Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Iemand kan blij kijken, boos kijken en verdrietig. Mijn vraag aan het klokhuis is: hoe kan je aan iemands gezicht zien, hoe hij zich echt voelt? Het is natuurlijk heel handig als je aan iemands gezichtsuitdrukking kan zien hoe hij of zij zich voelt. Is iemand vrolijk, doe je gewoon vrolijk mee. Is iemand verdrietig omdat ie bijvoorbeeld gepest wordt, dan is het fijn als je diegene kunt helpen of troosten. Hier bij de Universiteit van Amsterdam doen ze onderzoek naar gezichtsuitdrukkingen. Dit is Agneta Fischer, zij weet echt alles van gezichtsuitdrukkingen. Maar Agneta, hoeveel gezichtsuitdrukkingen zijn er wel niet? Als je kijkt naar dit plaatje van het gezicht zie je eindeloos veel spiertjes. Maar er zijn er een aantal die belangrijk zijn voor emoties, bijvoorbeeld de corrugator, dat is deze spier, waarmee je kan fronsen. Deze spieren rond de mond, daarmee kan je lachen of heel verdrietig kijken. Er zijn eindeloze combinaties mogelijk als je die spieren aanspant. Over de hele wereld kunnen mensen zes combinaties herkennen als emoties. De basisemoties. Dit is angst. Angst. Dat zie je aan? Grote ogen, strakke mond, naar achter getrokken. Dit is blijdschap. Blijdschap, dat is duidelijk he. Duidelijke lach. Dit is walging. Waar zie je dat aan? Je ziet dat de neus opgetrokken wordt en de tanden ontbloot worden. Drie, walging. Boosheid. Frons, strakke lippen. Vijf: verdriet. En dat zie je aan, beetje aan de mondhoeken naar beneden. Nummer zes is verbazing. Opengesperde ogen, openvallende mond. Wat heb je in de praktijk aan deze gezichtswetenschap? Het is handig om bij andere mensen te zien welke emoties ze hebben. Dus dat je weet hoe het met iemand gaat. Dat noemen wij emotionele intelligentie. Emotionele intelligentie? Dat is iets anders dan goed kunnen rekenen of in taal, het betekent dat je goed in staat bent om gevoelens te herkennen. Heb je daar op school ook iets aan? Ja want als de meester of juf boos op jou is, is het handig als je dat doorhebt en het aan kunt passen. En andersom moet de leraar ook herkennen wat leerlingen voelen, want die moeten kunnen zien of een leerling verdrietig is, zich schaamt of zich zorgen maakt. Je hebt leerlingen die gepest worden en daar heel verdrietig over zijn maar heel stoer doen om dat niet te laten merken. Ja er zijn allerlei manieren om je emoties te verbergen en die emotionele intelligentie gaat erover of je dat kan herkennen of kan zien. Dus antwoord op de vraag: ja je kan zeker zien hoe mensen zich voelen. Probeer maar eens die zes basisemoties te herkennen bij vrienden of familie. En als je het niet zeker weet kun je ook gewoon vragen hoe het met iemand gaat. Jazeker als iemand een beetje verdrietig eruitziet of weinig lacht bijvoorbeeld omdat ie gepest wordt, moet je gewoon vragen wat er aan de hand is. Praten kan nooit kwaad, maar best leuk die gezichtswetenschap en emotionele intelligentie. Je gaat toch beter naar mensen kijken.

Wat kun je zien aan iemands gezichtsuitdrukking?

Programmalogo's

Als je vrolijk bent, heb je een andere gezichtsuitdrukking dan als je verdrietig bent, of verbaasd. Dat komt door de spiertjes in je gezicht. Er zijn zes basisemoties. Het is heel handig als je die bij anderen kunt herkennen, zodat je weet hoe ze zich voelen.

Hoe iemand zich voelt

Ik heb het soms na het eten, en soms de hele dag door, en nou is mijn vraag, hoe kom je aan de hik en hoe kom je er vanaf? Goede vraag. De hik. Gek geluid, raar gevoel. Waarom krijg je nou de hik? We zoeken het uit i het BovenIJ-ziekenhuis in Amsterdam. De hik ontstaat bij je middenrif. Dat is een spier die heel belangrijk is voor je ademhaling. Dit zijn de longen en als ik die weghaal, dan zie je hier boven je buik een spier lopen. Dat is je middenrif. Als je inademt, trekt die spier zich samen en worden je longen groter. Adem je uit, dan ontspant die spier zich en worden je longen kleiner. Willemien is internist en weet alles van de binnenkant van ons lichaam. Hoe wordt de hik nou veroorzaakt? De hik wordt veroorzaakt in een kramp in je middenrif die je net liet zien. Als je de longen weghaalt dan haal ik de lever weg en het hart. Dan zie je dat het middenrif hier achter doorloopt. Als je eet, gaat het langs de slokdarm naar beneden, door die middenrifspier heen naar de maag. Normaal is het zo dat die middenrifspier wordt aangestuurd door de hersenen voor de ademhaling. Wat er kan gebeuren dat als je te snel eet, of veel eet of veel limonade met prik drinkt, dat die slokdarm gaat opzwellen en irriteren tegen die middenrifspier aan en daardoor een ongevraagd krampje geeft. Als je hik hebt komt daar ook altijd zo’n gek geluidje bij. Hoe kan dat? Nou geluid en je stem dat heeft te maken met je stembanden, dat zit in je strottenhoofd. Wat er dan gebeurt is dat als je een krampje krijgt van je middenrif, dan vullen de longen zich met lucht, worden groter. Dan gaan de stembanden opeens dicht waardoor je dat geluidje krijgt. Als je dat uitvergroot ziet, dan zie je dat dit hetzelfde is als wat je hier ziet en als je het omdraait zie je daar de stembanden. Die gaan heel kort open en dicht en dat geeft dat geluidje. Er zijn allerlei trucjes om van de hik af te komen maar werken ze ook echt? Een van de trucjes is 10 slokjes water nemen. Soms werkt het niet. Dan kan je ook iemand laten schrikken. Ik schrok echt! Of tien tellen je adem inhouden. Of op deze manier. Wat ook wordt gezegd is dat je aan je tong moet trekken. Of je brengt je knieën naar je borstkas. Helpt dit nou echt? Eigenlijk moeten we zeggen dat we het niet weten. Een paar van die trucjes wijzen erop dat het te maken heeft met het verhogen van de truc in de borstkas. De meeste mensen kunnen rustig afwachten. Dan gaat het vanzelf over.

Hoe kom je aan de hik?

Als je snel eet of veel cola achter elkaar drinkt, kun je de hik krijgen. Maurice zoekt uit waardoor dit nou eigenlijk komt. En hoe kom je er vanaf? Er zijn allerlei trucjes om de hik tegen te gaan, maar wat nou echt helpt weten artsen eigenlijk nog niet.

Een krampje in je middenrif

Hoi, ik ben Mariëlle Slenko. Ik ben 12 jaar en ik ben geboren en ik woon in Kiev, Oekraïne. Mijn vader is Oekraïner en mijn moeder Nederlandse. Van Klokhuis heb ik veel nieuwe dingen geleerd. Mijn vraag is: hoe wordt kaas gemaakt? Ja lekker he, ik ben dol op kaas. Het begint allemaal bij de melk van deze dames. Hoe maak je van vloeibare melk een stevig stuk kaas? Het antwoord op die vraag krijgen we op de kaasboerderij in Zoeterwoude. Op deze kaasboerderij van Karel en Sjaak van Veen maken ze al meer dan 100 jaar echte verse boerenkaas. De verse melk wordt in deze kuip gespoten, hier kan wel 1800 liter in. Er worden twee dingen aan de melk toegevoegd: stremsel en zuursel. Karin, jij bent de kaasmaker, hooi jij het er maar in. Zuursel gaat erin omdat het zorgt voor gaatjes in de kaas en voor de smaak. Het stremsel gaat erin omdat de melk dan samenklontert, het wordt dan een dikke pudding. En het roeren is gewoon om te mengen. Dat het stremsel en zuursel overal komt. Ik haal de lepel eraf, die heeft de onderkant van de kaaskuip geroerd, nu laten we het even staan. Na een half uurtje wachten lijkt het op pudding. Om kaas te snijden moet he teerst in stukjes gesneden worden. De dikke pudding wordt gesneden, dan krijg je kleine stukjes, wrongel, dat wordt de uiteindelijke kaas. De wei, de groene vloeistof, is het restproduct van het kaas maken. De wei, die wordt afgetapt en de kleine stukjes wrongel die per ongeluk meekomen worden opgevangen en weer teruggegooid. Een half uur na het aftappen van de wei wordt de wrongel uit de kuip gehaald en in de kasavaten gedaan want zo krijgen ze die mooie kaasvorm. Met deze pers worden de laatste restjes wei uit de kaas gedrukt. De stukjes wrongel worden zo hard op elkaar geperst dat het een vaste kaas wordt. Om een mooie ronde vorm te krijgen worden de kazen omgedraaid en ze krijgen een stempel, een soort paspoort. Hieraan kun je zien van welke boerderij de kaas komt. Maar de kazen hebben een lange reis te gaan voor ze op de eettafel terecht komen. Ze moeten nog in het pekelbad om gezouten te worden. Sjaak, jij bent kaasmaker, waarom moet er zout bij? Zout hebben we nodig voor de stevige korst, lekkere smaak en voor de houdbaarheid later. Die kleine kaasjes gaan een halve dag in bad, maar die grote wel vijf dagen. Zo. Om ervoor te zorgen dat kaas goed bewaard kan blijven krijgt ie met een spons een soort beschermjasje, een mooi geel plastic laagje. Als het laagje erop zit, kunnen de kazen hier rijpen. Hoe langer ze liggen, hoe beter ze drogen en hoe sterker de smaak. Hoe lang heeft deze gelegen? Deze kaas is ze weken oud dus die heeft kort gelegen. Een belegen boerenkaas rijpt een half jaar en dit is een oude kaas, die ligt dus een jaar te rijpen. Wil je proeven? Ik wil die oude wel. Zo echt lekker. He bedankt dames, voor deze overheerlijke boerenkaas, want het begint tenslotte allemaal bij jullie.

Hoe wordt kaas gemaakt?

Kaas wordt gemaakt van melk. Dat wordt gemaakt op de kaasboerderij. Je hebt jonge kaas en oude kaas. Die smaken heel anders, want oude kaas heeft meer dan een jaar liggen rijpen!

Melk met zuursel, stremsel en zout

Ik weet als je gepest wordt of andere problemen hebt, je kunt bellen of chatten naar de kindertelefoon. Kan het klokhuis uitzoeken hoe dat precies gaat met de kindertelefoon? Goeie vraag, je hebt helemaal gelijk. Alle kinderen en jongeren tussen de 8 en 18 jaar kunnen bellen en chatten met de kindertelefoon. Het is ooit begonnen met een telefoon op een zolderkamertje in Amsterdam maar inmiddels zitten ze door heel Nederland en kun je ze overal bereiken op een nummer: 0800-0432. Hallo met de kindertelefoon. Kindertelefoon is echt alleen voor kinderen. Je kan bellen om te praten over met je problemen, dingen die je bezighouden of dingen waar je je zorgen over maakt. En dan kan het zomaar dat je een van deze mensen aan de telefoon krijgt. Marissa, met wat voor vragen kunnen kinderen bij jullie terecht? De kindertelefoon is voor alles wat een kind bezighoudt, omdat je iets wil vragen of vertellen. Het gaat van hoe moet ik zoenen, tot mishandeling of pesten, dat is ook een groot onderwerp bij de kindertelefoon. Wat gebeurt er dan precies als je met de kindertelefoon belt of chat. Als je belt kom je binnen bij de centrale en dan waar iemand vrij is word je mee doorverbonden om mee te praten. Als je chat kom je binnen via de website en moet je even wachten tot iemand je te woord kan staan. Kinderen kunnen dus met allerlei problemen bij jullie terecht. In een situatie van pesten kan dat de gepeste zijn maar ook de pester of de meelopers. Zoeken jullie dan voor iedereen een oplossing? De kindertelefoon luistert naar iedereen, degene die gepest wordt, degene die pest, maar ook de omstanders want voor iedereen is het een vervelende situatie om in te zitten. We hebben geen kant-en-klare oplossing maar wat we doen is heel erg luisteren naar het kind, laten vertellen en door vragen te stellen ze sterker te maken en meer vertrouwen te geven. En door ze dus op nieuwe ideeën te brengen laat je ze de zaak ook vanaf een andere kant bekijken. Ja en door vragen te stellen popt de oplossing bij een kind zelf naar boven. Als een kind het zelf bedacht heeft is het veel makkelijker om het uit te voeren. Bellen kinderen wel eens terug? Ja het gebeurt wel dat kinderen terugbellen. Bijvoorbeeld met een onderwerp van pesten dat is best wel groot. Soms vertellen ze hoe het gegaan is bijvoorbeeld. Alle vrijwilligers zijn op dezelfde manier getraind en zullen op dezelfde manier hulp of ondersteuning bieden. Kunnen jullie het kind terugbellen? Nee, wij zien het nummer van het kind niet, het is anoniem, wij weten niet hoe iemand echt heet, waar hij zich bevindt of zijn telefoonnummer zien we niet in beeld. Alles is in vertrouwen. Als een kind er zelf voor kiest omdat hij echt in gevaar is, kan hij zijn nummer geven en kunnen we terugbellen. Jullie zijn dus een luisterend oor maar kinderen kunnen ook chatten. Inderdaad, sommige kinderen vinden het fijner om via te chat met een vrijwilliger te praten omdat ze niet elkaars stem horen en het minder spannend is op die manier. En het forum op de website? Daar kunnen kinderen met elkaar over hun ervaringen spreken. Ze kunnen elkaar daar goede tips geven. Wat vind jij het mooiste aan dit werk? Dat je merkt dat een kind zelf een oplossing heeft bedacht en daar ten eerste heel trots op is en zin heeft om het uit te voeren terwijl hij soms binnenkomt met best een zwaar probleem. Het is dus heel belangrijk dat de kindertelefoon er is, je kan er heel veel aan hebben. Heb je problemen, word je bijvoorbeeld gepest en heb je niemand om erover te praten, wees dan niet bang om te bellen of te chatten met de kindertelefoon.

Wat is de Kindertelefoon?

Als je gepest wordt of een ander probleem hebt waar je met niemand over kunt praten, kun je terecht bij de Kindertelefoon. En als je het eng vindt om te bellen, kun je ook chatten met iemand van de Kindertelefoon. Bij de Kindertelefoon werken mensen die je kunnen helpen met het zoeken naar een oplossing.

Hulp als je wil praten over problemen

Hallo allemaal, daar zijn we weer voor een nieuwe waarom daarom. Vragen die in een minuut zijn te beantwoorden of uit te leggen. En de vraag van vandaag… Inderdaad, waarom is dat eigenlijk? Waarom zijn in het dierenrijk de mannetjes vaak mooier dan de vrouwtjes? Nou, omdat ze de vrouwtjes moeten versieren. Hij moet paren om voor nakomelingen te zorgen, ander sterft het ras uit. Maar het vrouwtje bepaalt met wie ze wil paren. Hij versiert, zij kiest. Dat is nog een hele klus. Om een beetje indruk te maken moeten mannetjes versiertrucs uit de kast halen. Er kan nog wel eens behoorlijk gevochten worden, maarja, alles voor het vrouwtje. En wat heb je allemaal voor versiertrucs? Er zijn er die zingen, cadeautjes geven, hun spierballen laten zien, mannetjes die een hele dans hebben ingestudeerd. Wat dacht je van de pauw? Die laat trots zijn verenkleuren zien om te bewijzen dat ie de allerbeste is. Maar dit is wel de Don Juan onder de dieren, de paradijsvogel met zijn prachtige kleuren. Een echte versiermachine. Hij danst en fluit of zijn leven er vanaf hangt. Daar wil je toch een avondje mee uit, of niet dan? Waarom zien de vrouwtjes er dan zo saai uit? Omdat zij alleen maar hoeven te kiezen en daar heb je al die mooie kleuren niet voor nodig. Maar er is nog een reden. Die saaie schutkleuren beschermen de vrouwtjes ook tijdens het broeden zodat roofdieren ze niet kunnen vinden. En door deze nogal traditionele rolverdeling is het mannetje zo opvallend mogelijk en het vrouwtje zo onopvallend mogelijk. Bij de dieren dan he. Dat was hem alweer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom zijn mannetjesdieren vaak mooier dan vrouwtjes?

Bij dieren zijn de mannetjes vaak mooier dan de vrouwtjes. Kijk maar naar de pauw: alleen de mannetjes hebben een prachtige verentooi. Waarom is dat toch?

Mannetjes moeten opvallen, vrouwtjes niet

Waarom zijn mannetjesdieren meestal mooier?

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de koperblazers. De koperblazers zijn gemaakt van, lijkt me logisch en ze vormen een aparte groep binnen de groep blazers. Daarom hebben ze ook hun eigen plek. Even kijken wat we hier allemaal hebben: 4 trompetten, 3 trombones en een bastrombone. Deze instrumenten bestaan uit een mondstuk, een buis en een klankbeker. Het is de bedoeling dat er lucht door de klankbeker wordt geperst. En dat doen ze niet door te blazen maar door met hun lippen te trillen. Ja precies zo. En afhankelijk van de lengte van de buis hoor je een bepaalde toon. Die kun je veranderen door te schuiven. Hoe langer de buis, hoe lager de toon. Hetzelfde gebeurt bij een trompet, hier verleng je de buis door een ventiel in te drukken en zo  wordt de lucht omgeleid via een andere, langere buis. In een orkest is altijd alles heel strikt geregeld. Er zijn verschillende groepen en iedere groep heeft zijn eigen baas, de lead. Bij de koperblazers is dat deze meneer. Dat heeft ie ook verdiend want hij kan het hoogste blazen van allemaal. Hij bepaalt de articulatie van de muziek. De dirigent geeft het tempo aan en hij bepaalt hoe daarop wordt gespeeld. Of zo. Deze trompettist heeft ook een speciaal plekje want hij mag de solo spelen. De blazers zitten bijna altijd in het midden, niet te dicht bij de dirigent want daar is hun instrument te hard voor. En ook niet achteraan want daar zitten de slagwerkers. Prachtig hoe dat in het geheel klinkt. 

De koperblazers van het Metropole-orkest

Koperblazers zijn blaasinstrumenten van koper. Dat zijn de trompetten, trombones en de bastrombone. Hoe gaan de koperblazers van het Metropole-orkest te werk?

Trompetten en trombones

Ik ben Sebastiaan. En ik vind het best raar dat je jezelf kan zien in de spiegel. Dus mijn vraag is: hoe worden spiegels gemaakt? Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wat is die vraag van Sebastiaan interessant! Dat maken vereist een speciale techniek dat kun je het beste zien in de spiegelfabriek. Een spiegel is eigenlijk niets meer of minder dan een glasplaat met een stuk metaal erachter. Kijk, als ik dit stuk aluminiumfolie achter deze glasplaat hou, lijkt het al een beetje op een spiegel. Maar hier wil je niet iedere ochtend je haar in kammen. Het geheim achter de spiegel is metaal. Metaal kaatst het licht namelijk recht terug. Het metaallaagje dat bij een spiegel vaak wordt gebruikt is zilver. Zilver is licht en glad en weerkaatst daarom het meeste licht terug. De spiegel stuurt het licht ook een beetje terug en zorgt voor een helder beeld. Nou, aluminiumfolie, dat werkt dus niet. Zilver spiegelt dus goed, maar een grote zilveren spiegelende plaat is natuurlijk onbetaalbaar. Daar hebben ze iets op gevonden. Namelijk: de glasplaat. Als je daar een dun laagje zilver overheen giet krijg je een mooie grote spiegel, helemaal strak. De meeste spiegels worden in grote bedrijven in het buitenland gemaakt maar in Duiven staat nog een fabriek die het op ambachtelijke wijze doet maar hoe gaat het dan precies in zijn werk? Ruud Visser van de spiegelfabriek laat zien hoe het moet. Allereerst wordt de glasplaat schoon gepolijst met een fijn schuurmiddel. Daarna wordt de glasplaat schoongemaakt met water en ammoniak want het zilver water straks opkomt hecht wel aan glas maar niet aan vetvlekjes dus moet het schoongemaakt worden. Daarna volgt de derde en laatste wasstap: alles wordt schoongespoeld met water. Nu moet deze schone glasplaat een spiegel worden. Gelukkig kan Ruud dat als de beste want jij hebt het van je vader geleerd. En nu ga je als eens scheikundeprofessor alle ingrediënten mengen. Welke precies? Dit is zilver, dit is soda en dit is een geheim ontwikkelrecept. Een fabrieksgeheim? Dat klopt. Heet mengsel gaat op de glasplaat en moet je opletten wt er dan gebeurt. Na ongeveer een kwartiertje zie je al een spiegel tevoorschijn komen. Door een chemische reactie hecht het zilver op de glasplaat. Het zilver zakt eigenlijk op het glas en blijft hieraan vast kleven. Nog even met de zeem eroverheen en klaar. Dat is een mooie spiegel! Ja klopt, maar dit is de achterkant. Omdat de zilverlaag kwetsbaar is breng ik een verflaag op zodat ie niet kan beschadigen. Het zilverlaagje zit nu tussen de glasplaat en de beschermlaag aan de achterkant. Als dit de achterkant is wil ik nu de voorkant wel zien. Nog even schoonmaken. Kijk, zo krijg je dus een prachtige, handgemaakte spiegel. Is leuk, zo’n handgemaakte spiegel, maar je kan er natuurlijk ook iets speciaals van maken. Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wat is het leukste programma van ons land?  

Hoe worden spiegels gemaakt?

Een spiegel is gemaakt van glas. Maar hoe kan het dat je jezelf kunt zien in een glasplaat? Dat komt doordat ze er in de spiegelfabriek een laagje metaal achter aan toevoegen. En niet zomaar metaal: zilver.

Een glasplaat met een laagje zilver

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la Rive Box! Hallo allemaal, leuk dat jullie er allemaal zijn! Welkom bij Waarom? Daarom! Vragen die in een minuut zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. Eens even kijken. Leuke vraag! Waarom snuffelen honden zo vaak aan elkaars kont? Geen idee! Lekker snuffelen aan elkaars kont? Je moet er toch niet aan denken dat er opeens iemand aan je billen zit te snuffelen. Sorry hoor, ik vind het echt een beetje vies. Maarja, voor honden is het heel normaal. De hondenneus is een miljoen keer gevoeliger dan onze neus. Honden kunnen geweldig goed ruiken. En honden zijn heel nieuwsgierig. Om te weten wie er langs is geweest, snuffelen ze aan de pies of poep van andere honden en daar herkennen ze elkaar. En zelf doen ze er  ook een plas over heen want dan weet de volgende hond; jij was hier ook. Het is eigenlijk gewoon een appje dat honden aan elkaar sturen met een leuk hondennieuwtje. Moet je horen, heb een nieuwe plasplek ontdekt. En de hondenneus wordt ook gebruikt om elkaar te begroeten. Wij geven elkaar een hond of drie zoenen maar als honden elkaar tegenkomen, snuffelen ze eerst aan elkaars neus en kont. Waarom eigenlijk? Nou omdat honden elkaar aan hun geur herkennen en die komt onder de staart vandaan. Naast de anus, het poepgat, zitten twee anaalkliertjes, ee soort kleine zakjes en daar komt een vloeistof uit en dat stinkt echt enorm, echt heel vies. En als ie poept of plast, dan knijpt ie nog even en dan vallen er nog een paar druppeltjes anaalvocht achteraan. En als ie dan ook flink kwispelt gooit ie die geur nog eens om zijn lijf heen en dan weten de andere honden hm jahoor hij is weer langs geweest! Ik ben blij dat wij elkaar gewoon zoenen of een hand geven tijdens een begroeting. Dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom! 

Waarom snuffelen honden aan elkaars kont?

Als honden elkaar tegenkomen, snuffelen ze graag aan elkaars kont. Honden herkennen elkaar namelijk aan hun geur, en die komt toevallig onder de staart vandaan!  

Aan de geur herkennen ze de hond

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de instrumenten die het ritme bepalen: de ritmesectie. Dit is de contrabas, die zorgt voor de lage tonen en vormt de basis van de muziek. Vroeger werd ie met een strijkstok bespeeld maar toen de muziek veranderde ging men pukken we aan de snaren. Dat zorgt voor een heel andere gevoel. Lekker. Later kwam de elektrische basgitaar. Een voordeel is dat ie veel kleiner is en je kunt hem lekker hard zetten voor als de drummer losgaat. Een en al ritme. Bassdrum, snare, hi-hat, allerlei trommels en bekkens. Heerlijk. De gitaar is ook een ritmisch instrument hoewel je er ook solo’s op kunt spelen is de gitaar ook voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor het ritme. Hetzelfde geldt voor de piano. Met zijn allen vormt deze groep de ritmesectie. En deze ritmesectie maakt dit orkest uniek. Want door drums en gitaren aan een orkest toe te voegen kun je niet alleen symfonisch spelen maar ook jazz. Of klassiek. Dat klinkt echt vet. Kijk, triangeltje, die hoort er ook bij. 

De ritmesectie van het Metropole-orkest

In de ritmesectie van het Metropole-orkest zitten allemaal instrumenten die ritmisch zijn. Het drumstel natuurlijk, maar ook een elektrische gitaar en een piano. Ze kunnen klassiek spelen, maar ook jazz!

Drums, bas, gitaar en piano

Hier, bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, zijn ze er samen met Griekse wetenschappers achter gekomen dat de beste patat van de planeet Jupiter komt. Patat wordt gemaakt van aardappelen en in aardappelen zit water. Die kleine aardappelstukjes, patatjes, worden in heet vet gegooid waardoor ze heel heet worden. Zo heet, dat het water verdampt en kleine gasbelletjes vormt. Stel, dit is zo’n patatje. Die gasbelletjes komen op een gegeven moment naar buiten en blijven aan de buitenkant van het patatje kleven. Het vet kan daardoor niet goed zijn werk doen, die kan niet overal even goed bij. Op een geven moment schieten die gasbelletjes omhoog, zet zoals een bal onder water ook omhoog schiet. Dan kan het vet alsnog zijn werk doen, het patatje wordt lekker krokant. Het water in deze emmer wordt tegen de bodem gedrukt en daarom valt het er niet uit. Behalve als ik hem onderste boven. Hoewel, er is een manier om de zwaartekracht na te doen, namelijk door met de emmer te draaien. Kijk door hard genoeg te draaien creëer ik een kracht die groter is dan de zwaartekracht. Die kracht duwt het water harder tegen de boven en maakt het water daarmee zwaarder. EN dat is precies wat deze machine ook doet; draaien. Maar wat heeft dat met onze frietjes te maken? Nou, onze frietjes gaan we hierin bakken. Maar dat doen we natuurlijk niet alleen, onderzoeker Jacques heeft al wat voorbereid. Nou Jacques, bakken maar! 3, 2, 1, lift-off! De patatjes gaan er in. Oké, dan zet ik de kookwekker, vijf minuutjes. Je ziet dat de belletjes heel hard gaan. Hoe groter de zwaartekracht, hoe zwaarder het vet, hoe sneller de belletjes omhoog schieten en hoe krokanter de patat. Door deze test heel vaak te herhalen, zijn onderzoekers erachter gekomen dat patatjes het lekkerst worden bij drie keer de zwaartekracht van de aarde. Nou, mooie bruine frietjes. Echt! Die wil ik wel proeven. Nou, proberen. Wow lekker! Superknapperig! Er is een planeet een het ons zonnestelsel waar de zwaartekracht precies drie keer zo groot is als op aarde. Jupiter! Daar heb je die hele machine dus niet nodig. Daar zou je dus elke dag de lekkerste patatjes van ons zonnestelsel kunnen eten.  

Hoe krijg je de lekkerste patat?

Patat wordt gemaakt van aardappels. Even frituren, en klaar. Maar onderzoekers hebben ontdekt dat je de lekkerste patat niet op aarde maakt, maar op Jupiter! Hoe zit dat? Nienke gaat op onderzoek uit.

Aardappels en zwaartekracht

Hoi ik ben Jerre en ik gebruik thuis vaak de oven om taart in te bakken. Daarom is mijn vraag hoe werkt een oven? Wat moeten we zonder oven, onmisbaar in de keuken toch? Hier in Duiven is een hele grote ovenfabrikant dus jam hier weten ze wel hoe een oven werkt. En daarvoor gaan we iets doen dat absoluut niet kan en mag maar voor deze ene keer wel: een oven uit elkaar halen. De belangrijkste knop van de oven is deze, hiermee kunt je de temperatuur instellen maar bijvoorbeeld ook welk verwarmingselement je wilt gebruiken. En dan zijn er ook nog ovens met een touchscreen. Maar het komt allemaal op hetzelfde neer; een oven moet gloeiend heet worden. Een oven wordt warm door het verwarmingselement. Dat is dit stuk gebogen metaal. Kijk, door het verwarmingselement loopt een draadje en als je de oven aanzet loopt er stroom door het draadje en wordt het knalrood, maar belangrijker: het wordt gloeiend heet. En om het draadje heen zit een stalen buis met daarin isolatiemateriaal en dat is belangrijk want daardoor kan het draadje bij hoge temperaturen niet in de fik vliegen. De meeste ovens hebben boven en onder een verwarmingselement en met de draaiknop kun je ervoor kiezen om ze allebei te laten gloeien, dan wordt het overal heet. Maar je kunt er ook voor kiezen om alleen boven of alleen beneden te verwarmen, dat hangt af van je gerecht. Heteluchtovens hebben nog een verwarmingselement, die zit achterin, die zie je meestal niet omdat er een afdekkap voor zit. Daar zit ook een ventilator, die draait rond en blaast de warme lucht door de oven waardoor overal een gelijkmatige temperatuur ontstaat. Iedere oven heeft een temperatuurregelaar. Dat is eigenlijk gewoon een slimme computer. Die staat, door middel van dit draadje, in verbinding met een temperatuursensor in de oven, eigenlijk een thermometer. Als deze voelt dat het koud is in de oven gaan de verwarmingselementen aan, is de gewenste temperatuur bereikt, dan gaat ie uit. Dus deze temperatuursensor bepaalt de temperatuur in de oven. Aan de zijkanten zitten van dit soort dikke dekens die heel goed tegen de hitte kunnen. De dekens en een laag aluminium zorgen dat de warmte in de oven blijft en de buitenkant niet te heet wordt. Het deurtje bestaat uit twee, drie, soms wel vier lagen glas. Dat houdt natuurlijk ook alle warmte binnen. Je zult misschien denken; wat een slimme knop, die kan echt alles! Maar ook daar zit weer een computertje achter. En die zorgt er ook voor dat je de tijd kunt instellen zodat je weet wanneer je gerecht klaar is. En vandaag eten we… gebakken lucht, heerlijk. Een oven uit elkaar halen is leuk, maar hier zetten ze ovens liever in elkaar. Als het goed is is deze af dus ik ga hem even testen. Dit apparaat hou ik er tegenaan. Dat is goed. Ik hoorde iets, geluidje. Ja. Ja. Ventilator gaat aan, voel ik ook. Lichtje brandt. Smiley, goed. Ook deze oven staat binnenkort in de keuken te gloeien. 

Hoe werkt een oven?

In de oven kun je broodjes bakken, of taarten of koekjes. Ovens kunnen heel heet worden, wel 250 graden. Maar hoe werkt een oven eigenlijk? Maurice is in een fabriek waar ze ovens maken en legt uit hoe een oven in elkaar zit.

Stroom wordt omgezet in warmte

Hallo ik ben Maria. We hadden laatst in de waterkoker een witte aanslag. Dat hebben we toen met ontkalker weggehaald. Nu wil ik weten hoe ontkalker werkt. Ja Maria, kalk in je wasmachine of in je waterkoker, dat wil je niet. Straks het chemische geheim van ontkalken maar eerst: wat is kalk eigenlijk en hoe komt het in ons water? Een schoolkrijtje is gemaakt van kalk en je zou het niet zeggen, maar in ons drinkwater zit ook een beetje kalk. Je ziet het alleen niet omdat het in het water is opgelost. Als je water gaat koken dan verdampt het water maar de kalk blijft achter in je waterkoker, je koffiezetapparaat, in je pan. De kalk slaat neer of zet zich af tegen de wanden en er ontstaat een witte aanslag. De kalk is dan een wit poeder en dat is precies hetzelfde poeder waarvan schoolkrijtjes zijn gemaakt. De chemische naam van kalk is calciumcarbonaat. Maar hoe komt die kalk in ons water? Ons drinkwater komt uit de bodem. Op heel veel plekken in Nederland wordt er drinkwater uit de bodem gehaald. In de bodem zit kalk. Als er veel kalk in water zit noem je dat hard water. Dat kun je op dit kaartje heel goed zien. In deze lichte gebieden zit weinig kalk in de grond en hebben ze zacht water en hier zit veel kalk in de grond en hebben ze hard water. Maarja, hard of zacht water, kalk is altijd vervelend voor je huishoudelijke apparatuur. Het is schadelijk voor het verwarmingselement van je vaatwasmachine of je wasmachine en het kan ervoor zorgen dat je douchekop verstopt raakt. Maar hoe krijg je die kalk nou weg. Dat vragen we aan expert Peter Steenstra van een groot schoonmaakmiddelenbedrijf in Almere. Dat doen we met zuur. Dat kan ik je laten zien met bijvoorbeeld een citroen. Ik pak een speciaal kalktabletje. Die gooi ik erin, je ziet het reageren. Het gaat helemaal bruisen. Je kan het ook doen met bijvoorbeeld azijnzuur, huishoudazijn. Azijnzuur, weer zo’n kalktabletje en je ziet hem ook reageren. Kalk reageert met zuur. Maar citroen en azijn heb je gewoon in de keuken. Waarom moet je de kalk dan met speciale ontkalker weghalen? Citroenzuur en azijnzuur zij vrij zwakke zuren, niet zo sterk. Je zegt dat je een citroen niet zo zuur vindt? In je mond wel, maar in de chemie niet. Veel sterker zijn zoutzuur en bijvoorbeeld deze ontkalker. Een krijtje is ook kalk. Heftig, het gaat echt heel erg bruisen en het krijtje verdwijnt bijna. Dus de kalk reageert met de zuren in de ontkalker, lost op in water en verdwijnt! Precies. Even testen. Pannetje met kalk. Ontkalker. Je ziet het, het gaat aan alle kanten bruisen en je kan hem nu afspoelen met een borstel onder de kraan. Blinkend schoon! Maar Peter, is het niet een beetje een gevaarlijk stofje? Je moet natuurlijk wel oppassen. Er zitten sterke zuren in die ontkalker en als je die in je ogen of op je handen krijg moet jet het snel afspoelen. Thuis moet je het lekker aan je ouders overlaten. Best wel handig, die sterke zuren! Ik ga nog even mijn waterkoker ontkalken. 

Hoe werkt ontkalker?

In water zit kalk. Dat kun je zien als je water hebt gekookt: de kalk blijft zitten op de bodem van je pan of waterkoker. Dat is helemaal niet erg, maar als kalk zich ophoopt, heb je ontkalker nodig.

Weg met de witte aanslag in je pannetje

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos