Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la Rive Box!	
Hallo allemaal, wat goed om je weer te zien!
Welke vraag gaan we vandaag behandelen in Waarom? Daarom!?
Vragen die in EEN minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen.
Ja! Dit is een goeie vraag.
Waarom mag je in een museum niet je flits gebruiken als je foto's maakt?	
Even een middagje naar het museum om je kennis op te vijzelen...of om gewoon hele mooie dingen te bekijken.
Ik vind het heerlijk. Maar nu gelden er in het museum een aantal regels. Leg je jas en je tas in de garderobe.
Zodat je niet stiekem zo'n Romeins beeldje kan meejatten.
Neem ook geen eten of drinken mee naar binnen.
Stel je voor dat je je glaasje melk morst op een 13e-eeuwse vaas of een antieke stoel.
En kom vooral nergens met je tengeltjes aan.
Maar soms wil je toch al het moois dat je ziet vastleggen.
Bijvoorbeeld voor je werkstuk op school, of om naar je vrienden te appen...of op Facebook te zetten, zodat ze weten dat jij ook heel cultureel bent geweest. Dus ja, op de foto ermee, zou je zeggen. Maar dan wel zonder flits.
Want stel je voor: een zaal vol toeristen voor dat prachtige meesterwerk... die allemaal een foto willen maken met flits. Weet je wel hoeveel flitslichtjes dat zijn?
En juist al die flitsjes kunnen ervoor zorgen dat de kleuren...van vooral oude schilderijen die niet achter glas zitten verschieten. Als dat jaar in jaar uit, dag in dag uit zou gebeuren...dan blijft er van dat meesterwerk niet zoveel meer over. Maar er is trouwens nog een reden.
Door al die flitsjes kan ook de verf uitdrogen, en dan ga je barstjes zien. En dat is natuurlijk niet de bedoeling. Dus daarom mag je in het museum niet flitsen. En wees ook maar blij hoor, want als bezoeker word je echt gek... als iedereen maar de hele tijd bij elk schilderij gaat flitsen. Trouwens, een foto nemen met je flits wordt sowieso lelijk.
Dus een gratis tip erbij! Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom mag je in een museum niet flitsen?

Programmalogo's

In de meeste musea mag je geen foto’s maken met flits. Schilderen kunnen er namelijk door verbleken of uitdrogen. En dan valt er weinig meer te zien in het museum!

Bescherming van de schilderijen

Ik ga vandaag op zoek naar het allerkoudste plekje op aarde.	En daarvoor ga ik niet naar de Noord- of de Zuidpool...maar ik moet gewoon hier zijn bij de universiteit in Leiden. Door meten tot weten.
Dat staat er niet voor niks, want in dit laboratorium weten ze wat... de laagste temperatuur is die je kan bereiken.
Alle stoffen bestaan uit hele kleine deeltjes, moleculen.
Met het blote oog kun je ze niet zien. Maar stel je voor dat deze pingpongballen de watermoleculen in dit glas zijn.
Het lijkt of ze stil staan... maar die moleculen bewegen heel hard door elkaar. Hoe heter het water, hoe sneller ze bewegen. En hoe kouder het water, hoe langzamer ze bewegen. Je zou het niet zeggen, maar de moleculen in ijs bewegen nog steeds een beetje. Als je de moleculen in een stof helemaal stil laat staan moet je ze afkoelen tot het absolute nulpunt. En wetenschappers hebben het dan niet meer over graden Celsius, maar over graden Kelvin.
Als alle moleculen in een stof stilstaan, dan is de temperatuur 0 graden Kelvin...oftewel -273 graden Celsius. Kouder kan iets nooit worden. Die temperatuur kun je niet zomaar ergens op aarde vinden maar je kan 'm wel in een laboratorium maken. En dat is precies wat deze man, Heike Kamerlingh Onnes... meer dan honderd jaar geleden hier in Leiden heeft gedaan. Dat deed hij niet met water, maar met helium, dat kan veel kouder worden dan water. Met deze machine lukt het om helium zo koud te maken dat het bijna 0 graden Kelvin is. Dankzij de ontdekking van Kamerlingh Onnes zijn er weer heel veel...
nieuwe ontdekkingen gedaan die gebruikt worden in moderne uitvindingen. Zoals bijvoorbeeld de mri-scan waarmee we in onze hersenen kunnen kijken... maar je kunt er ook hele leuke proefjes mee doen. Bijvoorbeeld een blaadje sla bevriezen tot -196 graden Celsius met behulp van stikstof. Dat kan ook met een prei. -196. Banaantje koud maken. Dat wordt een bananenhamer.
Onnes bereikte met zijn machine bijna dat nulpunt.
Dit is een moderne variant van zijn machine. En hiermee komen ze duidend keer dichterbij dat absolute nulpunt.
Hij staat nu uit. Dus we kunnen er even in kijken. Als hij aanstaat, dan is het hierboven kamertemperatuur.
En hoe lager het gaat, hoe kouder het wordt. Dat blokje daar binnenin is dan een van de allerkoudste plekjes op aarde, of, sterker nog...van het heelal.

De koudste plek op aarde

Als je van kou houdt, hoef je niet per se naar de Zuidpool of Noordpool. Je kunt ook gewoon naar de universiteit van Leiden. Daar kunnen ze het maar liefst 273 graden onder nul maken. Een lagere temperatuur bestaat niet!

Niet op de Noordpool, maar in Leiden

Dit is een 3D-kaart. Zo zie je een vliegtuig. En zo zie je een helikopter. Mijn vraag is: Hoe maak je een 3D-kaart?
Wat jij liet zien is geen 3D-kaart maar een flip. Je hebt mazzel, want we zijn nu bij een drukkerij in Leiden...
en die maakt behalve flip- ook 3D-kaarten. We beginnen met de flip. Als ik zo sta, zie ik een bepaald plaatje... en als ik een stap opzij doe zie ik ineens heel wat anders.
Sarina ontwerpt flip- en 3D-kaarten. Hoe maak je zoiets?
Als je bijvoorbeeld een zwart plaatje neemt en een wit plaatje... en die noemen we A en B... dan knippen we die in heel smalle reepjes... dit is uitvergroot, en uiteindelijk worden die onder deze lens gedrukt. Dat zijn heel kleine ribbeltjes. Allemaal kleine lensjes? Dit zijn allemaal heel kleine lensjes. Kijk, het zijaanzicht van een lens. En elk reepje wordt hier de helft van achter de lens gedrukt.
Als je op deze manier naar de lens kijkt... zul je altijd alle beeldjes A zien. maar als je op deze manier kijkt... zie je alle beeldjes B. Hier heb je bijvoorbeeld beeld A. En dit is beeld B. En die twee beelden moeten in elkaar gedrukt worden. En dan ziet dat er zo uit. Dan zie je gelijk wat er gebeurt. Hier zie je heel goed die kleine reepjes... die we achter de lens gaan drukken. O ja, zo zie je ook de vorm van die groene appel...Ja. en de vorm van het Klokhuis-logo. Ja, allebei de beelden zie je. Victor wil eigenlijk weten hoe je een 3D-plaatje maakt. Dus hoe je die diepte erin krijgt. Dat zal ik uitleggen. Nu gaan we achter elke lens wel 15 beeldjes drukken. Wow. En steeds zie je dus beeldje 1, beeldje 2, enzovoorts... als je dus beweegt. Eerste begin ik met alle onderdeeltjes uit te knippen.
De appel, de vlaggetjes, alles knip ik los. en zoals je ziet...
zijn de vlaggetjes en de appel allemaal los. En op het moment dat dit goed is... gaat dit naar weer een ander programma... en die gaat hem in reepjes knippen. En dan ziet het er zo uit.	Die reepjes worden achter de lensjes geplaatst? Ja. Dit is de printer en dit is de lensplaat. Een beetje groot. Heel groot. Ik ga even kijken of de plaat goed ligt. Moet dat zo precies? Ja. Prima, we kunnen gaan drukken. Daar komen de appels. Gaat-ie goed zo? Het gaat perfect. Ik vind het een mooie Klokhuis-flip geworden. Ben je tevreden? Heel erg.

Hoe worden 3D-kaarten gemaakt?

Als je een 3D-kaart beweegt, zie je verschillende plaatjes. Het ziet er spectaculair uit, maar hoe maken ze zoiets? Dolores is bij een drukkerij waar ze zulke kaarten maken.

Een plaatje met diepte

Dit is boer Bart Bak. Hij is vanochtend vroeg opgestaan want hij moet in een paar uur tijd dit veld met sla onkruidvrij maken. Met de handen kost dat eindeloos veel tijd. Zou je 's nachts door kunnen werken, maar dan zie je op een gegeven moment niet veel meer. En voor de rug is dat ook niet echt relaxed. Zou je zeggen, gebruik een schoffel, werkt op zich prima om het onkruid weg te krijgen, maar kost ook veel tijd. Hoe zorg je er nou voor dat een veld vol met sla niet overwoekerd wordt met onkruid? Je begrijpt: boer zoekt machine. En die heeft ie gevonden! Dat schoffelen gebeurt nu met de schoffelrobot! Schoffelen maar. Volgens mij, dit zou ook wel, sjongejonge, best lastig nog dat schoffelen, want hoe herken nou je groen onkruid in een veld met alleen maar groene gewassen? Zoals in dit geval sla. Dat is niet te doen. Wat je eigenlijk zou willen is een schoffelmachine die als een vogel over het land vliegt en naar beneden daalt als ie onkruid op ziet komen en het vervolgens uittrekt. Maar dat is precies hoe deze robot werkt! In plaats van vogelogen gebruikt hij cameralenzen om de plantjes op te sporen. En op basis van die beelden geeft de robot aan zijn messen door om hun werk goed te doen, namelijk onkruid wieden. Om de gewassen te herkennen en om goede beelden te krijgen mag de camera geen last krijgen van zon en schaduwen. Het licht van buiten mag niet mengen het ideale licht in de robot en daarom zit er om de camera een enorme kap. En in deze machine heb je 1, 2, 3, 4 lampjes die het licht hetzelfde houden. Zo kun je overdag en 's nachts altijd wieden. De computer in deze robot weet heel goed wat een gewas is en wat onkruid is. En dat is heel belangrijk want het gewas moet in de grond blijven en het onkruid moet eruit. Deze robot herkent dus of iets een gewas is of niet. En in dit geval laat hij het slaplantje staan en het onkruid snijdt ie weg. Dat doet ie met behulp van deze messen. Die kunnen open en dicht. Vlak voor het plantje gaan die messen open zodat ze naast het plantje alles weg snijden. Zijn ze voorbij het plantje, gaan ze weer dicht. Zo gaat het door en snijden ze alles om het plantje weg. Conclusie: boer Bart Bak heeft zijn machine, robot, gevonden. Zeg vertel ons, hoe happy ben jij? Ik ben heel happy met deze machine, hoe moet ik anders van het onkruid af komen? Kunnen we spreken van een match? Zeker. Wat fijn! Weer een gelukkige boer. Tot de volgende Boer zoekt machine.

De schoffelmachine

Als je een gewas verbouwt, krijg je vaak te maken met onkruid. En dat wil je niet, want onkruid zorgt ervoor dat het gewas niet genoeg water en andere voedingsstoffen uit de bodem haalt. Daarom is er een handige machine: de schoffelmachine!

Om je akker onkruidvrij te houden

En uw gastvrouw van vandaag is... Nienke de La Rive Box! Hallo allemaal! Daar zijn we weer met een kakelverse Waarom? Daarom! Vragen die in 1 minuut zijn uit te leggen,  te beantwoorden of op te lossen. En wat is de vraag van vandaag? 

Goede vraag! Waarom krijgt een specht geen hoofdpijn?

Een specht hakt zich suf, maar hij krijgt geen hoofdpijn. Dit komt doordat ze een heuse airbag hebben in hun hoofd. En dat is een speciaal stukje in hun schedel. Je hebt in Nederland wel vijf verschillende soorten spechten. Maar de grote bonte specht, die maakt het echt het bontst. Die loopt me een partij te hakken in dat bos! Ze roffelen, en dat is gewoon geklets met hun vrouwtje of met andere soortgenoten, en ze hakken! Dit doen ze om voedsel te zoeken of om een holletje uit te hakken om eieren in te leggen. Ja en dat hakken, dat doen ze echt met ongelooflijk veel kracht. Je moet je voorstellen dat je met volle kracht zo hop, tegen de muur rent. Zo hard en dat dan eindeloos vaak achter elkaar.

Een mens zou er helemaal kierewiet van worden, maar die spechten hebben helemaal nergens last van. En dat komt doordat hun hoofd heel speciaal in elkaar zit. Het voorste stukje van hun schedel, zo net boven hun snavel, bestaat uit een sponzig stukje bot en dat vangt de klappen op. Een soort schokdempertje dus. 

Ja en verder zitten hun hersenen opgeborgen in vocht, net als bij ons. Maar bij een specht is dat veel minder en kunnen de hersenen minder schudden.

Oja en weet je wat hij ook nog doet? Vlak voordat hij begint te hakken, spant hij een spier in zijn hoofd en dat helpt ook weer de klappen op te vangen. Koppie, koppie dus!

Nou dat was 'm gewoon alweer! Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom krijgt een specht geen hoofdpijn?

Je hoort de specht meestal eerder dan dat je hem ziet. Met zijn snavel tikt hij hard en snel op boomstammen. Zou hij daar zelf niet soms een beetje hoofdpijn van krijgen?

Een vogel met een airbag in zijn kop

Een panoramafoto geeft een mooie brede blik op de plek waar je de foto maakt.
Ruim honderd jaar geleden was het mode om een panorama te schilderen.	
En het bekijken van zo'n panorama was echt een uitje.
Dat deed je met het hele gezin, net zoals nu de bioscoop.
Hier in Den Haag hangt zo'n doek.
Het is het grootste schilderij van ons land.
Zo hee!	
Dit is echt megagroot.
Het is een hele beleving. En het is dus in 1880 hier echt...geschilderd door meerdere schilders, onder leiding van Hendrik Willem Mesdag.
Precies op deze plek maakte Mesdag zijn panorama, vanaf het Seinpostduin in Scheveningen.
En dat is wel bijzonder, want 130 jaar geleden had hij geen...
mobieltje met een panoramafunctie waarop je de foto's zo aan elkaar kon plakken.
Nee, hij moest kijken naar de omgeving en tekenen wat hij zag.
Dit is zijn schetsenboek.
Het origineel uit 1880. Hier zie je de verdeling van zijn panorama.
Wat wordt waar geschilderd?	
En dit is dan de eerste opzet voor zijn panorama.
En dit is het eindresultaat. Panorama Mesdag.
Het is 14 meter hoog en maar liefst 120 meter lang.
Dat is langer dan een voetbalveld.
Als je dit doek uit een helikopter zou hangen, dan is-ie langer dan de Dom in Utrecht hoog is.	
Nou ja, je begrijpt: Dit is echt het grootste schilderij van ons land.
Maar hoe schilder je nou zo'n panorama?
Daarvoor gebruikte Mesdag deze houten standaard met een glazen cilinder.
Hij zette hem op een duintop op Scheveningen en hij tekende...vervolgens op deze glazen cilinder alles wat hij zag.
Bootjes, paarden met mensen.
Vervolgens zette hij deze standaard met glazen cilinder hier neer...
en vanaf deze plek stuurde hij zijn collega's aan en vertelde hij exact wat zij moesten schilderen.
Het schilderij moet de indruk wekken dat je in de verte kunt kijken...
en het moet echt zo voelen en lijken alsof je op een duintop staat.	
Ze hebben heel handig gebruik gemaakt van perspectief.
Bij hoge uitzondering mag er even overheen.
Dit mag normaal dus niet. Kijk.
Echt zand, echt helmgras.
Ah! En nu kan ik ook de bovenkant zien.	
Ik loop nog wel een heel stuk door, en dan kan ik de onderkant ook zien.
En ik zie ook de verfstreek, dus de magie gaat er wel een beetje vanaf als je dichterbij komt.
We zijn nu achter het doek.
We zijn ook 14 meter omhoog geklommen.
En nu kun je pas zien hoe groot het doek wel niet is.
Wat een schilderij!
Een doek met zoveel historie, op zo'n bijzondere manier gemaakt.
14 meter hoog, maar liefst 120 meter lang.
Tja, dan mag je toch wel zeggen: Dit is het allergrootSTE schilderij van Nederland.

Het grootste schilderij van Nederland

In Den Haag hangt een bijzonder schilderij. Het is een panorama van het strand in Scheveningen. Het heet Panorama Mesdag, en het is met een lengte van 120 meter het grootste schilderij van Nederland.

Panorama Mesdag in Den Haag

Dit is Dennis, tuinder uit Naaldwijk.
Hier staan 15 voetbalvelden vol met radijsjes.
Dit is dan ook een van de grootste radijskassen ter wereld.
En hij moet in een paar uur tijd al deze duizenden radijsjes...uit de grond halen en er een mooi moesje van maken. Dat is onmogelijk met de hand, dat duurt veel te lang en is voor de rug ook niet fijn. En die radijsjes moeten heel snel geoogst worden. Want een dag te lang in de grond, dan worden ze te groot... gaan ze scheuren en dan smaakt het niet lekker.	Dus deze tuinder zoekt een machine. En die heeft hij gevonden. Dit is de radijsoogstrobot. Deze machine oogst, neemt de radijsjes mee...telt, doet er een elastiekje omheen en maakt er vervolgens een mooi bosje van. Het gaat automatisch, maar toch is de rol van de operator, in dit geval Bert, onmisbaar. Hij controleert de robot, lost storingen op en wisselt de volle wagens. De robot heeft sensoren die de radijsjes op kunnen zoeken. Deze sensoren hier volgen de rij met radijsjes. Zo weet de robot waar hij is. Dan zijn er nog andere sensoren zoals deze. Die zorgen ervoor dat de robot weet op welke hoogte hij de radijsjes uit de grond moet halen. Dat moet op de juiste hoogte gebeuren, anders gaan ze kapot. Deze robot pakt in EEN keer 14 rijen radijsjes tegelijk! Daarna klemt de robot de radijsjes tussen twee snaren. De snaren draaien de radijsjes om zodat ze op de kop komen te hangen. Vervolgens heb je hier een sensor, die telt de radijsjes af. Wanneer er een exact aantal is bereikt, wordt hier een mooi bosje gemaakt, een elastiekje, klaar. De afgetelde bosjes worden meegenomen door een lopende band met een soort van handjes. Een andere lopende band laat ze keurig vallen in deze volgkar. Een volle kar rijdt uit zichzelf door de kas naar de wasstraat. En dan moet ik nu ook naartoe.
Let's go! Dit is de wasruimte, echt een zwemparadijs voor radijsjes. Schoon gewassen, in een kistje en dan gaan ze naar winkels in Nederland en de rest van de wereld.
Dat zie je meteen, een perfecte match tussen de tuinder en zijn robot. Dennis, kun jij je een leven voorstellen zonder deze robot? Nee, ze is niet uit mijn leven weg te denken. Echt helemaal gelukkig? Helemaal gelukkig.
Wat fijn! Weer een gelukkige tuinder! Tot de volgende boer zoekt machine!

De radijsoogstrobot

Als je 15 voetbalvelden vol met radijsjes hebt staan, kun je die moeilijk allemaal met de hand oogsten. Daarom is er een handige machine die de radijsjes niet alleen uit de grond trekt, maar er ook netjes een elastiekje omheen doet.

Alle radijsjes netjes in een bosje

En uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la RiveBox. Hallo allemaal, wat goed dat jullie er weer zijn voor Waarom? Daarom! Vragen die in 1 minuut zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En welke vraag haalt uw gastvrouw vandaag weer uit de ballenbak.  Nou, goeie vraag ja. Waarom wrijft een vlieg altijd zijn pootjes tegen elkaar als ie stil zit? Als je nou de volgende keer een vlieg zit dan moet je eens proberen je niet te irriteren aan bzzz het gezoem maar kijken. Die beesten wrijven namelijk om de haverklap de pootjes tegen elkaar, maar waarom? Dat doen ze om zich schoon te poetsen want vliegen die zien de wereld niet alleen met hun ogen maar ook met hun pootjes, mmm. Op deze pootjes zitten piepkleine haartjes en dat zijn hun zintuigen en hier ruikt, proeft en ziet de vlieg mee. Het is dus eigenlijk een soort vingertopje neus, tong en ogen in één. Dus super irritant als er dan een soort smerigheidje op zit. Schoonmaken is dus heel belangrijk. Eén groot nadeel, die gevoelige haartjes zijn ook super kleverig en hierdoor blijft er ook altijd troep en bacteriën aanhangen. Nou ja, dan ziet, voelt, ruikt ie helemaal niks meer. Door ze nou tegen elkaar te wrijven poets ie ze weer schoon. En zo kan hij snel weer voedsel zoeken, vijanden ontwijken en eten proven. Maar ondanks al dat gepoets,  geboen en geschrob zijn vliegen helemaal niet schoon. Tijdens het speuren naar eten zitten ze heel vaak op afval en uitwerpselen! En daarom zitten ze ook vol met bacteriën en zijn het ziekteverspreiders. Dus lekker dan! Zitten ze eerst op een drol en vervolgens bij jou op een vers gesmeerde boterham. Ja, kan die z’n pootjes wel wassen maar daar hebben wij dus helemaal niks aan. Nou, dat was ‘m weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom wrijft een vlieg vaak in zijn pootjes?

Als een vlieg niet irritant rondvliegt, wrijft ie vaak met zijn voorpootjes tegen elkaar. Waarom doet ie dat eigenlijk?

Een vlieg ziet de wereld met zijn pootjes

Wij Nederlanders zijn tweede van de hele wereld. Niet met handbal, niet met voetbal, niet met polsstokhoogspringen. Nee, met yoghurt eten! In Nederland eten we zo’n 275 miljoen liter yoghurt er jaar. Maar hoe komt zo’n pak lekkere zure smurrie nou eigenlijk bij jou thuis terecht? Het begint natuurlijk met melk. Koeien worden gemolken en die melk wordt naar de fabriek gebracht. Deze fabriek bijvoorbeeld. En dat gaat natuurlijk niet per glas of melkbus nee dat gaat per vrachtwagen. De melk die stroomt nu naar binnen en wordt een aantal keer gecontroleerd. Ze willen natuurlijk geen zure melk in het proces. Of eigenlijk juist wel, maar dat doen ze liever zelf straks. Daarover straks meer. Eerst moet het vet eruit. Dat gebeurt in deze machine. Hierbinnen wordt het vet er als het ware uitgeslingerd, opgevangen en weggevoerd. Magere melk blijft over. Melk is een natuurlijk product, het komt van koeien. Daardoor zitten er de ene keer meer melkeiwitten in dan de andere keer. Daarom doen ze er soms wat bij. Daarna gaat de melk door naar de pasteur. Nee, niet de pastoor, maar de pasteur! Dat is een machine die de melk tot 95 graden verhit en daardoor worden de bacteriën gedood. Daarna wordt de melk afgekoeld tot een graad of 30, 35. De ideale temperatuur om bacteriën te laten groeien. Maar die zijn er toch net uit? Nee, goeie bacteriën, die de melk zuur maken. Melkzuurbacteriën. Die warme melk komt in deze grote tanks terecht en die bacteriën worden ook in deze tanks gedaan en die vinden het heel lekker in deze tanks. Ze gaan zich vermenigvuldigen en dat doen ze heel snel. Ze snoepen van de melk en ondertussen scheiden ze bepaalde stoffen uit. Dat klinkt een beetje vies maar dat zorgt ervoor dat de melk dikker wordt en zuurder. Na een uur is de melk veranderd in yoghurt. Grappig, warme yoghurt, nog nooit gehad maar wel lekker. Yoghurt hoort natuurlijk koud te zijn en dat gebeurt in deze tank. Hier wordt ie afgekoeld tot een graad of acht en daarna wordt ie hier in de pakken gespoten. Wow wat een hoeveelheid pakken! Ze zijn nu klaar om naar de supermarkt te brengen waar jij ze kunt kopen. Eet smakelijk!

Hoe wordt yoghurt gemaakt?

Veel mensen eten yoghurt bij het ontbijt. Maar hoe wordt het eigenlijk gemaakt? Het begint allemaal met koemelk, waar melkzuurbacteriën aan toe worden gevoegd om de melk dikker en zuurder te krijgen. En dan krijg je yoghurt.

Melk met melkzuurbacteriën

Ik ben Denzel en ik ben verkouden. Hoe ontstaat snot in je neus? Hallo ik ben Veerle en mijn vraag is: wat is snot en waar komt snot vandaan? Snot, ho sorry. Soms heb je een loopneus en loopt het er zomaar uit. Af ent oe zijn het van die grote slijmerige klodders. Of van die kleine harde stukjes. Wat moet je ermee? Waarom maakt je neus snot? Goeie vraag en hier bij medisch centrum Haaglanden gaan we dat uitzoeken. Snot is een wat waterig slim. Niet alleen in je neus maar ook op andere plekken in je lijf wordt slijm gemaakt zoals in je mond en longen. Per dag maakt je lichaam een liter slijm. Sietske jij bent keel-, neus- en oorarts. Waarom maakt onze neus van dat smerige snot? Dat is niet smerig, dat is waterig slijm. En alle lucht die via je neus naar binnen gaat, gaat via dat slijm, en dat slijm zorgt ervoor dat alle lucht gefilterd wordt, gereinigd wordt en verwarmd wordt en bevochtigd waardoor je longen niet uitdrogen dus eigenlijk is het heel gezond. Gezond? Ja, want slijm is heel plakkerig dus alle stofdeeltjes die niet in je lichaam thuishoren blijven eraan plakken. Net als aan zo’n plakkerige vliegenstrip? Absoluut! Maar in het slijm zitten ook nog witte bloedcellen die zorgen dat ze de bacteriën herkennen en zorgen dat je er niet ziek van wordt. Dus niet alleen plakkerig maar er zitten ook stofjes in die bacteriën aanvallen. Maar hoe kom je daar vanaf af? Als je gaat niezen raak je die bacteriën weer kwijt. Dus snot is een soort poortwachter van je lichaam? Waar komt snot vandaan? Dat ga ik je laten zien? Whoo wat is dat? Een neuscamera. Hiermee kan ik kijken naar het slijmvlies in je neus. Doet het pijn? Nee. Oke. Hier komen we in je neus, de neusharen, vervolgens daarachter zie je het slijmvlies en daarin zitten trilharen en die zorgen dat het slijm wat aangemaakt wordt via een soort lopende band naar achter wordt gewerkt. Waar brengen die trilhaartjes dat snot naartoe? Die brengen het achterin de neus en dan slik je het door en gaat het naar je slokdarm toe. En via de slokdarm gaat het naar de maag. Wat is dat wat ik nou zie? Dat is snot. Kijk, als je nu slikt slik je het snot door. Meestal is mijn snot mooi doorzichtig, maar soms groen of geel, of bruin met zwarte stukjes. Hoe kan dat? Dat zijn afvalproducten van je witte bloedcellen die reageren op alles wat er binnenkomt, die afvalproducten zorgen dat je snot een kleur heeft, groen of geel. En die droge korreltjes, hoe kan dat Dat is heerlijk ingedroogd snot. Niezen. Dat is heel gevaarlijk. Met 165 km per uur kun je alle afvalstoffen naar buiten gooien waardoor je andere mensen kunt besmetten. O sorry. Weten we eindelijk waar ons snot vandaan komt en waar het allemaal goed voor is. Dankjewel Sietske. Eerst even je handen wassen Nienke. Oja, ik wil je natuurlijk niet besmetten!

Waar komt snot vandaan?

Snot ziet er misschien vies uit, maar het is heel nuttig! Snot beschermt je neus tegen schadelijke stoffen. En als je het er niet uit niest, slik je het meeste snot gewoon door.

Slijm om je lichaam te beschermen

Als je griep hebt ben je besmet door een virus. Je hebt koorts, je hoest, pijn in je keel, een verstopte neus, je bent dan niet helemaal jezelf. Een computer kan ook een virus krijgen. Bepaalde knoppen doen het niet, je kan niet in je facebook komen, of je computer loopt vast of nog erger; je bent ineens alles kwijt. Maar wat is een computervirus eigenlijk? Een virus is een klein computerprogrammaatje dat speciaal gemaakt is door internetcriminelen om je computer te beschadigingen, in de war te brengen of dingen te jatten. Virussen verspreiden zich supersnel over het internet van computer naar computer. Ze zijn zo gemaakt dat ze als inbrekertjes je computer in willen kruipen. Ze kunnen zich vermommen als een leuk filmpje of ze verstoppen zich in een mailtje. Zelfs in een berichtje van je beste vriend of vriendin. Sommige virussen stelen je foto’s, andere je wachtwoorden en weer andere virussen zetten stiekem je webcam aan zonder dat je het in de gaten hebt of ze maken dingen stuk. Je computer wordt dus zonder dat je het weet overgenomen, onbestuurbaar dus. Gelukkig bestaan er virusscanners die deze sluwe inbrekers tegen proberen te houden. Alles wat je computer binnen wil komen wordt gescand op virussen. Je kunt het eigenlijk vergelijken met  hoe mensen en pakketjes worden gescand op een vliegveld. Bevat een mailtje een virus, dan wordt ie meteen vernietigd. Hatsjoe! Nou geen computervirus, maar wel een menselijk virus denk ik.

Wat is een computervirus?

Een computervirus kan je computer beschadigen. Een virus kan verstopt zitten in een filmpje of een mailtje en kan bijvoorbeeld je gegevens stelen of je webcam aanzetten. Gelukkig zijn er speciale virusscanners die virussen opsporen en onschadelijk maken.

Een gevaarlijk computerprogrammaatje

Ik word bijna altijd om zeven uur wakker. Het maakt niet uit of ik vroeger of later naar bed ga. Hoe komt dat? Hier in het slaapcentrum van het medisch centrum haaglanden weten ze alles over slaap. Gerard Kerkhof doet er al heel lang onderzoek naar. Gerard, waarom slapen we eigenlijk? We weten dat slapen goed is voor je hele lichaa, voor de gezondheid van al je organen maar vooral je brein. Want je brein is overdag ontzettend actief, onder andere omdat het heel veel leert, niet alleen op school maar ook tijdens het sporten en je brein heeft een rustig moment nodig om al die informatie, al die indrukken op te slaan. Eigenlijk is het zo dat je brein daar moe van wordt en dat het de slaap ook nodig heeft om de moeheid weg te spoelen uit het brein, je brein schoon te maken. Wat bedoel je precies met het schoonspoelen van vermoeidheid? Ik zal het je laten zien. Als je brein overdag bezig is met van alles en nog wat dan vormen er zich afvalstoffen. En die afvalstoffen worden bij voorkeur tijdens de slaap gereinigd, schoongespoeld uit het brein zodat het niet verstopt raakt. Dus je hersenen worden eigenlijk schoongemaakt tijdens je slaap. Dus als je niet goed slaapt word je dus wakker met een hoofd vol afvalstoffen. Klopt, en dan sta je dus moe op. Slaap is dus heel erg belangrijk. Maar hoeveel slaap mensen nodig hebben schijnt wel heel erg te verschillen. Sommige mensen hebben maar zes uur nodig, anderen wel negen uur. En hoe laat je moe wordt en hoe laat je ‘s ochtends weer wakker wordt wordt bepaald oor een soort klok in je hoofd, je biologische klok. Dat is natuurlijk geen klok zoals deze, maar  een klok in je hoofd door middel van hormonen, stofjes in je lichaam, dat je ’s avonds slaperig wordt en ’s ochtends juist wakker en alert. Zonder je biologische klok zou je ieder moment ins laap kunnen vallen en wakker worden. Wordt dus echt een zootje. Die klok kan je precies vertellen wanneer je moe wordt en wakker wordt. En als je daar wat aan gaat doen, bijvoorbeeld met het gebruik van je telefoon of tablet ‘s avonds, dan geeft je je klok het signaal dat de zon nog schijnt, dat het licht is want er komt veel licht van die apparaten af en daarmee verstoor je je biologische klok. Nouja, boekje dan maar. Ik ben toch wel benieuwd hoeveel slaap ik nodig heb en Gerard heeft nog wat tips. Tip 1: zorg twee uur voor het slapen gaan voor weinig licht. Tip 2: dus ook smartphone, tablet, televisie, twee uur voor het slapen gaan, uit. Tip 3: om te weten hoeveel slaap jij nodig hebt ga je lekker bij een klein lampje een boek lezen en wacht je tot je slaperig wordt. Dan val je in slaap en de volgende ochtend zet je geen wakker zodat je vanzelf wakker wordt, dat wordt geregeld door je biologische klokhormonen. Blijk je nou ongeveer 8,5 uur te slapen, dan weet je dus dat jouw lichaam dat nodig heeft om uitgerust wakker te worden. Nou ik vind zo’n slaaptest echt heerlijk. Doe mij maar vaker dit soort wetenschappelijk onderzoek. Welterusten!

Hoe weet je lichaam wanneer je wil slapen en wakker worden?

Overdag ben je wakker en ’s nachts slaap je. Maar hoe weet je lichaam wanneer het tijd is om te slapen en wakker te worden? Daar heb je een handig middel voor: je biologische klok.

Dankzij je biologische klok

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos