Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de basgitaar. De bassist heeft een belangrijke functie in de muziek. De lage tonen zorgen voor het fundament. Net als het fundament waar je een huis op kunt bouwen. En als we die lage tonen weghalen, klinkt het ook een beetje raar. Je mist iets. Dit is een viool. En een contrabas is eigenlijk een hele grote viool. Bijna twee meter hoog. Zo groot, dat de speler ervan moet blijven staan of zitten op een hoge kruk. Vroeger werd ie vooral met een strijkstok bespeeld maar naarmate de muziek veranderde ging men steeds meer plukken aan de snaren. Dat geeft al een heel ander gevoel. Omdat de contrabas hier als strijk wordt behandeld staat de contrabas hier in het vak van de strijkers. Omdat bands steeds groter werden en de muziek harder, gingen gitaarbouwers een nieuwe contrabas ontwikkelen. De elektrische contrabas, oftewel de  basgitaar. Geen holle klankkast meer, maar een solid body zoals bij een elektrische gitaar met daarop elementen die het geluid van de gitaar oppikken en doorsturen naar de versterken zodat je het geluid harder of zachter kan zetten. Eens luisteren hoe dat klinkt in het geheel. Prachtig. Met de komst van de basgitaar is de contrabas zeker niet uitgebannen. De bassen hebben namelijk dezelfde functie in de muziek: de brug slaan tussen ritme en harmonie. Maar ze verschillen enorm qua karakter, klank en muziekstijlen waarin ze passen. Dat maakt het twee verschillende instrumenten. Ander voordeel: de basgitaar is een stuk makkelijker mee te nemen dan de contrabas. 

De basgitaar van het Metropole-orkest

Programmalogo's

De basgitaar heeft een belangrijke functie in het orkest: hij zorgt voor het fundament van de muziek. Zonder de lage tonen van de basgitaar klinkt de muziek niet mooi. De basgitaar is eigenlijk een moderne contrabas, maar wel met een heel eigen geluid en karakter.

De lage tonen geven de muziek een fundament

De komkommer, die kennen we allemaal. Lekker. Deze, die lijkt op een komkommer, maar smaakt anders, ziet er ook anders uit en groeit ook aan een andere plant. Dit is de augurk, familie van de komkommer. Die augurk kennen we vooral van de potjes met zuur. Wordt ook wel tafelzuur genoemd. Maar hoe komt nou zo’n rauwe augurk in zo’n potje terecht? Die augurken komen uit Duitsland. Die zijn gister pas van het land gehaald en zijn nu al hier. In de fabriek staat een aantal machines op een rij om ze snel mogelijk te kunnen verwerken. Uiteraard worden die augurken eerst gewassen in twee wasmachines. Eentje met borstels en eentje met een grote ronddraaiende trommelk. Daar komen ze uiteindelijk heel mooi glanzend weer uit. En hop, de snijmachine in. Die potjes worden ook gevuld met andere ingrediënten, zoals stukjes paprika, mosterdzaad. Hartstikke lekker, maar dat zorgt niet voor de zure smaak. Dat speciale zuur, komt van boven. IN deze grote tanks zit het zuur dat de augurken die hele typische smaak geeft. En is gemaakt volgens heel geheim recept. Dit is dan zeg maar de geheime keuken waar alle ingrediënten worden bedacht en getest. En dan niet alleen voor de augurken maar voor allerlei tafelzuren, ook voor zilveruitjes, wortels, paprika. Soms bestaat een recept uit wel meer dan 200 verschillende ingrediënten. Die worden hier dan samengevoegd en met water en azijn gaan ze dan in grote tanks. En dit is dan dat geheime brouwsel. Zodra de potjes beneden langskomen stroomt het zuur er zo in. Vlak voor dat de deksels op de potten gaan wordt er hete stoom over de potten geblazen. Zo wordt de lucht er als het ware uit geblazen. Snel het deksel erop. Zo maken bacteriën weinig kans. Hierin worden ze heet gemaakt, tot wel 85 graden Celsius. Als er nu nog bacteriën inzitten zijn die aan het einde wel echt hartstikke dood. Ze zijn inmiddels ook weer afgekoeld. De laatste reden dat ze zo lang houdbaar zijn is natuurlijk het zuur zelf. Dat geeft die specifieke smaak maar zorgt er ook voor dat je deze pot lang kunt bewaren want zuur doodt bacteriën.

Hoe worden augurken gemaakt?

Augurken zijn een soort zure komkommers. Maar voordat ze in het potje zitten, smaken ze nog helemaal niet zuur. Augurken worden zuur door het brouwsel waarmee ze in het potje zitten. En dat zorgt er ook nog eens voor dat de augurken lang houdbaar zijn.

Van het land tot in het potje

Ik heb een brief gekregen; m’n auto moet gekeurd worden. Apk, algemene periodieke keuring. Komt natuurlijk nooit uit. We zijn nu vlakbij de garage, kunnen we gelijk even kijken hoe zo’n apk in zijn werk gaat, maar ik hoop wel dat het een beetje snel gaat. Zo’n apk is nog best spannend, want als hij niet wordt goedgekeurd mag ik niet meer rijden. En dan kan ik mijn afspraak ook wel vergeten, dus gauw de monteur zoeken. Als eerste gaan ze op zoek naar het chassisnummer, dat kun je vergelijken met een vingerafdruk. Dat is een uniek nummer dat ergens in de auto verstopt is. Bij die unieke code, hoort een kentekenplaat, die zijn met elkaar verbonden. Heb je nou een chassisnummer en een ander kenteken, dan klopt er iets niet. Dan wordt de auto op zicht gecontroleerd. Zitten er geen barsten in de ramen, kun je de spiegels nog gebruiken. Maar er wordt ook gecontroleerd of de gordels nog goed zijn en of de stoelen goed vast zitten. Een van de belangrijkste dingen van de auto is natuurlijk het stuur. Dat ook, maar ik bedoel de remmen. Door de auto op een remtestbank te rijden kunnen ze zien of alle vier de wielen even goed remmen. Dan de lichten. De lampen zijn zo afgesteld dat ze een beetje de berm in schijnen. Met dit apparaat wordt  gecontroleerd of de lampen nog steeds goed afgesteld staan. Dat het licht aan de onderkant oploopt, dat hoort zo. Dit is goed. En dan het hart van de auto, de motor. Er wordt gekeken of de accu goed vast zit, de remvloeistof wordt geconcordeerd, de rubbertjes van de motor, dat zijn dingen die officieel allemaal moeten maar als ze toch bezig zijn kijken ze ook even of alle slangetjes nog goed vast zitten of er geen zwakke plekken zijn zoals roestplekken, ze zijn toch bezig. Aan de onderkant mag niets loszitten want anders zou het zomaar op de weg kunnen vallen tijdens het rijden. De banden moeten voldoende profiel hebben en dat kan gecontroleerd worden met dit apparaatje. Heeft de auto te weinig profiel dat kan de auto de grip op de weg verliezen. Bij een apk gaat het niet alleen om veiligheid maar ook om het milieu, daarom wordt met dit apparaat, de snuffelaar, de uitlaatgassen gecontroleerd. Die meet precies welke stoffen eruit komen. Zo Herman, het is toch nog snel gegaan. En goedgekeurd. Dat rapport moet doorgegeven worden aan het RDF, de rijksdienst voor het wegverkeer en ik krijg daarvan een uitdraai. Ja, ik kan de weg weer op.

Wat is een APK-keuring?

Eens in de zoveel tijd moeten auto's gekeurd worden. Je brengt je auto dan naar de garage waar gecontroleerd wordt of de auto nog veilig is en of alle onderdelen nog goed werken. Zo niet? Repareren of naar de sloop.

Je auto laten controleren en zonodig repareren

EN uw gastvrouw van vandaag is Nienke de la Rive Box. Hé hallo allemaal. Daar zijn we weer met een nieuwe Waarom Daarom. Vragen die in 1 minuutje zijn te beantwoorden, op te lossen of uit te leggen. En wat is de vraag van vandaag? Ja inderdaad ja, waarom lachen mensen eigenlijk nooit op oude schilderijen? Als je door een museum loopt dan word je van de schilderijen van alle kanten bloedserieus aangestaard. Er kan echt geen glimlachje vanaf. Waarom is dat toch? Je zou denken omdat mensen vroeger hun tanden niet poetsten en hele slechte gebitten hadden. Lijkt me trouwens ook geen fris gezicht hoor, een museum vol lachende, rotte tandjes. Maar dat was niet de reden. Iedereen had in die tijd slechte tanden dus mensen vonden dat helemaal niet lelijk. Nee, een portret laten schilderen dat was een hele serieuze kwestie en was alleen weggelegd voor hele rijke mensen. De meeste mensen die je op schilderijen uit die tijd ziet wilde er voornaam chic uitzien. Dan lig je natuurlijk niet in een deuk van het lachen. Dat gaat kennelijk niet samen. Trouwens, die schilderijen bestaan wel hoor. Alleen zijn het vaak lachende kinderen, dronkaards, hoeren en ander oneerbaar volk. Zulke types werden juist lachend afgebeeld, juist omdat het niet chic was. Nou was een glimlach ook lastig te schilderen. Omdat er nog geen camera's bestonden moest je dagen, weken, zelf maanden zitten voordat dat ene portret klaar was. Hou die glimlach dan nog maar eens vast. Tegenwoordig maken we heel veel foto's van elkaar en van onszelf. Daar staan we dan meestal lachend op. Zelfs als we helemaal niet blij zijn zetten we voor de foto ons mooiste nep glimlach op. Photoshoppen we het nog een beetje en dat doen we allemaal om te laten zien hoe erg we het naar ons zin hebben. Ook gewoon omdat we ons lachend leuker op de foto zien staan. Nou dat was hem weer en tot de volgende selfie en Waarom Daarom.

Waarom lacht er niemand op oude schilderijen?

Op oude schilderijen kijkt bijna iedereen plechtig en serieus. Dat komt omdat alleen rijke mensen geld hadden voor een portret. Die wilden graag laten zien hoe sjiek en voornaam ze waren. Bovendien moest je maandenlang poseren voor een schilderij; probeer jij maar eens zo lang te glimlachen! 

Portretten waren alleen voor rijke mensen

Ik ben vandaag te gast bij restaurant Parkheuvel. Het is een restaurant met 2 Michelin sterren. Dank u wel. Mag ik een bakje mayonaise alstublieft?
Natuurlijk.
Ja, want wie lust het nou niet toch? Lekker op een patatje of een broodje kroket, kibbeling. Dank je. Je zou het niet zeggen maar mayonaise is best moeilijk om te maken. Het recept is simpel maar de moeilijkheid zit in de scheikunde. Mayonaise wordt onder andere gemaakt van azijn en olie. Maar dan is er gelijk iets geks aan de hand. Die olie mengt namelijk niet met de azijn. Als je stopt met roeren en even wacht dan ontstaan er weer 2 laagjes. Het heeft te maken met de structuur. Oliedruppeltjes trekken elkaar aan en die stoten de waterige massa, dus de azijn af. Nou zijn er stoffen die dit ongedaan kunnen maken. Die gaan als het ware als een jasje om de oliedruppel zitten. Op die manier voelt de olie zich wel thuis in de azijn en blijft er lekker in zweven. Het stofje die dit veroorzaakt heet een emulgator. Emulgatoren gebruiken we elke dag. In tandpasta zit een emulgator, in crème en afwasmiddel is zelf een emulgator. Het zorgt ervoor dat het vet zich makkelijk kan mengen met het water en daardoor spoelt het makkelijk weg. Zo krijgen we het schoon. Afwasmiddel zou heel goed helpen om de olie en azijn te mengen, maar dat is dus helemaal niet lekker. Bij mayonaise is het handig om eigeel als emulgator te gebruiken. En kijk, nu mengt de olie wel heel goed met de azijn. Een klein beetje mosterd erbij. Het blijft gemengd dus de emulgator heeft gewerkt en het smaakt ook wel een klein beetje als mayo. Voor echt mayonaise heb ik een echt chef kok nodig. Dit is top chefkok Erik van Loo. Erik, wat vind je van de mayo?
Als ik er zo naar kijk. Ik word er niet erg vrolijk van. De kleur is goed. Ik ga eens even proeven. Het is heel vet. Het is flauw. Ik denk dat dat anders kan. Dat weet ik wel zeker. Ga maar even zitten, ik kom er zo bij.
Alstublieft mevrouw, de spaghetti bolognese.
Spaghetti bolognese?
En de mayo.
Verrukkelijk, maar dit had ik niet van je verwacht Erik.
Maar dit is wel 1 van mijn favoriete gerechten.
Spaghetti bolognese met mayonaise, ja waarom niet eigenlijk?

Mayonaise maken

Bij patat hoort mayonaise. Het bestaat uit olie, azijn, ei en kruiden. Omdat olie en azijn niet met elkaar mengen, werkt het ei als een zogenaamde emulgator. Zo krijg je dus dat lekkere witte sausje.

Olie, azijn, ei en kruiden

Hallo ik ben Charlotte en ik houd heel veel van paarden. Springpaarden en dressuurpaarden werken hartstikke hard dus ik ben nu benieuwd: Wat doen paarden in hun vrije tijd?
Even denken, een vraag over paarden. Waar kun je die beter beantwoorden dan de manege van drievoudig kampioen Ankie van Grunsven. Hé Ankie!
Hé! 
Paarden en vrije tijd.
Ja heel leuk. Paarden hebben best wel veel vrije tijd en helaas ik ga gewoon door met werken. Dus Gittie helpt jou verder wel.
Oke dat is goed.
Veel plezier.
Werkse. Kom Nelson. Tja als wij vrij zijn dan doen we gewoon lekker waar we zelf zin in hebben. Buiten spelen, gamen, maar paarden doen volgens mij altijd waar ze zelf zin in hebben dus het antwoord op jouw vraag is simpel: Paarden hebben altijd vrije tijd. Toch Nelson?
Nou dat denk ik niet. Hier op de stal bij Ankie moeten de paarden keihard werken. Ze doen hier allemaal aan dressuur en dat is echt wel vermoeiend. Natuurlijk hebben ze na het harde werken wel vrije tijd maar dat zal ik je wel even laten zien. Loop je mee?
Ja oke.
Dit doen ze altijd op de vrije dag, dan kunnen ze zelf een beetje beslissen wat ze doen. Altijd een half uur ongeveer. Soms willen ze een beetje rennen, soms een beetje springen. Dit is de stapmolen. Hier kunnen de paarden voor of na de training lekker in- of uitlopen.
Dit is het voer voor de vrije dagen. Er zit allemaal gras tussen en worteltjes. Er zit weinig energie in want op hun vrije dag hoeven ze niet zoveel te doen. Dan krijgen ze niet te veel energie binnen. 
Eerst wordt het paard na de training gewassen. Een beetje shampoo erover heen, Nelson is natuurlijk bezweet. En wordt van top tot teen met warm water afgespoeld. Mijn grote vriend Nelson moet natuurlijk ook opdrogen en daarvoor staat hij onder (echt waar) een paardenzonnebank, een paardensolarium. Oké, hij wordt er niet bruin van maar het is wel lekker warm en dat is goed voor de spieren en de bloedsomloop. Lekker en ontspannend. Hierna krijgt hij een massagedeken om zich heen en daarin zitten een soort robothandjes die alle spieren van het paard masseren. Massage is ontspannend voor de spieren en het zorgt voor een goede bloedsomloop. Het voorkomt spierpijn. Vindt hij het ook lekker Gittie?
Ja dat vind hij heel lekker want hij gaat bijna slapen. Zijn ogen dichtdoen en zijn lip gaat hangen.
Kijk, dat is Salinero. Met hem is Ankie 2 keer Olympisch kampioen geworden. Hij mag nu ook gaan genieten van een welverdiende oude dag hé? 
Ja dat heeft hij wel verdiend. Ik rij hem lekker 2 keer per week en dan laat ik hem een beetje kiezen wat we die dag gaan doen. Soms gaan we het bos in, soms een beetje rijden, soms naar de springwei.
Ik ben benieuwd waar je vandaag zin in hebt Salinero.
Hij gaat die kant uit, we gaan naar de springwei.
Oké, nou doeg! 
Doei! 
En zo staat na het rijden kampioen Salinero te grazen in de wei met een deken tegen steekvliegen. Is zo'n deken niet vervelend voor een paard?
Nee hoor, dat vind hij helemaal niet vervelend. Hij vind het juist hartstikke fijn zo'n deken want hij heeft geen last van de vliegen nu.
En hij kan er ook gewoon doorheen kijken?
Ja, hij kan er gewoon doorheen kijken.
Nou, de paarden op de manege van Ankie van Grunsven moeten hard werken maar ze hebben daarnaast goedverzorgde vrije tijd. Hé Nelson?
Kijk eens jongen.
Worteltje ook nog.
Ja vind hij lekker.

Wat doen paarden in hun vrije tijd?

Dressuurpaarden moeten hard werken en veel trainen. Maar ze hebben ook wel eens vrije tijd. Wat doen ze dan? Maurice neemt een kijkje op de manege bij Ankie van Grunsven.

Douchen, eten en grazen

Elektriciteit wordt gemaakt in elektriciteitscentrales zoals een kerncentrale, steenkoolcentrales of een waterkrachtcentrale. Maar het kan zijn dat de stroom uit jouw stopcontact komt van een afvalenergiecentrale. Daar maken ze elektriciteit van afval. Maar hoe maak je nou van zo'n zak afval een portie elektriciteit? Het meestal afval in Nederland wordt opgehaald door vuilniswagens en die brengen het naar 1 van de vele verwerkingsbedrijven, bij deze afvalenergiecentrale bijvoorbeeld. Die maakt er elektriciteit van. Al het afval dat niet kan worden hergebruikt komt terecht in deze hele grote prullenbak. Het zijn niet alleen prullen natuurlijk. Er zit hout tussen, plastic, eten, kleding en noem maar op. Al het vuil wordt met grote grijpers  door elkaar gegooid. Het wordt zorgvuldig gemengd want er zou natuurlijk een grote lading nat hout tussen kunnen zitten. Dat is niet goed voor de oven. Al het afval gaat de verbrandingsoven in. Eigenlijk zijn het er meerdere. Een hele rij grote verbrandingsovens die altijd, dag en nacht, het hele jaar branden. Het afval wordt er van bovenaf ingegooid. Het vliegt meteen in de fik en het rolt al brandend langzaam naar beneden. Als het beneden aankomt dan is het bijna helemaal verbrand. Wow, het is hier binnen wel 1000 graden Celcius. Echt hartstikke heet. Die warmte kan gebruikt worden. Daar kan namelijk water mee worden verwarmd. Dat is handig want dat warme water wordt via deze buizen naar de stad getransporteerd zodat ze er lekker warm van kunnen douchen of de verwarming aan kunnen zetten. Slim. Maar we kunnen nog iets met die hitte en dat gebeurt hier binnen. Daar binnen staat namelijk zo'n schoepenrad maar dan heel groot. Als je water verwarmt komt er stoom vrij en met de druk van die stroom kun je zo'n schoeprad in beweging zetten. Het gaat heel hard draaien en aan het uiteinde zit een generator en die zet die bewegingsenergie om in elektriciteit. Je kan het wel vergelijken met een dynamo op je fiets. Die elektriciteit gaat via die dikke kabels onder de grond door naar de huizen. Misschien wel jouw huis. Zo krijg je dus duurzame elektriciteit van afval. Des te meer reden om je afval niet op straat te gooien maar in de bak. Dat is toch weer een miliseconde gamen.

Hoe maak je energie uit afval?

Afval dat niet kan worden hergebruikt, gaat de verbrandingsoven in. De warmte die daarbij vrijkomt, kun je gebruiken om bijvoorbeeld water te verwarmen. En met de stoom kun je elektriciteit opwekken. Twee vliegen in één klap!

Warm water en elektriciteit

Met suiker kun je allemaal hele mooie en ook lekkere snoepjes maken. Suikerkristallen lossen op in water. Dat merk je bijvoorbeeld als je suiker door je thee roert. Als je dat water weer laat verdampen dan houd je een soort stroperig goedje over. Die suikermassa kan je in allerlei vormen kneden. Dat is niet alleen heel leuk om te doen maar ook nog eens heel lekker. Bijna iedereen vindt suiker lekker. Daarom zit er ook zoveel suiker in snoep. Dat is op zich niet erg. Het menselijk lichaam is juist gemaakt om die smaak lekker te vinden. Planten gebruiken licht, water en koolstofdioxide (dat is een stof in de lucht) en zetten dat om in zuurstof en suiker. Die suiker is belangrijk, dat is de voeding voor een plant. Daar groeit hij van. Voor ons is suiker ook belangrijk. Het geeft ons energie om te bewegen en bouwstenen om te groeien alleen kunnen wij het niet zelf aanmaken daarom pakken we het af van planten. Dan natuurlijk niet een kamerplant of zo, nee van planten die heel erg veel suiker aanmaken zoals suikerriet of de suikerbiet. Echt bomvol suiker. Van die suiker kunnen we hele leuke snoepjes maken. Veel bedrijven gebruiken het om etenswaren lekkerder te maken. Zo zitten er in een glas cola omgerekend 6 suikerklontjes, in vruchtenyoghurt 5, in sinaasappelsap of appelsap ook 6, een zak chips 2 en in een fles ketchup maar liefst 45 suikerklontjes. Zo vinden we deze producten lekkerder. Het verbergt ook de smaken die we niet zo lekker vinden zoals zuur of bitter. En het is nog gezond ook. Nou ja gezond. Wel als je precies de hoeveelheid suiker eet die je lichaam nodig heeft. Als je meer uit dan slaat je lichaam dat op als vet. Als reserve voor later. Voor zeg maar de moeilijke tijden. Maar als die moeilijke tijden nooit komen dan blijft ons lichaam maar opslaan tot we er hartstikke dik van worden. Zo dik als een suikerbiet. Wow, wat knap. Is dit allemaal van suiker?
Ja.
Maar dat is toch zonde om op te eten? Eentje dan. Oké nog een. Ik ben op de fiets hé, ik heb energie verbruikt.

Suiker

Bijna iedereen vindt suiker lekker. En het zit ook bijna overal in. Niet alleen in snoep en cola, maar ook in ketchup bijvoorbeeld. Suiker geeft ons energie maar voedingsproducenten gebruiken het ook om hun producten lekkerder te maken. 

Lekker, maar ook een dikmaker

Hallo, ik ben Marieke en thuis speel ik heel vaak met stuiterballen. Ze stuiteren zo lekker. Veel hoger dan een tennisbal of een voetbal. Daarom is mijn vraag aan het Klokhuis: Waarom stuiteren stuiterballen?
Dat vind ik nou een leuke vraag want dan mag ik eindelijk weer een keertje met een stuiterbal spelen. Ik wil jouw vraag eigenlijk aanvullen, namelijk waarom stuitert de ene bal wel en de andere bal niet? Dat gaan we hier in de rubberfabriek in Zeewolde eens fijn uitzoeken. Ze maken hier kunstrubbers. Rubber is visco-elastisch. Dat wil zeggen dat het vervormbaar is en dat het kan stuiteren. Als je een stuiterbal onder de microscoop zou bekijken dan zal je zien dat het bestaat uit allemaal elastische deeltjes die met elkaar zijn verknoopt. Die liggen dan als een kluwen spaghetti door elkaar. Zo vormen ze een heel stevig netwerk. Als je een elastiek uit wil trekken dan voel je dat hij terug wil naar zijn oude vorm en dat gebeurt ook als je hem loslaat. Vervormbare en elastische materialen zijn altijd zacht zoals deze gekookte spaghetti. Als ik ongekookte spaghetti pak en probeer te vervormen dan breekt het gewoon. Niet echt elastisch. Als je iets laat vallen komt er energie vrij en die energie moet ergens heen. Je kan energie verliezen door wrijving met de lucht maar je kan die energie ook overdragen aan de grond. Dat kan door middel van wrijvingswarmte maar dat kan ook door een klap. Die klap die hoor je dat de plank zijn energie overdraagt aan de vloer. Bij een stuiterbal gebeurt er iets grappigs want zodra hij de grond raakt vervormt hij iets. De onderkant wordt plat. Omdat de stuiterbal van rubber is en dus elastisch, wil hij gelijk terug in zijn oude vorm. Dat doet hij door kracht te zetten doordat die stuiterbal weer omhoog stuitert. De energie die daarbij vrijkomt heet kinetische energie. De ondergrond is ook heel belangrijk. Als we dit stalen balletje op een harde ondergrond laten stuiteren dan valt hij dood. Hij valt helemaal stil. Doe ik het op een elastische ondergrond dan gaat hij stuiteren. Zo stuitert hij prima. Laat ik het balletje op een zachte ondergrond, het kussentje, dan kan hij zijn energie niet goed hergebruiken en stuitert hij dus niet. Voor het maken van deze stuiterbal heb je elastisch rubber nodig. Dit zijn de grondstoffen: synthetisch rubber, dus eigenlijk nagemaakt rubber, hars en nog een aantal andere stoffen, olie en kleurstoffen. Om een stuiterbal te maken worden alle ingrediënten in deze bak koud met elkaar gemengd. Dat koude mengsel gaat deze machine in, wordt hier verwarmd en ook weer afgekoeld. In hele kleine stukjes gesneden en dan houd je deze korreltjes over. Die korrels gaan met een kleurstof in de spuit- en gietmachine. Daar worden ze verwarmd en wordt weer vloeibaar. Die vloeistof wordt als het ware weer in een malletje gespoten. In het malletje koelt het af en dan houd je in dit geval de stuiterbal over. Ja hoor, helemaal goed.

Waarom stuiteren stuiterballen?

Niet alle ballen stuiteren even goed. Maar een bal die pas echt goed stuitert, is de stuiterbal. Dolores zoekt uit hoe die gemaakt wordt en neemt een kijkje in de fabriek.

Dankzij elastisch rubber

Hier rond het binnenhof in Den Haag wordt ons land geregeerd. In het midden staat de Ridderzaal. De belangrijkste vergaderzaal in Nederland. Wow, dit is hem dan. De Ridderzaal. Een keer per jaar wordt hier de troonrede voorgelezen. In de troonrede staat wat de plannen van de regering zijn voor het komende jaar. Dat mag je dus best de belangrijkste vergadering van ons land noemen. Ieder jaar op Prinsjesdag zitten er hier 1000 mensen op dit soort stoeltjes. Het zit niet echt lekker. De koning en de koningin zitten wel iets comfortabeler. Die hebben namelijk allebei hun eigen troon. Boven de grootse troon staan de letters van het Staatshoofd. Nu zijn dat dus WA van koning Willem Alexander. Daarvoor heeft er ruim 30 jaar dit plaatje gezeten, de B van Beatrix. We mogen het bij grote uitzondering even vasthouden. Dit zijn wandkleden met daarin geweven de schilden van alle provinciën en een afbeelding van een document die belangrijk was voor die provincie. Hier bijvoorbeeld 'afsluiting en drooglegging der Zuiderzee' - Flevoland. Op deze schouw staan de eerste regels van onze grondwet. Het is wel duidelijk hé, de Ridderzaal is van landsbelang. Maar in het begin had de Ridderzaal een hele andere functie. 800 Jaar geleden was dit het jachtgebied van de machtige graaf Floris IV. Er was toen hier helemaal niks. Alleen wat bossen en duinen. Achter de Ridderzaal staat het jachtslot nog steeds. Hier is het allemaal begonnen. Dit is echt het oudste gebouw van Den Haag. In de tijd van Floris V heette dit niet de Ridderzaal maar de grote zaal. Floris vergadert hier met belangrijke ridders en hij geeft grote feesten. De Ridderzaal heeft allerlei functies gehad. Het is een rechtszaal geweest, maar er is hier ook een markt geweest, de trekking van de Staatsloterij. Het heeft een tijdje dienst gedaan als nationaal archief en het is zelfs een stal geweest en liepen er hier gewoon paarden rond. De ridders van Napoleon sliepen er zelfs tussen. De Ridderzaal raakte in verval. Uiteindelijk rond 1900 is alles gerestaureerd en is de Ridderzaal weer een prachtige zaal die naast Prinsjesdag voor allerlei belangrijke en plechtige gebeurtenissen wordt gebruikt. We kunnen echt zeggen, van alle vergaderzalen in Nederland is de Ridderzaal toch echt de belangrijkste!

De Ridderzaal

In de politiek wordt heel wat vergaderd. De belangrijkste vergaderzaal is de Ridderzaal in Den Haag. In deze zaal leest de koning een keer per jaar de troonrede voor, op Prinsjesdag. Maar voordat de Ridderzaal een vergaderzaal werd, is het een rechtszaal geweest, een markt en zelfs een stal.

De belangrijkste vergaderzaal van Nederland

Hoi ik ben Frederiek. Onze auto zit vaak helemaal onder de witte vogelpoep. Daarom is mijn vraag: mensendrollen zijn bruin, waarom is vogelpoep wit?
Waar kunnen we de vraag over vogelpoep beter beantwoorden dan in het grootste vogelpark van Nederland, in Alphen aan de Rijn. Zo'n 2000 vogels lopen en vliegen hier rond. 1 Ding hebben ze met elkaar gemeen: Ze moeten allemaal poepen. Dat laten ze ook de hele dag lopen. Even naar het toilet gaan en billen afvegen zit er niet in. Dus iedere dag is het in het vogelpark schoonmaken geblazen. Lekker klusje. Je denkt misschien dat alle vogelpoep wit is. Maar dat is niet zo. Dat witte wat je ziet is eigenlijk plas. Hoe zit dat? Vogels poepen en plassen tegelijkertijd. Ze hebben niet als mensen een aparte urineblaas. Ze lozen alles in 1 keer en dat doen ze via dezelfde uitgang. Vogels hebben een cloaca. Dat is de holte waar de darmen en de nieren op uitkomen. Dus vogels poepen en plassen door dezelfde uitgang tegelijkertijd. Dat is 1 verschil tussen vogels en zoogdieren. Het tweede verschil is dat vogels geen urine maar urinezuur aanmaken. Dat is geconcentreerder en minder waterig dan urine. Op het moment dat de vogel de poep uitpoept gaat het urinezuur op de poep zitten. Daarom heeft vogelpoep vaak die witte kleur. Dat zie je beter bij vogels die vlees en vis eten dan bij vogels die planten eten. We zitten nu in het verblijf van de gier. Die eten vlees, daar zijn ze gek op. Daarom, witte poep. Wat je eet poep je ook weer uit. Daarom wordt de kleur van vogelpoep voor een belangrijk deel bepaald door het voedsel wat ze eten. Flamingo's en pelikanen bijvoorbeeld eten veel vis en daarom krijgt hun poep een witte kleur. Bij eenden en ganzen is de poep groener. Eenden eten kroost en ganzen eten gras dus dan krijg je groene poep. Dit is de lori. Een prachtige vogel en een papegaaiensoort. Ik geef hem gele nectar en dat flatst hij vrij snel weer uit. Die gele flats als je ziet wat ze eten bepaalt ook de kleur van hun poep. Lekker hé? Je zou het misschien niet verwachten maar vogels kunnen ook dit soort hopen leggen. Deze verse hoop is van de casuarius. Zo te zien heeft hij prei en andijvie gegeten, groen. Hier zie ik peer en appel. Bij deze eerdere hoop zie ik winterpeen. Flinke hopen voor zo'n vogel. Een kolibrie poept nog geen theelepeltje vol. Een struisvogel produceert al gauw zo'n 2,5 kg per dag. Dus die witte flatsen die je vaak ziet dat blijft gewoon langer liggen. Dat witte is geen vogelpoep maar vogelplas. Dat zwarte puntje in het midden, zoals hier is het drolletje. Dat is de vogelpoep. Tot slot een vogelpoetstip. Als je nou niet wil dat een vogel poept op een daaronder geparkeerde auto, jaag de vogel dan niet weg maar verplaats de auto. Als je de vogel wegjaagt dan denkt hij; Paniek! Snel poepen en wegwezen! Dat wil je natuurlijk niet. Jaag de vogel niet weg, verplaats de auto, dan blijft hij schoon.

Waarom is vogelpoep wit?

Vogels poepen en plassen tegelijk: het witte is de plas en het zwarte puntje is de poep. Als vogelpoep een andere kleur heeft, komt dat door wat ze gegeten of gedronken hebben.

Het witte is eigenlijk plas

Waar vinden we het grootste muziekinstrument van Nederland? Het is hier te vinden in de Laurenskerk in Rotterdam. Hé, ik hoor al wat. Wow, dit is het orgel van de Laurenskerk. Het is niet alleen het grootste orgel van Nederland, maar ook het grootste mechanische orgel van Europa. Dat betekent dat er geen elektriciteit aan te pas komt. Het heeft maar liefst 7600 pijpen. Daardoor klinkt het hele orgel als een enorm orkest. Je zou dit wel de cockpit van het orgel kunnen noemen. De orgelist werkt met een heel toetsensysteem. 4 Klavieren met daarop 224 toetsen voor het handwerk en dan nog 30 pedalen voor het voetenwerk. Met dit hele mooie modelletje kan ik goed uitleggen hoe het werkt. Met een blaasbalg wordt de lucht in het orgel geblazen. In dat grote orgel zitten een heleboel blaasbalgen. Bij dit modelletje gebeurt dit met een motortje. Die lucht komt hier in het orgel terecht. Als ik nou op een toets druk dan gaat er een ventieltje open en dat zorgt ervoor dat de lucht in een bepaalde pijp stroomt. Er zijn verschillende soorten orgelpijpen. Je hebt houten en metalen en je hebt ook die werken als een blokfluit, dat klinkt zo. En die werken als een trompet, die klinken zo. In deze kast zitten al honderden pijpen. Als je verder naar boven loopt, je kunt dus door het instrument lopen, dan vind je nog meer kasten en torens met nog meer pijpen. Dan kan je dus wel voorstellen dat het er 7600 zijn. Dit orgel bestaat uit 7 delen. 2 van dit soort torens, 4 kasten en dan heb je nog het sjamanen werk. Dat sjamanen werk zijn dit soort pijpen die hier zo uit de kast steken. Sjamanen is een duur woord voor trompetgeschal. Hoe is het nou om op het grootste orgel van Europa te spelen?
Dat geeft een gevoel van grote macht om zo'n groot instrument in je eentje te kunnen bedienen. Ook wel van ontzag omdat het is een enorm geluid wat er op je af komt.
Kan je ook moderne muziek, popmuziek spelen bijvoorbeeld Queen? Van alle mechanische orgels in Europa is dit toch echt de grootste.

Het orgel van de Laurenskerk 

Het grootste orgel van Nederland bevat maar liefst 7600 pijpen die het geluid produceren. Daardoor klinkt dat ene orgel als een enorm orkest. 

Het allergrootste muziekinstrument

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos