Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Daar gaan ze, duizenden wandelaars. We zijn bij de Internationale Vierdaagse Afstandmarsen Nijmegen oftewel: de Vierdaagse, het grootste meerdaagse wandelevenement ter wereld. Er doen heel veel mensen mee, mensen over de hele wereld. 47.000 wandelaars uit 84 verschillende landen. Daarom noemt de organisatie het ook wel de Walk of the World, oftewel: de wandeling van de wereld. De Vierdaagse is voor jong en oud. De jongste deelnemer is 11 jaar en er lopen zelfs een aantal 90-plussers mee. Zet 'm op, jongens! In tegenstelling tot de Avondvierdaagse wordt de Nijmeegse Vierdaagse overdag gelopen en gaat het echt om de grotere afstanden.
Afhankelijk van hoe oud je bent en of je man of vrouw bent kun je kiezen tussen de afstanden 30, 40 of 50 kilometer per dag. Er wordt gelopen in drie provincies in de wijde omgeving van Nijmegen: Gelderland, Limburg en Brabant. Elke wandeldag staat er een andere plaats in Nederland centraal. Zo heet de eerste dag de dag van Elst. De tweede dag de dag van Wijchen, de derde dag de dag van Groesbeek en de vierde dag de dag van Cuijk.
De Vierdaagse is een prestatieloop en dat betekent dat het geen wedstrijd is, dus het gaat er niet om wie de snelste is, maar het is wel belangrijk dat je alle vier de dagen helemaal uitloopt en dat je elke dag voor 5 uur 's middags binnen bent. Als je dat niet doet, mag je de volgende dag niet meer meedoen.
Hier is het natuurlijk allemaal om te doen: die felbegeerde medaille. Wie de Vierdaagse uitloopt, krijgt het Vierdaagsekruis. Hij is er in brons, zilver en goud. Soms staat ook een getal op en dat geeft aan hoe vaak iemand de Vierdaagse heeft gelopen, bijvoorbeeld 60 keer.

Wat is de Nijmeegse Vierdaagse?

Programmalogo's

Elk jaar verschijnen duizenden wandelaars van over de hele wereld aan de start van de Nijmeegse Vierdaagse. Het gaat er niet om wie het snelste loopt, maar dat je alle vier dagen binnen de tijd uitloopt.

Vier dagen lang 30, 40 of 50 kilometer wandelen

Ze zijn spectaculair, overweldigend. Maar kunnen ook heel sprookjesachtig zijn. Een magische wereld tevoorschijn toveren...vol illusies. Soms zijn ze best eng. Spookachtig. Maar in werkelijkheid zijn het allemaal holografische projecties. Holos is Grieks voor 'volledig' en grafein betekent 'tekenen'. Het zijn dus projecties waarmee je stilstaande of bewegende beelden volledig tekent in drie dimensies, dus in de lengte, breedte en diepte. En door dat 3D-effect krijg je een illusie, een beeld dat echt lijkt. Holografische projecties kom je op heel veel plekken tegen. In attractieparken, musea, maar ook op gebouwen en zelfs tijdens muziekoptredens. Er zijn verschillende soorten holografische projecties. Een hele simpele is deze. Dit spinnetje lijkt te zweven, maar als je hem probeert te pakken dan grijp je er dwars doorheen. Het is natuurlijk geen echte spin, maar een holografische afbeelding. De echte spin zit hieronder. Hoe werkt het? Door deze paraboolspiegel ontstaat er een weerkaatsing, waardoor je een 3D-afbeelding van de spin krijgt. Let maar op. En deze is ook supertof. Dit is een andere vorm van holografische projecties namelijk 3D video mapping. Hiermee kan je op platte vlakken of gebouwen een hele 3D-show maken, waardoor het lijkt als het gebouw tot leven komt. Maar hoe maak je nou dit soort holografische projecties? Hohoho, woo! Wauw. Dit is een holografische projectie met beelden van de kunstenaar Escher in een museum. Dit is een voorbeeld van 3D video mapping. En Desmond, jij maakt dit soort holografische projecties. En het ziet er geweldig uit. Maar hoe maak je het precies? Het werkt als volgt. We maken een foto van een gebouw. En daar nemen we de maten van in. Die maten kun je hier zien. De volgende stap is dat we een 3D-animatie maken. Die 3D-animatie past precies op dat pand. Wat we daarna doen is dat we de 3D-animatie die we gemaakt hebben op het pand gaan projecteren. Het is belangrijk dat die projectie precies past binnen de lijnen van het pand zelf, anders gaat het beeld erbuiten. En dan ziet het er niet uit. Dus jullie plakken die 3D-animatie precies over het pand heen. Als een soort tweede laag. Ja, exact. Omdat we dat doen heb je echt het gevoel dat het pand tot leven komt. Zo kunnen we muren laten instorten of in een keer diepte genereren. Daardoor lijkt het of je in het pand kan kijken. Maar dat kan helemaal niet. Heel vet. Leuk, he? Altijd lekker, griezelen in een spookslot met dansende geesten, maar ja...die geesten zijn natuurlijk niet echt. Het zijn ook holografische projecties. Hoop ik. Deze vorm heet Pepper's ghost. Dus letterlijk de geest van Pepper. Het is een techniek die meer dan 150 jaar geleden bedacht en ontwikkeld is door de Engelsman John Pepper voor in het theater. En ook hier kun je hele gave dingen doen. Je kan er zelfs bewegende en pratende mensen mee laten optreden. Hoe vet is dat? Live from Brisbane, Australia. Good morning, ladies en gentleman. En ook dat kunnen Desmond en zijn team hier maken. Des, hoe werkt de Pepper's ghost-techniek precies? Dat ga ik je laten zien. Oorspronkelijk werkte het zo. Dat kan je hier zien, in de doos. Huh? Ik zie een brandend kaarsje in een glas met water. Het ziet er realistisch uit, maar dat kan niet echt. Nee, ik zal je het trucje laten zien. We hebben hier even een heel simpel voorbeeld gemaakt. Je ziet hier het glas water, maar om de hoek staat een kaarsje. Dat kaarsje zie je niet, omdat je vanuit de voorkant kijkt. Hier staat een spiegel, op 45 graden. Daardoor lijkt het net alsof de kaars in het glas water brandt. Aha, dus je zegt eigenlijk de weerspiegeling van het kaarsje in het water, en daardoor krijg je meteen een spooky effect...omdat het halfdoorzichtig is. Precies. Geniaal. Leuk, he? Tegenwoordig kun je zelf je Pepper's ghost maken met je smartphone of tablet. Wow! Dit is echt magie, jongen. Van meerdere kanten, he. Deze is van vier kanten te zien. Wow. Wauw. Ik wist echt niet dat dit kon. Gaaf, he? Maar hoe werkt dit dan? Dit kan je ook makkelijk thuis doen. Je kan dit met een cd-hoesje realiseren. YouTube staat vol met informatie hoe je dit kan maken. Er zijn video's beschikbaar en die draai je op je telefoon of tablet. En dan lijkt het net alsof het boven je tablet zweeft. Ongelofelijk. Hee, hee, Remy. Dit is dus zo'n levensgrote holoprojectie. Ja, inderdaad. Dit is de moderne versie van de Pepper's ghost. Hier gebruiken we geen glas of 45 graden. Hier projecteren we op een speciaal nylon. En dat wordt geprojecteerd met een speciale projector die op een korte afstand kan staan. En daardoor kan je hem zo groot of klein maken als je zelf wil. Ja. En dat kan gigantisch groot en een hele grote beleving worden. Je kunt hiermee dus zelfs bewegende en pratende mensen op een podium laten verschijnen en zelfs overleden zangers, bijvoorbeeld Michael Jackson, laten optreden voor een groot publiek. Kippenvel. Ik durf het bijna niet te vragen, maar is het mogelijk om van mij ook een holografische projectie te maken? Een soort Holo Passie, dat lijkt me geweldig. Ja, dat is zeker mogelijk. Ik denk ook dat ik een leuk ideetje voor jou heb. Yes! Let's do this. Come on. Nou, dit is de studio. Dit is waar we het gaan doen. We hebben er deze green screen voor nodig, een camera en een computer met speciale software. Nog even geduld, Holo Passie komt eraan. Een week later en het gaat gebeuren! Ik ga mezelf vandaag ontmoeten. Desmond. Hee, Pascal. Ik ben gespannen. Dat begrijp ik. Ik ga mezelf tegenkomen. Zeker weten. Laat het holobroertje maar komen dan. Drie, twee, een. Hee, Pascal. Hoe gaat het? Yo, bro! Lekker, wat een holoversie van mezelf! Waar kom jij vandaan? Uit de toekomst. En ik zie dat jullie bezig zijn met holografische projecties. Leuk en aardig, maar dat wordt nog veel en veel beter. O ja? Vertel, vertel. Ehm, nou, er komt bijvoorbeeld een holotelefoon. Dit wordt de normaalste zaak van de wereld, voor jullie ook. Die kan je uitklappen uit je telefoon en dan kan je tegen degene die belt praten en hem zelfs aanraken. Ja, jongen, dat is sciencefiction! Dat is echt waar. En je krijgt ook 3D-foto's. En dit gaan jullie vet vinden. Wat?! Hologames. En die kan je gewoon bewegen en aanraken. Hologames! Dat je echt in de ruimte kan spelen en zo. Dat wil ik ook! Neem me alsjeblieft mee. Haha, dat gaat helaas niet lukken. Helaas, maar geen zorgen. Jullie gaan het allemaal meemaken. De toekomst komt vanzelf. Ik moet er helaas vandoor, want ik ga op holografische safari. Een beetje knuffelen met leeuwen en zo. Het was een eer om je te ontmoeten, man. Later! Tot over 20 jaar. Ik zal op je wachten!

Wat zijn holografische projecties?

Het lijkt alsof er een spook voor je neus zweeft, maar eigenlijk is het gewoon een truc. In attractieparken en grote liveshows wordt steeds vaker gebruikgemaakt van holografische projecties. Met speciale technieken kun je bijvoorbeeld doen alsof er een overleden artiest op het podium staat te zingen.

Visuele trucs met 3D-techniek

Parachutespringen is natuurlijk helemaal fantastisch. Je vliegt een paar kilometer naar boven, stapt 't vliegtuig uit...en laat je naar beneden vallen. Vooral de eerste minuut van een parachutesprong is extreem spectaculair, want je valt gewoon met een snelheid van 200 a 300 kilometer per uur naar beneden. Je bent heel even zo vrij als een vogeltje. Tot je parachute opengaat natuurlijk. Dat vallen, dat noem je skydiven. En het grappige is: dat kan hier in dit gebouw ook. Dat door de lucht vallen. Maar dan net effe iets anders. Als je in je hand blaast, dan kun je dat voelen. De luchtdeeltjes botsen tegen je hand aan. En als je heel hard blaast, dan kun je iets omverblazen. Als je uit een vliegtuig valt, dan botst je lichaam door de snelheid van het vallen tegen de lucht aan. En dat gaat best hard, met zo'n 200 a 300 kilometer per uur. Maar wat nou als je het omdraait? Dat niet de parachutist tegen de lucht aan botst maar dat de lucht tegen de parachutist aan botst? Dit is een bladblazer! Hij maakt ongelofelijk veel herrie! Maar er komt wel veel wind uit! Let goed op wat er gebeurt als ik dit balletje boven de luchtstroom hou. Balletje blijft keurig op z'n plek hangen. En dat komt doordat de botsende lucht het balletje omhooghoudt. En alle lucht die eromheen gaat...die vormen als 't ware een soort tunnel om het balletje heen waardoor-ie op z'n plek blijft hangen. En het is best wel stabiel, kijk maar. Blijft gewoon hangen. Wind maken, daar gaat het dus om. En dat gebeurt hier in een gesloten systeem. Hierboven wordt de wind gemaakt. Hierbinnen staan acht enorme windturbines. Vier voor elke tunnel. Als die allemaal op volle toeren gaan draaien dan raast er in de tunnel een wind van bijna 300 kilometer per uur. Kijk, hier zie je de propellers binnen die windturbine. Wat een joekels, he? Moet je kijken. Deze zorgen er dus voor dat die wind gemaakt wordt. Om een indruk te geven van hoe hard dat gaat: Als er windkracht 12 staat dan raast de wind met bijna 120 kilometer per uur. 300 kilometer per uur is dus gewoon een van de allerheftigste orkanen. En dat de hele tijd door. Ik sta nu in de luchtbaan. Dat is hier. En hier zitten de turbines. En die blazen de lucht in een bochtje. En die lamellen zorgen ervoor dat de lucht daadwerkelijk in een bochtje geblazen wordt. Daarna wordt de lucht doorgestuurd naar 't volgende bochtje. Hier kun je het bochtje goed zien. De lucht komt hier doorheen en wordt met een bochtje naar boven geblazen. Maar ja, waar gaat die lucht dan naartoe? Hierboven zit een versmalling, een soort flessenhals. Daardoor wordt de luchtstroom versterkt. Precies in dat gedeelte kun je gaan vliegen. En zo wordt de lucht de hele tijd rondom geblazen. De windtunnel wordt bediend door een operator. Die kan via een knop bepalen hoe hard de wind staat. Hoe hard de wind staat is afhankelijk van ’t gewicht van degene in de windtunnel. Iemand die lang en licht is heeft minder wind nodig dan iemand die klein en zwaar is. Deze meneer gaat al op 160 kilometer per uur…gaat-ie al zweven. Weg is-ie.

Hoe werkt indoor skydiven?

Als je wil weten hoe het is om te parachutespringen, kun je ook indoor skydiven. Je zweeft dan in een tunnel waar lucht met een snelheid van 300 kilometer per uur doorheen wordt geblazen. Sosha laat zien hoe zo’n windtunnel werkt.

Zweven met een windsnelheid van 300 km per uur

Horrorfilms, achtbanen, safari tussen de leeuwen, ik doe het allemaal. Ik hou van spannende dingen. De adrenalinekick!
Dus toen het Klokhuis vroeg: Wie van de presentatoren heeft zin om te bungeejumpen? Zei ik natuurlijk: ja, dat wil ik. Direct!
Maar nu ik hier zo sta, vraag ik me wel een beetje af waarom ik ja heb gezegd. Echt, mijn hart gaat tekeer! Ik zweet me kapot. Er gebeurt van alles in mijn lichaam. Dus voordat ik ga springen, laten we eerst even kijken wat er allemaal in mijn lichaam gebeurt.
Als je bang, boos of gestresst bent, maakt je lichaam bepaalde hormonen aan. Adrenaline is zo'n hormoon. Direct als er gevaar dreigt, krijg je zo'n adrenalineboost. Het is een soort doping. Je voelt je heel even sneller, sterker en alerter. Eigenlijk ben je even Superman.
Dat het lijf van mensen en andere zoogdieren in gevaarlijke situaties een adrenalineboost krijgt, is niet voor niks. Door adrenaline ben je net wat sneller dan anders. Voor sommige dieren kan dat 't verschil tussen leven en dood betekenen. Voor dit konijn betekende het leven. 
Om te kijken wat het gevoel van gevaar met je lichaam doet, ben ik naar het Universitair Medisch Centrum in Leiden gegaan. 
Karin, wat gebeurt er met je lichaam als je iets spannend vindt?
Je lichaam moet kunnen reageren op een spannende situatie. Daarvoor gaat je hartslag omhoog, zodat je bloed snel rondgepompt wordt. Je gaat sneller ademen zodat er meer zuurstof in het bloed komt. Je gaat ook een beetje zweten.
We nemen wat bloed bij jou af om te kijken naar de hoeveelheid suiker in je bloed. Dat is de brandstof voor je spieren om actief te worden.
Zodat je snel kunt wegrennen dus? Ja, inderdaad. Of dat je terug kunt vechten.
Ik krijg zo een VR-bril op en zie ik een spannend spel. Karin kijkt hoe mijn lichaam daarop reageert. 
We gaan nu meten wat die spanning precies met mijn lichaam doet. Ik heb een band onder mijn trui, die meet mijn hartslag. We gaan nu nog meer dingen doen.
Ja, ik plak twee plakkertjes op je hand. Daarmee meten we jouw zweet. Als de lijn die nu keurig recht loopt ineens inzakt, dat betekent juist dat je die adrenalineboost hebt gekregen, en dat je dus meer aan het zweten bent.
Je suikerwaarde is nu 5.0. Oké, dus als het goed is, is het zo meteen hoger? Ja. Zodat je spieren extra brandstof hebben.
Alles is aangesloten. Mijn hartslag is nu 77. Ik ben benieuwd wat het gaat doen.
Oh! Wat onplezierig, dit. Dit is totaal niet chill. Het zweet breekt me uit, ik heb echt zweethandjes.
Dan ga ik gelijk opnieuw suiker bij jou prikken. 5.3. Net ietsje hoger dan daarnet.
Ik ga je verlossen. Welkom terug.
Dus mijn hartslag ging over de 100, het suikergehalte in mijn bloed is ook gestegen. Hoe zat het met mijn zweet? Het was niet te missen. Echt? Hij ging zo keurig en toen ineens poem, de diepte in. 
Het is goed om te merken dat alles werkt. Maar verschilt het per persoon? 
Het is wel zo dat de ene persoon wat meer behoefte heeft aan het avontuur dan de andere persoon. Dat komt doordat mensen een bepaalde variant in hun DNA hebben. Dus in onze erfelijke eigenschappen. Dat is dan deels aangeboren.
Dus je wordt als avonturier geboren? 
Een beetje wel. Het is wel zo dat er verschillende erfelijke varianten een rol spelen. Omgevingsfactoren spelen ook een rol. Hoe je bent opgevoed, wat je hebt meegemaakt, hoe je vrienden zijn. Het is niet alleen je DNA die dit kan verklaren.
Jongens, daar gaat 'ie!
Ik voel nu echt de gevolgen van de adrenaline. Mijn benen zijn een soort rietjes geworden. Mijn hartslag gaat tekeer. Ik vind het echt eng. Alle energie wordt nu naar mijn spieren gepompt. Dat voel ik ook. Om het klaar te maken voor deze sprong. Ik ben heel alert. Laten we 't doen. Daar gaat-ie.
Drie, twee, één, nul.
Woehoe!
Oh, jongens. Ik moet even bijkomen. Ik heb het gewoon gedaan! Het is niet normaal wat je voelt. Maar ik ga gewoon nog een keer. Wooooooow!

Hoe reageert je lichaam als je gaat bungeejumpen?

Als je iets spannends doet, zoals bungeejumpen, voel je je hart bonzen en maakt je lichaam meer adrenaline aan. Dat is niet zomaar: je lichaam maakt zich klaar om te vluchten of vechten. Sosha test het door te bungeejumpen.

Zweten, hoge hartslag en meer suiker in je bloed

We zijn in Utrecht, en de zee is in geen velden of wegen te bekennen.
Maar toch een roggenkwekerij. In deze bakken worden op dit moment zo'n 300 stekelroggen gekweekt. Van alle leeftijden.
Hier liggen de roggeneieren. Keurig op een rijtje. Het duurt best lang voor ze uitkomen, zo'n vier a vijf maanden. Aan de buitenkant zie je weinig, maar soms zie je iets bewegen. Als het roggetje groot genoeg is, zwemt hij zelf uit het ei. Zo de wijde wereld in.
Ah, moet je kijken, deze zijn drie maanden oud. Superschattig. Ze zijn zich echt aan het uitsloven. 
Kijk, deze zijn alweer wat groter. Hier zie je goed hoe ze er van onder uitzien. Heel geinig, want dit is echt een soort babygezichtje. Hier zit het mondje, dat kun je goed zien. Daarmee eten ze schelpjes, wormpjes, kleine kreeftjes. Garnalen vinden ze ook heel lekker. 
En die vijf plaatjes onder elkaar, dat zijn de kieuwen. Daar ademen ze mee. En daaronder zie je twee staartvinnen. Het lijken een soort beentjes. Daarmee bewegen ze zich door het zand.
En nog verder daaronder, maar alleen bij de mannetjes, twee claspers, dat zijn de voortplantingsorganen. Dus dat zijn eigenlijk twee piemeltjes.
Tijdens het kweken worden de vissen regelmatig opgemeten om te kijken of ze goed groeien. Zo kun je zien of het kweken goed gaat. Hij spartelt wel, hee! 
Ze vinden het niet fijn om uit het water te gaan. Waarvoor is dat glasplaatje dan? Dat geeft hem steun bij zijn vleugels, zodat hij het gevoel heeft dat hij nog op de bodem ligt. Maar ze worden vanzelf weer rustig.
Dan kun je aan de onderkant kijken of het een mannetje of vrouwtje is. Hier zie je hele kleine piemeltjes. Dit hier zo. Dus dit is een mannetje. Dan leggen we hem voorzichtig hierin. En even een deksel om te voorkomen dat hij te veel spettert. Dan is hij 428,9 gram.
Na het wegen maken we nog een foto van de rog. Die foto kunnen we inscannen in de computer. En daaraan kunnen we de lengte en breedte en alles meten. Oké, dus fulltime rog en parttime fotomodel. Dat klopt.
In deze bak zwemmen de grootste roggen. Dat zijn echt flinke jongens. Dat verbaast me een beetje, want dat is niet de meest zeldzame soort. Waarom kweken jullie geen echt zeldzame soorten, zoals de vleet?
Als je een echt bedreigde soort gaat kweken, wil je geen fouten maken. Dus voor je dat doet, wil je eerst weten, met een soort die bijna bedreigd is zoals de stekelrog, die je goed kunt houden, om methoden en technieken te ontwikkelen. Dus de stekelrog is eigenlijk een experiment. Klopt, een pilotsoort.
Hoe kom je erachter waar die roggen straks gaan zwemmen in de Noordzee? Nou, ze worden 'getagd', zoals dat heet. Dat betekent dat ze een klein plastic merkje in hun vinnen krijgen. Daarop staat een uniek nummer en een website, sharkray.eu.
Voelen ze daar iets van, Remco? Heel weinig. Je zal zo zien dat ze heel snel herstellen en weer hun normale gedrag laten zien. Dit levert wat stress bij ze op, maar dat is alles.
Nu zit er zo'n tag in, en wat gebeurt er dan mee? Uiteindelijk gaan we ze uitzetten en willen we dat ze met tag en al worden teruggevangen. Door sportvissers, beroepsvissers, maakt niet uit wie. Zo kunnen wij zien of de dieren overleven en waar ze naartoe zwemmen. Dus om informatie te vergaren. Puur daarom, ja.
De roggen zijn inmiddels groot genoeg, de tags zitten in de vinnen. Ze zijn bijna klaar voor het echte leven. Maar eerst moeten ze nog even oefenen in een veilig stukje zee. Daarom gaan ze straks naar Yerseke in Zeeland.
Dit zijn de beroemde oesterputten van Yerseke. De oesters die op de Oosterschelde worden gekweekt, liggen hier te wachten tot ze verkocht worden aan de viswinkels. Er zit één lege put tussen, en die ligt daar. 
Zo'n oesterput is niets meer dan een stukje Oosterschelde, maar dan afgeschermd, zodat er niks in en uit kan zwemmen. De put wordt steeds doorgespoeld met water uit de Oosterschelde. Dus de ideale plek voor de roggen om te oefenen voor het echte leven op zee.
De roggen zijn bij het kweken steeds gevoerd. Maar nu moeten ze zelf op jacht. Ze moeten leren op hun eigen voedsel te jagen. Alleen dan hebben ze goede kans om te overleven aan de andere kant van de dijk, op zee dus.
Ah, mooi om ze zo te zien zwemmen. Alweer een stukje dichter bij de natuur. Over een paar weken worden ze echt uitgezet. Dus hopen dat het goed gaat. Zet hem op, jongens! Jullie kunnen het.

Hoe worden roggen gekweekt?

Om te zorgen dat Noordzeeroggen niet uitsterven, worden ze gekweekt. In de kwekerij is de onderkant van de rog met de mond, kieuwen en staartvinnen goed te zien. Als ze groot genoeg zijn, worden ze getagd en uitgezet.

Beschermd van eitje naar volwassen rog

Ik ben hier op een speciale plek. Het strand. Waarom is dit dan zo speciaal? Als de wind hier op een bepaalde manier tegen de duinen aankomt, kun je soaren. Eigenlijk vliegen ze heen en weer. In een vaste baan boven het duinen. Daar is de wind het beste om te zweven. Maar dat is niet zonder gevaar. Wat snel achter de top 'valt' de lucht naar beneden en begint te draaien. Als je daarin terechtkomt, is er grote kans dat je keihard op de grond smakt. Lekker. Zo. Ik snap wel waarom je dit zo leuk vindt. Het is supergaaf. Hoe hoog zat je? Ik zat nu ongeveer op 20 meter. Heb je dan ook een soort ideale hoogte? Eigenlijk is er geen ideale hoogte maar wel een ideale wind. Als de wind dezelfde snelheid continu heeft. Een beetje als een windtunnel. Mijn beurt. Dat gaat het niet worden. Je moet eerst eens voelen hoeveel kracht er op komt te staan. Goed. Stad er maar in. Ja. Whaa! Oke, soaren kun je dus het best doen bij windkracht vier. Dat hoor je vaker: Windkracht 4, 7, 10. Daarmee wordt bedoeld: vier Beaufort. Francis Beaufort was een Britse Admiraal die aan de hand van wat hij op zee zag een lijst voor windkrachten heeft gemaakt. Dit is bijvoorbeeld windkracht vijf. Matige golven. Hier en daar opwaaien schuim en overal schuimkoppen. En dit is windkracht 10. Hele hoge golven. De zee is wit van het schuim. Verminderd tot slecht zicht en overslaande rollers. Pas later is het ook op het land goed bekeken. Er is een snelheid van luchtdeeltjes aan gekoppeld. Acht Beaufort is bijvoorbeeld: stormachtig. Met een snelheid van tussen de 62 en 74 kilometer per uur. Windstoten niet meegerekend. Laten we de schaal van Beaufort zelf eens onderzoeken. In de windtunnel van TU Delft. 17 kilometer per uur. Prima, klein briesje. Flinke tocht eigenlijk. Het zit inmiddels op 22 kilometer per uur. Ooh, de parasol! Het kleed begint te wapperen. Ooh! De eerste bekertjes vallen weg. 35 kilometer per uur. Op dit moment zou ik wel naar binnen gaan, denk ik. 45 Kilometer per uur. Geen weertje meer om een boekje te lezen. Aah! Bij 55 kilometer per uur! Aah! Nee! Aaah! We gaan richting een zware storm. Richting de 100! Aaah! Laat maar zitten! Ik krijg spierpijn in mijn benen. 103 kilometer per uur. Dit is een zeer zware storm. Dit kan nog in Nederland voorkomen. Zeldzaam. Maar het kan voorkomen. Weet je wat? Ik vind het wel mooi geweest. Pfff! Dat was dus kracht 11. Een zeer zware storm. En de schaal van Beaufort gaat tot windkracht 12. Met windsnelheden van 120 kilometer per uur. Dan kun je hier niet meer staan en op zee kun je niet meer varen. Er zijn winden op aarde die nog harder gaan. Zoals orkanen. Met windsnelheden van 300 kilometer per uur. Of nog harder: tornado's. Waarbij de windsnelheid kan oplopen tot 500 kilometer per uur. Totale vernietiging. Doe mij dan maar een windkrachtje vier of vijf, lekker soaren. Mij lukt het dus niet. Maar is er niet een manier waarop ik alsnog de lucht in kan komen? Ja, je kunt met mij mee. Met jou mee? Met een tandem, als passagier. Klinkt perfect. Waah! Yeah! Oh, wat een gave plek. Woeh! Woooh! Ah, nice!

Wat is windkracht?

Wind meet je met de schaal van Beaufort: volgens die schaal is het bij windkracht 8 stormachtig en bij windkracht 12 is er sprake van een orkaan. Bij tornado’s waait het zelfs nog harder. Maar gelukkig hebben we die niet in Nederland.  

De schaal van Beaufort

Jullie gaan dus in dit huis een badkamer aanleggen. Maar waar begin je dan?
We beginnen bij de mensen thuis waar we de badkamer inmeten. En dan kijken waar de leidingen en alles loopt. Je kan natuurlijk niet gaan hakken overal.
Nee, dan ga je door de leidingen heen. Alleen deze ruimte was eerst een kast. Dat zijn deze foto's. Ja. Dus hier zaten nog geen leidingen. Nee, we moesten helemaal opnieuw beginnen. Wauw.
Oké, en dan ga je ontwerpen. Voor deze mensen is het dit ontwerp geworden. Mooi. We tekenen het met de hand. Hier zie je de plattegrond. Van bovenaf. Met de wastafel, de douche, de boiler. 
En dit is een vooraanzicht. Als je tegen de spiegel aan kijkt. Met het meubel en hier de douche. Dus van berging naar badkamer. Ik ben benieuwd. 
We zijn inmiddels twee weken verder. Er is in de tussentijd superveel gebeurd. Zo zag het eruit toen ze begonnen. En nu is het gewoon een echte badkamer. En volgens mij zit alles erin van de tekening, toch?
Ja, alles zit erin. De douche zit erin. Het meubel staat erin. Ik moet alleen nog de spiegel ophangen. En een kast moet hier nog komen. En de douchekop moet ik er nog opmaken. De finishing touch moet nog gebeuren en dan is het echt klaar. 
Kijk, hij staat. Kitten maar. Dat hoort er dus ook bij, spiegel ophangen. En afkitten.
Ga jij maar het stof van je af douchen. Hier heb je een douche-eend. Veel plezier. Dank je wel. Ik ga 'm testen.
It's raining men, hallelujah, it's raining men!

Hoe wordt een badkamer aangelegd?

Het aanleggen van een badkamer begint met het opmeten en ontwerpen. Vervolgens worden de leidingen aangelegd. Daarna worden de meubels geplaatst en wordt de douche geïnstalleerd.

Ontwerpen, leidingen aanleggen en inrichten

Wind. Superirritant! Bijvoorbeeld als je op de fiets zit en je hebt wind tegen. Of als je buiten zit en het begint opeens te stormen, ook vervelend. Maar het kan ook superhandig zijn. Bijvoorbeeld om te vliegeren, te windsurfen...
of om te skydiven! Als je uit een vliegtuig stapt...dan val je keihard door de lucht naar beneden. En de lucht suist enorm hard langs je oren. Dat hebben ze hier nagemaakt...maar dan gaat de lucht omhoog, naar boven. Zo hard dat je erop kan blijven zweven. Lekker bezig! Maar waarop zweef je dan? De lucht om ons heen is een mengsel van gassen. Die deeltjes zijn zo klein dat je ze met het blote oog niet kan zien. Stikstofgas, zuurstofgas...en dan heb je nog waterdamp, koolstofdioxide en andere gassen. En je kan ze misschien niet zien, maar je kan ze wel voelen. Bijvoorbeeld door te wapperen. Of door een hele grote ventilator aan te zetten. Die luchtdeeltjes gaan zo snel dat ze iemand kunnen laten zweven. Ze botsen overal tegen het lichaam aan. En maak je je groter, dan botsen er meer deeltjes tegen je aan...meer weerstand, je gaat omhoog. Maak je je kleiner: minder luchtdeeltjes, minder weerstand...je gaat naar beneden. Wauw! Kin omhoog en je armen mooi wijd. Probeer ze echt hier te houden. En probeer gewoon lekker naar buiten te kijken...en zo weinig mogelijk naar beneden. Yes! Woow! Wauw! Wel lastig, hoor, om echt goed te blijven zweven. Ik vloog! Ja, nog een keer! Aaah, supervet! Maar hier staat geen enorme ventilator. En toch wordt deze hele kolom aan luchtdeeltjes boven mij in beweging gebracht. Ik voel toch echt de wind. Laten we wind maken. Hoe? Deze lamp verwarmt dit deel van de bak. Aan deze kant ligt ijs. De lucht om het ijs koelt af. De lucht onder de lamp wordt warmer. Dat zet uit, wordt lichter en stijgt op. Door de stijgende lucht ontstaat hier een plek met minder luchtdeeltjes. Een lagere luchtdruk. Die wordt vanzelf aangevuld door een plek met veel luchtdeeltjes. Om het ijs heen, een hogere luchtdruk. Als ik er rook bij doe, kun je het zien. Ja, je ziet het van de kou naar de warmte trekken. Er ontstaat wind. Of een luchtstroming. Die gaat van hoge druk naar lage druk. Dit is een ingewikkelde manier om te laten zien hoe wind ontstaat. Dit is wel wat er op de aarde in het groot gebeurt. De aarde wordt verwarmd door de zon. De zonnestralen vallen vrijwel loodrecht op dit gebied. De evenaar. Daarom is het daar het warmst. Maar ze vallen schuin op de polen. Daarom is het daar een stuk kouder. De wind waait van de kou, van de polen, naar de evenaar. Zo makkelijk is het ook weer niet. Want de aarde draait. Omdat de aarde draait, buigt de wind af. Zo ontstaan er allemaal kolken. Hoge-en lagedrukgebieden waartussen de winden waaien.

Hoe ontstaat wind?

Wind kan heel vervelend zijn, bijvoorbeeld op de fiets. Maar zonder wind zou je niet kunnen vliegeren, surfen en skydiven. In warme gebieden is de luchtdruk laag en wordt die aangevuld met lucht uit koude gebieden met een hoge luchtdruk: zo ontstaat wind! Pascal laat zien hoe dat werkt.

Door het luchtdrukverschil tussen koude en warme gebieden

Dit is de meterkast.
Hier komt het gas binnen en de elektra.
En dat verdeelt de eigenaar verder over de hele woning.
En hier komt het water van buiten het huis binnen.
Dat klopt. We hebben hier de watermeter en die houdt bij hoeveel je gebruikt.
Het water gaat naar de keuken, de toiletruimte, de badkamer, wasmachine.
Alles waarvoor je water nodig hebt dat komt van hier. Ja.
We gaan nu onder de vloer om te kijken waar alle leidingen lopen.
En m'n lampje ga ik aandoen want het is heel donker hieronder.
Er is geen licht. Oké... En dan gaan we eronder kijken.
Ik ga achter jou aan kruipen he. Jij gaat met me mee.
Oké, nou... Ja, ik ben er.
Ik snap dat ze het kruipruimte noemen. Het is echt heel krap. Ja.
Hier zie je alle leidingen lopen.
Hier bovenaan heb je bijvoorbeeld de afvoer.
Dat kan van een wastafel, de keuken, van alles zijn.
Deze grote gele die je hier ziet gaan, dat is de gasleiding.
Dan heb je hier onderin een grote. Dat is waarschijnlijk de grote van de wc.
Een enorme rioolpijp. Ja.
En die gaat naar het riool toe.
Ik zie echt superveel spinnenwebben.
Wat kom je allemaal tegen zo hier beneden?
Het engste vind ik zelf toch wel de grote spinnen.
Van die grote, dikke zwarte spinnen.
Gaan we terug? Ja, we gaan terug. 
Ik moet even terug.

Wat zit er in de kruipruimte van een huis?

Janouk neemt met een loodgieter een kijkje in de meterkast en de kruipruimte. In de meterkast komen de leidingen het huis binnen. Als je de kruipruimte in kruipt, zie je buizen voor afvoer naar het riool en de gasleiding.

Afvoerleidingen, gasleidingen en spinnen

En daar is ze, boswachter Jose! Goeiemorgen. Goeiemorgen Pascal. Spring er gauw in. 's Morgens vroeg heb je de meeste kans om herten te zien. Heel veel zin in. Daar gaan we. In dit gebied leven zo'n 200 damherten en 200 edelherten. We rijden naar het Deelerwoud. Daar is de meeste kans om herten te spotten. O, daar, rechts. Ja? Ja. Ja, goed gezien. Woehoe. Scherp. Heel goed. Ja. Dit zijn damherten. Damherten. Daar achteraan rent een geweidrager. Ooooh! Ja! Zie je hem? Allemaal damherten. Allemaal damherten. Zie hoe zie je dat dan? Ze zijn veel kleiner dan edelherten. Het gewei is ook veel kleiner dan dat van een edelhert. En daarachter. Zie je dat? Zo, mooi hee! Kijk eens, kijk eens. Ze zijn echt mooi. Wauw. Dit zijn volwassen mannen. Die geweien! Zie je dat deze bladvorming hebben tussen die punten? Zie je dat? Ja. Dit is wel heel gaaf. Zo maak je niet vaak mee. Nee? Nee, echt niet. Kijk. Ja, ja, ja. Dat lijkt op een edelhert. Met gewei. En hoe leven ze? Ze leven in groepen. De hindes leven in een groep, een roedel. En de heren leven daar apart van, in roedels. Behalve tijdens de bronsttijd, de paartijd, dan leven ze samen. De mannen maken een zwaar geluid om vrouwtjes te lokken. Burlen noemen we dat. Dat gaat ook weer gepaard met... Met gevechten. Ja.
Wat is hun overlevingsstrategie voor de winter? Ze eten nu extra veel. Beukennootjes, eikels, maar vooral blaadjes en gras. Om een lekker dikke speklaag te krijgen. En ze krijgen een wintervacht, die veel dikker is dan hun zomervacht. Supervet om dit mee te maken. Natuurlijk om de wilde herten te zien, maar dat geldt voor alle dieren die we zagen. Ook om te zien hoe ze zich voorbereiden op de winter. Expeditie geslaagd! Dit was Pascal voor Het Klokhuis. Over en uit.

Herten op de Veluwezoom

In Nationaal Park de Veluwezoom kun je zomaar oog in oog komen te staan met een damhert of een edelhert. Pascal heeft mazzel, want hij en boswachter Jose spotten er een heleboel.

Roedels, hindes en burlende mannetjes

Jaaaa! Dit is toch zo te gek, jongens! En dit kan gewoon in Nederland. We zijn hier in De Biesbosch en dit is ook het land van de bever. En die zijn we aan het zoeken, toch? Jazeker, je moet wel zachtjes praten. O, ik moet een beetje zachtjes praten. Zie je dat spoor aan de overkant? Waar? Daar aan de zijkant zie je een soort glijspoor. Dat noemen we een beverglijbaan. He, wat? Ja, af en toe zeg maar kruipt een bever de kant op. Dan gaat-ie boven op de kant zitten knagen. Of hij zet er een bevergeurmerk af. Om te laten ruiken aan andere bevers dat dit zijn plek is. 
Je ziet daar z'n klauwen nog in de glijbaan staan. Wow, die heeft echt grote poten. Ja, enorm, he. Hier zie je echt de knaagsporen van een bever. Ze hebben de hele schors eraf geknaagd. Ja, de takken gaan ook mee. Sommige takken zijn volledig afgeknaagd. Het zijn ook wel echt flinke beesten. 30 kilo, vlijmscherpe tanden. Ja, en ze wonen in burchten. 117 in De Biesbosch. Daar leven 300-400 bevers in. O, daar leeft-ie, kijk, naast die meidoorn. Een enorme hoop met takken. Echt een enorm ding, joh. Ik denk wel 2,5 meter hoog of zo, he. Ze hebben een onderwateringang. Superslim natuurlijk, want dan kunnen er geen roofdieren in komen. Dan gaan ze naar binnen, daar heb je een grote holle ruimte. Daar slapen ze in. Met hoeveel leven ze daar dan? Het zijn echt familiedieren. Soms liggen de jongen van vorig jaar en het jaar ervoor er ook. Dan kunnen er wel zes bevers in EEN burcht liggen. Ze liggen nu te slapen. 's Avonds kun je ze beter zien. Dan hoop ik ze vanavond wel echt te zien, hoor. Het is nu...half negen 's avonds. De perfecte tijd om bevers te spotten. En als het goed is moeten ze hier aan de zijkant nu zitten. Vet spannend! Oe! Ik zie er een! Vet, zo groot! Maar, Thomas...is het normaal dat we ze heen en weer zien zwemmen? Ze zijn net wakker geworden. Het zijn schemeractieve dieren. Ja. 's Avonds gaan ze erop uit. De mannetjes gaan dan ook goed checken of er geen andere mannetjes in hun territorium zitten. Ze zoeken ook voedsel. Ze aten de hele dag niet. Ze eten nu op de kant rietwortels, hout, bast, noem maar op. Dat zijn dus wel vegetariërs? Ze eten geen vis of zo? Het zijn echte pure vegetariërs. Vroeger dachten ze dat bevers ook vis aten. Toen is er zo veel op gejaagd...dat er lang geen bevers meer in Nederland voorkwamen. Gelukkig zijn ze weer opgehaald en teruggebracht in de Nederlandse natuur. Nu gaat het weer goed met ze? Supergoed. En wat een top avond! Mooi, he. We hebben er al vet veel gezien! Het is echt mega goed. Ja, Thomas, het was echt supervet vandaag! Toch? We hebben echt onwijs veel gezien.

Bevers in de Biesbosch

De bever was een tijdlang uitgestorven in Nederland. Maar nu wonen er meer dan 300 in natuurpark de Biesbosch in Noord-Brabant. Samen met boswachter Thomas gaat Janouk met de kano op pad door de Biesbosch. Zullen de bevers zich laten zien?

Schemerdieren met een burcht als huis

Waar is mijn paddenstoelenjager? O, daar heb je 'm! Haha. Hee, Edwin. Hallo.
Wat heb je nodig voor een goede paddenstoelenjacht?
Je hebt een rieten mand nodig. Geen plastic zak, want als je de paddenstoelen daarin doet, komen ze tegen elkaar aan en worden ze beurs. Je hebt wat goede veldgidsen nodig. Een mesje, een borsteltje om het zand eraf te borstelen. Maar wat je vooral nodig hebt, is geduld. Want zonder geduld kun je niet goed de paddenstoel determineren. Je moet zeker weten dat je de juiste paddenstoel plukt voordat je 'm in je mandje stopt.
Dus determineren is aan de hand van een paddenstoelengids bepalen met wat voor paddenstoel je te maken hebt. Exact. Dat kunnen we nu samen oefenen. O, heel leuk! Laten we 't doen.
Oke, stap één. Je moet in een veldgids heel goed naar de afbeelding kijken. Lijkt-ie erop? Dit is de biefstukzwam. Hierin wordt beschreven dat de hoed 8 tot 10 centimeter groot is. 8 tot 10 centimeter groot. Nou, check! Tongvormig, hij komt als een tong uit de boom. Check. En dit is een buisjeszwam. Wat bedoel je daar precies mee? Een buisjespaddenstoel heeft onder zijn hoed of onder de paddenstoel zelf allemaal hele kleine gaatjes.We hebben hier een spiegeltje, als je dat eronder houdt, zie je allemaal hele kleine gaatjes. Mooi. Dat is één van de determinatiekenmerken.
Dus dit zijn buisjes? Wat zijn dan de andere opties? Stekeltjes, maar vooral plaatjes. Lamelpaddenstoelen noemen we dat. 
Ik heb hier een kleintje bij me. Hier zie je geen buisjes, maar allemaal kleine plaatjes. Plaatjes of lamellen. Je hebt dus verschillende onderkantjes, waaronder lamellen en buisjes. Check! Hij heeft een ruwe bovenhoedrand. Ruw oppervlak, check.
Verder staat hier dat hij 'aan de voet van eiken en soms op kastanjes'. Nou, dit is een kastanjeboom. Voet van de kastanjeboom, check.
Alle criteria die we hier zien, samen met het plaatje wat we kunnen vergelijken, dan zien we dat dit de biefstukzwam is. Duidelijk, ja. 
Oke, dus missie eekhoorntjesbrood gaat van start. Joejoe!
Sst! Niet meteen kijken, maar volgens mij zit op tien voor twee eekhoorntjesbrood. Grapje. Maar volgens mij heb ik het wel echt gevonden. Ja, dit moet het zijn hoor. Determineren!
De hoed is 5 tot 25 centimeter breed. Nou, dat klopt. Licht- of donkergeel tot roodbruin. Check. Oppervlak mat en droog. Ja, dat klopt ook. Even kijken, buisjes... Ja hoor, kleine gaatjes. Mooi, mooi! Komt vooral voor onder eiken, beuken, dennen... Ja, dat weet ik dan weer net effe niet, wat voor boom dit is. Effe kijken, hoor. Is dit een eikenboom? Nee. Is dit een beukenblad? Jaaa! Dat is het. Kijk eens. En lijkt-ie op het plaatje? Ja jongens, dit moet het echt zijn hoor. Dit is 'm hoor. We gaan 'm plukken.
Ga nooit maar dan ook nooit nooit never of te nimmer alleen plukken! Maar neem altijd een deskundige mee.
Jongens, ik ben hier blij mee! Hij gaat in het mandje, maar we gaan wel even check check triple check bij Edwin doen. Dus let's go. Hihi! Edwin! Volgens mij heb ik 't. Ik ben benieuwd. Ta-daa!
Ja, eekhoorntjesbrood. Onmiskenbaar.
Yes, ik ben een goeie jager.

Hoe determineer je een paddenstoel?

Paddenstoelen vind je vooral in het bos. Om te ontdekken wat voor soort paddenstoel je ziet, zoals eekhoorntjesbrood, kijk je naar kenmerken als kleur, vorm en grootte. Dit heet determineren. Sosha leert de verschillende soorten te herkennen.

Op jacht met de paddenstoelenjager

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos