Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dit is 'm dan, die tunnelboormachine. Een enorm ding! Hij is 11 meter in doorsnee en wel 80 meter lang! Die wordt hier niet naartoe gereden, maar die wordt hier buiten in de bouwput in elkaar gezet. Zo'n tunnelboor is eigenlijk een rijdende fabriek. Aan de voorkant zit het graafwiel en dat is het gedeelte wat de grond wegschraapt en dan verdwijnt die hele machine onder de grond, om die tunnel te graven. Is toch ongelofelijk?
Stel je voor, dit is de tunnelboor. Kijk, aan de voorkant van die tunnelboor zit een graafwiel. Verderop op die tunnelboor, daar zit een robot. En die plaatst meteen alle betonnen grote tunneldelen. Aan de voorkant wordt er druk gegraven terwijl er aan de achterkant stukje bij beetje de tunnel uitgepoept wordt.

Zo! Het was effe een stukje lopen. Die machine heeft al 525 meter geboord. Maar ja, daar is-ie!
Hier worden de tunnelringen geplaatst. Elke ring bestaat uit acht delen. Die robotarm zuigt zichzelf vast met zuignappen aan zo'n tunneldeel en zet 'm dan op de juiste plek. Deze boormachine verplaatst zich niet met wielen, maar met deze buizen. Dat zijn hydraulische vijzels. Die zetten zich af tegen het gebouwde gedeelte van de tunnel en zo kan de machine zich langzaam naar voren bewegen. En als de buizen helemaal zijn uitgeschoven, dan plaatsen ze opnieuw zo'n betonnen tunnelring. Dus deze machine graaft en bouwt tegelijk. 
En uiteindelijk draait het allemaal hierom: het graafwiel. Achter mij is het graafwiel hard aan het werk om al het zand weg te graven. Het is een bizar idee, want een paar uur geleden, was hier waar ik nu sta alleen nog maar zand en nu sta ik gewoon al in 'n tunnel. 
En hier komt de tunnel dan na bijna 2 kilometer eindelijk weer boven de grond, vlak bij het centrum van Den Haag. Hiernaast komt over een tijdje de tweede tunnelbuis naar boven.

Hoe graaft een tunnelboor een tunnel?

Programmalogo's

Een tunnelboor is een soort rijdende fabriek. Aan de voorkant graaft deze grote machine de grond weg en aan de achterkant plaatst hij de grote nieuwe tunneldelen van beton.

Graven en bouwen tegelijk

Mike is druk aan het oefenen, want hij heeft vanavond repetitie met de band. Want jij speelt in de...Jostiband!
En hoe is het voor jou om elke woensdagavond naar de Jostiband te gaan?
Dat is juist heel erg gezellig altijd.
Lyan, jij bent de orkestleider van de Jostiband. Jullie bestaan al meer dan 50 jaar. Hoeveel muzikanten zitten er eigenlijk bij? 
We hebben 140 muzikanten in de Jostiband. Die hebben allemaal een verstandelijke beperking maar ze worden wel begeleid door twee collega's van mij die een instrument bespelen om ons een beetje op weg te helpen.

Mike, wat is jouw verstandelijke beperking precies?
Dat vind ik wel moeilijk, maar ik praat heel erg langzaam en ik praat ook niet zo hard, soms. Ik heb mijn hoge stem sinds mijn geboorte.
Je maakt zelf veel muziek, luister je ook veel naar muziek? Wat voor muziek dan?
Ik luister vaak naar Frans Duijts en Frans Bauer. 

Heb je wel eens mensen zien veranderen, door hier muziek te maken?
Ja, zeker. Ze zijn trots op wat ze geleerd hebben, want dan blijkt dat ze veel meer kunnen dan we denken. En het is niet alleen maar gezellig muziek maken, maar ook de leuke dingen eromheen. Dus samen koffiedrinken, of samen naar een concert gaan. Dus het is ook gewoon een heel gezellig iets.
En hoe leer je dan iedereen weer een nieuw muziekstuk aan?
Daar hebben we ons eigen systeem voor. We maken gebruik van het gewone notenschrift, dus de notenbalk met de nootjes, maar we hebben iets extra's aangebracht. Je ziet allemaal kleuren eronder. Dus de b is zwart en de c is geel en die kleurtjes zie je hier ook. Dus door kleur te vergelijken, dan zoek je de zwarte op, want daar beginnen we mee, dus dan ga je naar de zwarte en dan ga je naar de g.
Maar in deze bladmuziek zie ik ook verschillende tonen staan. Dit is bijvoorbeeld een lage d. Maar je hebt ook een hoge d. Hoe zien ze dat verschil dan?
In de bladmuziek zie je qua kleur geen verschil. Dat doen we ook expres niet, want we proberen ze ook te laten kijken naar de noot in de notenbalk. Is-ie eronder of is-ie erin? Als iemand er toch steeds problemen mee heeft of als het niet lukt, dan kun je van die lage d bijvoorbeeld een zonnetje maken.
Dan zet je in je muziek een cirkeltje eromheen en dat doe je dan ook op het instrument en dan weten ze: Nu moet ik het zonnetje hebben en dan weer dat andere blauwe nootje.

Nu hebben jullie ook van die mensen die staan te zwaaien met schijven. Wat is dat dan?
Dat is om het nog makkelijker te maken. Want je ziet, dit stuk bestaat uit heel veel nootjes en het gaat best wel snel. Sommigen kunnen dat niet bijhouden. Die raken dan een beetje in de war. Dan gebruiken we die schijven, want dan hoeven ze maar een paar noten mee te spelen. Maar op zo'n manier dat 't toch klinkt.
Dan hoef je niet te lezen, maar dan zie je een zwart bordje met b en dan weet je:
B spelen. Ja, en als die schijf weer naar beneden gaat... Moet je stoppen. Ja. Heel simpel.

Oké, vanavond is het zover: Het grote Jostiband-optreden, hier in het Concertgebouw. Alle instrumenten zijn er al en daar komen nu ook de artiesten aan.
Zo! Zin in? Veel zin in, ja. Goed zo, high five!
Daar zijn ze hoor, jongens. De sterren van de show.
Hee, Mike! Kom 'ns even hier. Heb je er zin in? Ik heb heel veel zin. En wat gaat er zo door je heen, als echte ster van de show? Ik ben er klaar voor. Je bent er klaar voor. Goed zo.
Wow! Nou, Mike.
En dan zit hier straks al jouw familie in de zaal. Ja, gezellig.
Denk je nou van, oei? Vreugde. Vreugde! En vind je het spannend? Nee, ik heb er gewoon heel veel zin in.

Hoe repeteert de Jostiband?

De Jostiband is een orkest met muzikanten met een verstandelijke beperking. De muzikanten leren een nieuw muziekstuk en repeteren voor een groot concert.

Muziek maken met behulp van kleuren

Pepperspray is best een heftig middel. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt als iemand een mes bij zich heeft of op een andere manier gewelddadig is, het wordt ook niet gebruikt bij kinderen onder de twaalf. 
Daarom krijgen agenten in het eerste jaar van de academie zelf pepperspray in hun gezicht om te ervaren hoe het is. Aangezien ik serieus genomen wil worden als agent, ga ik het ook ervaren.
Oké, ik schijn een nogal heftige ervaring te gaan meemaken. Ik heb al mijn make-up eraf. Oude kleren aan. Ik heb heel vaak uitleg gehad dat ik moet blijven ademen, dat schijnt het moeilijkste te zijn. Maar ik geloof dat ik er wel klaar voor ben. Tot eh, straks.
Oké, Nienke, opgelet. Ogen dicht. Adem in. Op drie, twee, één. Spray. De spray is nu op je gezicht. Ademen.
O, ik ruik peper. 
Doe je ogen eens open. Oké, niet wrijven. Zet je handen maar op haar.
Heet, heet, heet. Mijn ogen staan in de fik!
Je moet de allerheetste peper bedenken en die zo helemaal in je gezicht wrijven en dan kom je niet in de buurt van hoe dit voelt. Het brandt!

Hoe voelt pepperspray?

Als de politie een gewelddadig iemand aan moet houden, hebben ze de mogelijkheid om pepperspray te gebruiken. Nienke is zo dapper om te testen hoe dit voelt.

Het brandt in je ogen als de heetste peper

O, jongens! Dit is zo fijn! Ik weet niet of jullie ook zo genieten van muziek, maar ik vind dit echt heerlijk. En ik weet niet wat het is, maar als ik muziek hoor, dan word ik gewoon supervrolijk en ik krijg heel veel energie. En ik moet gewoon bewegen. Eigenlijk heel gek: Wat gebeurt er dan in die hersenen als je muziek luistert of als je zelf muziek maakt?
Hee, Janouk! Hee!
Ja, lekker he, die muziek? Dit is geweldig! 
Maar waarom moet ik altijd zo bewegen als ik muziek hoor? Kun je überhaupt stilzitten als je muziek hoort? Mij lukt dat niet. Mij ook niet, ik moet meteen meedoen. En dat komt omdat die gebieden hier, die reageren gewoon. Dat zijn de motorische gebieden, de gebieden voor bewegen. Die worden door de klanken die je hoort geprikkeld, geactiveerd. En daarom gebeurt dat.
Wat doet het dan precies met je brein? Als je bijvoorbeeld naar muziek luistert en het raakt je, dus je wordt er vrolijk van of verdrietig... Het kan allemaal met muziek. 
Het doet altijd iets met je emoties? Ja. En het leuke is dat als je zingt, dat is motoriek, met je stembanden die ook bewegen, dan zie je dus dat er nog meer delen van je brein, meer gebieden meedoen als je zingt.
Nou, en dan kun je ook nog een instrument bespelen. Dan heb je natuurlijk het bewegen, spelen, ja. Spelen. Je kijkt naar de muzieknoten dus je moet ook lezen. Dan denk je: Wat zit ik ernaast! Wat vals! Of: Wat klinkt het goed. Dus je hebt ook emotie. 
Dat allemaal bij elkaar: Dat brein, dat explodeert gewoon als je daarmee bezig bent.
Maar waarom is het zo goed voor je hersenen? Word je er slimmer van? 
Het is zeker zo dat die hersengebieden en de verbindingen die je met muziek activeert, die doen ook mee met taal en met rekenen. 
Dit zijn de hersenen. En dan heb je hier de rechterhersenhelft en dit is de linker. En in die linkerhersenhelft loopt een baan, zo erdoorheen. Die is heel belangrijk voor taal.
En aan de rechterkant heb je precies dezelfde baan, die is heel gevoelig voor muziek. Als je nou moeite hebt met taal en je luistert veel naar muziek dan gaat dat via deze balk, dat noemen we de hersenbalk, naar de andere kant. Want daar zit 'ie ook. En dan stimuleert hij, prikkelt hij deze. Voor de taal.
Muziek is gewoon iets dat eigenlijk voor ieder kind op elke leeftijd onwaarschijnlijk belangrijk is. 
Bij dans heb je natuurlijk dat je én beweegt én muziek hoort. Dus gewoon én muziek én dansen... Het is wel een maximum, he? Ja, die hersenen, die exploderen nu, hè.

Waarom houden we van muziek?

Muziek is enorm belangrijk. Het kan zorgen dat je vrolijk wordt en niet meer stil kan zitten. Wetenschapper Erik Scherder legt uit waarom: het stimuleert in je hersenen gebieden die met taal, beweging en emotie te maken hebben.

Positieve prikkeling voor je brein

Dit is de Chinook, de grootste en zwaarste helikopter in Nederland. Een bijzonder apparaat. Hij is zestien meter lang en heeft twee schroeven waar rotorbladen aan vast zitten van 8,5 meter lang: de wieken.
Een Chinook is een echte transporthelikopter. Hij kan niet zo snel als een vliegtuig, zo'n 300 km per uur, en ook niet heel ver, anderhalf à twee uur kan hij in de lucht blijven, maar hij kan wel heel veel tillen: meer dan tienduizend kilo. Je kan natuurlijk veel mensen en spullen kwijt in het ruim, maar je kan ook van alles onder de helikopter hangen.
Hier onder de helikopter hangen drie haken en daar kan je van alles aan bevestigen. Kisten en containers, maar ook hele auto's. En omdat hij zoveel kan tillen, wordt hij soms ook ingezet als blushelikopter. Met een soort omgekeerde parachute wordt in één keer tienduizend liter water opgeschept, naar de juiste plek gevlogen en als een watergordijn weer gelost.
Een perfecte en spectaculaire manier om branden te blussen over een grote oppervlakte waar de brandweer niet goed bij kan.
Die enorme opwaartse kracht, de lift, heeft die Chinook te danken aan twee schroeven met rotorbladen van wel 8,5 meter lang. En daar is iets bijzonders mee. Als de schroeven draaien, dan gaan de rotorbladen om de beurt langs elkaar heen. Net als bij een tandwiel. Dit zorgt ervoor dat hij stabiel in de lucht blijft hangen. Balans.
Dat dit gevaarte de lucht in kan, komt puur en alleen door de vorm van de rotorbladen. Als je goed kijkt, zie je dat de onderkant van het blad plat is, terwijl de bovenkant een bobbel heeft. Net een vliegtuigvleugel. Maar wat gebeurt er nou als er lucht langs het rotorblad komt? Aan de bovenkant moet de lucht een langere weg afleggen dan aan de onderkant. Dus sneller bewegen, en dat is belangrijk. 
Bewegende lucht geeft minder druk dan stilstaande lucht. Ingewikkeld verhaal, maar ik kan het heel eenvoudig uitleggen met een blaadje. Als ik boven het blaadje blaas, dan breng ik de lucht in beweging en ontstaat er boven het blaadje minder druk dan eronder. Het blaadje wordt als het ware opgetild, heeft dus 'lift' gekregen en wil daardoor omhoog. Als je nou met de rotorbladen genoeg snelheid maakt om tegen de lucht aan te botsen, dan krijg je vanzelf aan de bovenkant van de rotorbladen die opwaartse kracht: de lift. En met zulke grote rotorbladen dus heel veel lift.
Hook on. Hook on. Ja.
Dit gevaarte gaat straks de lucht in. De auto met aanhanger, drieduizend kilo gaan straks de lucht in. En dat moet natuurlijk zo snel en efficiënt mogelijk gebeuren. Dat wordt gedaan door het 'hook on'-team en ik mag meelopen. Dus ik kruip straks onder een draaiende Chinook.
En daar komen ze. Wat een power die dingen hebben, is niet te beschrijven. Ik ben kapot! Maar het was wel vet.

Waardoor kan een zware Chinook-helikopter vliegen?

Een Chinook is een grote, zware helikopter. Hij wordt gebruikt voor transport en kan meer dan tienduizend kilo tillen. Hij kan vliegen door de bijzondere vorm van de rotorbladen die voor opwaartse kracht zorgt, de lift.

Slim gevormde rotorbladen

Hoe kan een zware Chinook-helikopter vliegen?

Lonneke en Ralph, samen Studio Drift, leerden elkaar kennen tijdens hun studie op de Design Academy, Eindhoven. Ze brengen natuur en techniek samen en hun kunstwerken zijn overal te vinden en hangen in musea over de hele wereld. Kijk nou even, honderden paardenbloemen. Prachtig. Wow. Wow. Even serieus? Hier begrijp ik dus helemaal niks van. Dit is een betonblok. En hij zweeft, omhoog, omlaag...draait rond van de ene naar de andere kant...terwijl er niks boven, onder of naast zit. Snap jij het? Ik niet. Hoe kan dat? Ik ga het vragen. Jij bent Ralph en jij Lonneke. Nou, da's geen hogere wiskunde. Dat weet ik zo, maar om gelijk met de deur in huis te vallen: Hoe zweeft dat betonblok? Ja, dat vragen mensen nou altijd, maar dat vertellen we niet. Mensen zitten de hele dag op hun mobiel of rijden auto en vragen ze eigenlijk nooit af hoe dat werkt. En dan zien ze dit soort sculpturen, en dan willen ze gelijk weten hoe het werkt, maar dat vertellen we niet. Jij ook niet? Helaas, nee. We willen dat mensen zelf nadenken over hoe de wereld om hun heen eruitziet en zich afvragen hoe het werkt. Als je weet hoe je mobieltje werkt, of je verbrandingsmotor dan hoor je hoe dat blok werkt. Mooie gedachte. En ik heb inderdaad geen idee. Dit is where the magic happens. Dit is wel echt het hart van Studio Drift. We werken met een heel groot team en ook heel veel mensen van buitenaf. Maar we halen onze inspiratie uit de hele wereld. Dus hier haal jij je inspiratie nou vandaan. Ik vind het heerlijk om in de natuur naar alles te kijken dat leeft. Als je echt gaat inzoomen, dan zie je gewoon hoe planten zich gedragen, hoe dieren zich gedragen, waarom ze dat doen. Als je daar met aandacht naar kijkt, kan je daar onwijs veel informatie uit halen. Het is gewoon een soort film die zich voor je afspeelt. Ik vind dat eindeloos interessant. En als mensen jullie kunst zien, wat voor gevoel of reactie wil je dan uitlokken? Ik zou willen dat mensen beter naar de natuur gaan kijken, en dat ook niet alleen als mooi plaatje zien maar echt als iets wat leeft en zij zelf ook onderdeel van zijn. Dus als ik het goed begrijp: Door de natuur als uitgangspunt te nemen daardoor wil je mij dan ook weer daarnaar laten kijken en erover na laten denken. Ja, zeker. Ja. Dat is wel grappig, want dat had ik ook met een werk van jullie: die bloemen die zo open en dicht gaan in de nacht. Ja, die shy lights. Ja. Dat wist ik oprecht niet. Nee. Dat is heel bijzonder. Zo kan je zo ontzettend veel nieuwe dingen continu ontdekken, overal om je heen. Ja, maar de natuur is zo bijzonder. Het bestaat uit miljarden ieniemienie puzzelstukjes die perfect in elkaar passen. Ja, daarom moet je er ook goed naar kijken. Als je daarnaar gaat kijken, dan eh...nou, geloof je eigenlijk niet wat je ziet. Daarom moeten we er ook voorzichtig mee zijn. En dus goed voor de wereld zorgen. Nou, inderdaad. Haal jij hier je inspiratie vandaan, of is dit puur om te relaxen? Het is gewoon heel lekker om je hoofd leeg te maken, want dan heb je ruimte voor nieuwe oplossingen. Kom je op een heel ander spoor, of je bekijkt het weer op een heel andere manier. Het is wel een beetje hetzelfde proces dat je gewoon heel veel geduld moet hebben. Net als skaten. Net als skaten, dat je gewoon...eindelijk die truc voor mekaar krijgt, dat je met dat kunst maken, dat je gewoon moet blijven gaan...jaren moet werken tot het is wat het moet zijn. Hoelang duurt het voordat je klaar bent met een kunstwerk? Dat kan soms 10, 15 jaar duren voordat je echt gewoon helemaal klaar bent met de ontwikkeling van iets. Dat is ook weer net zoals skaten. Het is echt vallen en opstaan. Ja oke, maar 15 jaar voor EEN kunstwerk, dat is wel...heftig. Je moet ook niet bang zijn om fouten te maken. Fouten maken is leren. Hoe harder en vaker je op je bek gaat... Ja, hoe beter je wordt. Ja. En waar ben je het meest trots op? Op de samenwerkingen die we doen. Met de wetenschappers, onderzoekers, en de universiteiten, de scholen. Precies, dus je moet de juiste mensen om je heen verzamelen. Ja, je team is echt de basis van alles. Maar ook met het werk zelf. Dat het uiteindelijk dus toch lukt, na jaren te focussen en door te gaan, ondanks al de keren dat je faalt. Het is gelukt. Ja. Nou, ik geef je een paardenbloem. Dank je. Die moet je aan dat steeltje pakken en dan haal je heel zachtjes al die zaadjes los. Kan ik 'm zo oppakken? Ja. Je moet ze een beetje uitspreiden zodat je ze makkelijk kan pakken. Zoiets? Nee, niet op drukken. Beginnersfout. We gaan ze zo zaadje voor zaadje op dat ledje plakken. Dat doe je echt zaadje voor zaadje? Ja. Ik word er nu al een beetje zenuwachtig van. En dan pak je dat zaadje echt bij het zaadje op, per parachuutje. Dan begin je bovenin en die zet je in de lijm. Niet heel diep drukken. Dan pak je de volgende en die zet je er zo heel netjes naast. Ho. O, ja. Dat is omdat er al lijm op zit natuurlijk. Zo, dit is hoe het niet moet. Oh. Keurig. Ja, dus zo ga je door. Je stopt de volgende erin...en je bouwt eigenlijk zo langzaamaan dat pluisje vol Dit is wel heel veel werk. Ja. Maak je geen zorgen, je eerste hoeft niet perfect te zijn. Gelukkig. Wij hebben er zelfs jaren over gedaan om dat goed te krijgen. Ik vind 'm eigenlijk al best netjes. Dank je. Uiteindelijk probeer je de natuur zo perfect mogelijk na te maken. Je ziet al hoe ingewikkeld dat is. Niet te doen. Het zit zo ingenieus in elkaar, de natuur. Juist door deze dingen te maken, en te proberen te benaderen, hoe die natuur werkt, merk je juist hoe ingenieus dat is. Maar soms is de natuur zoveel ingewikkelder dan wat wij mensen kunnen, dus…Ook als je kijkt naar bijvoorbeeld het zwermgedrag van spreeuwen. We proberen de natuur na te bootsen met drones. En wij doen dat in een computerprogramma. Het is eigenlijk heel moeilijk om na te maken. Allerlei factoren zijn van invloed op dat gedrag van die zwerm die maar continu doorgaat. In zo'n zwerm is dat wind, of waar insecten vliegen. Wij kwamen in ons programma tot 60 parameters, en toen begrepen we het zelf niet meer. Maar in de natuur zijn er eindeloos veel invloeden. Daarom beweegt het ook zo ingenieus. Wij kunnen het benaderen maar nooit exact bereiken hoe het echt is. Echte natuur, dat lukt ons niet. Dank jullie wel. Ik blijf nadenken EN ik blijf kijken. Ja? Deze gaan jullie niet meer gebruiken, denk ik. Nee, die mag je echt meenemen. Doei. Dag. De wereld is een grote tentoonstelling. Je moet alleen de moeite nemen om te kijken. Mooi.

Wat maakt Studio Drift?

Een bloem die open en dichtgaat, de pluisjes van een paardenbloem: de natuur zit vol met prachtige processen. Je moet er alleen wel oog voor hebben! Lonneke en Ralph van Studio Drift proberen met hun kunstwerken mensen met andere ogen naar de natuur te laten kijken.

Kunstwerken die natuur en techniek samenbrengen

Welkom op Marker Wadden! Op satellietfoto's kan je goed het verschil zien tussen het gezonde IJsselmeer, mooi, helder, en het grauwe, troebele Markermeer. En om dat probleem op te lossen... weg ermee…hebben ze dit bedacht. Een zelfgemaakte eilandengroep dat werkt als een soort filtersysteem om het slibprobleem te verminderen. Marker Wadden. De bedoeling is dat de eilanden vol komen met waterplanten en oeverplanten. En omdat het slib hier dan uit de wind ligt blijft het op de bodem liggen tussen de planten. Zo moet het Markermeer weer helder worden en aantrekkelijk voor vissen en vogels. 

De eilanden worden nu gemaakt. Daar is heel veel zand voor nodig. En slib en klei. Dat halen ze daar van de bodem van het Markermeer met een enorme zandzuiger. Door onderzoek naar de bodem van het Markermeer weten ze precies waar klei, zand en slib zitten. Ze gebruiken een bodemprofiel om naar de juiste plek te varen. Nu zitten we boven een mengsel van klei en slib. Onder het schip hang een enorm apparaat dat op de bodem een put zuigt. Deze kop van de zuiger maakt de grond van de bodem los en zuigt het dan gelijk op. Dus het is eigenlijk een gigaboor maar dan met een stofzuigerfunctie. De opgezogen klei, slib, zand moeten uiteindelijk daar verderop eilanden worden. En om ervoor te zorgen dat alles wat ze hier opzuigen ook daadwerkelijk daar terecht komt gaat het eerst via enorme buizen en komt het uit bij een pijpleiding van twee kilometer. Die pijpleiding drijft als een soort slang door het water. Hier gaat drie- tot vierduizend kuub per uur doorheen. Omgerekend zijn dat 166 vrachtwagens vol met slib, klei, zand, per uur. Eens kijken hoe die eilanden eruit gaan zien.

Wat doet een zandzuiger?

De Marker Wadden zijn eilanden die worden gemaakt van zand, klei en slib. Dat wordt met een grote zandzuiger van de bodem van het Markermeer gehaald. Daarna gaat het met buizen naar de plek waar de eilanden moeten komen.

Slib opzuigen voor de Marker Wadden

Je kan het je nog niet helemaal voorstellen maar dit wordt de haven van Marker Wadden. Daarachter komen de nieuwe eilanden. Het is een enorm gebied. Maar hoe kan je nou checken of alles goed gaat? Om ervoor te zorgen dat de eilanden eruit gaan zien zoals ze moeten, houden ze de werkzaamheden voortdurend in de gaten. Dat doen ze met een bootje, maar ook met dit vliegtuigje. Een drone. Ze zijn hem nog aan het opbouwen. Maar dit is Simon. Simon is verantwoordelijk voor het meet- en rekenwerk aan de eilanden. Best een relaxt baantje, want je kan lekker spelen met een drone. Maar wat doet die drone precies? Onder de drone hangt een fotocamera. Er zit apparatuur in voor positie- en hoogtebepaling. Daarmee kan je een hele omgeving in kaart brengen in 3D. En dan? Dan kan je kijken of er nog zand of klei bij moet. En dan kunnen we dat aanpassen buiten. Zo schaaf je een beetje aan de eilanden om ze perfect te maken. Ja. O, nice! Dat ding is nog sneller dan ik dacht. De drone is aan het vliegen en maakt allemaal foto's. Van die foto's maakt hij EEN grote samengestelde foto. En daar kunnen we 3D-gegevens uit halen. Hier zie je een eindproduct. Rood dat zijn de hogere gebieden. Blauw zijn de lagere gebieden. Dan kan je hier kijken: Hier moet nog zand bij en hier ligt genoeg. En als het niet goed is, geven jullie dat door. Ja, en dan moeten we aanvullen. En zo krijg je uiteindelijk een perfect eilandje. Dat klopt. Goed geland? Ja, het is perfect gelopen. Je hoort hem nog een beetje nazoemen. Dat is toch mooi? Je tekent op een willekeurig stuk water een eilandengroep en precies zoals je ontworpen hebt wordt het dan ook echt gecreëerd. Best knap. Ja zeker.

Hoe meet je een eiland?

In het Markermeer wordt gebouwd aan vijf nieuwe eilanden: de Marker Wadden. Met drones kunnen technici meten of er overal genoeg zand ligt. Zo maken ze de eilanden precies zoals op de bouwtekeningen.

Drones boven de Marker Wadden

Ik wandel nu over het allernieuwste stukje van Nederland. Het staat nog niet eens op de kaart maar binnenkort kunnen er weer een aantal eilanden bijgetekend worden. Want ze zijn bijna klaar. Welkom op Marker Wadden! We zitten nu hier. In het Markermeer. Ooit, lang geleden zou dit ingepolderd worden. Net als hier, de Flevopolder en de Noordoostpolder. Nu de provincie Flevoland. Maar voor deze polder is alleen de ringdijk aangelegd. Het Markermeer is nu een onaantrekkelijke badkuip geworden met een serieus waterprobleem. Het probleem met het Markermeer is dat het helemaal vol zit met slib. Kijk maar. Slib is eigenlijk gewoon modder dat door water dwarrelt. En het Markermeer zit er helemaal vol mee. Iedere keer als het waait, wordt het slib losgetrokken van de boden. Dan hou je dit vieze troebele soepje over. Daardoor kunnen hier geen... Ik zit vast! Daardoor kunnen hier geen waterplanten groeien, geen vissen leven. En ook voor vogels die op trektocht zijn is hier weinig te beleven. Dus het is hier een beetje een dooie boel geworden in het Markermeer. Op satellietfoto's kan je goed het verschil zien tussen het gezonde IJsselmeer, mooi, helder, en het grauwe, troebele Markermeer. En om dat probleem op te lossen... weg ermee…hebben ze dit bedacht. Een zelfgemaakte eilandengroep dat werkt als een soort filtersysteem om het slibprobleem te verminderen. Marker Wadden. De bedoeling is dat de eilanden vol komen met waterplanten en oeverplanten. En omdat het slib hier dan uit de wind ligt blijft het op de bodem liggen tussen de planten. Zo moet het Markermeer weer helder worden en aantrekkelijk voor vissen en vogels. Klinkt als een geweldig plan.

Zo gaat de eilandengroep die ze aan het maken zijn eruit zien. Ik sta nu ongeveer hier. En daar komen straks deze eilanden. Dit zijn bijzondere eilanden want dit zijn slibeilanden. En dat is nergens op de wereld gedaan zoals hier. Hoppa! We rijden nu over een ringdijk die is gemaakt van opgespoten zand. Dit is ook de rand van het eiland. De binnenkant is een soort badkuip. Het zit nog vol met water. Dat wordt opgevuld met slib en klei dat van de bodem van het Markermeer komt. Dus laten we gaan kijken hoe dat in z'n werk gaat. Het slib wordt met water en al in de badkuip gespoten. En het ringdijkje zorgt ervoor dat het slib niet zomaar weg kan stromen. Als het slib naar de bodem is gezakt kan de volgende laag eroverheen. In die zin lijkt het ook op een 3D-printer. Laagje, voor laagje, voor laagje. Tot je een heel eiland hebt. Dit voertuig ken je waarschijnlijk wel, een hovercraft. Geweldig ding. Daar gaan we het niet over hebben. Het gaat om het apparaat dat ernaast hangt. De mudbug. Het modderinsect. Die meet of een sliblaag voldoende is gezakt en dan weet je dus wanneer de volgende laag eroverheen moet. Aangenaam. Helaas. Hahaha. We laten de mudbug nu in het water zakken om de sliblaag te meten. Dus ja, kom maar op. Helemaal tot de bodem. De klei en het slib worden zo verdeeld dat er hoogteverschillen komen op de eilanden. Er kunnen zelfs kleine riviertjes gemaakt worden. Zo lijken ze straks sprekend op natuurlijke eilanden. De nieuwe Marker Wadden zijn er eigenlijk al bijna. Gemaakt van zand, klei en van slib. Juist dat slib is erg bijzonder. Normaal maken ze dit soort eilanden alleen van zand. Dat is ook heel belangrijk want het maakt de bodem vruchtbaar. Het is de bedoeling dat het hier vol komt te staan met prachtige planten. Dat is de volgende fase van Marker Wadden. Het moet een prachtig natuurgebied worden, met planten, vogels, vissen. Eigenlijk alles wat leeft. Het grappige is dat de eerste plantjes al uit zichzelf beginnen te groeien zonder enige moeite. Dit is moerasandijvie. Een heel bijzonder plantje, omdat het het eerste plantje is dat groeit op spiksplinternieuw land. Het is superspannend wat er de komende jaren allemaal gaat gebeuren op deze eilanden. Maar de eerste tekenen zijn gunstig want er zijn al vogelsoorten gespot die hier in jaren niet meer te bekennen waren. En dan ben ik toch wel benieuwd, hoe smaakt het eigenlijk, moerasandijvie?

Hoe maak je een eiland van slib?

Tussen Flevoland en Noord-Holland ligt het Markermeer. In het water zit zoveel slib dat er geen waterplanten, vissen en vogels kunnen leven. Daarom worden er vijf eilanden gemaakt, van zand, klei en slib. De Marker Wadden maken het water weer schoon en aantrekkelijk voor vissen en vogels.

De Marker Wadden

Bij de finish krijgen alle deelnemers gladiolen uitgereikt van het publiek, bloemen. Waarom dan gladiolen? Dan moeten we even terug naar de Romeinse tijd want daar was het zo dat de gladiatoren letterlijk vochten om de dood of de gladiolen. Bij een overwinning werden ze bedolven onder de gladiolen, de bloemen. De naam komt van het Latijnse woord Gladius en dat betekent zwaard. Als je naar de bloem kijkt, het lijkt er ook wel een beetje op. Tijdens de Vierdaagse worden er ongeveer een half miljoen van dit soort bloemen uitgedeeld.

Waarom krijgen wandelaars van de Nijmeegse Vierdaagse gladiolen?

Op de laatste dag van de Vierdaagse in Nijmegen krijgen de wandelaars gladiolen van het publiek. Deze bloem is een teken van kracht en overwinning. Dat heb je wel verdiend als je vier dagen achter elkaar 30 kilometer of meer hebt gelopen!

Bloemen bij de finish

Onmisbaar: het meld- en informatiecentrum. Dit is het kloppend hart van de Vierdaagse. Hierboven wordt alles geregeld en goed in de gaten gehouden. Je vindt er ook de meldkamers van de hulpdiensten en het Rode Kruis. Ook de beelden van de camera's die langs het parcours staan komen hier binnen. Mocht het bijvoorbeeld zo zijn dat er ergens een opstopping is of zo, kunnen ze dat hier zien en eventueel maatregelen nemen. Frans, jij bent hoofd van het meld- en informatiecentrum. Dat klopt.

Jullie hebben natuurlijk de schermen om de boel in de gaten te houden. Maar jullie gebruiken nog een systeem toch? Dat is het parcoursdruktesysteem. Wat je op de beelden ziet, dat is natuurlijk wat er nu gebeurt maar met dit systeem kunnen wij zeg maar een prognose maken. En een prognose is de verwachting? De verwachting. Klopt. Als je hier kijkt dan zie je dus verschillende kleuren. Dat zegt iets over welke afstanden dat zijn. We hebben dus meerdere afstanden en de dikte van die strepen zoals je ziet dat zegt iets over hoe druk het is op dat parcours.

Hoe dikker de streepjes, hoe meer mensen. Hoe weten jullie nou dat er op dat moment mensen lopen, of tenminste gaan lopen? Tegenwoordig hebben we allemaal een mobiele telefoon. Die mensen kunnen een app laden en als ze dat laden dan weten wij waar ze lopen.

Als je de Nijmeegse Vierdaagse gaat lopen dan moet je het weer natuurlijk ook in de gaten houden en daar is een speciale vierdaagseweerman voor. En dat ben jij he, Jules? Dat ben ik Sosja, hoi.

Maar hoe doe je dat, een weerbericht maken? Hoe maak je een weerbericht, je begint met hoe het nu is, je kijkt naar buiten.  Het is nu licht tot half bewolkt. Satellietfoto's zijn belangrijk. Wij zijn het rode bolletje hier, Nijmegen. We hebben een parcours dus daaromheen moet je alles in de gaten houden. Het is vrij groot. Of er wolken zijn, hoe hoog de temperatuur is, niet te hoog is belangrijk. Dit is de temperatuur, dit is of het benauwd is ja of nee. De luchtdruk...Wanneer de zon ondergaat... Zo kan ik precies per minuut bijhouden hoe het is. En of er extra bijzonder weer kan ontstaan bij ons. Maar hoe zorgen jullie er dan voor dat dit weerbericht ook bij de wandelaars terechtkomt? We geven ook gewoon weerbericht uit op de site maar ze kunnen ook op de telefoon kijken of er bijzondere meldingen zijn, of het gaat onweren. Kan allemaal via de telefoon. Het leger wordt ook bij de organisatie ingezet want zij bouwen namelijk bij Cuijk op de allerlaatste dag van de Vierdaagse deze speciale pontonbrug. Dat doen ze zodat de wandelaars de Maas over kunnen steken en vanuit de provincie Noord-Brabant naar de provincie Limburg kunnen wandelen. Aan het einde van de dag wordt de brug weer afgebroken, want ja, de schepen die moeten natuurlijk ook gewoon langs kunnen. Een wandelaars die te laat bij de brug zijn, die hebben pech! Die moeten met het pontje.

Achter de schermen bij de Nijmeegse Vierdaagse

Aan de Vierdaagse in Nijmegen doen meer dan 40.000 wandelaars mee. Het is dus belangrijk om goed in de gaten te houden hoe druk het is, zodat er geen opstoppingen ontstaan. Maar ook het weerbericht is belangrijk voor de wandelaars. Dat wordt allemaal geregeld vanuit het meld- en informatiecentrum.

Camera’s en computersystemen houden de wandelaars in de gaten

Als je zoveel kilometers gaat lopen, dan is het natuurlijk wel handig als je een beetje goeie schoenen hebt. Mark, jij bent voet- en schoenexpert. Wat zijn nou goede wandelschoenen als je zo'n lange wandeltocht gaat maken? Een goede wandelschoen is een schoen die de voet beschermt tegen het harde asfalt, urenlang.
Bij een schoen is het belangrijk dat de pasvorm heel mooi om de voet is, dat die voet eigenlijk geen last heeft van de schoen, want dan kan je blaren krijgen. Precies, dan krijg je pijn aan je voeten. Daarbij is er een goede demping nodig en goede stabiliteit. Die dingen samen zorgen ervoor dat je voet beschermd is tegen die uren op het harde asfalt.
Oké, wat nog meer? Een goede sok. Een goede sok? Ja. Ik heb er eentje voor je, wil je hem passen? Ja, ik ga hem even aantrekken. Moet ik hem nog op een bepaalde manier aantrekken? De rode streep is het midden van de wreef en dan trek je hem zo vormend om de voet heen. Zit nu al lekker. De voet goed naar achter. Dan is het veteren van een schoen heel belangrijk. Er zijn verschillende trucjes om te veteren. Ik ga er eentje laten zien. Ik heb hier twee lusjes gemaakt. Door die twee lusjes trek ik de schoen heel mooi om de enkel, als het goed is voel je dat. Ja, klopt.
Zo, je voelt wel echt een verschil! Mocht je nou ondanks de goeie sokken, goeie schoenen en goed gestrikte veters toch nog blaren krijgen, dan kun je hier terecht. Bij de voetverzorging van het Rode Kruis. 
Ernst Paul, jij bent hoofd van de medische dienst. Wat doen jullie hier nou precies?
Wij zorgen dat mensen de Vierdaagse kunnen uitlopen. Als mensen blaren krijgen, kramp krijgen, dan hebben we hier masseurs en een heleboel EHBO'ers die heel goed zijn in het behandelen van blaren. En hebben ook nog wat dokters om te zorgen als je echt ziek wordt, dat je dan weer beter gemaakt kan worden. Of, dat gebeurt soms ook, dat je met de ziekenauto naar het ziekenhuis gaat. Hoe werkt zo'n blarenbehandeling precies? Eerst prikken ze de blaar door nadat ze ontsmet hebben met jodium, dat prikt een beetje. En dan maken ze van zo'n bruine pleister heel zorgvuldig eigenlijk een tweede voetzool zodat de mensen weer door kunnen lopen.

Hoe zorg je goed voor je voeten bij de Nijmeegse Vierdaagse?

Als je de Nijmeegse Vierdaagse loopt, is het belangrijk dat je stevige, goed passende schoenen hebt. Voetexpert Mark heeft een trucje om je veters extra stevig te strikken. Bij blaren staat het Rode Kruis voor je klaar.

Goede schoenen, goede sokken en blaren prikken

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos