zo, dat proef je wel hoor. Kijk, dit is onze broccolicress. Een jonge kiem van broccoli. En het smaakt ook naar broccoli? Ja. Oh ja, niet een mega-erge broccolismaak, maar wel een beetje koolachtig. Maar is dit dan ook echt een broccoliplant? Ja, dus van deze zelfde zaden kan je ook broccoli telen. Geldt dat voor alle kiemplantjes die we hier hebben? Nee, niet persé. Er zijn ook cressen die dezelfde smaak hebben, maar van een andere plant afkomen. Deze bijvoorbeeld heeft een hele mooie smaak van komkommer. Ja, dit smaakt heel erg naar komkommer, maar het is dus geen komkommerplant. Dit is niet de komkommer zoals wij die kennen. Deze is een compleet andere plant, maar heeft wel dezelfde smaak. Dus het smaakt naar komkommer, maar het is het niet. Juist. Da's ook bizar. Kijk, dit is mijn favoriet. Deze ken je misschien wel. Die ken ik, tuinkers. Ja, ook de zaden van tuinkers komen van over de hele wereld. Supermooi! Wij brengen zaden van over heel de wereld voor al deze plantjes naar onze kas toe. En zo kunnen we al deze mooie smaken maken. Lekker. Kijk, en deze rooie is ook heel bijzonder. Dit noemen wij onze Sakura Cress. Oh, nou dit ken ik wel, radijs. Ja. Is het ook echt een radijs? Dit is ook echt de radijs. Wauw! Ik proef ook echt wel een beetje dat scherpe randje van een radijsje. Mooi hè. Maar ik vind dit wel heel bijzonder, want ik denk dus iedere keer als ik een klein stukje in m'n mond stop dat ik een groente ga proeven of ga eten. Maar dat is dus niet per se het geval. Nee, zo zie je dat de wereld van planten is ongelofelijk divers. Er zitten allerlei verschillende smaken in die je in eerste instantie niet zou verwachten. Nee, heel cool dit.

Wat zijn microgroenten?

Microgroenten zijn jonge groentes die net gekiemd zijn en heten ook wel kiemgroente. Ze worden al na een paar dagen geoogst. Ze smaken erg sterk. Een bekend voorbeeld is tuinkers.

Kleine groentes vol smaak

Hier in Nederland hebben we iets met elkaar afgesproken. Of je nou stokoud bent, krullen hebt, een vrouw bent, in een god gelooft, met een handicap leeft, of je op jongens of op meisjes valt, wat voor huidskleur je dan ook hebt. Hier zijn we allemaal gelijk. En dat is niet zomaar een afspraak, dat staat zo in de grondwet. Sterker nog, het is de allereerste wet die erin staat. Artikel één. Daarin staat: Iedereen in Nederland moet gelijk worden behandeld. En discriminatie op welke grond dan ook is niet toegestaan. Discriminatie is iemand ongelijk behandelen. Bijvoorbeeld: je mag niet geweigerd worden bij het zwembad alleen maar omdat je een meisje bent. En op je werk mag je nooit ontslagen worden door je baas vanwege je geloof. Een vorm van discriminatie is racisme. Dat betekent dat je iemand ongelijk behandelt vanwege huidskleur of afkomst. 
Lucelle Comvalius is leraar. En niet zomaar één, want ze is verkozen tot leraar van het jaar. Zo, zijn we opgewarmd? Ja! En ze weet heel veel over racisme. En vandaag geeft ze een gastles hier op deze basisschool. Racisme. Wie van jullie heeft er wel iets mee gemaakt op het gebied van racisme? Ik was een keer in de stad en een donkere man liep gewoon door de stad, heel normaal. En toen ging opeens een witte man sprak hem aan en die gingen hem duwen enzo. Ja. Dat vond ik heel raar en heel eng om te zien. Wat vervelend dat je dit hebt meegemaakt. En zag ik daar ook voorzichtig een vinger? Ja. Ik zat eerst op een andere school. Daar werd ik altijd uitgescholden voor Chinees of spleetoog omdat ik spleetogen heb. Ja, dat doet wel iets met me. Ja. En ik zie aan je, en dat doet ook iets met mij, ik moet ook even slikken. Wat doet dat met jou? Gewoon, dan voel ik gewoon geen fijn gevoel. Nee.
 Als iemand tegen je zegt 'Hee, je hebt zwart haar', dan is dat geen racisme. Maar als iemand tegen je zegt 'Jij mag hier niet naar binnen omdat je zwart bent', dan is dat het wel. Als je slechter wordt behandeld vanwege je huidskleur of je afkomst, dan heet dat racisme. 
Het is heel oneerlijk. Want eigenlijk word je slechter behandeld door iets wat je eigenlijk, waar je nergens iets aan kunt doen. Ik ben niet vanochtend opgestaan en dacht hee, laat ik vandaag mijn zwarte huidskleur maar eens gebruiken. 
Ik wilde echt nog even tegen je zeggen dat ik het dus heel dapper van je vond dat jij net je vinger opstak en aan de klas vertelde wat je hebt meegemaakt. Ik snap helaas helemaal wat je bedoelt. Ik heb het dan niet met m'n ogen, maar met mijn huidskleur. Dus ik schoot net ook echt een beetje vol toen je dat vertelde. Want ik kan me gewoon heel goed voorstellen hoe dat is. Maar heel dapper van je. Kom. Vet man, goed gedaan. 
Hallo Sosha. Hallo Nizar. Alles goed? Ja goed, met jou? Ja, ook. Goed zo. Nizar, jij bent natuurlijk een Nederlander van Marokkaanse afkomst. Heb jij wel eens iets racistisch meegemaakt? Ja, zeker. Meerdere malen. Ik zat in de tweede klas van de middelbare school. En ik fietste aan de andere kant van de weg. En toen schreeuwde een boze vrouw: (Piep)Marokkaan! Aan de andere kant fietsen. Oh echt? Ja. Ja, sommige mensen zijn expres racistisch en dan schelden ze bijvoorbeeld iemand uit. Maar het lastige van racisme is dat het er ook is zonder dat mensen dat bewust doorhebben. Ja, je kan dus ook complimentjes krijgen. En dat kan ook een vorm van racisme zijn. Ik heb een keer meegemaakt, ik ging net studeren en toen zei iemand tegen mij: wat spreek jij goed Nederlands. Ja inderdaad, ik spreek goed Nederlands, maar is dat dan raar? Of omdat ik een Marokkaanse afkomst heb en ik er anders uitzie, moet ik gebroken Nederlands praten? Ja, toen zei ik ook tegen hem: Wat spreek jij goed Nederlands! 
Nou, we gaan oefenen met 'op de stoel van'. En daarmee bedoel ik eigenlijk dat je in de huid kruipt van iemand anders. Maar wat kunnen we nou aan racisme doen? Ja, erover blijven praten. Heb je wel eens iets meegemaakt in je leven dat iets te maken had met racisme? Niet doen alsof het niet bestaat. En je toch proberen te verplaatsen in die ander. Dat is belangrijk. Lieve mensen, ik hoop dat jullie het een interessante les hebben gevonden. Dit zijn wij hè, dit is onze maatschappij waarin dit gebeurt. En dit moet en dit kan ook anders. 
Ja, het is dus heel lastig om het over racisme te hebben. En dat is vooral omdat het voor sommige mensen heel pijnlijk is. Maar het is belangrijk om erover te blijven praten, je in elkaar te verplaatsen en naar elkaar te luisteren. Ook als je het oneens bent met elkaar. Want iedereen is gelijk.

Wat is racisme?

Hier in Nederland hebben we iets met elkaar afgesproken: we zijn allemaal gelijk. Dat staat in de grondwet. Als iemand dan in hetzelfde geval anders behandeld wordt vanwege huidskleur of afkomst, dan is dat racisme. Racisme is een vorm van discriminatie.

Iemand ongelijk behandelen vanwege huidskleur of afkomst

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos