Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Kijk, Casper. Jou moet ik hebben. Jij bent de melkprofessor, dus jij kan ons vast vertellen hoe gezond deze plantaardige dranken nou eigenlijk zijn? Jazeker kan ik daar wat over vertellen. Als je kijkt naar koemelk, dan zit daar calcium in, B-vitamines zitten erin, er zit veel eiwit in. Daar verschillen deze plantaardige dranken in. Aan sommigen wordt dat wel toegevoegd, vooral de mineralen en vitamines. Ja precies, hier zie ik het staan. Bron van calcium, vitamine B12 en D2. Ja, precies. Maar op eiwitvlak zitten er hele grote verschillen tussen die producten. Bijvoorbeeld soja komt heel dicht in de buurt van koemelk. Terwijl, als je bijvoorbeeld naar rijstdrink kijkt, dat is gewoon twintig keer minder. Twintig keer minder? Zo. Haver, ook daar zit nog steeds tien keer minder in dan in koemelk. Eigenlijk alleen de erwten en de soja komen qua hoeveelheid eiwit in de buurt van koemelk uit. 
Eiwitten vormen de bouwstenen van het leven en zijn daarom heel belangrijk voor je gezondheid. De eiwitten in deze drankjes zorgen voor de witte kleur van het drankje. En anderzijds, hoe minder eiwit erin zit, hoe wateriger het drankje is. Tijd voor een testje. Okee, laten we kijken hoe de soja het doet. Okee, ik zie een beetje licht op het papiertje verschijnen en dan gaan we nu naar de rijst, want die heeft de minste eiwitten. Even zien wat voor een licht daar doorheen komt. Oh, zo! Ik zie nu echt veel meer licht op het papiertje. Dat klopt, rijstdrank is veel wateriger doordat er zo weinig eiwit in zit. Ja. En doordat het zo waterig is, komt er ook veel meer licht doorheen. Nou, geslaagd testje dit. 
Wat hebben we nou eigenlijk aan al die verschillende soorten plantaardige dranken? Nou, dat hangt weer van het product af. Sommige die zijn duurzamer dan koemelk, zoals bijvoorbeeld sojadrink, terwijl dat ook nog steeds een voedzaam product is. Maar andere producten zoals bijvoorbeeld amandelmelk, daar is heel veel water voor nodig om die amandelen te kweken, dus da's al een minder duurzaam product. Ja. Dus ja, daar schiet je ook niet zo heel veel mee op. Dus dan is zo'n sojadrank waarvan de soja verbouwd is in Nederland, zo lokaal mogelijk, is dan dus duurzamer dan koemelk. En het heeft ook nog eens de juiste voedingswaarden. Precies. Wauw! 
Hee jongens. Hee. Jullie houden je dus ook nog gewoon bezig met de koeien. Ja, klopt. Ja, wat ons betreft kan het heel goed samen. Misschien doordeweeks een glaasje plantaardige melk en in het weekend een glaasje koemelk van deze dames. Nou, dan kom ik nog een keer terug om die te proeven, maar voor nu neem ik lekker mijn flesje sojamelk mee. Dankjewel jongens. Geniet ervan! Doei hè, dag dames. Was gezellig.

Is plantaardige melk gezond?

Programmalogo's

In melk zit calcium, B-vitamines en eiwitten. Aan sommige plantaardige dranken worden mineralen en vitamines toegevoegd. Er zitten wel verschillen in hoeveel eiwit er in een glas melk zit. Bij rijstdrink is dit heel weinig. Melk van erwten en soja komt wel in de buurt van koemelk.

Verschillende hoeveelheden eiwitten, calcium en B-vitamines

Ik krijg mijn eigen schoen en het leer is ook al uitgekozen. En nu kan eindelijk het ontwerpen beginnen. En dat, dat gebeurt hier bij de computer. Hier worden de ontwerpen en de tekeningen gemaakt en aan de hand daarvan worden de patronen gemaakt. En als dat klaar is, dan kan het maken van de schoen beginnen. De patronen die je op dit scherm ziet, die worden daarboven boven via de beamer op een spiegel geprojecteerd en die belanden zo op dit leer en daar worden ze nauwkeurig uitgesneden en krijg je een stukje leer. En dit past weer perfect op m'n schoen. Een. De losse onderdelen worden hier aan elkaar gestikt. En dan krijg je zo'n slappe schoen. Dat noemen ze de schacht. De schacht gaat de oven in en dat zorgt ervoor dat het leer lekker soepel wordt. De schacht gaat nu over de leest heen en wordt vastgelijmd aan de binnenzool. Dan worden er nietjes ingeslagen. Leesten zijn dus heel belangrijk, want het is de basis van de schoen. Je hebt schoenen met een spitse vorm, maar ook met een ronde vorm. En zo heb je dus ook die leesten nodig die die vorm hebben. Een ronde vorm en een spitse vorm. Maar je moet die leesten ook nog in allerlei schoenmaten hebben en daarom liggen hier duizenden leesten. Kijk, bij deze schoen zit er nog overtollig leer op. Dit overtollige leer, dat wordt helemaal weggehaald. Voordat de zool erop komt, wordt het leer nog in een juiste kleur geverfd en dat gebeurt hier. Als de kleur erop zit, wordt 'ie geborsteld. Daarna wordt de onderkant verder opgevuld met kurk. En dat kurk is niet voor niets, want kurk zit lekker zacht en is flexibel. En dan komt de zool onder de schoen. Hier wordt de zool dus echt op de schoen gestikt. Ik mag het ook proberen, let's go. Oeh, dat bochtje is te moeilijk, dat laat ik over aan de vakmensen. En als je goed kijkt, zie je dat de onderkant niet plat is, maar er zit een welving op. En deze welving, dat komt door de vorm van deze leest. Hier zie je precies hetzelfde en dit wordt extra aangedrukt in dit apparaat. Nou de leest kan eruit en het enige wat er nog op moet is de hak. De hak wordt erop gespijkerd en geschuurd en met deze schuurmachine worden de hoekjes van de hand eraf gehaald. En dat is handig, want als je een nette broek of een pak aan hebt, dan blijven ze niet in je zoom steken. Nog wat laatste puntjes op de i. De zool lakken, mooi borstelen en inlegzooltjes erin. En dan kunnen de schoenen de doos in. En dan heb je schoenen van Nederlandse bodem. Ja, maar het allerbelangrijkste: zitten ze lekker? Ze zitten heerlijk. Ik ben er blij mee. Ze zijn mooi hè?

Hoe worden schoenen gemaakt?

Nizar gaat op bezoek in de schoenfabriek. Eerst wordt een schoen ontworpen. Van dit ontwerp wordt een patroon uitgesneden uit leer. De losse onderdelen worden aan elkaar gestikt en vastgelijmd aan de binnenzool. Daarna wordt de zool onder de schoen gestikt en de hak eronder vastgemaakt.

Een nette herenschoen van leer

Deze kas staat in het Westland. Dat noemen ze ook wel de Glazen Stad, vlakbij Den Haag. Deze kas is echt gigantisch. Elf hectare, dus bijna net zo groot als 22 voetbalvelden. Maar ja, dat moet ook wel, want dit bedrijf levert microgroenten aan 70.000 restaurants in heel Europa. Dus ja, wat hier gekweekt wordt, dat ligt gewoon over een paar dagen op het bord in Londen, Parijs en Rome. Zo snel gaat dat. Maar Stijn, waarom nou eigenlijk een kas? Plantjes hebben drie dingen nodig om te groeien: warmte, licht en water. En in deze kas kunnen wij geven wat die planten nodig hebben. Dus wij geven water wanneer het nodig heeft, hebben licht wanneer het nodig heeft en het is er altijd lekker warm. Precies. En dan kun je dus het hele jaar door geven wat ze nodig hebben en dan ben je niet afhankelijk van het weer. Nee, dus zo zorgen wij voor de beste omstandigheden voor onze mooie plantjes. Kijk, dit is onze traditionele kas, maar we hebben een kas waar we nog veel meer techniek hebben toegepast. Oké. Wow! Zo, gaaf hè? De kas van de toekomst. Dit paarse licht bestaat eigenlijk uit blauw en rood licht. Het blauw zorgt ervoor dat het plantje klein wil blijven en het rode zorgt dat het plantje wil gaan groeien. En omdat 'ie dan zo hard moet werken, krijgt hij een hele mooie smaak. En LED is natuurlijk duurzamer, kost minder energie. Deze kas is ook superzuinig. Gebruikt helemaal geen CO2? Nee, wij gebruiken geen fossiele brandstof, dus CO2-vrij. Wauw. 
Microgroenten zijn eigenlijk plantjes van pas een paar dagen oud. Ze zijn pas net begonnen met groeien, met ontkiemen. Daarom noem je ze ook wel kiemplantjes. En dat begint natuurlijk allemaal eerst met een zaadje. Deze blauwe bakjes worden gevuld met papierpulp, dat is een hele vezelige, vochtige substantie. Dit is echt de perfecte voedingsbodem. En dan komen de bakjes hier onder de zaaimachine terecht en die zorgt ervoor dat alle zaadjes worden verdeeld over de bakjes. Maar dat gebeurt nog niet altijd helemaal perfect en daarom wordt er ook altijd nog een beetje met de hand bijgezaaid als dat nodig is. Kijk, hoppa.
De eerste paar dagen brengen de zaadjes hier door onder een doek, want een plantje heeft pas iets aan licht op het moment dat hij blaadjes krijgt, want dan kan die de energie van de zon opslaan. Maar in de natuur begint een zaadje in de grond, in het donker en hier bootsen ze dat na, zo, onder een doek. Kijk, hier begint het ontkiemingsproces en je ziet ze al een heel klein beetje groeien. In de natuur gebeurt dit dus onder de grond, maar hier onder een doek zonder licht en zonder water. Maar gelukkig heeft het plantje wel een beetje hulp, want de moederplant heeft namelijk heel veel goede voedingsstoffen meegegeven aan het zaadje om zo de eerste paar dagen door te komen. Nou, ga nog effe lekker verder groeien. En zo kan het plantje uiteindelijk wortels gaan maken en dan na een paar dagen ook blaadjes en dan kan het doek eraf. Kijk, en dan zul je zien dat dat plantje worteltjes heeft om water mee op te nemen en kleine blaadjes om het zonlicht mee op te slaan. En op die manier kan ie dus gewoon makkelijk zelf verder groeien. En in de kas groeit zo'n kiemplantje dan uiteindelijk uit in één of twee weken tot een microgroente. Daarna zijn ze klaar om ingepakt en vervoerd te worden naar een chefkok ergens in Nederland of in Europa.

Hoe worden microgroenten gekweekt?

Microgroente, zoals tuinkers, wordt gekweekt in een kas. Daar krijgen ze warmte en water wanneer ze het nodig hebben. In de kas is rood licht zodat de plantjes gaan groeien en blauw licht zodat ze klein blijven. De plantjes worden geoogst als ze pas een paar dagen oud zijn.

Knapperige kleine plantjes van een paar dagen oud

Hoe weet zo'n pilletje, zo'n pijnstiller nou precies waar die moet zijn? En hoe zorgt hij ervoor dat we geen pijn meer voelen? Daarom ben ik hier op de kartbaan. Want stel je voor dat die hele kartbaan het menselijk lichaam is. Dan beginnen we bij de start. Dat is de mond, want daar neem je het pilletje in. Daar komt geluidsman Joris al aan, die komt me even helpen. Kijk eens, pilletje voor jou. Joris zorgt ervoor dat het pilletje via de keel en de slokdarm uiteindelijk bij de maag terechtkomt. Effe remmen! Top. Daar in de maag wordt het medicijn vaak door het maagzuur in kleine stukjes gebroken. Dan moet er iets belangrijks gebeuren. De medicijnbrokjes moeten door de darmwand de bloedbaan in, zodat het bloed het overal naartoe kan vervoeren, door het hele lichaam. Als dat medicijn goed gemaakt is, dan passen die medicijn brokjes precies door de gaatjes van de darmwand heen. Okee. Ik wil naar de pijnplek. Geen bestemming gevonden. De pijnplek. Geen bestemming gevonden. Dan zoek ik het zelf wel. Ik ga de bloedbaan op, op weg naar de pijn. Maar eerst moeten we nog langs de lever zien te komen. Dat is een soort checkpoint, een controlepost. Stop. Het is net als op een vliegveld. Hier wordt de bagage gecontroleerd. Alles wat niet in het lichaam thuishoort, dus vreemd is, haalt de lever eruit. Kak, die moet ik inleveren. Maar nou hebben ze die pil zo gemaakt dat ik een flinke kans heb dat ik d'r toch wat doorheen gesmokkeld krijg. Ik mag door, de bloedbaan op, maar waar de pijn zit, dat weet ik niet precies en daarom drop ik overal maar wat. Oef, zo. Nou kijk jongens, hier. Die medicijnen zijn dus ook hier aangekomen. En die zijn dus via de bloedbaan door het hele lichaam verspreid. En nu moeten we gaan kijken of die pijnstillers precies op de ingang passen van de pijndetective. Als dat medicijn goed gemaakt is, dan past 'ie precies in de ingang van die pijndetective. En als je dan dus die stofjes hebt die aankomen, die vallen dus niet meer door die pijndetective heen. En dus slaat dit wipwapje niet meer door en dus heb je ook geen pijn meer.

Hoe werkt een pijnstiller?

Als je een pijnstiller inneemt, komt deze via de maag, de darmen en de lever in je bloed terecht. Via de bloedbaan wordt het in je hele lichaam verspreid. Omdat overal een beetje aankomt, kunnen de stoffen op de plek waar het nodig is het pijnsignaal blokkeren.

Een pijnstiller weet ook niet precies waar de pijn zit

Zo. Hee. Jij kan mij laten zien hoe je dus van sojabonen sojamelk maakt. Dat kan ik jou laten zien. Okee, top! Staat je goed, Janouk. Bedankt! Vertel. Om te beginnen, we hebben net de soja van het land gehaald. Dus we hebben hier de droge sojaboon. Ja. En dan gaan we naar stap twee. Het weken van de boon. Gaan we ze in water leggen en je ziet dat ze een stuk groter zijn geworden. En zachter. En zachter. Dan gaan we de geweekte bonen die we dus net hadden, die gaan we nu met water samen tot een slurrie mengen. Hoe? Een slurrie. Slurrie? Slurrie. Okee. Dus sojaboontjes, hop, water erbij in. En dan gewoon malen. Keihard mixen? Ja, succes! Bedankt! Is gewoon hard werken dit, hoor. Ja, gaat de goeie kant op. Is 'ie al goed? Dit ziet er goed uit. Het ziet er een beetje uit als een enorme dikke milkshake. Okee, en nu gaan we zeven. Okee, check. Nou, hebben we een zeef nodig. Hatseklats. Zo. 
Nou, we hebben al best wel wat toch? Ja, volgens mij ook. En dan hebben we sojamelk van Nederlandse bodem. Verser dan vers! Verser dan vers. Dit is het moment van de waarheid, jongens. Ja, het is romig, vettig is 'ie, vol en het smaakt een beetje... Ruikt ook wel een beetje naar noten, een beetje nootachtig. Goedgekeurd hoor. Mooi. Zeker. Kijk. Geweldig. Dop erop. Yes! Die zit, nice. Zelfgemaakte sojamelk. 
Hoppa. Zo. Naast soja kun je ook van andere plantaardige gewassen een melkachtige drank maken. Wat dacht je bijvoorbeeld van erwtenmelk, amandeldrink, rijstmelk, haverdrank en kokos? Hmm... Mmm!

Hoe maak je sojamelk?

Sojamelk is plantaardige melk en komt niet van koeien, maar van soja. Sojabonen worden geweekt in water, gemixt en gezeefd. Dan houd je een romig, vettig, nootachtig drankje over.

Sojabonen mixen tot melkachtig drinken

Hee, Nancy. Hai. Nancy, waar komt racisme nou eigenlijk vandaan? Ja, je zou eigenlijk kunnen zeggen, uit Europa. Al in de 17e eeuw en eigenlijk misschien al eerder, gingen Europeanen buiten Europa gebieden veroveren. Dat noem je koloniseren. En daar kwamen ze allemaal mensen tegen die er heel anders uitzagen dan zij, bijvoorbeeld helemaal zwart waren, maar ook hele andere gebruiken hadden. Dus ze gingen dat eigenlijk ook een beetje rangschikken en zeggen: wij als witte Europeanen zitten eigenlijk helemaal bovenin. Wij zijn wel het beste. Dat is een idee dat eigenlijk nog steeds door sommige mensen wel wordt geloofd. 
En wat gebeurt er hier? Hier zie je dat er Afrikaanse mensen, mannen en vrouwen gevangen zijn genomen, op een schip worden gezet en dan meegenomen worden naar Amerika en de Cariben. En daar worden ze dan eigenlijk verder verkocht als slaven. En dan moeten ze keihard aan het werk op een koffieplantage of een suikerplantage. En ze worden ook gebrandmerkt door hun eigenaar, zodat de eigenaar weet: deze hoort bij mij. En ze moeten zo hard werken dat ze zich soms ook letterlijk doodwerken. Ze werden dus niet gezien als mensen, maar als handelswaar. Ja, klopt, als handelswaar en als vee, zou je bijna kunnen zeggen. Maar niet als mensen. 
Nog niet zo lang geleden hadden veel landen racistische wetten. Zo was er in Zuid-Afrika bijvoorbeeld apartheid. Witte en zwarte mensen waren van elkaar gescheiden. De zwarte mensen hadden minder rechten. Ze mochten bijvoorbeeld niet stemmen en mochten op bepaalde plekken niet komen. En in de Verenigde Staten was dat ook zo. Zwarte en witte kinderen mochten bijvoorbeeld niet naar dezelfde scholen en mensen met een donkere huidskleur moesten achter in de bus zitten op de slechtere plekken. Sterker nog, als iemand met een witte huidskleur op hun plek wilde zitten, moesten ze opstaan. 
Op 1 december 1955 was er een vrouw, Rosa Parks, die streed tegen al dat onrecht. Ze vond dat zwarte mensen hetzelfde behandeld moesten worden als witte mensen. Ze weigerde haar plek in de bus af te staan aan een wit persoon. Logisch, zou je nu misschien denken, maar in die tijd supermoedig. Ze werd erom gearresteerd, maar haar actie werd wel wereldnieuws. Samen met vele anderen streed Rosa voor gelijkheid. 
Gelukkig is er heel veel veranderd vergeleken met vroeger. Slavernij is bijvoorbeeld afgeschaft. Gelijke rechten zijn nu in de grondwet echt opgenomen. Dus we hebben allemaal dezelfde rechten nu. Maar ondanks dat het in de wet staat dat we allemaal gelijk zijn, worden mensen nog wel ongelijk behandeld. 
Ja, dat klopt. Je moet het eigenlijk vergelijken met onkruid. Als je dat niet helemaal weghaalt met wortel en al, dan blijft dat onkruid doorgroeien. En het is daarom ook iets waar we met z'n allen echt aan moeten blijven werken om te zorgen dat dat onkruid, die wortels van dat racisme ook wegblijven.

Hoe is racisme ontstaan?

Europeanen veroverden in de 17e eeuw gebieden buiten Europa. Daar kwamen ze mensen tegen die er anders uitzagen dan zij. De Europeanen vonden zichzelf beter dan die andere mensen en namen Afrikaanse mensen gevangen om ze te laten werken als tot slaaf gemaakten. Nog niet zo heel lang geleden hadden veel landen racistische wetten, waarbij zwarte mensen minder rechten hadden.

Europese kolonisten vonden zichzelf beter dan anderen

Niet elke vlag staat symbool voor een groep, een land of een organisatie. Sommige vlaggen vertellen je een boodschap. Deze bijvoorbeeld, die vertelt dat je gefinisht bent en deze witte vlag die vertelt dat je je over wilt geven. Dat je een wapenstilstand wil. Soldaten die een witte vlag dragen of ermee zwaaien, mogen niet worden aangevallen. Doe je dat wel, dan wordt het gezien als een oorlogsmisdaad. Dat vlaggen een goed middel waren om een boodschap door te geven, dat wisten ze in de scheepvaart al veel langer. Nu gebruiken we mobiele telefonie en internet om berichten te versturen. Maar die mogelijkheid is er nog niet zo heel lang. Om toch een bericht van het ene schip naar het andere schip te sturen, waren vlaggen heel goed middel. Er bestaat nu zelfs een echte vlaggentaal. Ah, daar moet ik zijn. Hoe ik dat weet? Nou, de blauwwitte vlag, dat is de Blue Peter, oftewel de blauwe Peter. Die wordt gehesen als het schip op punt van vertrekken staat. Dat de scheepvaart al vroeg gebruik maakte van vlaggen is niet vreemd. Ieder schip moest goed herkenbaar zijn om te zien of het een vriend of een vijand was. We staan hier op een Nederlands schip, vandaar dat er een Nederlandse vlag hangt en daarachter zie je de Portugese vlag. Dus dat is een Portugees schip.
 Hee Lisa. Hee! Hoi, jij bent korporaal bij de marine en jij kunt mij vast vertellen waarom vlaggen zo belangrijk zijn, of misschien wel beter, waren. Vlaggen zijn nog steeds heel erg belangrijk bij de marine. We kunnen er nog steeds mee communiceren. Dat is ontstaan in ongeveer 1850. We hadden toen niet de beschikking over satellietcommunicatie of een mobieltje. Maar we zijn nu een stuk verder. Dit is een spiksplinternieuw marineschip en ik zie hier nog allemaal vlaggen. We gebruiken het nog steeds als wij in stilte willen communiceren, dus geen radiosignalen willen uitzenden zodat de vijand ons anders kan achterhalen. We gebruiken dit bijvoorbeeld dagelijks nog in de haven. En deze betekent dus dat we olie aan het laden zijn, of munitie. Als iemand varend van het schip valt, kan je deze vlag hijsen, de Oscar. Dan hebben we een probleem. Dan is er echt een probleem. Ja, dan ligt er iemand in het water. Maar dit zijn heel veel vlaggen. Hoe onthoud je dat nou allemaal? Wij hebben hier het internationaal seinboek. Internationaal seinboek, dus dat geldt in elk land. Elk land heeft dit boek. Ja. Okee. Dus jullie gebruiken de vlaggen als de communicatie wegvalt. Ook als een Portugees bijvoorbeeld geen Engels kan. Maar ook voor jullie eigen codes, toch? Ja, onze eigen geheime codes. Geheime codes? Want wij willen bijvoorbeeld niet over de marifoon gaan vertellen dat wij iemand gaan aanvallen. Want dan weet iedereen het. Dan weet iedereen het. Dan kunnen wij met geheime codes seinvlaggen ophangen en dan weet de vijand niet wat wij gaan doen, maar onze vriendelijke eenheden weten het wel. Okee, en dat staat dan hierin? Dat staat allemaal in dit boek. Nou, ik ben hartstikke vriendelijk, dus ik ben wel benieuwd wat er in staan. Dat gaan we dus niet doen. Maar waarom niet? Jij bent niet van de marine. Das effe jammer. 
Een rode en een rood-gele vlag. Even kijken wat dat is. De Bravo en de Oscar. Wij gaan parachute springen. Ze geven dus de boodschap dat ze gaan parachute springen en daar hebben ze geen mobieltje voor nodig. Hee, dat zijn gewoon vier vlaggen. De patiënt heeft een blindedarmontsteking. Ja, dat kan natuurlijk ook gewoon gebeuren aan boord. Maar dat ze met vier vlaggen zo'n specifieke boodschap door kunnen geven, dat is wel bijzonder. Rood witte vlag met verticale strepen. Einde missie, we gaan weer naar huis. Okee, wel thuis, Lisa.

Hoe geven schepen boodschappen door via vlaggen?

Vroeger was er nog geen telefoon of internet om boodschappen te versturen. Om toch een bericht van het ene naar het andere schip te sturen, zijn vlaggen een goed middel. In het internationale seinboek staan de betekenissen van de vlaggen, zodat alle landen het begrijpen.

Vlaggentaal van de marine

Hallo, ik ben Lotte en ik ben dol op kaas en mijn vraag is: kun je ook het korstje van de kaas eten? Het geheim van de kaas en de korst, dat zoek ik vandaag uit op deze biologische kaasboerderij. En het begint allemaal met een bekertje rauwe melk van deze dames. Boeren Jan en Evert maken een biologische kaas hier in het dorpje Stuifzand in Drenthe. Evert maakt de kazen allemaal zelf en daarvoor gebruikt ie rauwe melk, vers van de koe, en daar gaat dan zuursel bij en stremsel. He, wat is dat? Stremsel heb ik er nog net erbij gedaan. Dat is zorgt ervoor dat de melk dik wordt en het zuursel zorgt er vooral voor dat de kaas langer houdbaar is. Snijden is nodig om de vaste stof, de eiwitten en vetten in de melk, weer te scheiden van het water in de melk het vocht. Oke. De wei uiteindelijk, da's de wei. Dat is het groene wat je nu ziet. Ja, de stukjes die in de wei drijven, dat is de uiteindelijke kaas. Dat heet nu nog wrongel. En de wrongel gaat nu in deze kaasvaten. Met deze pers worden de laatste restjes wei eruit gedrukt en dan krijg je een mooie stevige kaas. Dan gaan de kazen nog een aantal dagen in een bad met zout, het pekelbad. En daar krijgen de kazen een nog betere smaak van. Als de kaas klaar is, dan moet hij eerst weken en soms zelfs maanden in deze kaaskamer blijven liggen om te rijpen. Maar goed, je kan zo'n kaas niet zomaar gewoon laten liggen, want dan droogt ie uit en daar wordt ie heel hard van. Er is nog een belangrijke reden en dat is schimmel. Schimmels zijn micro-organismen, hele kleine levende deeltjes. Sommige schimmels maken gifstoffen aan. Een soort schimmelpoep en als je dat eet, dan kun je behoorlijk ziek worden. Om ervoor te zorgen dat de kaas niet vol met schimmel komt te zitten en om ervoor te zorgen dat ie niet uitdroogt, komt er een laagje coating overheen. Dat is een soort van plastic laagje. Dus ik breng een heel dun laagje aan van deze kaascoating en dan kan die vandaag drogen en dan pak ik hem morgen weer terug en dan doe ik de andere kant. En hoeveel laagjes heeft zo'n kaas nodig voordat het goed is? In vier weken doe ik het ongeveer vijf keer aan beide kanten. Nou, de kaaskorst. Die kunnen we dus niet eten, want dat is een soort van plastic laagje. Maar hoe zit het dan met die donkere rand hier aan de buitenkant? Ja, ja die donkere rand is ingedroogde kaas. En ja, die kun je dus heel goed eten. Dus alleen dit vliesje, die kunnen we niet eten. Dat is dus het randje wat ik ook in de kaaslokaal heb opgesmeerd. Die moet je niet in je mond doen. Maar de rest...De rest eet je gewoon. Is gewoon eetbaar. Ja, stukje proeven? Gaan we doen. Ik snij een stukje voor je af. Mmm. Mmm. Korstje is wel harder, maar smaakt gewoon supergoed.

Kun je de korst van kaas eten?

Aan de buitenkant van het stuk kaas bij jou in de koelkast zit een oranje laagje. Dat is een plastic coating die de kaas beschermt tegen schimmels en uitdroging. Niet om op te eten dus!

Een oranje laagje plastic

Huh?! Consequent. Wat is dat? Stel: je zit lekker op je schermpje, maar dan is je schermtijd voorbij. Ahhh nog even. Nee! Voor deze ene keer? Neehee. Ahhh. Je moeder pakt je scherm af, want je moeder is consequent. Wie consequent is, doet dingen steeds op dezelfde manier. Je moeder pakt altijd na een uur je schermpje af. Nou moe. Ik eet geen gele snoepjes. Als je consequent bent, doe je wat je zegt. Ik zal nooit een bril nemen. Wat er ook gebeurt. Nooit. Lenzen dan misschien? Gezellig, feessie! Ik vind feestjes echt aso. Met de politie? Als je consequent bent dan gedraag je je op een manier die past bij wat je eerder hebt gezegd of gedaan. En als je zelf jarig bent is een feestje zeker niet aso? En dat is dus niet consequent. Oh. Soms is consequent zijn best moeilijk. Taart? Ehm...oke! En soms is het gewoon leuker om niet consequent te zijn. Ik ga sowieso heel de dag binnen spelen. En soms veranderen de omstandigheden, waardoor consequent zijn nergens op slaat. Je gedrag kan ook consequenties hebben. Wat hadden we nou afgesproken? Nog even dit met level af. Dat wordt afwassen, jongedame. Consequenties zijn de gevolgen van je gedrag. Als de consequenties van je gedrag consequent niet leuk zijn, dan stop je er vanzelf mee. Ik moet altijd afwassen als ik te lang geen game. Consequent, toch?

Wat betekent consequent?

Wie consequent is, doet dingen steeds op dezelfde manier. Dat is soms best moeilijk. En je gedrag kan ook consequenties hebben: de gevolgen van te lang gamen kunnen bijvoorbeeld zijn dat je moet afwassen.

Doen wat je zegt

Je kan het zo gek niet bedenken of je kunt het wel laten drukken op een T-shirt. En de manier waarop ze dat doen, bijvoorbeeld hier in Utrecht, noem je een zeefdruk. Het enige wat er eigenlijk nog mist in mijn kledingkast is een T-shirt met het Klokhuis-logo erop. Daar gaan we even verandering in brengen. Hee hallo! He Janouk. Ik zou graag een T-shirt willen laten bedrukken met het Klokhuis-logo erop. Dat kan. Ja. Ik heb dan wel echt een goede scherpe afbeelding nodig. Ik vind deze heel vet. Leuk! Gaan we eerst naar de computer. Oke. Ee gaan nu het logo uit elkaar halen. Elke kleur wordt een aparte laag. En eerst gaan we de kleuren omzetten in grijstinten. Om het uit te kunnen printen als een film. Nou, die zijn ze. De films. Nice. Dan kunnen we hier de zeefdrukramen mee belichten. Om ervoor te zorgen dat de kleuren niet door elkaar heen gaan lopen, gebruiken we voor elke kleur een apart zeefraam. Kijk, dit is zo'n zeefraam. Heeft een hele harde aluminium rand en dit gaas is gemaakt van een stof dat polyester heet. En die stof, die is heel strak in het raam gespannen en er zitten allemaal kleine gaatjes in zodat de inkt bij het drukken er straks goed doorheen kan. Het zeefraam wordt ingesmeerd met dit paarse mengsel en dat reageert op licht. Om het logo vervolgens op de zeeframen te krijgen wordt deze lichtmachine gebruikt. Dan gaat de klep dicht en wordt het logo belicht. Waar het licht wel kon komen is het hard geworden en waar het licht niet kon komen bleef het zacht. Dat heeft Casper daarna uitgespoeld met water en toen kwam het logo weer te voorschijn. Daarna moest het even drogen en dit is dan ons uiteindelijke sjabloon. En precies op dit gedeelte, het zachte gedeelte. Dat is nog open en daar kan dus straks heel goed de inkt doorheen. En we hebben twee zeeframen, want we gebruiken natuurlijk twee kleuren en die ga ik nu uitzoeken. Ja, ik vind deze wel bubblegumroze toch? Dit is ook wel een mooie kleurencombi denk ik. Dus we hebben nu de zeefdrukramen. Yes! En we hebben de kleurtjes. Kunnen we nu T-shirts gaan drukken. We beginnen met het binnenste gedeelte van het logo, het roze gedeelte. En dat wordt hier met deze trekker als het ware door de gaatjes heen gedrukt en die wordt dan daar gedroogd onder een felle warme lamp. Kijk, hier zit dan de buitenkant van het appeltje, dus voor de groene inkt en die wordt dan hier op gedrukt. En als dan allebei de kleuren erop zitten, dan gaan ze hier de droogtunnel in. En dan komen ze er aan de andere kant helemaal klaar en drogen uit. Nou, dit is echt een heel leuk T-shirt geworden. Hier, moet je kijken. Tevreden? Ja. En zo bedruk je dus een T-shirt.

Hoe bedruk je een T-shirt?

T-shirts met een toffe print erop worden gemaakt met een zeefdruk. Dat is geen kwestie van een knopje indrukken, maar een best ingewikkeld proces met zeeframen, lichtmachines en droogtunnels.

Een zeefdruk met inkt en licht

Hallo? Hallo? Dag Pascal, welkom in deze kamer. Ik heb jou opgesloten. Opgesloten? Om te ontsnappen krijg je van mij een opdracht en je moet voltooien. Wat voor opdracht dan? 6164. Een pincode misschien? Zou kunnen toch? Is het een pincode. Dat klopt, maar om te kunnen ontsnappen uit deze kamer moet je het antwoord vinden op deze vraag. Waarom heeft een pincode vier cijfers? Even kijken hoor, waarom een pincode vier cijfers heeft. Er is dus een code die eigenlijk alleen de eigenaar van de bankpas weet. Is een soort geheime code eigenlijk. Dan weet ik eigenlijk nog steeds niet...sorry. Heb jij misschien iets van een hint of zo, iets kleins of zo? De afkorting voor PIN betekent persoonlijk identificatienummer. In 1985 deed de toenmalige minister van Verkeer, Neelie Smit-Kroes, de allereerste pinbetaling bij een benzinestation. Even kijken, het staat voor persoonlijk identificatienummer. Ja, een soort van, kijk, een tankstation, toch die Nelly, nog wat, die pinde bij een tankstation? John Shepherd-Barron staat erop. Ja, daar staat die de naam. John Shepherd-Barron. Bent u John Shepherd-Barron? En zo ja, wat heeft u te maken met de PIN-code? Die heb ik bedacht toen ik de geldautomaat aan het ontwikkelen was. Ik ken de geldautomaat waarmee je geld uit de muur haalt en zo bij de supermarkt. Zeker. In die tijd kon je nog niet digitaal betalen. Geld haalde je bij de bank en als de bank dicht was had je dikke vette pech. Slim bedacht, maar wat ik moet weten is waarom heeft de pincode maar vier cijfers? Goeie vraag. Let maar op. Onthoud: 5290. Makkelijk. Vijf. Twee. Negen. Nul. Correct onthoud nu: 86729. Negen. Oeh, acht zes, zeven twee... is toch wel een stuk moeilijker eigenlijk. Precies. Daar had mijn vrouw dus ook last van toen ik een pincode bedacht. Had je het over mij? Ja, dat je maar vier cijfers kan onthouden. Oké, dus wacht even, dat is serieus het antwoord. Het goede antwoord is omdat de vrouw van John Sheppard Barron maar vier cijfers kon onthouden. Ik heb jou onderschat. Ja? Yes, dat is het goeie antwoord. We kunnen naar buiten. Trakteer jij effe op een drankje. Ik hoef je pincode niet te weten, want eh...contactloos.

Waarom bestaat een pincode uit vier cijfers?

Je pinpas is beveiligd met een code, die alleen jij weet: je pincode. Maar waarom bestaat die eigenlijk uit vier cijfers, en niet meer? Pascal gaat op zoek naar het antwoord.

Een geheime code die makkelijk te onthouden is

Wat hebben de Acropolis in Athene, de Taj Mahal in India en de Opera House in Sydney met elkaar gemeen? 
Ze zijn allemaal uniek in de wereld. 
Het zijn drie van de werelderfgoederen. 
Je hoeft geen wereldreis te maken om ze te zien, want we hebben ze ook gewoon in Nederland. 
Vandaag zijn we bij de Van Nellefabriek in Rotterdam. 
In 2014 is de van Nellefabriek als 10e Nederlandse erfgoed op de werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst. 
Deze voormalige koffie-, thee- en tabaksfabriek is tussen 1925 en 1931 gebouwd. 
Het is een voorbeeld van het Nieuwe Bouwen: Een stroming in de industriële architectuur van het begin van de 20e eeuw. 
Het moest de ideale fabriek worden. 
Het werken in een fabriek was in die tijd vies en zwaar. 
Dit is de oude fabriek. Stank. Te donker. Lawaai. Geen daglicht. 
Niet gezond voor de arbeiders. 
De directeur van de Van Nellefabriek, Cees van der Leeuw, dacht: Dit moet anders. Werknemers moeten een fijne plek hebben om te werken. 
Er moet meer licht, meer lucht, meer ruimte. 
Het moet schoon zijn! 
En ze moeten kunnen sporten en kunnen douchen. 
In 1923 gaf hij de opdracht tot het bouwen van de fabriek volgens de normen van Het Nieuwe Bouwen. 
Het oorspronkelijke ontwerp is van Michiel Brinkman. 
Maar na zijn overlijden werd zijn werk overgenomen door zijn zoon Jan Brinkman en Leendert van der Vlugt. 
De fabriek moest een andere locatie krijgen. 
Van het centrum in Rotterdam naar net buiten de stad. 
Vlakbij het kanaal en het spoor, ideaal voor de aanvoer en doorvoer van goederen. 
In 1925 begon de bouw, na zes jaar was de Van Nellefabriek klaar. 
Uniek in die tijd! Het hele Van Nelle-complex is opgebouwd uit verschillende onderdelen. Naast het kanaal waren de magazijnen waar de grondstoffen voor koffie, thee en tabak werden opgeslagen. 
De fabrieken staan hier. 
Hier werd tabak verwerkt. Hier de koffie. Hier de thee. 
Dit is het ketelhuis, waar stoom en energie werd opgewekt voor de fabrieken. 
De Expeditiehal waar de bewerkte koffie, thee en tabak werd opgeslagen voordat het naar de winkels ging. 
De garage en de werkplaats voor onderhoud van de machines. 
En het kantoorgebouw voor het kantoorpersoneel en de directie. 
Welkom bij de Van Nelleweg 1. 
Toen de fabriek net gebouwd was, had hij heel veel bekijks. 
Zoveel staal en glas hadden de mensen nog nooit gezien. 
Dat is hartstikke mooi, maar ik ken meer mooie gebouwen in Nederland. 
Wat maakt dit nou werelderfgoed? 
Omdat het gebouw symbool staat voor een nieuwe manier van bouwen. 
Eerst werd bedacht wat er gedaan moest worden. 
Hoe ziet het productieproces eruit? 
Daaromheen werd het gebouw ontworpen. 
Het bouwen was ook echt vernieuwend voor die tijd. 
Dit is het eerste gebouw in Nederland waar gebruik is gemaakt van heipalen. 
En wat helemaal op is getrokken uit gewapend beton. 
Ramen, deuren, kozijnen. Allemaal hadden ze standaardmaten. 
Daar maken we nog steeds gebruik van. 
Dat is de reden waarom we redelijk snel woonwijken neer kunnen zetten. 
Door die standaardmaten. 
Ook uniek in die tijd: In deze fabriek was alles bovengronds. 
Gevels opgetrokken uit staal en glas. 
Ramen konden open. Dus licht, lucht, ruimte. 
De gebouwen waren smal en hoog. Dus ook al werkte je in de fabriek, je had daglicht. 
En heel belangrijk: het moest een plek zijn waar je wilde werken. 
Werknemers moesten gezond blijven. 
Er waren douches. Buiten waren sportvelden, tennisbanen. 
Je moest je er thuis voelen.

Vanaf 1931 werden hier in het lichte gebouw koffie gebrand, thee en tabak verwerkt. Maar waarom staat het gebouw hier op deze plek in Rotterdam? 
Omdat deze plek vlakbij de haven van Rotterdam is. 
In de Rotterdamse haven kwamen en komen nog steeds schepen van over de hele wereld met allerlei producten. 
Zoals bijvoorbeeld thee uit Indonesië. Koffie uit Brazilië. 
En tabak hier uit dit gebied van de Verenigde Staten bij Tennessee. 
En omdat het gebouw dicht bij de haven is, konden de producten snel hier naartoe gebracht worden. 
Dus ook heel snel worden verwerkt. 
Hoe bewerkelijker het product was, hoe meer ruimte er nodig was. 
Hoe meer verdiepingen. 
Tabak was het moeilijkst. Acht verdiepingen. 
Koffie ernaast. Zes verdiepingen. 
Het makkelijkst was thee, drie verdiepingen. 
De grondstoffen kwamen binnen op de bovenste verdiepingen van de fabrieken. 
Van daaruit werden ze verder verwerkt. 
In de fabrieken werd een soort skilift-systeem bedacht waardoor de producten door de hele fabriek vervoerd konden worden. 
Wanneer ze helemaal klaar waren dan gingen ze via de luchtbruggen naar de Expeditiehal. 
Er is heel goed over nagedacht. Om alles zo snel en schoon mogelijk te laten verlopen. 
Dit hele gebouw wordt gedragen door paddenstoelvormige pilaren. 
Aan de bovenkant breder, meer draagkracht. 
Dat betekent dat de vloeren veel dunner konden. 
Minder gewicht en dat betekent ook dat ze meer verdiepingen op elkaar konden bouwen. En dat wilden ze, want ze wilden een smal, hoog gebouw waar veel licht naar binnenkwam. 

Er heerste hier vroeger een enorme bedrijvigheid. 
Er werkten hier iets van 1800 mensen. 
Vooral heel veel vrouwen. Uniek voor die tijd. 
Mannen en vrouwen werkten samen. Hallo. 
Er waren wel twee aparte trappen. Een voor de vrouwen en een voor de mannen. 
Die trappen leidden of naar de mannendouche en toilet of naar de vrouwendouche en toilet. 
Dat mocht niet samen. 
Er werd goed voor het personeel gezorgd. 
Ze moesten het naar hun zin hebben maar verschil moet er zijn. 
Zij konden tot de 7e verdieping, maar met deze speciale sleutel kon je naar de 9e. 
Zo! 
Boven op het hoogste fabrieksgebouw, het allerhoogste punt, is een glazen gebouwtje neergezet. 
De tearoom. 
Hier mochten alleen maar directieleden komen met gasten om thee te drinken en van het uitzicht te genieten. 
Het zag er toen wel iets anders uit. Maar hartstikke mooi! Wow.
In 1995 ging deze fabriek dicht. 
Maar in 2000 werd het hele complex gerenoveerd en voldeed het aan de nieuwe eisen. Het was een duurzaam kantoorcomplex geworden, waar de mensen weer heel prettig konden werken. 
In 2004 was de renovatie klaar. 
Het complex heet nog steeds de Van Nellefabriek, maar er wordt geen koffie en thee meer verwerkt. 
Nu worden deze ruimtes verhuurd als kantoorruimtes. 
In 2014 komt de Van Nellefabriek op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. 
Dit gebouw heeft de moderne architectuur van over de hele wereld beïnvloed. 
En het is een van de eerste fabrieken die rekening hield met de mensen die er werkten. Mooi, he? 
Dat wat in de jaren 20 van de vorige eeuw bedacht is, nog steeds werkt. 
En daarom is de Van Nellefabriek Werelderfgoed. Doeg.

Waarom is de Van Nellefabriek werelderfgoed?

Vroeger was het werk in een fabriek vies en zwaar. De directeur van de Van Nellefabriek wilde het anders. Er kwam een fabriek die prettig was om te werken, schoon, met meer licht en ruimte. Er waren zelfs douches voor de werknemers.

Een fabriek volgens het Nieuwe Bouwen: schoon en met daglicht

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos