Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Als je 112 belt, dan krijg je allereerst de centrale meldkamer aan de lijn. 'Uw opa is van de trap gevallen. Ligt opa onderaan de trap?' De persoon daar schat dan telefonisch de situatie in. Is er politie, brandweer of ambulance nodig? En als er een ambulance nodig is, dan word je doorverbonden met de meldkamer Ambulancezorg in de regio waar je woont. 'Meldkamer ambulance, wat is adres van het noodgeval?' De verpleegkundig centralisten houden het overzicht en zien dus welke ambulances in gebruik zijn en welke vrij zijn. 'En hoe is zijn ademhaling, ademt hij normaal?' En als dan blijkt dat er inderdaad een ambulance nodig is, dan wordt vrijwel direct de dichtstbijzijnde beschikbare ambulance ingeseind. 
Dit is 'm, hè? We worden opgeroepen. Zeker. Thanks. Alsjeblieft. We kunnen helaas niet met het hele camerateam in de ambulance, dus vanaf hier film ik zelf. Rij je op navigatie of uit je hoofd? In Amsterdam ken ik de grootste wegen wel, maar zodra we de wijk in gaan, heb ik uiteindelijk wel de navigatie nodig. Oh ja, ik zie hem hier. Sirenes, zwaailicht, het is best wel intens en het gaat hard. Het gaat hard. Het gaat best rap. Zo. Heftige bocht. 
Tijdens de rit krijgen de ambulancemedewerkers meer informatie over waar ze naar toegaan en bereidt de verpleegkundige zich alvast voor op wat er komen gaat om straks zo snel mogelijk te kunnen handelen. Oh wauw, die auto stopt. Nu moet ik opletten dat ik geen tegenverkeer krijg. Best wel gevaarlijke situaties. Precies, dit is iemand die ook een beetje in paniek is geraakt. Heb je dat vaak, dat mensen in paniek raken? Vaak wel. Je ziet wel steeds meer dat mensen bedachtzaam zijn over hoe zij moeten reageren. Zoals deze auto hiervoor, die blijft netjes bij een bushalte. Ze schrikken ook wel. Er zijn ook genoeg automobilisten die schrikken. En nu een rood licht. Dan ga ik extra rustig. Ik weet niet wat er hier... Ze stoppen. Dan ga ik nu door rood licht. Zoals je ziet niet met hoge snelheid. Maar wel veilig. Ja precies. Een ambulance mag niet alleen door rood rijden en verkeersborden negeren, hij mag ook tegen het verkeer in en over de vluchtstrook of trambaan rijden. De ambulance mag veertig kilometer harder gaan dan de toegestane snelheid en heeft in principe voorrang op iedereen. Maar ja, dat vergt wel een enorme oplettendheid van de chauffeur. We zijn er. Voor de zekerheid en in verband met de privacy blijf ik toch even op afstand. Lekker geluidje. Zet 'm op!
Ik heb het natuurlijk wel een beetje meegekregen, maar vertel even kort, wat is er gebeurd? We hebben net een meneer opgehaald bij de huisarts. Een benauwde meneer die moeite had met ademhalen. We hebben hem medicijnen gegeven en naar het ziekenhuis gebracht voor verder onderzoek. Maar het gaat goed met hem? Het gaat goed. En nu? Nu gaan we de spullen aanvullen en dan op naar de volgende rit. Dus dan begint alles eigenlijk weer van voor af aan. Precies. Inderdaad. Nou, succes en dank jullie wel. Jij bedankt.

Wat gebeurt er als je 112 belt voor een ambulance?

Programmalogo's

Als je 112 belt, dan schat degene aan de telefoon in of er een ambulance nodig is. Pascal rijdt mee met de ambulance. Met sirenes en zwaailichten aan mogen ze 40 kilometer harder rijden dan de toegestane snelheid en door rood rijden.

Pascal rijdt mee in de ambulance

Als je wel eens op het toneel hebt gestaan of in een film hebt gespeeld, dan heb je vast wel eens een pruik op gehad. En met zo'n pruik op voel je je meteen een ander persoon. 'Tut tut tut, niet rennen op de gang.' 'Zonne grote vuurbal, jonge, bam!' Zo'n pruik maken is nog niet zo heel makkelijk. Kijk, de basis van een pruik bestaat eigenlijk uit een netje. Dat is een soort gaas en dat noem je het montuur. En dat wordt altijd helemaal op maat gemaakt, zodat het precies op het hoofd van de acteur of de actrice past. En dan knopen ze de haren in het netje. Dat gebeurt echt haartje voor haartje met deze crochet. Dat is echt een heel precies werkje. Voor deze pruiken gebeurt dat vooral op Bali, want daar verstaan ze de kunst van het pruiken maken heel goed. 

Dit hier is het grootste pruikenatelier van Europa, misschien zelfs wel van de wereld. Hier liggen namelijk 16.000 pruiken verdeeld over 500 laatjes. Ja, en dan bedoel ik natuurlijk niet die plastic clownspruiken voor carnaval, maar ik heb het over echte pruiken gemaakt van echt haar. Hier, moet je zien. Superlang, lekker zacht en alles is ingedeeld op lengte en kleur en er is echt van alles te vinden hier. Dit is dan een middenbruin. We hebben hier allerlei kleuren rood. Is mooi toch? Kort gekruld pruikje. Hier, bruinzwart, vijftig centimeter. Dat moet een hele lange zijn. Zo, moet je kijken. En de meeste pruiken worden dus gemaakt van echt mensenhaar. Staat dit mij?

Hoe wordt een pruik gemaakt?

Een goede pruik wordt gemaakt van echt haar. De basis van een pruik is een netje. Daar worden de haren in geknoopt. Er zijn pruiken in allerlei haarkleuren, lengtes en stijlen.

Echt haar wordt één voor één in een netje geknoopt

Het grappige is, een originele advocaten- of rechterspruik moet gemaakt zijn van paardenhaar. Een leuk weetje: het aantal rolletjes in die pruik zegt iets over de functie van degene die de pruik draagt, dus advocaat of rechter. Nou, dat is maar duidelijk, baas boven baas. En het grappige is dat deze pruiken nog steeds worden gedragen door rechters en advocaten. En dan vooral in Groot-Brittannië. Ja, en dat is toch bizar als je bedenkt dat ze dat in de 17e eeuw gewoon ook al deden. Toen begonnen rechters en advocaten pruiken in de rechtszaal te dragen om zich te onderscheiden van de gewone burgers. Omdat ze er met een pruik allemaal hetzelfde uitzagen, wilden ze laten zien dat ze onpartijdig waren. Dat dragen van een pruik werd al snel door de elite overgenomen. Koning Lodewijk XIV is daarmee begonnen. Die wilde verbergen dat 'ie kaal werd en droeg daarom een krullenpruik van zwarte krullen tot aan de schouders. Daarna begon iedereen die zich belangrijk voelde dat ook te doen. Was je in de 18e eeuw iemand van aanzien, dan droeg je niet alleen een hoed, maar ook een pruik. Mannen én vrouwen. En zo kwam de 18e eeuw aan de naam Pruikentijd. 
Zo. Omdat in die tijd steeds meer mensen pruiken wilden dragen, hadden de pruikenmakers ook steeds meer haar nodig. Dat kochten ze van mensen met niet zoveel geld die hun lange haar te koop aanboden. Nu komt het haar meestal uit India of uit Tibet. In India is het heel normaal om je haar lekker lang te laten groeien, af te knippen en dan te doneren aan de goden. Maar het gaat dus ook vaak naar handelaren, want ook nu nog levert mensenhaar geld op. Kijk, dit soort haar is het allerduurs, lang blond haar wat nog nooit is geverfd of in de permanent is gezet. Kijk, dit is 60 centimeter. Daar betaal je dan al snel €6000 tot €8000 voor per kilo. Is het toch jammer dat ik m'n haar vroeger wel eens geverfd heb. Nog duurder is grijs haar en rood haar, want ja, die zijn gewoon nog zeldzamer.

Welke mensen droegen vroeger een pruik?

Rechters en advocaten begonnen in de 17e eeuw pruiken te dragen. Ze wilden zich onderscheiden van de gewone burgers. Daarnaast lieten de rechters zien dat ze onpartijdig waren doordat ze er allemaal hetzelfde uitzagen. Vervolgens nam de elite het dragen van een pruik over, zoals koning Lodewijk XIV. Zo kwam de 18e eeuw aan de naam Pruikentijd.

Rechters, advocaten en koningen onderscheiden zich van gewone mensen

De pruiken die hier verhuurd of verkocht worden, zijn bedoeld voor televisieseries, films of theater. Thomas, stel je voor, ik heb een pruik nodig voor een rol van, laten we zeggen, een lekkere volkse meid. Beetje brutaal, tikkie ordinair. Speelt zich af in de jaren tachtig en ik heb zo'n mooie moodboard erbij gemaakt. Dus dan kom ik hier bij jou. En wat ga jij dan doen? Zo'n moodboard is heel erg fijn, want dan krijgen we al een sfeer, een beeld van wat het uiteindelijk moet gaan worden. Het is voor jou, dus we gaan je haar opsteken en dan gaan we maten nemen. Op basis van die maten gaan we pruiken passen. Dan kunnen we bepalen welke lengte, welke kleur, met een pony, zonder pony. Met die basispruik kunnen we dan verder, dan gaan we het stylen. Dus we gaan er rollers inzetten. We gaan het natuurlijk wassen, knippen, eventueel verven en uiteindelijk krijgen we een pruik in de sfeer van het moodboard. En ik denk wel dat we iets moois kunnen gaan creëren. Joh, ik ben zo benieuwd! 
Ik begin met je haar te boekelen. Dus ik verdeel het haar en dat zet ik dan vast met schuifspeldjes, zodat straks de pruik netjes over je hoofd past. Okee, en dat niet m'n eigen haar er nog uitsteekt enzo. Ja, dat klopt. Ja, zit 'ie? Ja, hij zit. Top. En dan nu het pruikenkousje. Nu gaan we pruikpassen. Dit is wel bizar, om mezelf zo donker en met zo lang haar te zien. Dit is de rode. Het is zo gek om jezelf met een andere kleur haar te zien. Wow, maar dit komt gewoon heel erg in de buurt van mijn eigen kleur. Dat klopt, maar hij is nog niet gestyled. Nee, okee. En daar zit de verrassing. Thomas, ik zie hier nog een stukje gaas waar de haren in geknoopt worden. Dat steekt nog een beetje uit. Moet je dat nog op maat knippen ofzo? Nee, dat gaas gebruiken we om de pruik op jouw hoofdhuid te lijmen en dat doen we vrij uh strak. En doordat 'ie zo strak op je huid zit, zie je het gaas helemaal niet meer. 
Dat wat je nu aan het doen bent, Thomas, dat heet opkappen, toch? Dat is eigenlijk ook het belangrijkste. Ja, dat klopt. Kijk, we beginnen natuurlijk gewoon met steile pruiken. Ja, die zijn gewoon slap. Hier zit gewoon nog geen model in. Het is niet geverfd is, het niet geknipt. Het hangt gewoon zo slap naar beneden. Slap langs je gezicht. En nu gaan we werken naar het eindresultaat. Het karakter geven van de pruik. Dat is eigenlijk ook wel het leukste gedeelte denk ik. Ja. 
En, klaar? Heerlijk. Het is een blijvertje. Verkocht, schat.

Hoe wordt een pruik bij een acteur op maat gemaakt?

Het opzetten van een pruik begint met het opsteken van het eigen haar. Daarna wordt gemeten hoe groot de pruik moet zijn. De pruik wordt vervolgens gewassen en eventueel geknipt, gekleurd en in model gebracht.

Janouk krijgt een jaren tachtig-kapsel

Om ervoor te zorgen dat er genoeg huizen voor iedereen beschikbaar zijn, moeten er de komende jaren flink veel nieuwe woningen bijgebouwd worden. En dat kan natuurlijk op de traditionele manier. Dus dat een huis op de plek zelf helemaal van begin af aan wordt opgebouwd. Maar wil je nou heel veel mensen van een huis voorzien, dan moet er meer en ook veel sneller gebouwd worden. Daar is een oplossing voor. 
In deze fabriek in Wognum maken ze prefab woningen die supersnel in elkaar worden gezet. En ik zie al een keukentje hier, wc. 'Pre' betekent trouwens 'voor' in het Engels. Fab staat voor fabricated, dus prefab betekent dat ze van tevoren gemaakt zijn in de fabriek. Een prefab woning is een soort bouwpakket voor een nieuwe kant en klare woning. De verschillende onderdeeltjes die samen een huis vormen, worden vooraf in de fabriek gemaakt. De woningen worden helemaal afgebouwd in de fabriek, inclusief ramen en muren. Eén zo'n stukje woning noem je een module en daarom wordt deze manier van bouwen ook wel modulair bouwen genoemd. Dat gaat echt supersnel. Elke dag rollen hier zo vier à vijf woningen van de lopende band en die worden dan zo snel mogelijk naar de bouwplaats gebracht om ze op elkaar te stapelen. Dus binnen in de fabriek worden de losse modules gemaakt en dan later buiten op de bouwplaats wordt het één gebouw.

Wat is een prefab woning?

Een traditioneel huis wordt op de plek zelf helemaal van begin af aan opgebouwd. Een prefab woning is een soort bouwpakket. De verschillende onderdelen worden vooraf in de fabriek gemaakt en daarna in elkaar gezet.

Een kant en klaar huis uit de fabriek

Modulair bouwen, dat wil zeggen dat je in de fabriek complete woningen in elkaar zet met alles erop en eraan. En deze zogeheten prefabwoning hoef je dan hier op de bouwplaats alleen nog maar op te stapelen. En de bewoners kunnen er zo in. Voordat ze in de fabriek aan de slag kunnen, wordt er eerst een ontwerp gemaakt en als dat ontwerp klaar is, dan kunnen ze in de hal gaan bouwen.
Het begint met het maken van de houten wanden en dat noem je houtskeletbouw. En door te zagen en te frezen worden de wanden dan helemaal op maat gemaakt. Dan komen er ook nog speciale platen op dat houten frame die brandwerend zijn. Want je wil natuurlijk wel veilig wonen. Hier worden met de hand nietjes in de platen geschoten. En om er zeker van te zijn dat de platen echt goed aan elkaar vast blijven zitten, schiet die machine er ook nog duizenden nietjes in. Die machine schiet niet alleen maar nietjes, maar zaagt ook gaten in de platen, bijvoorbeeld op de plekken waar dan de stopcontacten moeten komen. Alsjeblieft, hoppa. 
Nou, de platen zitten vast, de stopcontacten zitten erin en dan worden de wanden tijdelijk opgeslagen in dit enorme rek. En dit noemen ze hier de boekenkast. Ik moet zeggen, ik snap waarom. Het lijkt er ook wel op. Na een tijdje wordt de wand uit de boekenkast gehaald, hier opgevuld met isolatie zodat je het hele jaar door met een perfecte temperatuur binnen zit. En ook tegen geluidsoverlast natuurlijk. En er worden hier ook nog leidingen aangelegd voor water en voor elektriciteit. En dan wordt 'ie later natuurlijk nog helemaal netjes afgewerkt en dichtgemaakt. De betonnen vloeren worden in een andere fabriek gemaakt. Vervolgens worden die dan op deze lopende band geplaatst en de opbouw van de woning kan beginnen. Die massieve betonnen vloer is zo naar binnen gereden. Daar is dan een stalen frame op geplaatst en tussen die palen worden dan de wanden geplaatst. Hier komt natuurlijk de voordeur. De entree. Hier is al een prachtig keukentje te zien, een badkamertje met een wc en een douche. Dan hier de meterkast, de warmtepomp en hier komt dan de huiskamer. Hier nog een prachtig kozijn en hier komt dan nog een hekje voor de veiligheid, maar ik kan er nu nog makkelijk uit. Nu is de prefab woning in de fabriek helemaal klaar. Ze maken er gemiddeld zo'n vier tot vijf per dag en per jaar komen er zo'n 1200 prefabwoningen van de lopende band. Kijk, elke module staat op een plaat waarmee 'ie de hele fabriek is doorgegaan als een soort lopende band. En zo rolt hij dan ook de fabriek uit. Op naar de bouwplaats.

Hoe wordt een prefab woning gemaakt?

Een prefab woning wordt grotendeels in de fabriek gemaakt. Op de bouwplaats hoeven ze het huis alleen nog maar in elkaar te zetten. Het begint met houtskeletbouw: het maken van de houten wanden. De stopcontacten en leidingen voor water en elektriciteit worden in de fabriek al in de wanden geplaatst.

Muren compleet met stopcontacten worden in de fabriek gemaakt

Een paar dagen geleden zijn deze woningen in de fabriek gemaakt en ze zijn nu dus al onderdeel van dit gebouw. We zijn in Aalsmeer en er komen hier 56 jongerenwoningen bij en die komen dus allemaal kant en klaar uit de fabriek. En kijk, daar gaat er weer eentje. Een nieuwe module gebracht met een vrachtwagen en hier op de bouwplaats weten ze dan exact waar die nieuwe prefabwoning geplaatst moet worden. Met die hijskraan daar wordt 'ie op z'n plek gezet en het past allemaal precies. Nou heerlijk hoor, slaapkamertje, hier dan de keuken, huiskamer. Toch best wel apart eigenlijk. Vanmorgen stond dit nog in de fabriek en nu is het dus echt al onderdeel van een gebouw, alleen nog even de laatste dingen regelen. Licht moet aangesloten worden, water, warmtepomp, buiten moet het nog even mooi afgewerkt worden. En ook lekker: vloerverwarming. Best wel luxe. En natuurlijk een lekker binnentuintje. De afgelopen dagen hebben ze hier 24 modules geplaatst. Er komen er nog tien bij, hier bijvoorbeeld en daar bovenop ook en dan is dit gebouw klaar. Hier op deze plek komt ook nog zo'n gebouw en als het helemaal afgebouwd is, dan staan er hier uiteindelijk 56 prefabwoningen, kant en klaar gemaakt in de fabriek. Als je het dan niet weet, dan heb je toch eigenlijk geen idee dat dit hele complex niet hier maar in de fabriek gemaakt is? In de toekomst zal er waarschijnlijk steeds meer modulair gebouwd worden en hopelijk zorgen dit soort prefabwoningen er dan voor dat het tekort aan huizen in ons land een stuk minder wordt. Zou toch wel fijn zijn.

Hoe wordt een prefab woning geplaatst?

Een prefab huis bestaat uit in de fabriek gemaakte onderdelen die op de bouwplaats in elkaar gezet worden. Met een hijskraan worden de verschillende onderdelen opgestapeld. Zo worden de woningen snel in elkaar gezet.

Kant en klare huizen op hun plek gezet

In de oceanen is heel veel leven te vinden en ook heel veel verschillend leven, van zeepaardjes tot enorme walvissen. En wist je dat zij allemaal niet kunnen leven zonder miljarden iniminidiertjes? En wij op land ook niet. Onze planeet bestaat voor het grootste deel uit oceanen. Er is meer water dan land en er leven hele wonderlijke wezentjes. Toch weten we maar weinig over onze oceanen. En dat is raar, want we hebben die oceanen heel hard nodig voor ons bestaan op aarde. Moet je eens zien. Hoe ver ik ook die kant op kijk, ik zie echt alleen maar water. En dat is ook niet zo heel gek, want dit is namelijk een oceaan en daar is driekwart van onze planeet mee bedekt. Dus eigenlijk is de naam aarde voor onze blauwe planeet een beetje een gekke naam. We zouden het veel beter water kunnen noemen. 
Wat we wel weten over oceanen is dit. Er zit wel 1,3 triljard liter water in. Dat is 1,3 met zoveel nullen. Oceanen kunnen wel elf kilometer diep zijn, dieper dan onze hoogste berg op land en bijna 80% van alle dieren op de planeet woont er. Zelfs het grootste dier dat ooit geleefd heeft, groter dan elke dino, zwemt hier gewoon rond. De blauwe vinvis. 
Zo, dit leggen we er netjes in. Dit is Katja Peijnenburg. Zij is zeebioloog en ze weet niet alles van wat er daar beneden allemaal gebeurt, maar ze weet natuurlijk wel meer dan de meeste van ons. En samen met haar ga ik onderzoeken wat we hier voor leven kunnen vangen midden op de Atlantische Oceaan. Zeker, het is wel heel erg belangrijk, want we willen heel graag weten welke soorten hier zitten. Het is belangrijk voor ons onderzoek om te weten hoe het staat met de oceaan. En eigenlijk elke keer als ik dit netje weer uitgooi, vang ik wel weer eens wat nieuws en dan leer ik weer iets nieuws. Wow, wat vet! Ik ben dan wel echt heel benieuwd wat erin zit. Kunnen we 'm binnen gaan halen? Ja. Nou. Ja, dit is een pot met eh, water. Nou, daar zit wel van alles in. In deze pot zitten meer dieren dan je in de dierentuin tegenkomt. Dit is misschien wel de belangrijkste diergroep op aarde. Plankton. Dus dat wat hier allemaal in zit, dat zijn allemaal diertjes. Diertjes en plantjes en alles daar tussenin. Plankton is eigenlijk een soort verzamelnaam van alles wat niet tegen de stroming in kan zwemmen. Wat veel mensen niet weten is dat plankton niet per se klein is. Bijvoorbeeld kwallen zijn ook plankton. Huh? Ja. En die hele kleine algjes, die zijn verantwoordelijk voor 50% van alle zuurstof op aarde. Dus als ik nu even goed inadem, dan is 50% daarvan gewoon gemaakt door deze algjes. Ja, meestal krijgen de regenwouden en de bossen daar alle credits voor, maar we zouden het plankton net zo dankbaar moeten zijn. Zonder plankton geen vis en geen walvissen, geen dolfijnen, geen zeevogels en misschien wij ook wel niet. Dus plankton is gewoon echt superbelangrijk voor al het leven op aarde eigenlijk. Zeker, heel erg belangrijk. Als je dit onder de microscoop legt, weet je echt niet wat je ziet. Ja? Zullen we dat gaan doen? Kijken wat erin zit. Cool! 
Katja is nu het plankton wat we hebben gevangen aan het onderzoeken onder de microscoop. En dat moet best wel snel gebeuren, want plankton leeft maar heel even, maar een paar uurtjes, dus dan moet je altijd wel snel handelen. Precies. Precies daarom zijn we vaak ook wekenlang achter elkaar op zee en doen we dit onderzoek ook op de oceaan. Aan boord eigenlijk. Ja, en dan kom je ook op heel veel verschillende plaatsen op de wereld en overal is het plankton ook weer anders. Kun je dit ook bijvoorbeeld gewoon doen op de Noordzee? Zeker. Overal zit plankton, ook in de Noordzee. Alleen hier op de Azoren is het water warmer en vind je veel meer verschillende soorten. Je ziet een heleboel roeipootkreeftjes. Dat zijn die kleintjes die je zo ziet rondschieten. En in de plankton vind je wormpjes, kwalletjes en larven van allerlei zeedieren. Van zeesterren, krabben, kreeften, vissen. En dat vind je allemaal in het plankton, ook al zijn die maar een deel van hun leven plankton. Ahja, precies, want als die groter groeien, worden ze dan dus een vis of een ander soort dier. Of ze gaan naar de bodem en dan leven ze op de bodem. En je vindt hier ook soorten die je in de Noordzee niet ziet, bijvoorbeeld zeevlinders of zeeolifanten. En dat zijn de planktonslakjes waar ik onderzoek naar doe. Wow, dat klinkt echt heel cool. Maar, zeeolifanten, dan moet ik eigenlijk denken aan die hele grote dieren die zo bij de Noordpool leven. Je hebt de zoogdieren, zeeolifanten, maar je hebt ook planktonslakken, zeeolifanten en die hebben ook zo'n lange snuit, net als een olifant. Ik heb ze hier ook. Kijk hier, dit is echt de mooiste slak die ik ooit gevonden heb. Je ziet z'n hartje kloppen en je ziet dat 'ie ook hele bijzondere ogen heeft. Dit is een echt roofdier, die kijkt om zich heen naar prooien. En die lange snuit, daarom heet 'ie ook een zeeolifant, die gebruikt 'ie ook om die arme zeevlinders uit hun schelp te raspen. Of andere, soortgenoten zelfs. Kijk, hier kan je zeevlinders en de zee-engel zien. Dit zijn de zeevlinders. Hier zie je er eentje nog met zijn vleugeltjes fladderen. En dit is de zee-engel. Die heeft geen schelp, dus eigenlijk een soort zeenaaktslak. Die is veel groter. Ja, kijk, maar die zee-engel, die eet ook van die zeevlinders. Ze zien er heel engelachtig uit, maar ze zijn niet zo engelachtig als ze er uitzien, want hun kop kan open en dan komen er van die haken uit waarmee ze die zeevlinders zo uit hun schelp raspen. Wauw, dat klinkt als een soort enge alien. Ziet er ook wel een beetje zo uit trouwens. En hij is ook een beetje doorzichtig ofzo. Ja, dat zie je bij heel veel plankton, dus je kan heel vaak door plankton heen kijken en dan kan je zien wat ze gegeten hebben, of ze parasieten hebben. Niet alles wat in het plankton zit ken ik, want er zijn zoveel verschillende soorten plankton. Allemaal drijft het rond in de oceaan. Dus er zitten misschien ook wel gewoon nieuwe soorten tussen voor jou. Precies.

Wat is plankton?

Alles in de oceaan wat niet tegen de stroom in kan zwemmen, noemen we plankton. Dit zijn diertjes, plantjes en alles daar tussenin. De algjes zijn verantwoordelijk voor 50% van alle zuurstof op aarde. Plankton is niet per se klein: ook kwallen vallen onder plankton.

Een verzamelnaam voor alles wat niet tegen de stroom in kan zwemmen

Ik ga zometeen letterlijk een duik nemen in het oceaanleven. En als je een walvis of een haai ziet, dan heb je wel echt heel veel mazzel. Maar hier beneden is sowieso superveel te zien, want we gaan namelijk duiken bij een koraalrif. En koraalriffen zijn zo belangrijk dat ze ook wel het hart van de oceanen worden genoemd. Dat vind ik dan weer hartverwarmend. Stacy, wat gaan we precies zien? Nou, op koraalriffen leven ontzettend veel planten en dieren. Dat zijn er zoveel, dat ze echt belangrijk zijn voor al het oceaanleven. En wat het nog bijzonderder maakt is dat ze nog geen 1% van de hele oceaanbodem bedekken. Nog geen 1%? Nog geen 1%. Maar dat is bijna niks. Nee, dat klopt. Maar we kunnen wel echt ontzettend veel zien. Dus ik ga je zo ook een opdracht geven als we het water in gaan. Ja. Jij mag tellen hoeveel dieren je gaat zien. Of nou ja, laten we het iets makkelijker maken, hoeveel diersoorten jij kan zien. Oké, uitdaging, challenge accepted. Heel goed. Gaan we het water in? Laten we het doen. 
Koraalriffen vind je over de hele wereld, maar de mooiste vind je in tropische wateren. Hier is overal leven. Koraalriffen krijgen veel mooie bijnamen: de regenwouden van de oceaan of kraamkamers van de zee. Het is hier een komen en gaan van vissen die komen eten, zich voortplanten en opgroeien. Bijna 25% van al het oceaanleven woont hier. Nergens op de planeet, ook niet in de regenwouden, komt zoveel verschillend leven voor als hier. Maar hoe goed ik ook mijn best doe met tellen... 
Zo, dat was echt zo mooi. Maar echt, ik was op een gegeven moment bij twintig ofzo. Toen dacht ik, ik kan beter stoppen met tellen want dit is gewoon niet bij te houden. Maar waarom zit er nou zoveel leven op dat koraal? Nou ja, je zag het. Koraal heeft heel veel fijne schuilplekjes voor die beestjes. Dus daar kunnen ze goed in verstoppen. Maar er is ook heel veel eten op het koraal. Dat is natuurlijk wat de visjes lekker vinden. Hoe zit dat nou met koraal? Want ik weet, het zijn... Het lijken soms op stenen, maar dat zijn ze niet. Nee. Het zijn ook niet echt planten. Nee, dat klopt. Wat zijn het nou wel? Ja, nou, het is wel een organisme. Ja. En dat maakt een groot skelet. Maar in dat skelet woont ook een alg, dat zijn kleine plantjes. Die werkt samen met dat koraal, want die maken daar voedsel voor het koraal. Dus die werken dan zo heel goed met elkaar samen. Dus eigenlijk is koraal een plantje en een diertje in één. Ja, en dat algje, dat zorgt ook voor de mooie kleuren die je ziet. Wow, wat cool!

Hoe belangrijk is koraal?

Bijna 25% van het oceaanleven woont in het koraal, terwijl koraal nog geen 1% van de oceaanbodem bedekt. Het bevat veel eten voor vissen en kan dienen als goede schuilplek. Koraal is eigenlijk een samenwerking tussen een organisme dat een skelet maakt en een alg dat in het koraal woont en voedsel voor het koraal maakt.

Een plantje en een diertje in één

Alles op onze waterige planeet is verbonden en al het leven is op één of andere manier van elkaar afhankelijk in wat we noemen een voedselweb. En daar hebben we door alles wat wij op deze planeet doen wel erg veel invloed op. 
Hoe kan het nou dat zo'n heel klein planktondiertje, plantje zoveel invloed heeft op al het leven in de oceaan? Nou, wat je hier ziet is een voedselweb. Plankton staat aan de basis van het voedselweb. Plankton wordt gegeten door schelpdieren. Die wordt weer gegeten door kreeft, door zeesterren, door zeeslakken. Die worden weer gegeten door bijvoorbeeld kabeljauw en rog. En daarboven heb je dan de haaien, de orka’s en wij natuurlijk. En stel je nou voor, het gaat bijvoorbeeld niet zo goed met de plankton. Wat gebeurt er dan? Dan zie je dus eigenlijk dat die hele keten kan instorten. Het eten van de schelpdieren, van de zeesterren en zo alles wat daarboven zit, valt dan weg. Nee, dus dat is niet best. En aan de andere kant, als we aan de bovenkant te veel dieren wegvangen, bijvoorbeeld roofdieren zoals haaien en roggen, dan gaat het eten wat zij eten, daar krijg je dan te veel van. Dus dan krijg je bijvoorbeeld teveel zeesterren. Ja, want die worden dan niet meer gegeten door die roofdieren. Dan krijg je bijvoorbeeld heel veel zeesterren. Die zeesterren, die eten weer schelpdieren op. Als dus teveel van deze worden opgegeten door de zeesterren, dan krijg je weer heel veel plankton. Is dat dan ook erg? Want je zou denken, basis van het voedselweb, daar kan niet genoeg van zijn. Nou, als je dus weer heel veel plankton hebt en te weinig dieren die dat opeten, dan sterft die massaal een natuurlijke dood. De planktondeeltjes worden afgebroken door bacteriën. Die gebruiken daar weer zuurstof voor. En als er te veel zuurstof wordt gebruikt, dan krijg je eigenlijk weer zo'n zuurstofloze giftige groene soep. Dus als je teveel van een bepaalde groep wegvangt, dan kan ook de functie die die groep heeft daarmee wegvallen. Is er iets wat we eraan kunnen doen? Ja, absoluut. We kunnen natuurlijk zorgen dat de zee zichzelf kan herstellen door vooral niks te doen op bepaalde plekken, gewoon niet te vissen. En natuurlijk moeten we met z'n allen heel hard werken om klimaatverandering tegen te gaan. Dat is heel belangrijk voor gezonde oceanen. En die gezonde oceanen, die gaan ons ook weer helpen in het gevecht tegen klimaatverandering. Dat vind ik een hele goeie.

Het voedselweb van de oceaan

Plankton staat aan de basis van het voedselweb. Dit wordt gegeten door schelpdieren, die weer gegeten worden door kreeft, zeesterren en zeeslakken. Daarboven staat kabeljauw en rog, en helemaal bovenaan haaien, orka’s en de mens. Deze keten van voedsel moet in evenwicht blijven.

Van plankton tot haaien en orka’s

Nou heb ik net op het koraalrif superveel leven gezien. Veel visjes, veel andere kleinere dieren. Maar wonen hier nou ook grotere zeedieren? Ja zeker. Je hebt hier haaien, dolfijnen en ook zeeschildpadden. Die komen natuurlijk hier omdat er heel veel vis is, dus heel veel eten en dat vinden ze fijn. Veel van die grote vissen planten zich hier ook voort. Dan gaan ze weer weg als ze groter zijn en dan komen ze soms terug en dan gaan ze zich weer voortplanten. Maar waar blijven ze dan? Ja, dat weten we niet altijd. Maar er is niet zo lang geleden door de zeeschildpaddenbeschermers een GPS-tracker geplaatst op een schildpad en die heet Flappie. En van Flappie weten we nu dat hij in Nicaragua aan het rondzwemmen is. Dat is 1500 kilometer hiervandaan. Zo, maar dat is echt best wel ver. Ja, dat is heel ver hier vandaan. En dan komt 'ie soms ook wel weer gewoon terug om hier zijn eieren te leggen. 
Kijk, hier hebben die zeeschildpaddenbeschermers waar ik het net over had een nest gevonden. Ze zijn aan het kijken hoeveel eitjes er liggen en of er nog jonkies zijn. Nee! Ik zie het! Er zijn nog een paar jongen en die proberen zichzelf uit het nest te graven. Deze kleintjes zaten vast achter de wortels. De moederschildpad zoekt natuurlijk beschutting, dus ze legt haar eieren onder de bosjes. Maar dan betekent het wel dat er soms wortels zijn, dan hebben de kleintjes moeite om eruit te komen, die blijven vastzitten achter de wortels. En daarom hebben we hier nog wat achterblijvers. Op zich wel een hele slimme plek voor een schildpad om een nest te maken. Heel veilig, superveilig. 
Hoeveel eieren legt een schildpad? Deze soort rond de 150. Wow, 150 baby's van een schildpad? Ja.
Je verwacht zo'n eierschaal van een kip ofzo, maar dit is gewoon beetje schuurpapier. Superzacht. Deze is nog vol. Ah. Dus die heeft het niet overleefd. Lijkt wel een golfballetje. Nou zijn dit dus zeeschildpaddenbeschermers. Is het dan zo dat het slecht gaat met de zeeschildpad? Dat ze echt beschermd moeten worden en andere grote zeedieren ook? Ja, nou, door de opwarming van de aarde kan het koraal ook verdwijnen. En dan hebben deze zeeschildpadjes geen eten meer en plekjes waar ze kunnen verstoppen. Maar wat wel een gevaar is voor deze beestjes, is dat door klimaatverandering ook het zand warmer wordt. En daardoor komen er steeds meer vrouwtjes. En als er alleen maar vrouwtjes zijn, dan weten we niet of er genoeg mannetjes zijn om nog meer babyschildpadjes te maken. Dus de temperatuur van het zand heeft invloed op of er een mannetje of een vrouwtje uit het eitje komt? Ja, dat weten we nu. Wow. Maar ja, inderdaad, zonder mannetjes geen baby's. Maar kunnen ze dan niet gewoon een kouder strand opzoeken, in Nederland of zo? Nou, misschien wel in de toekomst, maar dat doen ze nu nog niet omdat het daar nog net wat te koud is. Maar ja, wie weet dat ze zich nog zullen aanpassen. 
Nou, daar gaan ze, freedom. Ga maar. Oh, een soort wedstrijd is het, wie is het eerste bij de zee. Zo leuk! Nou, dit is wel echt het hoogtepunt van deze trip jongens. Ik heb dit echt nog nooit meegemaakt. Dag jongens! Meisjes.

De toekomst van de zeeschildpad

Zeeschildpadden leggen hun eieren op het strand. Sommige jonkies hebben moeite zichzelf uit te graven en worden een handje geholpen. De temperatuur bepaalt of er een mannetje of een vrouwtje uit het ei komt. Hogere temperaturen zorgen voor steeds meer vrouwtjes.

Beschermers helpen jonge schildpadjes een handje

Je hebt vast weleens gehoord van de plastic soep omdat er superveel plastic ronddrijft in de oceaan en heel veel dieren en ook koraalriffen hebben daar last van. Want sommige dieren, zoals een schildpad bijvoorbeeld, die kan een plastic zakje aanzien voor voedsel, voor een kwal, en dan kan het gewoon zijn dat 'ie daar een hapje van neemt. En koralen zijn zelfs dol op plastic. Maar ja, dat is natuurlijk helemaal niet goed voor ze. Stacey, ik zie hier eigenlijk helemaal niet zo veel plastic. Hebben jullie hier bij Bonaire dan geen plasticprobleem? Ja, juist wel, enorm. En dat zie je hier misschien niet, maar aan de kust wel. 
Hoi. Nou, we zijn hier met Carolyn en Carolyn organiseert op Bonaire beach cleanups en dat betekent dat zij de stranden gaat schoonmaken, maar ook de kustlijn, om bij te houden hoeveel plastics nou eigenlijk op Bonaire aankomen. Okee. En om een beetje een gevoel te krijgen van hoeveel plastic op Bonaire ligt, gaan wij vandaag ook het strand schoonmaken. Okee. En dan gaan we een wedstrijdje doen wie het meeste plastic binnen 20 minuten kan verzamelen. Wedstrijdje, okee dan, hou ik van. Drie, twee, een, go! Wat een troep joh. Plastic bekertje. Allemaal kleine stukjes. Het valt gewoon helemaal uit elkaar. Nou, ik vind het best wel bizar hoeveel we eigenlijk al gevonden hebben in twintig minuutjes tijd. Waar komt dit allemaal vandaan? Het meeste komt aanspoelen. Kijk, op deze staat dat 'ie helemaal uit Brazilië komt. Zo! En deze komt uit Colombia. Maar dat is best wel ver weg. Dat is heel ver weg. En deze is uit Maleisië. Dat is toch niet normaal, dat is gewoon de andere kant van de wereld. Dus je zou denken dat mensen hier misschien alles uit het raam gooien. Dat is niet zo. Het plastic dat we hier vinden, dat kan echt van overal komen. Douchespul, kitspuit, slippers, zolen, deze toch ook heel veel. Maar, nou zou je denken, het ligt hier allemaal zo aan de kust en wij ruim het nu op dus dan hebben ze er daar geen last meer van. In de zee hebben ze er dan geen last meer van. Maar ja, de dieren die aan de kust leven wel, bijvoorbeeld de krabbetjes of andere schildpadden die dan aan wal komen. Vogels, die kunnen er nog wel onder lijden. En wat je ook ziet is dat er soms gewoon nog diertjes aan groeien. Oh ja. Die gebruiken dit gewoon als een soort huis. Ja, daar lijkt het wel op. En dit gaat helemaal stuk. En al deze ministukjes plastic, dat verdwijnt dan weer gewoon in zee en dat noemen we microplastics. En dat eindigt dan toch weer op die koraaltjes en de beestjes die dat eten. Ja, dus dan hebben ze daar uiteindelijk toch ook in de oceaan wel last van. 
Carolyn, hoeveel vind jij gemiddeld bij een beach cleanup? Meer dan 15000 stukjes. Zoveel? Dat is toch niet normaal? Maar wat kunnen we hier nou aan doen? Nou, waar we heel hard aan werken is andere eilanden overtuigen om ook minder plastic te gebruiken. Als we samenwerken dan kun we het probleem oplossen. Maar dat geldt eigenlijk voor iedereen over de hele wereld. Iedereen, over de hele wereld. Als iedereen minder plastic gebruikt, dat gaat het probleem oplossen. Okee, en dan de laatste vraag, wie denk je dat er gewonnen heeft? Ik denk dat Janouk de winnaar is. Ja, mijn tas? Hij zit ook wel echt heel, heel vol. Je hebt hard gewerkt. Allemaal hard gewerkt. Zeker. Lekker bezig. High five. Minder plastic gebruiken, daar gaan we voor.

Hoe komt plastic afval op het strand terecht?

Op het strand van Bonaire ligt veel plastic. Plastic afval dat in de oceaan belandt, spoelt daar aan. Plastic soep is niet goed voor dieren en koraal. Daarom helpt Janouk mee met een beach cleanup: plastic afval verzamelen om het strand schoon te maken.

Wedstrijdje plastic opruimen op Bonaire

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos