Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

If you can drive this car, that would really help us. That's cool!
Wauw. Josh, de baas hier, vraagt me nu of ik de auto wil rijden, de chauffeur wil zijn. Natuurlijk wil ik dat!
We hebben hier pods, dat zijn apparaten die we in de baan van een tornado proberen te zetten. Dan meten we windsnelheid, luchtvochtigheid en temperatuur. Dat slaan we op en we proberen die gegevens uit de tornado te krijgen.
Dus jij moet zo dichtbij mogelijk komen, die dingen uit de auto zetten en weer snel instappen.
En zo gaan we op pad. Rutger als navigator, ik als chauffeur en pod-uitzet-hulp. 
Maarja, dat heb ik natuurlijk nooit gedaan. Dus rijden we naar een plek waar de radartrucks de lucht kunnen scannen en wij een potje kunnen oefenen.
We halen dus deze pod uit de auto, die willen we naast de weg neerzetten op een plek waar de ondergrond vlak is. Bijvoorbeeld dat putdeksel. Dat ding is zwaar.
Jij gaat ondertussen, terwijl ik de pod naar het noorden oriënteer, met deze GPS een foto maken met de pod er bijop. 
Dus dat is de eerste die ik maak, en dan maak ik een paar vakantiefoto's maar dan serieus van de hele omgeving, 360 graden.
Dan rijden we zo gauw mogelijk verder.
Moeten we dit nog oefenen? Ja, we moeten een paar keer oefenen om de snelheid erin te krijgen.
Oh, volgens mij heb ik hem verkeerd om.
Wel topsport dit. Even kijken, dit ging te sloom. Ik dacht echt dat ik een wereldrecord neerzette. Het moet sneller. Nog één keer testen.
Er zijn zich nu op verschillende plekken stormen aan het ontwikkelen. Daarachter zie je een hele mooie ontstaan, maar ook aan die kant is het al een beetje bezig en er zit nog meer aan te komen.
Dit is de ideale plek om de radarwagens neer te zetten. De radarwagens krijgen een vaste plek, gaan ronddraaien en krijgen daardoor hele nauwkeurige informatie. En met die informatie gaan wij straks hopelijk op pad.
De spanning neemt toe. De radarbeelden worden bekeken en de lucht wordt nauwkeurig in de gaten gehouden. Voor mij het moment om een nieuw tekstje op te nemen. Dacht ik.
...is de uiteindelijke ontlading.
Is 'ie er daar? Ja, ja!
We moeten die kant op. Je moet in de buurt van de auto blijven. Filmen! Hij gaat aan de grond komen. Zie je die punt daar?
We moeten gaan.
Hier zien je de radarbeelden, hier zien we de wind, die enorm roteert. Daar zie je de tornado aan de grond. 
Zie je hoe groot hij is? Hij is gigantisch! Moet je kijken hoe breed hij wordt. Een monster.
Hoe dichtbij kunnen we rijden? Nou, we gaan er in. Tuurlijk. We gaan ons instrument daarin opstellen.
Normaal gesproken wil niemand daar in de buurt zijn want het is levensgevaarlijk, maar wij gaan juist die kant op om onderzoek te doen naar tornado's, om uiteindelijk te zorgen dat mensen eerder gewaarschuwd kunnen worden.
Stop hier.
Waar? Hier!
Foto's! Maak foto's! Powerflash! Tornado aan de grond!
Hagelstenen zo groot. Je zag allemaal powerflashes, noemen ze dat. Elektriciteitsflitsen. We waren heel dichtbij.
Ik heb veel voor Klokhuis gedaan, maar dit... Heftig.
Het was net onwijs heftig. Wat is er precies gebeurd?
We stonden hier te kijken naar de tornado die we eerst zagen. Daarna zijn we noord gestuurd omdat die rotatiekern noord van ons langs zou gaan. Daar hebben we toen een tornado-pod gedeployed, gekeken of die tornado voorbij zou komen. Toen hebben we hem snel weer in de auto gezet. En hebben we met onze pod data kunnen verzamelen? Deze data gaat worden geanalyseerd door het centrum van extreem weer. Hopelijk kunnen we ze daarmee op weg helpen in hun onderzoek naar het ontstaan van tornado's.
Veel tijd om te praten is er niet. De radarwagens zien weer veel rotatie in de wolken. Dacht ik dat we eindelijk veilig waren, is er weer een kans dat er een tornado ontstaat. Ja, hier voor ons! Mooi met die bliksem.
Je gelooft het gewoon niet, we zijn zo dichtbij maar daar vindt het geweld plaats, daar kolkt alles. Je ziet, aan de bovenkant is hij dikker en aan de onderkant wordt hij steeds smaller. Zie je hoe de lucht beweegt aan de zijkant?
Het is echt een gevecht tussen koud en warm. Warm schiet omhoog en koud circuleert eromheen. Dat we zo dichtbij zouden komen, had ik niet durven dromen.
Het is inmiddels half 9 's avonds, de dag is eigenlijk over, de tornado's zijn in kracht afgenomen en zijn er eigenlijk niet meer. Het bliksemt nog wel prachtig.
Volgens mij kunnen we terugkijken op een prachtige dag. We hebben drie tornado's gezien, dat maak je niet vaak mee.
Terwijl wij 20 mijl verderop, ongeveer 40 kilometer, aan het chasen waren, heeft zich hier een ramp voltrokken. Precies hierboven is een tornado ontstaan met een basis van meer dan twee kilometer, die heeft dit hele stadje verwoest. Was het chasen net nog leuk, nu zie je de keerzijde. Eén grote ramp hier. Het erge is dat die mensen weten dat ze in tornado alley leven. Er is hier altijd kans op een tornado en er zijn zelfs sirenes. Die gingen hier ongeveer 8 minuten voordat de tornado aankwam af, dat was voor veel mensen niet genoeg om te vluchten. Bovendien zijn sommige mensen hun huis in gevlucht, maar was dat ook niet voldoende. De kracht van zo'n tornado met windsnelheden van meer dan 300 kilometer per uur is zo enorm, zo heftig, daar kun je je soms gewoon niet tegen beschermen.

Mee met tornado-onderzoekers

Programmalogo's

Bart is in ‘tornado alley’. Hij gaat mee met een onderzoeksteam dat apparatuur uitzet in de baan van een tornado. Hiermee kunnen ze onderzoeken wat er in het hart van een tornado gebeurt.

Meetapparatuur plaatsen in een hevige storm

Dit is shorttrack. Keihard schaatsen op een korte baan. Ze gaan heel hard door de bocht. Om in die bocht de topsnelheid te houden, raken ze met hun hand kort het ijs aan om in balans te blijven.
We zijn bij Thialf Heerenveen. Dit is de ijshockeyhal, maar nu zijn hier de shorttrack-clubwedstrijden. Bij een wedstrijd rijden 4-6 schaatsers per keer tegen elkaar. Het gaat er niet om wie de snelste tijd rijdt, maar wie na een aantal rondjes als eerste over de finish komt.
Een shorttrackrondje is ruim 111 meter. Maar bij wedstrijden rijden ze verschillende afstanden: De 500 meter van 4,5 ronde. De 1000 meter, dan rijden ze 9 rondes. En de 1500 meter, en dan schaatsen ze maar liefst 13,5 ronde. Maar hoe weet je nou hoeveel rondes je hebt gereden? Dat weten ze door in een fractie van een seconde het rondebord te checken.
En de bel voor de laatste ronde.
Naar de start! Klaar...
Bij shorttrack gebeurt er heel veel. Er zijn veel ogen nodig om het allemaal in de gaten te houden. Daarom zijn er vijf scheidsrechters.
De hoofdscheidsrechter staat midden op het ijs. En naast hem staan nog twee scheidsrechters. En buiten op de baan staan er nog twee.
Die moeten heel veel in de gaten houden. Schaatsers mogen niet duwen en trekken of verkeerd inhalen.
Dit is Benny Bruggemans, trainer van een paar shorttrackers. Ze moeten niet vallen en als eerste de finish halen. Maar waar moet een shorttracker echt op letten?
Bij de 1000 meter moeten ze bij de start gelijk een goede positie pakken. Niet te veel energie verspillen tijdens de rit. Zodat ze de laatste twee ronden een inhaalactie kunnen maken. En ze moeten ook niet bang zijn om te vallen. Nee en ze moeten veel lef hebben. Want je hebt bij inhalen heel weinig ruimte altijd. Je moet goed je inhaalactie plannen en door kleine gaatjes durven gaan. Stelletje lefgozers. Ja, en meisjes, he.
Bij shorttrack wordt echt loeihard geschaatst.
Topschaatsers rijden zo'n 50-55 kilometer per uur. De schaatsers van coach Benny rijden 40-45 kilometer per uur. Deze talenten zijn echt de top-shorttrackers van de toekomst. 
Wat is er bijzonder aan een shorttrackschaats?
Deze schaats is op maat gemaakt naar iemands voet en hij is met de hand gemaakt. 
Het is een hele stevige schoen, heel licht ook. En de schoen staat wat hoger op het ijzer dan normaal. 
Dit is een speciaal shorttrackpak. Heel belangrijk voor de veiligheid. Het is snijvast. Als je bij een valpartij geraakt wordt door een schaats, gaat het niet door het pak heen.
Het heeft een beschermend kraagje. En eronder draag je kniebeschermers en scheenbeschermers. Ook een helmpje voor de valpartijen, heel belangrijk. En natuurlijk het welbekende handschoentje. Want als je het ijs aanraakt, moet je hand wel beschermd zijn.
Dit is een belangrijk trainingsonderdeel: cirkel draaien. Benny, waarom zijn die bochten draaien zo belangrijk bij shorttrack?
Bochten zijn hartstikke belangrijk. In een bocht kun je snelheid maken, je inhaalactie voorbereiden en je kunt je snelheid volledig kwijtraken.
Dat is niet de bedoeling, dus je moet goede bochten rijden.
Wat is de techniek voor een goede bocht?
Mag je deze om je heen doen.
Met deze oefening kun je makkelijk je overstappen oefenen die je straks in de bocht moet gaan maken.
Ik vind het wel zwaar, hoor. Ja, he?
Probeer je linkerbeen zo dicht mogelijk naast je rechter te zetten. Zodat je rustig je rechterbeen eroverheen kan zetten. 
Dat pootje over in de bochten vind ik nog een beetje eng. Maar die rechte stukken gaan wel lekker.

Wat is shorttrack?

Bij shorttrack rijden de schaatsers op dezelfde baan. Ze gaan hard door de bocht en proberen elkaar in te halen. Hierbij steunen ze met hun hand op het ijs.

Keihard schaatsen op een korte baan

1 op de 600 kinderen wordt ermee geboren. Met een spleet tussen zijn lip, kaak of gehemelte. Of een combinatie daarvan. Dat noem je een schisis. Vroeger zeiden mensen hazenlip. Maar dat is een scheldwoord. Ook Aron is geboren met een schisis.
Aron, je bent nu twaalf jaar. Aan de bovenkant van de lip zie je alleen een klein litteken en je neus is iets platter. Hoe was dat bij de geboorte?
Bij mijn geboorte was mijn lip gespleten. En in mijn kaak en mijn gehemelte zat een spleet. En ik had ook maar één neusgat.
Wat voor problemen had je door die schisis?
Ik kon niet eten en drinken. En ik had veel last van mijn gehoor. En ik kon eigenlijk ook niet goed praten. En doordat ze dat probeerden te verhelpen, heb ik ondertussen al negen operaties gehad.
Als je geboren wordt met 'n schisis, heb je vaak meerdere problemen. Met je voeding, met je gehoor, met je uiterlijk, maar ook met goed leren praten en met je gebit. Daarom komt er na de geboorte meteen een heel schisisteam in actie.
Samen voeren ze een heel behandelplan uit dat loopt van je nulde tot je 22e, dus zolang je in de groei bent.
Leon, de plastisch chirurg voert bij een schisis allerlei operaties uit. Aan het gehemelte, de lip en de neus. Toch? Ja, dat klopt. 
Het is zo bij schisis dat je verschillende vormen hebt. En wat heeft Aron? Aron heeft een enkelzijdige lip-, kaak- en gehemeltespleet. Zoals deze. En hier heb ik de afdruk van het bovenkaakje van Aron toen hij net geboren was. Dan zie je inderdaad de twee helften met in het midden de spleet. Echt een fikse spleet. Ja, dat was een duidelijke spleet.
De eerste operatie die we doen bij een schisis is de sluiting van de lip. Dat doen we op drie maanden. Oke. Dit is een model, maar is dat baby'tje echt zo klein?
Dan ga ik nu beginnen met het wegsnijden van het lippenrood aan deze kant.
Dat is het ene stukje. Precisiewerk.
En hetzelfde ga ik nu aan de andere kant doen. Dat is het tweede stukje lippenrood dat te veel is. 
En dan ga ik hier de huid losmaken. En nu gaan we hem ook aan de binnenkant losmaken. En dan zie je dat ik hem naar beneden kan trekken.
Mag ik het ééntandje, Sosha?
Nu kan ik de huid van de lipdelen naar elkaar toe trekken. Wauw, echt heel knap.
En dan kunnen we het nu gaan sluiten.
Het is heel belangrijk dat het lippenrood goed op elkaar komt. Want het mooi in één lijn komen.
Dit is dan het resultaat na ongeveer een half jaar. En op negen maanden sluiten we het zachte gehemelte. Dus nog voor je eerste jaar heb je al twee operaties gehad. Ja, maar dan ben je ook wel een heel stuk op weg.
Dit zijn de zinnetjes die je mag zeggen. We gaan meten hoeveel lucht er door je neus komt, en hoeveel door de mond. 
Logopediste Sarah, waarom is het voor kinderen met een schisis moeilijk om goed te leren praten?
Bij kinderen die geboren zijn met 'n lip-, kaak- of gehemelte-spleet ontsnapt er vaak lucht door de neus omdat het gehemelte niet goed werkt.
Je ziet hier de lippen, de tong, en ook het harde gehemelte en het zachte gehemelte. Het kan zijn dat er een opening zit in het harde gehemelte. Het kan zijn dat het zachte gehemelte te kort is. Je kunt je voorstellen dat het dan lastig is om een plofklank te maken. Dat hebben we nodig bij het spreken.
Bij woorden als poes, is de P een plofklank. Maar als er wel lucht door de neus komt, klinkt het als 'foes'. Of als 'gmoes'. Dan is soms het lastig om kinderen die zo spreken, goed te verstaan.
Minstens één keer per drie jaar komt Aron bij het schisisteam en kijken de specialisten welke behandelingen er nodig zijn.
Rond het 10e jaar is ook weer een belangrijk moment: de kaaksluiting.
Daarom werken verschillende specialisten samen, zoals de orthodontist en de kaakchirurg. Dit is een scan van Aron toen hij 10 was. Hier is de kaakspleet nog open. Dat is het laatste stukje schisis dat nog niet gesloten is.
Bij veel kinderen kunnen we die kaakspleet sluiten met kunstbot. Dat wordt in een laboratorium gemaakt. Zo ziet het eruit. Het lijkt op waspoederkorreltjes. Inderdaad. Wat ga je hiermee doen? Dat stop je in de kaakspleet. Binnen een jaar wordt dat omgebouwd tot je eigen bot.
Aron is nu 12 jaar en het schisisteam heeft inmiddels al veel knap werk verricht.
Wat gaan jullie in de toekomst nog doen? Bij kinderen met een schisis zie je vaak dat door operaties aan de bovenkaak de uitgroei van de bovenkaak niet goed is.
Rond het 18e jaar kun je de bovenkaak dan een stukje naar voren zetten. 
En bij schisis zien we meestal scheefheid aan de neus. Daarna kunnen we de neus rechter maken, door een operatie kunnen we de scheefheid verbeteren.
En als het litteken niet mooi is, kunnen we in dezelfde operatie het litteken van de lip verbeteren.

Wat is een schisis?

Als je met een schisis geboren wordt, heb je een spleet tussen je lip, kaak of gehemelte. Vroeger werd hiervoor het woord ‘hazenlip’ gebruikt als scheldwoord. Tegenwoordig kan een heel team aan artsen een schisis verhelpen.

Een spleet tussen je lip, kaak of gehemelte

Dit is echt zo kicken! Springen uit een vliegtuig en dat op vier kilometer hoogte. En dan vliegen door de lucht! Ja, daar is-ie. Heel hoog nu nog. Maar hij schiet als een kanonskogel naar beneden in een vrije val. Die held die met gigantische snelheid op de aarde afkomt, is Henny Wiggers. En daar opent zijn parachute. Daardoor remt-ie nu af. Nu is het als een adelaar sierlijk door de lucht vliegen. Een lange glijvlucht vlak over het water. Hij landt gewoon voor mijn voeten!
Jij bent kampioen parachutespringen. Je hebt al 20.000 sprongen gemaakt. 
Ja. En een landing gewoon voor de voeten! Dat wou je toch? Beter kan gewoon niet. Dat mag ik zo ook gaan proberen. Maar zo'n parachutesprong, hoe werkt dat eigenlijk?
Het bestaat uit twee delen. Een vrije val en een stuk aan de parachute. Bij een vrije val, val je met 200 kilometer per uur naar beneden. Je maakt een kleine minuut vrije val. Na ongeveer 800 meter openen we onze parachute. Dan hang je een minuut of vier, vijf aan de parachute. Dan zweven we lekker met de parachute naar beneden toe.  
Hennie, je hebt over de hele wereld gevlogen. Op bijzondere plekken, wat was voor jou het meest speciaal? 
Het meest bijzondere was op de Noordpool. Het was min 53 graden. Echt koud. Helemaal wit, helemaal kaal, leeg.
Bij het parachutespringen, wat ook wel skydiven wordt genoemd heb je meerdere disciplines. Jij beoefent er een aantal van. Wat heb je zoal?
Bijvoorbeeld freestyle. Vrije val, lekker salto's en loopings maken. Je hebt ook wingsuitvliegen. Dan heb je als een soort vleermuis een pak aan waardoor je langer kunt skydiven. Je hebt dan vleugels aan je pak. Je valt niet recht naar beneden, maar kunt afstanden vliegen. 
En met meerdere mensen? Ja, formatiespringen. Waarbij je met twee tot heel veel figuren in vrije val kunt maken. Dan hou je elkaar vast? Ja, dan pak je elkaar vast. Dan maak je een heel groot figuur. Dat lijkt me te gek, met zoveel mensen in de lucht hangen.
Dit is de parachute waar ik zo dadelijk mee de lucht in ga. Aan de voorkant zitten open ruimtes, kamers. Daar komt lucht in wanneer je de parachute opentrekt. Dan krijg je een enorme vleugel.
Aan die vleugel zitten allemaal vanglijnen. Die vanglijnen lopen naar dit harnas.
Die hele parachute, alles wat je ziet, komt uit dit vakje.
Yvonne Wiggers, jij bent de dochter van Henny. Jij doet aan freeflyen. Wat is dat?
Freeflyen is in de vrije val alles waarbij je niet plat op je buik naar beneden valt. Dat kan zowel met je hoofd recht naar beneden. Als ook recht omhoog. Daardoor heb je een hogere snelheid. Met die snelheid kun je van alles doen. Figuren bouwen met mensen. Je kunt om elkaar heen vliegen. Dat is freeflyen.
Maurice, je ziet het al, de hoogtemeter.
We gaan straks naar 12.000 voet. Oftewel vier kilometer. Op die hoogte gaan we het vliegtuig uit. Je neemt gelijk de vrije valhouding aan. Dan dalen we tot 5000 voet. Je kijkt goed op je hoogtemeter. 
Wanneer het zover is, is het een kwestie van arm naar beneden, en... Hop.
Die kleine parachute die je hebt weggegooid, blijft als een anker in de lucht staan. Die trekt jouw parachute eruit.
Dan pak je je stuurlijnen aan de achterkant.
Linksaf is...? Ja. En rechtsaf is...? En als je ze allebei aantrekt wat gebeurt er dan? Dan rem je.
Nou, het gaat gebeuren. Ik heb mijn instructies gehad. Een sprong van vier kilometer hoogte. Helaas mag ik niet alleen. Daar moet je een opleiding voor volgen. Maar ik ga samen met Henny. Een tandemsprong is ook onwijs vet. Yvonne maakt een freeflysprong en Thomas gaat ons boven filmen. Dus, we gaan ervoor, he?
Ik heb er zin in. Lekker laten vallen zometeen.
200 kilometer per uur.

Hoe maak je een parachutesprong?

Maurice gaat parachutespringen en krijgt instructies van een professionele skydiver. Een sprong bestaat uit een stuk vrije val en zweven aan de parachute. Een parachute bevat luchtkamers, die samen een soort vleugel vormen.

Springen uit een vliegtuig op vier kilometer hoogte

Lekkere bal, Mats!
Dit is Mats, hij laat me alle hoeken van de baan zien. Ik zou niet zeggen dat jij een paar maanden geleden erg ziek was. Zo ziek zelfs, dat je alleen met een nieuwe lever gered kon worden. Ja, hij deed het opeens niet meer.
Het was klaar. Ja. Je lever is een belangrijk onderdeel van je lichaam.
Een wonderlijke machine, dat lichaam van ons. Alle onderdelen moeten goed samenwerken, zodat je kunt denken, slapen, eten, spelen, tennissen.
Belangrijke onderdelen van je lichaam zijn organen. Het komt wel eens voor dat niet alles werkt zoals het zou moeten. Je hart bijvoorbeeld pompt het bloed niet meer goed rond. Of je nieren halen geen afvalstoffen uit het bloed. Of je lever is zo ziek dat hij niet meer doet wat hij moet doen.
Als je lever echt niet meer werkt, ga je heel snel dood. Dat was bij jou het geval: Jouw lever was erg ziek. Ja, hij stopte ermee. Ik kon alleen overleven als ik een nieuwe kreeg. Toen heb je van iemand anders een lever gekregen? Ja. Een hele goeie. Alleen met een zware operatie waarbij Mats een nieuwe lever kreeg, kon hij worden gered. Ze doen zo'n 45 orgaantransplantaties bij kinderen per jaar. De organen komen van mensen die dood zijn gegaan.
De operatie van Mats vond plaats in het ziekenhuis in Groningen. Het enige ziekenhuis dat dit soort operaties doet.
Als je dood bent, kun je nog iemand helpen. Sommige van je organen kunnen dan gebruikt worden door iemand bij wie die organen niet goed werken. Je kunt zelf laten weten of je wel of geen orgaandonor wilt zijn. Die gegevens worden opgeslagen in het donorregister. Wist je dat je je al vanaf je 12e aan kunt melden?
Marion Siebelink is onderzoeker en zij weet alles van kinderen en orgaandonatie.
Marion, is 12 jaar niet jong om over orgaandonatie na te denken? Nee, kinderen zijn juist heel erg nieuwsgierig. Die willen er graag meer van weten. Het is belangrijk dat kinderen erover praten, thuis of op school. Zodat ze weten wat ze er zelf van vinden. En het is belangrijk dat je weet dat je vanaf je 12e je mag registreren in het donorregister. 
Je bent en blijft baas over je eigen lichaam, ook na je dood. Je mag zelf beslissen wat jij wilt dat er gebeurt. Je mag aangeven dat je wel je organen weg wilt geven, maar je mag ook aangeven dat je dat niet wilt.
Een orgaan moet geschikt zijn voor de ontvanger. Een kinderhart is kleiner dan dat van een volwassene. Ook moet het gewicht goed zijn of de bloedgroep. Het is een grote, ingewikkelde puzzel waarbij artsen zeer zorgvuldig te werk moeten gaan.
Het is best ingewikkeld een geschikt orgaan te vinden voor een kind, maar het is bij jou gelukt. Ja.
Net op tijd. Net op tijd?
Ik had nog vier dagen. Vier dagen? Anders ging ik dood. En toen kwam die binnen 24 uur. 
Het was een flinke operatie. Ja. Met een flink litteken. Dat ziet er zo uit. 
Ze hebben het open gesneden.
Dat is de oude. Ik zie allemaal bultjes, volgens mij. Ja. En het is paars.
Toen kreeg je een nieuwe. Hoe ziet die eruit? Glad en rood. Dus zo moet die zijn. Ja. 
Weet je ook van wie die lever is geweest? Nee. Dat vertellen ze niet? Nee.
Een orgaan kan komen uit Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Slovenië of Kroatië. 
Deze landen hebben afgesproken om organen uit te wisselen zodat de kans op een geschikt orgaan zo groot mogelijk is. Als er een geschikt orgaan is gevonden, wordt die door deze speciale auto met zwaailicht en sirene in zo'n koffertje met een speciale vloeistof en ijs zodat het orgaan goed blijft tot aan de operatie, zo snel mogelijk naar de patiënt gebracht.

Hoe werkt orgaandonatie?

Maurice praat met Mats, die een nieuwe lever heeft gekregen. Een orgaan van een donor kan je leven redden als een eigen orgaan onherstelbaar ziek is. Een transplantatie moet binnen korte tijd gebeuren, zodat het donororgaan goed blijft.

Beter door een orgaan van iemand anders

Alles begint zo'n 10 miljoen jaar geleden in Afrika, waar sommige mensapen langzaam op twee benen gaan lopen en de eerste mensachtigen ontstaan.
De Australopitheken, oftewel de zuidelijke Mensaap.
Ze ontwikkelen zich, hun hersenen groeien, en er ontstaan nieuwe soorten: de Hominidae. 
Twee miljoen jaar geleden ontstaat weer een nieuwe mensensoort. Langer en slanker dan zijn voorgangers en met meer hersenen. Het is: Homo erectus.
Erectus is onze directe voorvader. Hij gaat voor het eerst Afrika verlaten en verspreidt zich over de rest van de wereld. 
En pas helemaal hier, 200.000 jaar geleden, ontstaat dan eindelijk onze soort: Homo sapiens. De moderne mens. En dat is ook weer, voor zover we nu weten, in Afrika.
Wij komen dus allemaal, ook jij, ook ik, ook jij, uit Afrika! Hoe Homo sapiens precies is ontstaan weten we nog niet. Maar wel dat sapiens een echte nieuwe mensensoort is. Wij zijn anders dan Homo erectus. We hebben bijvoorbeeld kortere onderarmen, een platter gezicht en voor het eerst heeft een mensensoort een uitstekende kin. Maar het grootste verschil met erectus is dat wij meer hersenen hebben.
Sapiens is slimmer en kan zich nog beter aanpassen aan de omgeving. En dat is maar goed ook, want Homo sapiens krijgen het nog zwaar te verduren.
Afrika. 200.000 jaar geleden.
De nieuwe mensensoort, Homo sapiens, heeft het enorm zwaar. Want het is er heel erg heet en dor en er is weinig water. Wetenschappers denken dat er op een gegeven moment nog maar een duizend sapiens over zijn. En daar stammen wij dus allemaal vanaf. Pas als het klimaat vele duizenden jaren later verandert en Afrika groener en natter wordt, gaat Homo sapiens zich verspreiden.
En verlaat Afrika, de wijde wereld in. De zeespiegel is dan veel lager dan nu.
En de eerste groepen steken over. Naar het Arabisch Schiereiland. 
Heel langzaam, het duurt echt duizenden jaren, trekken ze naar Azië.
Helemaal tot Indonesië en naar Australië. Andere groepen vertrekken veel later uit Afrika. En uiteindelijk, zo'n 35.000 jaar geleden, niet eens zo heel lang geleden dus, komen de eerste groepen Homo sapiens Europa binnen.
En dat zijn dus onze Europese voorouders. In Europa noemen we ze cro-magnonmensen.
Maar er wacht de cro-magnon een grote verrassing. Ze zijn niet de enige menssoort hier. Er woont hier al heel lang een andere menssoort. En dat is de neanderthaler. De neanderthaler is dus al veel ouder dan onze soort.
En Arno, bioloog van het Museon, hij ziet er ook anders uit, he?
Jazeker, als je goed naar hem kijkt, zijn wenkbrauwen zijn dik. Hij heeft een hele brede neus. Zijn kin is niet puntig zoals bij ons, maar die is afgerond, naar achter. En hij is ook veel steviger gebouwd dan wij.
Hoe komt dat dan? Omdat het toen heel erg koud was in Europa. We hadden toen een ijstijd. 
De neanderthaler heeft zich dus heel goed aangepast aan de kou. Hij weet hoe hij vuur moet maken. Hij woont in hutten en grotten. En het is een hele goede jager.
En de cro-magnonmensen en de neanderthalers hebben elkaar ontmoet.
Ja, ze hebben duizenden jaren in hetzelfde gebied geleefd. Ze hebben zeker met elkaar contact gehad. Moet je je voorstellen hoe dat geweest moet zijn.
Onderzoekers denken zelfs dat uit die contacten kinderen zijn geboren. Dus dat betekent dat wij, Europeanen, een klein beetje neanderthalerbloed hebben!
Misschien dat je dat aan mij ook wel kunt zien.
Langzaam maar zeker verovert Homo sapiens de hele wereld. Voor de neanderthaler loopt het minder goed af. Wat precies de oorzaken zijn weten we nog niet, maar zo'n 25.000 jaar geleden sterft de neanderthaler uit. En Homo sapiens is vanaf nu de enige menssoort op aarde!
Sapiens ontwikkelt zich steeds meer. Hij gaat bijvoorbeeld voorwerpen bewerken.
En ook sieraden maken. Gewoon, omdat het mooi is. En hij begint afbeeldingen te maken. Bijvoorbeeld grotschilderingen van dieren. En hij gebruikt daarvoor technieken waardoor de dieren lijken te leven.
En zo komen we weer bij onze Nederlandse voorouders. 10.000 jaar geleden en net als wij Homo sapiens. De moderne mens en de laatst overgebleven mensensoort van alle mensensoorten die ooit op aarde hebben geleefd.
Wij zijn dus de winnaars! Maar de ontwikkeling gaat altijd door. Dus wie weet hoe wij er over een miljoen jaar uit zien. En welke mensensoorten er hier dan rondlopen.

Hoe is de mens ontstaan?

Oorspronkelijk komt de mens uit Afrika. Deze evolutie begon zo’n 10 miljoen jaar geleden, wanneer sommige mensapen op twee benen gaan lopen. Deze soort ontwikkelt zich door en verspreidt zich uiteindelijk over de aarde als de Homo sapiens.

Van mensaap naar Homo sapiens

En daar gaat weer een vliegtuig. Geen idee waar naartoe, maar we zitten hem op de hielen. Jaarlijks komen en gaan vanaf Schiphol miljoenen reizigers. De luchthaven bestaat sinds kort meer dan 100 jaar. Het vliegveld ligt op exact dezelfde plek als 100 jaar geleden. Alleen zag het er toen wel even wat anders uit.
Het grootste en bekendste vliegveld van ons land ligt hier.
Vlakbij Amsterdam, maar in de gemeente Haarlemmermeer. Toen ze hier begonnen met vliegen zag het er nog lang niet zo strak uit als nu. Het was moerassig en er liepen zelfs koeien. 
Dit hier is Albert Plesman. Hij komt op het idee om met zijn Koninklijke Nederlandse Luchtvaartmaatschappij burgers te gaan vervoeren. Het wordt een groot succes. Schiphol breidt enorm uit.  Er komen verharde start- en landingsbanen. Het aantal vluchten stijgt enorm. Vliegtuigen worden groter en sneller. En ook steeds meer mensen gaan vliegen. Vanaf de jaren 60 groeit Schiphol uit tot een belangrijk vervoersknooppunt voor passagiers en vracht van over de hele wereld.
In 2011 bezoekt de miljardste passagier deze luchthaven. Op dit moment komen er op Schiphol zo'n 58 miljoen reizigers per jaar. En daarmee is Schiphol de vijfde luchthaven van Europa.
Na het landen is het eerste wat een vliegtuig doet inparkeren. Dat doet hij met zijn neus richting de gate. Officieel heet dat docken. Vroeger gebeurde dat docken door marshalls. Die stonden dan met rode bordjes te wapperen tot het vliegtuig recht voor de gate stond. Maar tegenwoordig wordt alles ingevoerd in de computer hier en gaat dan volautomatisch via een scanapparaat dat het vliegtuig herkent naar het lichtbord daarboven. Dat lichtbord geeft precies aan of de piloot nog een beetje naar links of een beetje naar rechts moet tot hij perfect hier met zijn banden tussen de gele lijn en op precies de juiste hoogte stil mag staan.
Als een vliegtuig is aangekomen moet er binnen een bepaalde tijd heel veel gebeuren. Dat gebeurt in de zogenaamde omkeertijd oftewel de turn-around. De tijd die een vliegtuig heeft voordat hij weer gaat vertrekken. Maar wat gebeurt er dan allemaal?
Als de passagiers het vliegtuig uit zijn begint de schoonmaak.
En er moet vers water aan boord worden gebracht. Dat gebeurt via deze slang. In zo'n enorme kist gaat pakweg 1000 liter. 
De catering brengt eten aan boord. Broodjes, ijs, maaltijden, belastingvrije artikelen. Maar ook drankjes en kranten.
En natuurlijk lekker schone kussentjes en dekentjes.
Er moet natuurlijk ook getankt worden. De brandstof van een vliegtuig noem je kerosine. In zo'n vliegtuig gaan tienduizenden liters.
Deze tankwagen tankt meer dan 3000 liter per minuut. Het is genoeg kerosine voor de andere kant van de oceaan.
En zit nu van alles in het vliegtuig, van kerosine tot water, de catering, bagage en natuurlijk de passagiers. Dan is 't tijd voor vertrek. Daarbij is deze pushback truck onmisbaar. Pushback betekent terugduwen. Het vliegtuig kan zelf namelijk niet achteruit rijden. Pas als hij recht staat op de startbaan kan 't vliegtuig zelf verder taxiën en daarna opstijgen. 
Het vliegtuig staat nu helemaal los op de grond! Alleen nog even helemaal vrijmaken, het karretje wegrijden en hij kan vliegen, naar Rio de Janeiro!

Wat gebeurt er als een vliegtuig op Schiphol landt?

Schiphol, het grootste vliegveld van Nederland, bestaat al meer dan 100 jaar. Vroeger liepen er zelfs nog koeien, maar nu is het een moderne luchthaven waar in hoog tempo vliegtuigen aankomen en weer vertrekken.

Inparkeren, tanken en laden en weer opstijgen

Jawel! Welkom op Mysteryland. Je ziet het al achter me, het podium hangt helemaal vol met showlicht. En af en toe krijgt het publiek een prachtige lichtboost van een wel heel bijzonder apparaat. Namelijk: de laser.
En er is heel wat gebeurt voordat het hier helemaal los kon barsten.
In deze werkplaats in Amersfoort zijn ze gespecialiseerd in die lasershows. Al die lasers staan hier klaar in de stellingen.
Ik heb hier de ontwerptekeningen van de podia op Mysteryland.
Laten we even met deze beginnen. Hier wordt gekozen voor een monochrome laser. Dat betekent dat het een laser is waar maar één kleur uit komt. Bijna altijd wordt dan gekozen voor de kleur groen. Want dat is heel intens, komt heel heftig binnen. En dan de Main Stage. Daar wordt alles uit de kast gehaald. Full coloured lasers. Daarmee kun je iedere kleur maken waar je zin in hebt. 
Dit is die zogenaamde full colour laser. Het is niet eens een gek groot apparaat. 
Maar er komt een enorme hoeveelheid licht uit. Hoe doet-ie dat? Nou, laser-licht is enorm geconcentreerd. Deze full colour laser is opgebouwd uit vijf verschillende laserstralen. Een rode. Een oranje. Een groene, een blauwe en eentje van cyaan. En deze vijf lasers worden via een slim systeem van spiegeltjes gebundeld tot een krachtige laserstraal. Maar hoe krijg je nou al die verschillende kleuren? Door de kracht van iedere straal aan te passen. 
Als ik bijvoorbeeld een paarse kleur wil, dan geef ik 'm gewoon iets meer rood en iets meer blauw. En op deze manier krijg je alle kleuren van de regenboog.
Maar hoe krijg je nou die speciale laserpatronen op je shirt of over de mensenmassa? De truc zit 'm in de laatste twee spiegeltjes van het laserapparaat.
Die kunnen namelijk bewegen. En daarmee kun je een patroon tekenen. 
Omdat die spiegeltjes dat razendsnel doen, lijkt het alsof je vormen ziet ontstaan. Terwijl het uiteindelijk maar die ene laserstraal is.
Je kunt het vergelijken met dit lampje. Als ik dat heel snel beweeg dan lijkt het alsof je een cirkeltje ziet. Nou ja... Bijna.
Dit gedeelte, met die draaiende spiegeltjes, is voor de lasershow heel belangrijk. Je kunt die spiegeltjes volledig programmeren zoals je zelf wilt.
Daarmee maak je dus een lasershow.
Hier gebeurt dat programmeren. Door deze mannen wordt het showontwerp gemaakt.
Hugo en Niels, jullie zijn straks de laseroperators op Mysteryland. Jullie hebben maar een paar stukjes voorbereid, de rest zul je moeten improviseren. Hoe weet je nou welke laser je op welk moment wilt gebruiken? 
Niels pakt bijvoorbeeld nu hier twee strepen. Dat zie je dan als twee vlakken in het echt.
Een soort plafond dat naar beneden komt.
Het is vandaag opbouwdag. Er is nog helemaal niemand. Maar het festivalterrein is ingericht, de podia zijn opgebouwd en vandaag wordt alle techniek neergezet en uitgeprobeerd.
De vier full colour lasers hangen er al. De eerste hangt daar, aan de buitenkant van de vleugel. En de andere hebben ze heel slim weggestopt. Die hangen dus onder de vleugels van die twee kolibries. Hier, pal voor het podium, is de 'front of house', de centrale plek van waaruit alle techniek geregeld wordt. Dus het licht, het geluid, maar natuurlijk ook de lasers. 
Kijk, dit is de mengtafel voor de lasers. Vanaf deze plek worden de rookmachines en de lasers aangestuurd. En ook het ontwerp voor de lasershow zit hier in.
Nou, we zien het. Licht, check. Geluid, check.
Ik zou zeggen: Laat het publiek maar komen.
Dit is dus heel vet, he. Doordat er tien lasers verspreid over het podium hangen, lijkt het alsof er overal licht vandaan komt. En die kleur groen zorgt voor een extra vol effect. Alle dance-muziek staat op dit podium geïnstalleerd. En die lasers zorgen ervoor dat die muziek ook echt binnenkomt. 
Hier achter mij gaat het nu ook helemaal los. Het voelt een beetje alsof er een ruimteschip met laserlicht is geland. Echt heel vet. Dit raakt je wel echt, hoor.

Hoe wordt een lasershow gemaakt?

Op grote festivals wordt de muziek vaak ondersteund met een lichtshow met lasers. Een laser is heel geconcentreerd licht. Door verschillende kleuren licht te mengen, kunnen alle kleuren gemaakt worden. 

Tekenen met licht dankzij spiegeltjes

Het ontstond meer dan 1500 jaar geleden in China. Letterlijk betekent het vaardigheid. Wij kennen het vooral als vechtkunst. Met spectaculaire sprongen, luchttrappen en vechten met verschillende soorten wapens. Maar het is veel meer dan dat: Kung Fu!
Kung Fu is een hele levensstijl waar je iedere dag mee bezig bent. Het is niet alleen vechten met of zonder wapens, het heeft ook een zachte kant, Tai Chi. Daarmee laat je de energie stromen door langzame gecontroleerde bewegingen te maken. En Kung Fu is ook meditatie, waarin je je geest traint naar een hoger niveau. Het doel is het ontwikkelen van een gezond lichaam en een gezonde geest en die met elkaar in evenwicht brengen. 
En ik kan niet wachten want ik krijg zo Kung Fu-les van een echte wereldkampioen: sifu Henny Eleonora!
Al jarenlang beoefent u Kung Fu. Maar hoe is Kung Fu ontstaan?
Dat is een lang verhaal. Het systeem dat wij hier doen, is ontwikkeld in de Shaolin Tempel in China. Bij de Chinese monniken. Na veel jaren van trainen is ontwikkeld wat wij hier doen. Wat is het doel van Kung Fu dan?
Het doel van Kung Fu is eigenlijk een manier om jezelf beter te leren kennen. Dat kun je bereiken door verschillende soorten oefeningen te doen. Verschillende elementen, zoals wij vandaag hier doen.
Is het voor jong en oud? Het is voor iedereen, voor jong tot oud.
Ik doe wel eens aan karate, kickboksen. Ik denk bij Kung Fu aan hoge, spectaculaire sprongen en vechten met wapens. Dat wil ik doen, eigenlijk. Dat wil iedereen, maar eerst de basis! Als het fundament niet goed is, dan zijn de andere dingen niet goed. 
We beginnen met de eerste stand, Ma Bu. 1: Maak je voet open, 2: de stand speer. 3 en 4: dat zijn 4 hoeken. Maak dit horizontaal en hou je lichaam recht. Trek je billen naar binnen. Merk je hoe moeilijk dat is? Ja. Daarom is de basis belangrijk. Bij het tweede stukje draai je met je lichaam, we gaan Gung Bo staan. Dus je strekt dit achterste been en draai je lichaam. Dan draai je terug naar achteren, een stapje naar achter. Ga dan je been achter plaatsen. Ietsje meer naar achter, ja, dan kruis je. Hou je lichaam recht. Draai de voet een beetje en ga helemaal naar beneden. We zakken erin, naar Pu Bu, helemaal naar beneden zitten. Zwaar, hoor! Bij al die basisvormen heb je ook nog een moeilijkere vorm, zoals de Kong Bo, trapstoten. En de Pu Bu, dat is eigenlijk een hoog-laagstand waar je flexibel voor moet zijn. Daar moet je veel voor trainen!
Dit hoort ook bij Kung Fu, de leeuwendans. Hij wordt uitgevoerd op Chinese feestdagen om boze geesten te verjagen en voorspoed en geluk te brengen.
De twee Kung Fu-atleten die de leeuw laten bewegen, moeten goed getraind zijn, want dit is onwijs moeilijk!
Wat maakt dit nou zo moeilijk?
Bij de leeuwendans is het belangrijk dat je de standen goed weet. Kracht bouwen, combinatie, flexibiliteit en vooral samenheid. Heel veel dingen tegelijk. Ja. Zo hee! Dat maakt Kung Fu zo mooi. Dat alles samen komt. Ja en veel kracht.
Voor mij echt veel te moeilijk om zo'n leeuw te laten bewegen.
Maar ik wil eigenlijk ook gewoon naar de trappen toe! Zoiets? 
Die sprongtrappen zijn zo onwijs spectaculair!
Die zijn heel vroeger ontstaan om iemand van z'n paard te kunnen trappen. Dat wil ik ook wel leren!
We nemen twee stappen, links rechts en dan zetten we ons af, ja? 
Dit is meer ballet, volgens mij.
Juist, dat is de schop die je doet.
Ik moet vaker terugkomen om dit te kunnen. Na een paar jaar kan ik het ook heel goed. Mag ik nog een keer zien hoe het moet?
Kung Fu kent ook een gewapende vorm. 
Kijk wat voor wapens je daarvoor hebt, niet normaal! Ik zie messen. Ik zie ook speren. Een speer met een kronkelvorm. Zwaarden. Hier, dat gebruikten ze volgens mij in de Middeleeuwen. Vroeger gebruikten ze deze wapens als verdediging tegen de wilde dieren. De tijgervork is bijvoorbeeld als een hooivork waar ze vroeger als gereedschap mee werkten. Dat gebruiken ze nu als een wapen. Al die wapens werden steeds beter ontwikkeld voor de vechtkunst.
Check dit, een dubbelzijdig wapengevecht tussen Ricardo met een speer en Miro met Dubbel Too. Oh, kijk hoe die wapens elkaar raken. Wat een kracht, lenigheid, souplesse, snelheid! Wat een spektakel! Respect voor deze mannen, respect voor Kung Fu.
We beginnen met de stok. Ja, we beginnen eerst met de basis van de stok. Om snelheid te kunnen krijgen, draaien, souplesse in de taille. Meer in de polsen kunnen draaien en het lichaamsgevoel krijgen om met de stok te verdedigen en aan te vallen. Een been naar voren. Draaien, draaien naar de zij. Ja, naar voren en dan weer naar achteren.
Dat is de five flower. Haha! Hij kwam precies verkeerd.
Bij de gewapende vormen van Kung Fu begin je met een stok en hoe beter je wordt, hoe moeilijker de wapens. Hou de stok vast, hij staat en je wilt hem aanvallen. Dus je steekt 'm een keer, je steekt 'm. Prikken, prikken! Heel mooi, heel mooi. Stel hij valt je aan op je zijkant, dan moet je kunnen verdedigen met de stok. Boven verdedigen en wegspringen.
Ik voel me een stuk veiliger, maar nu de grootste uitdaging: vechten tegen Miro. Ja. Miro is een goede stokvechter. Ik denk dat je er klaar voor bent. Ik hoop het. Laten we ervoor gaan.
Ik heb 't gewoon gedaan!
Maar he echte werk laat ik toch liever aan de echte Kung Fu-mensen over.

Wat is Kungfu?

Wij kennen Kung Fu vooral als vechtsport met hoge trappen en sprongen, maar er hoort ook een levensstijl met meditatie bij. Maurice krijgt les, hij leert de basisbewegingen en neemt het op tegen een ervaren stokvechter.

Een oosterse vaardigheid

In de zomervakantie worden hier op Schiphol maar liefst 180.000 stuks bagage per dag verwerkt. Maar hoe komt de juiste bagage nou in het juiste vliegtuig terecht? Het bagageproces begint hier bij de check-in. Door zo'n label weet het systeem precies waar mijn koffer is en waar hij naartoe moet. Op naar de bagagekelder. 
Elk bagagestuk wordt door een röntgenapparaat gescreend op gevaarlijke materialen. Die kan als het ware dwars door de koffer heen kijken op zoek naar iets verdachts. En klopt er nou iets niet dan wordt hij er hier tussenuit gevist. 
Alle labels worden hier gescand zodat alle koffers in de juiste baan terechtkomen. Het lijkt hier wel een attractiepark met allemaal verschillende achtbanen.
In totaal is het hier meer dan 16 voetbalvelden groot en hebben ze meer dan 36 km aan transportbanden. Veel in het bagagesysteem gaat automatisch maar moet natuurlijk wel in de gaten worden gehouden. Dat gebeurt in deze regieruimte. Deze regisseurs houden met ruim 200 camera's alle bagage in de gaten. Deze koffer veroorzaakt een opstopping. De regie zoekt razendsnel contact met technici bij de band. 
En dit is het kofferhotel. Hier liggen alle koffers te wachten van mensen die heel vroeg zijn ingecheckt of die later moeten overstappen. Het systeem werkt helemaal automatisch, weet precies wanneer een koffer weer moet uitchecken en op weg naar het vliegtuig.
En dan is het shine-moment voor deze hele vette kofferrobot. Met vier infraroodcamera's weet hij precies waar de koffer ligt, hoe zwaar hij is en waar hij hem op het bakje moet plaatsen dat uiteindelijk naar het vliegtuig gereden wordt. Vakwerk dit. En zit de kar vol dan gaat hij naar het juiste vliegtuig.

Hoe komt je koffer in het vliegtuig terecht?

Als je je koffer inlevert op het vliegveld, zorgt de luchthaven ervoor dat hij in het juiste vliegtuig terecht komt, via kilometers aan lopende banden. Door het label aan je koffer volgt hij de juiste route.

Lopende banden en kofferrobots

Yo mensen, welkom weer bij een nieuw filmpje. Vandaag heb ik iemand te gast van Het Klokhuis, die gaat het hebben over gameverslaving.
Dat is Nienke. Heeeee!
Ben jij gameverslaafd?
Ik ben zelf niet gameverslaafd, ik doe het voor mijn werk. De helft van mijn tijd besteed ik daaraan. En drie uur per dag ga ik lekker gamen. 
Je doet 's avonds andere dingen? Ja. Dan ga ik lekker naar de film toe of naar een verjaardag. Dat vind ik hartstikke leuk om te doen. 
Ik sta voor, denk ik. Nee! Hoe dan? 
Drie tot zes uur per dag. Dat is heel erg veel. Ja.
Maar je bent niet verslaafd. Nee. Wanneer ben je dan wel verslaafd? En wat is verslaving eigenlijk?
Ik zou trouwens heel even dat weiland ingaan, want daar schijnt een leuk meisje te zijn.
Ons lichaam beloont ons als we goed bezig zijn. Als we bijvoorbeeld een appel eten, komt er een stofje vrij. Dopamine. Daar word je blij van. Zo leert je lichaam: hee, dat is lekker. Dat doen we vaker.
Hetzelfde gebeurt bij slapen, drinken en eten. Deze dingen heb je nodig om te overleven. Dus zegt je hoofd: Dit is fijn. Dat doen we nog een keer.
Alcohol, sigaretten, drugs en ook games zijn zo gemaakt dat er heel veel blije stofjes vrijkomen in je hersenen.
Terwijl deze dingen helemaal niet goed voor je zijn. En dat weet je wel, maar je hersenen foppen je. En zeggen dat je doodgaat als je dit niet krijgt. Gamen wordt belangrijker dan slapen. Gamen wordt belangrijker dan drinken en belangrijker dan eten. Je zorgt heel slecht voor jezelf omdat je denkt dat je moet gamen om te overleven. Dan ben je verslaafd aan gamen.
En dat komt vaker voor dan je denkt.
Dit is Kyo. 20 jaar. Hij is 10 jaar lang verslaafd geweest aan gamen. Nu is hij sinds zes maanden afgekickt. 
Hier stond mijn bureau met drie beeldschermen erop. Ik had er ook nog een koelkast onder staan. Die was helemaal gevuld met frisdrank. Met cola en energy.
En zelfs bier en water. Ik heb er een foto van als je het leuk vindt.
Zo zag mijn koelkast eruit.
Dit is vrij ongezond. Hier leefde je op? Ja.
Hoeveel gamede je toen? Zo'n beetje? Zeker een uur of acht. Soms nog wel meer.
Hoeveel sliep je dan? Ik sliep een uur of vier, vijf per dag.
Pff. Maar zei je moeder daar niks van? Vond die het goed? Nou, eigenlijk niet. Die zei wel steeds dat ik moest stoppen. Ik zei: Ik maak nog even snel dit potje af en dan stop ik wel. Maar stiekem begon ik een paar potjes opnieuw te doen. Op een gegeven moment ging mijn moeder naar bed. Dus ik zette de computer uit. Als ze eenmaal ligt te slapen dan zette ik de computer weer aan. En hoe voelde je je in die tijd? 
Tijdens het gamen voelde ik me eigenlijk heel goed. Gewoon zelfverzekerd. Zodra ik de wereld uitging voelde ik me heel erg alleen. Mijn emoties waren weg, dus ik voelde niks meer. En ook thuis ging het niet goed. We hadden steeds meer ruzie.
Wat is dan het punt dat je dacht: Dit gaat niet goed met me?
Alles ging achteruit. Mijn school ging achteruit. Dat dreigde ik niet meer te halen. Mijn sociale contacten waren zo goed als weg. Ik dreigde de familie te gaan verlaten. Omdat ze er genoeg van hadden dat ik zo in mijn eentje zat. Ik was mezelf een tijd helemaal verloren. Ik heb mezelf eindelijk teruggevonden. Wow! Dat is echt wel mooi.
1 op de 10 gamende jongens is gameverslaafd. Van de 100 gameverslaafden zijn er 96 jongens. En maar 4 meisjes. Dat wist je niet, he? Dat komt omdat jongens wat visueler zijn ingesteld. Maar ook omdat veel games meer gaan over jongensachtig gedrag. Rennen, bouwen, vechten, schieten...
En al die dingen zijn in een game veel makkelijker en veiliger dan in het echte leven. 
Wanneer moet je gaan denken wanneer je verslaafd bent, Linktijger?
Als je de belangrijke dingen niet doet die je normaal wel zou doen. Als je ouders vragen om beneden te gaan eten en je komt niet. Of niet naar school gaan en jezelf ziek melden om thuis een game te spelen. Als je zelf denkt: Ik wil minder gaan gamen maar het lukt niet. Hoe zorg je ervoor dat je niet verslaafd raakt? Wissel je het gamen af met andere dingen die je kan doen. Ga lekker naar buiten. Ga je huiswerk maken. Ga sporten, zoek een andere hobby en doe al die dingen met vrienden en familie. Doe het niet uren achter elkaar en stop een half uur voor je gaat slapen.
Als je je herkent in dit verhaal, doe iets. Ga praten met iemand in je omgeving. Op onze site vind je ook allemaal dingen die je kan doen. 
Ik denk dat ik genoeg heb gegamed vandaag. Ik ga echt spelen.

Wat is een gameverslaving?

Gamen kan heel leuk zijn, maar als gamen belangrijker wordt dan slapen of eten, dan ben je verslaafd. Wissel het gamen dus regelmatig af met andere dingen, zoals huiswerk maken en sporten met vrienden.

Als je alleen nog maar aan het gamen bent

We gaan helemaal terug naar de geboorte van onze planeet. En dat is waanzinnig lang geleden, maar liefst 4,6 miljard jaar. De aarde is dus al heel oud, vooral als je bedenkt dat wij mensen nog maar een paar miljoen jaar bestaan. Heel kort eigenlijk. Die jonge aarde lijkt nog helemaal niet op nu. Je kan er nog lang niet leven, het is er veel te heet. Overal zijn vulkaanuitbarstingen en lavastromen. Het duurt maar liefst een miljard jaar voor de aarde is afgekoeld en er overal zeeën zijn ontstaan. 
En in de zee, in het water, ontstaat dan het eerste leven. En dat zijn niet gelijk grote haaien of vissen, het begint met piepkleine eencelligen, oerbacteriën. Dat lijkt niet veel maar het is enorm belangrijk. Want zonder oerbacteriën geen jij of ik.
Stel dat dit een klok is. En om twaalf uur is de aarde geboren. Dan ontstaat hier het eerste leven: de oerbacterie. En dan duurt het echt enorm lang voordat die oerbacteriën zich gaan ontwikkelen. Pas hier, 540 miljoen jaar geleden is het niet meer te heet op aarde, niet te koud en is de temperatuur precies goed.
Er heeft een explosie van leven plaatsgevonden in de zee.
En er is zelfs een groot roofdier ontstaan, een soort schorpioen met messcherpe tanden. En zo begint het leven op de planeet: in de zee. Er zijn al duizenden diersoorten. En sommige van die diergroepen bestaan nu nog steeds. Bijvoorbeeld deze koralen. Of zee-egels. En deze degenkrabben, hier in dierenpark Emmen. Die bestaan al zeker 400 miljoen jaar. Dat is dus al lang voor er dinosaurussen waren.
Hoe weten we nou dat ze zo oud zijn? Dat komt door dit soort fossielen.
En dat zijn versteende planten of dieren. Als zo'n dier doodging, kon het bedekt raken met een laag zand of klei dat door de tijd heen in steen veranderde.
Als je dit fossiel van de degenkrab vergelijkt met een levende dan zie je dat hij er nog precies hetzelfde uitziet. Dat is toch ongelooflijk!
Wat je in deze tijd ook ziet, is dat dieren een ruggengraat gaan ontwikkelen.
Dat is natuurlijk heel handig, een soort steunpilaar voor het lichaam. Daardoor kunnen bijvoorbeeld vissen veel groter worden. En na een tijdje krijg je dan dit soort jongens. Roggen en haaien.
Maar in die tijd waren de haaien veel groter dan nu. Het waren monsters van soms 15 meter lang. En als zo'n haai zijn bek opendeed, dan kon ie jou met gemak rechtopstaand opvreten.
Hoewel het in de oceanen al stikt van het leven, is het land nog helemaal leeg. Kale rots. Er groeit helemaal niks. Zelfs geen mos. En er zijn ook nog geen dieren. Dat komt door de UV-stralen van onze zon die op de aarde neerkomen. En die zijn hartstikke dodelijk.
Je zou gewoon verbranden. Maar ook dat gaat veranderen. Heel langzaam ontwikkelt zich een beschermende laag rondom de aarde. Tegen die gevaarlijke straling. Het is de ozonlaag. De ozonlaag wordt steeds dikker. En dan gaat het ook op het land van start. Het begint klein, met mossen en daarna varens. Ze bedekken de aarde en brengen steeds meer zuurstof in de lucht. Waarna er in snel tempo bomen komen. In zee ontwikkelen sommige vissen longen in plaats van kieuwen. Daarmee kunnen ze dus boven water ademhalen. Zoals deze soort. Het is de longvis. Bij sommige veranderen de vinnen langzaam in poten waarmee ze het land op kunnen kruipen.
Tadaa! Dit is een van de belangrijkste momenten in onze geschiedenis. Voor het eerst kunnen dieren op het land gaan leven. En nu gaat het echt los!
Onze aarde, 350 miljoen jaar geleden. Mensen zijn er nog lang niet, maar het aantal planten en bomen op aarde groeit snel. Daardoor komt er steeds meer zuurstof in de lucht. Er ontstaat een wereld vol met monsters. Er zijn bijvoorbeeld reuzeninsecten, zoals deze libelle. Zo groot als een arend. En er zijn mega-pissebedden, duizendpoten en schorpioenen. Zo groot als wolven. Voor het eerst kunnen dieren nu ook eieren op het land gaan leggen. Eieren die niet uitdrogen en waarin de jongen zich kunnen ontwikkelen. Hiermee breekt dus weer een nieuwe tijd aan. De tijd van de reptielen.
Dieren met longen en een taaie, geschubde huid. En die kennen we nu nog steeds. Zoals bijvoorbeeld de hagedis.
Uit de kleine hagedissen ontwikkelen zich na een hele tijd onder andere dit soort reptielen. Leguanen en krokodillen. Oeroud al dus. Maar ook verschillende reuzenreptielen. Bijvoorbeeld deze scutosaurussen, verre familie van de schildpadden. Of deze heel gevaarlijke gorgonopsia. Maar aan dit tijdperk komt 250 miljoen jaar geleden plotseling een einde. Enorme vulkaanuitbarstingen zorgen voor een massaal uitsterven van bijna alle dieren in de zee en meer dan driekwart van de dieren op het land. 
Het is nu bijna niet meer voor te stellen, maar het is echt gebeurd. Lang geleden. En er gaat nog heel wat gebeuren voor jullie ontstaan. En jullie met je strepen. En wij zelf. Want het verhaal is nog lang niet ten einde.

Hoe ontstond het leven op aarde?

Toen onze planeet geboren werd, was er nog geen leven mogelijk. Het was er veel te heet. Toen de aarde afkoelde, ontstonden er eerst oerbacteriën, vervolgens vissen als haaien en daarna reptielen op het land.

Evolutie begon met eencelligen

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos