Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Ben ik nog op tijd? Ja. Je ziet wel, het is een heel nauw schaap. Kun je even over de muur komen en even komen helpen? Ja, ik kom eraan.
Dan heb ik hier een handschoen. Ik weet niet of ik dit durf. Ik durf het niet... Ik vind het echt heel eng. Het moet, het is voor het schaapje. Zo, ik heb hier glijmiddel. Dan is het lekker zacht voor het schaap, lekker glad. Ik ga haar helpen.
Dan ga je hier naar binnen, voorzichtig.
Onderin, ja, hier. Daar ga je naar binnen. Voel je dat, dat-ie nauw is? Daar moet je dus doorheen en dat moet heel langzaam. Want je moet het dier de tijd geven om ruimer te worden. Dan ga je naar binnen. Voel je dat? Ja, ik voel het...
En dan ga ik weer met mijn hand een stukje erin. En nu voel ik... Kijk, hier zie je al een pootje, twee zelfs. Het kopje wil niet helemaal goed mee, er zit nog een snuitje. Dus daar hebben we dat touwtje voor nodig.
Normaal rekt het schaap op, omdat het kopje eraan komt maar dat gebeurt nu niet. Dus nu leg ik een touwtje achter de oortjes van het lammetje.
Lukt het? Ja, het gaat, maar... Ja, zie je z'n snuitje? Kan je even helpen? Hou hem vast, ja, komt-ie aan. Zie je hoe zwaar-ie gaat. Ja, heel zwaar, ja.
Zie je hoe-ie met z'n koppie schudt?
Oooo, kijk nou.
Prima, hè. Knippert met de oogjes. Hij beweegt.
Ja, liefje, z'n moeder vindt hem een liefje, hij gaat nu naar z'n moeder toe. We kijken even wat het is. Het lijkt een mevrouw. Een vrouwtje? Ja. Het lijkt een ooitje.
Wauw. Ik word er gewoon helemaal emotioneel van, stom hè.
Nou... ik heb een schaap verlost.
Ja, dat denk je misschien. Er kunnen er nog wel drie of vier inzitten. Echt?
Ja, hoor. Nog meer.
Prachtig hè. Wil jij hem ervoor leggen?
Bijna... Ja!
Oh, wat goed.

Hoe wordt een lammetje geboren?

Programmalogo's

Als de bevalling bij een schaap niet zo soepel gaat, wordt de veearts erbij gehaald. Hij helpt het schaap met zijn hand zodat de geboorte van de lammetjes voorspoedig verloopt. Sosha mag de veearts helpen.

Een handje helpen bij de bevalling van een schaap

We zijn bij de dierenbescherming. Ze zitten op 21 locaties in Nederland met de dierenambulance. Vandaag zijn we in Almere, locatie Midden-Nederland. Vandaag zijn we in Almere, locatie Midden-Nederland. Dus jas aan, want we gaan meteen aan de slag. 
Het team waar ik vandaag bij mee mag kijken zijn Carine en Willem Jan. Wat gaan we doen? We gaan een jonge spreeuw vangen. Dag en nacht zijn er in Nederland zo'n 124 dierenambulances die uit kunnen rukken wanneer dat nodig is. Dat kan voor van alles zijn. Gewonde dieren doordat ze zijn aangereden, dieren die vast zijn komen te zitten of dieren die verdwaald of kwijt zijn. Ze zijn er voor alle dieren. Huisdieren en ook dieren uit de natuur.
En nu? Het ziet ernaar uit dat het een jong is dat fanatiek bezig is met oefenen om te vliegen. Dat kan hij best goed. Hij ging helemaal over de sloot heen! Dus ik denk niet dat het nodig is om hem mee te nemen. Als er gevaar dreigt kan hij zichzelf redden. Dus we laten hem hier lekker zijn gang gaan.
De mensen op de dierenambulance zijn vrijwilligers. Zo ook Willem Jan en Carine. Ze doen het werk vaak onbetaald naast hun baan of studie. 
Naast de wagens hoort dit er ook bij: hokken waarin de dieren worden opgevangen. Zoals hier katten en kleine honden. En hier hokken voor knaagdieren, zoals ratten en egels. En hierzo zitten alle vogels.
Voor al deze vogels is er dus gebeld naar de dierenambulance. De dierenambulance brengt ze dan weer naar de vogelopvang in Naarden. 
De vogels kunnen hier in de opvang aansterken. Als ze sterk genoeg zijn, vliegen ze weer weg. Want dat is wat vogels moeten doen: vliegen. 
Gaat het goed met hem? Het gaat in principe wel goed met hem. Hij heeft alleen een paar wondjes onder zijn beide vleugels. Die moeten gehecht worden en dan krijgt hij een antibioticakuurtje. En dan moet hij over vijf dagen weer gewoon een blije duif zijn. 
Handschoenen. Extra handschoenen. En dan gaan we.
Tosca heeft vleermuizen binnen. Ja, twee vleermuizen. Hier op de grond zit er een. O, nog een.
Vleugeltjes in.
Wat hebben jullie allemaal bij je? We hebben een loopplank, maar ook een brancard voor dieren die heel moeilijk kunnen lopen. Of een ladder voor dieren waren moeilijk bij kunnen komen. Dit is de zwanenhaak. Daarmee kunnen we zwanen en zo vangen. En deze is speciaal voor honden. Dan kunnen we een lus om de nek van de hond doen als hij wild is.
Deze zien er stoer uit! Waar gebruik je die voor? 
Die zijn voor wilde katten of vossen, zodat ze niet je hele arm openkrabben.
En als we dan eenmaal de kat hebben gevangen, gaan we met de chipreader kijken of hij een chip heeft zodat we hem terug kunnen brengen naar de eigenaar. Superhandig!
We hebben ook een couveuse aan boord. Dan kunnen we jonge vogeltjes of jonge diertjes in doen die moeite hebben om zichzelf warm te houden. We hebben ook zuurstof met een speciaal kapje. Die kun je over de snuit van de hond of kat doen als hij in ademnood is. En grote kooien. En nog meer kooien. Kleine bakjes. Jullie hebben hier eigenlijk alles aan boord om eerste hulp te verlenen aan dieren. Dat klopt.
U spreekt met de dierenambulance Almere-Zeewolde. Met Wanda.
Ik heb net een kat naar beneden zien vallen vanuit een flat.
Oke, dank je wel. Ik stuur direct een ambulance.
De meldingen komen hier binnen in de meldkamer.
Deze is 24 uur per dag, zeven dagen in de week te bereiken. Net als de gewone ambulance. Ze zijn te bereiken op het nummer 144. Dan wordt er meteen op zoek gegaan naar een dierenambulance bij jou in de buurt.
Wanda, is het druk vandaag? Ja, best wel. Oke, dan gaan we weer snel aan de slag.
De melding komt direct bij het team binnen. Dat wordt in het navigatiesysteem gezet zodat jullie die sirenes en zwaailichten aan kunnen zetten en dan eropaf!
Alleen mag dat helaas niet. We mogen niet met zwaailichten en sirenes rijden. Daar had ik me wel een beetje op verheugd.
Wij mogen niet zoals de ambulance door rood rijden en moeten ons aan de normale verkeersregels houden. We doen er wel altijd alles aan om er zo snel mogelijk te zijn.
Ik heb een melding voor jullie. Ja, vertel.
In de stad ligt een kat in een hoek. Mensen maken zich erg zorgen. Het beestje ligt er al ruim 'n half uur.
Roxy schijnt van vier hoog naar beneden te zijn gevallen. Dat hebben omstanders zien gebeuren. Hij heeft een chip. Het chipnummer gaan we doorgeven aan de meldkamer. En die kan dan kijken of de eigenaar te achterhalen is.
Goedemiddag, dierenambulance.
De eigenaar was gelukkig thuis. Toen we aanbelden konden we de kat overhandigen.
Kan je zomaar werken bij de dierenambulance? Je bent natuurlijk geen dierenarts.
Nee, wij zijn geen dierenarts. We krijgen wel intern opleidingen. Zoals de EHBO om te leren hoe je een verband aanlegt bij een hond. En de reanimatietraining. Hoe gaat dat? Dat doen we op de reanimatiehond. Dit doen we om het hart op gang te houden. En daarbij de mond-op-neusbeademing. Mond op snuit! Ze blaast niet in de mond maar in de neus.
Dit is toch te schattig?
Willem Jan, wat is er met het katje gebeurd? Wat een kleintje nog.
Deze kitten liep gisteravond op straat in zijn eentje. En hij is niet gechipt. Zo'n jonge kitten hoort nog niet op straat te lopen, dus die hebben we opgehaald. Die gaat naar het asiel en daar gaan ze zijn baasje proberen te zoeken.
Niet schrikken. Er ligt hier een dode kat. Een hele mooie, moet ik zeggen. Het lijkt net of ze aan het slapen is. Elly is deze kat aan het afleggen. Elly, wat is afleggen precies? 
Afleggen is het dier dat overleden is zo mooi mogelijk maken zodat de eigenaar afscheid kan nemen. Vaak is het zo dat een dier wat bloed in de vacht heeft na een ongeluk. Dan gaan we het diertje wassen.
We plakken de oogjes dicht zodat ze niet open blijven staan. En allerlei dingen die er niet thuishoren, zoals gras en rommel, halen we er keurig uit. Zodat als hij wordt gezien door de eigenaar echt toonbaar is. Mooi om te zien. En er afscheid genomen kon worden.
Zodat de baasjes een mooie laatste herinnering hebben. Precies.
Goeiedag. 
Jullie hadden een vogeltje. Ja, we denken een kleine kraai die uit het nest gevallen of aangereden is.
Eens even kijken.
Hij kon in ieder geval niet goed wegvliegen.
Wat is er gebeurd? Ik lag vanmorgen nog even in bed lekker uit te slapen. Ineens hoorde ik 'n harde klap tegen mijn raam. Ik denk: wat is dat? Toen zag ik een afdrukje en hem beneden in een plantenbakje liggen.
Het kostte nog best wat moeite om hem te pakken. Kijken of de pootjes nog werken. Die grijpen nog wel. Dat is goed. Goed, we gaan hem rustig meenemen. Dan gaat hij vanmiddag naar het vogelhospitaal in Naarden.
Dan gaan ze even verder kijken wat ze voor hem kunnen doen. 
Fijne dag nog. 
Zo. Weer een duif gered.
Dank je wel dat ik een dagje met jullie mee mocht lopen. Heel tof om te zien hoe jullie met dieren omgaan. En dat allemaal vrijwillig! 
Dat doen we heel graag.
De dieren in Nederland mogen blij zijn met jullie. En je weet het: Een dier in nood? Bel 144. En dan komen zij je misschien wel helpen.

Wat doet de dierenambulance?

De ambulance voor dieren komt in actie als er een dier in nood is, bijvoorbeeld bij een verdwaalde kitten op straat of een gewonde vogel. Eva loopt een dagje met ze mee.

Vrijwilligers die dieren redden en verplegen

Hoe maak je van die harde pinda's lekkere smeuïge pindakaas. Dat weten ze hier in Rotterdam bij de pindakaasfabriek.
Hier achter me zit een smaakpanel pindakaas te proeven De pindakaas moet eerst een dag en een nacht in de fabriek blijven, voordat hij de winkel uit mag en op je boterham gesmeerd kan worden.
Maar waarom mag hij eigenlijk niet meteen de fabriek uit? Dat is om de juiste smeuïgheid en stevigheid te krijgen. Want daar draait het natuurlijk allemaal om bij pindakaas. We gaan bij het begin beginnen. De pindaplant. Hier groeien ze aan. Onder de grond. Ze heten ook wel aardnootjes, olienootjes of apennootjes. Maar het zijn helemaal geen nootjes, het zijn bonen. Kijk, hier zitten ze, aan de wortels vast. In een dopje. De pinda komt oorspronkelijk uit Peru, hier in Zuid-Amerika. Ze groeien in een land waar het warm is en heel veel regent. Je zou het niet zeggen, maar in Nederland regent het te weinig voor een pinda om te groeien. Ze komen hier dus niet voor. Maar ze komen wel in andere landen voor, nog in Nigeria, Soedan, India, China, Indonesië en in Noord-Amerika. De pinda's die ze hier gebruiken in de fabriek komen uit Argentinië. Want daar zouden de beste pindakaaspinda's voorkomen. De pinda's komen per schip vanuit Argentinië naar Rotterdam, waar de pindakaasfabriek staat. Ze komen gedopt en met het vliesje er nog omheen de fabriek binnen en worden dan in deze rauwenotenbunkers gestort. 
Voordat de pinda's gebruikt kunnen worden om pindakaas van te maken, testen ze in het laboratorium eerst of ze goed genoeg zijn. En, zijn ze goedgekeurd? Heerlijk. Kleur goed, smaak perfect. Gebruiken. De pinda's komen vanuit deze opslagtankers in de oven terecht. Hier worden ze met vlies en al op 160 graden gebrand. En dat is nodig, want daardoor krijgen ze een goeie smaak en de juiste kleur. Na het branden worden er zoveel mogelijk vliesjes van de pinda's afgehaald voor de juiste smaak van de pindakaas. Dat gebeurt hier in de notenkraker. De notenkraker kraakt de noten, waardoor de vliesjes loslaten. Die worden afgezogen via deze buis en in deze gigantische zakken opgevangen. Hele zakken vol met vliesjes. 
Dit is hem nou. De pindamolen. Hier worden alle ingrediënten fijngemalen tot pindakaas. En je zou het niet zeggen, maar in dit kleine apparaatje worden ieder jaar zo'n 20 miljoen potten pindakaas gemaakt. En dat doet hij al meer dan 60 jaar.
Wat is nou het recept? Wat zit er allemaal in? Nou, pindakaas bestaat voor 80 procent uit gebrande pinda's. Voor één zo'n potje van 350 gram heb je dus zo'n 600 gebrande pinda's nodig. En dit zijn de andere grondstoffen voor pindakaas: soja-olie, dan hebben we nog zout. Dextrose, dat is een soort druivensuiker. En dan is nog een geheim ingrediënt, dat zit in deze tank. Het is een plantaardig vet, kijk zo ziet het eruit. En dat zorgt ervoor dat die pindakaas lekker stevig wordt. Dit is dus heel erg geheim.
Even een testje. Als je nou alleen olie, pinda's, beetje zout, beetje suiker door elkaar doet, dan krijg je dit. Die pindakaas is hartstikke vloeibaar. Het wordt echt een smeerboel, niet alleen op je handen maar ook op je boterham. Doe je er nou een beetje plantaardig vet bij, dan wordt 'ie ineens stevig. Zie je het verschil? Dit kan je op je brood smeren. Alle ingrediënten komen tegelijkertijd door deze schroef en gaan dan naar de maalschijf, waar ze worden vermalen. De afstand tussen die maalschijf kan worden versteld. Met een grotere afstand krijg je grovere pindakaas, met stukjes noot. Met een kleine afstand krijg je hele fijne pindakaas. Even kijken. De pindakaas is nu 72 graden en is vanuit de molen via de leidingen naar de menger gegaan. Hier wordt alles gelijk verdeeld. Daarna gaat de pindakaas via de leidingen naar de voorraadbak. De voorraadbak. Hier zit meer dan vijfduizend kilo pindakaas in, voor meer dan vijftienduizend potjes. Nu gebeurt er iets heel belangrijks. De pindakaas uit de voorraadbak wordt hier supersnel afgekoeld.
Dat afkoelen moet precies goed gebeuren. Hoe, dat is het grote geheim, maar als het goed gaat, wordt je pindakaas lekker smeuïg en stevig. Gaat er iets fout, kijk, dan blijft het een vloeibaar goedje waar olie op drijft. De pindakaas is afgekoeld. En nu kan hij in de potten.
Als de potjes zijn gevuld, moeten ze nog 24 uur in de fabriek blijven. De pindakaas moet namelijk de tijd krijgen om goed stevig te worden. Het smaakpanel is de nieuwe lading pindakaas aan het proeven. Karin, hoe doen jullie dat nou?
We smeren een beetje uit en kijken of hij goed smeerbaar is. We nemen een beetje op onze tong. Wanneer is het nou echt toppindakaas?
Echte toppindakaas is dat je geen oude olie proeft en echt smeuïg. Kijk, het hele potje moet smeuïg zijn. Mag hij nou plakken in je mond, de pindakaas? Hij mag wel plakken maar je moet nog wel kunnen praten.

Hoe wordt pindakaas gemaakt?

Pindakaas begint met goede pinda’s. In de pindakaasfabriek in Rotterdam worden die, samen met andere ingrediënten, vermalen tot het smeuïge goedje dat je op je brood kunt smeren.

Een smeuïg mengsel van pinda’s, olie, zout en een geheim ingrediënt

1000 meter lang, negentig kilometer per uur, over de kop met twee loopings en een dikke vette kurkentrekker.

Dit is heftig zeg. Ik heb zelfs tranen in mijn ogen volgens mij. Al die heftige ritjes moeten natuurlijk wel veilig gebeuren.

Dit is Edwin en hij is onderhoudsmonteur. Samen met zijn team is hij verantwoordelijk voor het onderhoud en de veiligheid van alle achtbanen hier op het pretpark. Ik heb een stapeltje kleren voor je, kleed je maar even om, we hebben genoeg te doen vandaag. Oke.

Dit hier is het onderhoudsteam van alle attracties. Het is nu hartstikke vroeg, het is net iets over zes. Iedereen zit lekker aan een bakkie koffie. Maar Edwin, waarom beginnen we zo vroeg? We beginnen vroeg want voor tien uur moeten alle attracties gecontroleerd worden. Dus daar hebben we nu vier uur de tijd voor. Oke, om 10 uur gaat het park open? Om 10 uur gaat het park open en dan moeten we klaar zijn. Oké, dan hebben we geen tijd te verliezen volgens mij. Nee, lijkt me niet. Oke, aan de slag!

Hier is het om bedoeld, dit is de achtbaan. Een echt klassieke houten achtbaan. Hier word je naar de 32 meter getrokken door middel van een ketting. En wat gaan wij precies doen? Wij gaan nu naar boven, dan gaan we de ketting controleren, het tandwiel boven. Dus we trekken even een veiligheidsharnas aan en dan gaan we omhoog, als je durft. Tuurlijk durf ik dat. Wat heel belangrijk is, is dat de ketting, die moet goed in het midden lopen van de bak zeg maar. Dit is de ketting? Dit is de ketting ja. En  hier komt de trein, die haakt hierop in. Als ie dat niet goed kan doen doordat de ketting niet in het midden ligt dan wordt ie niet omhoog getakeld. Hij moet goed in het vet zitten, lekker gesmeerd zijn, dat is belangrijk zodat ie soepel loopt.

 Het ziet er erg vet uit. Dat ziet er wel vet uit ja. Dus dat is goed. Ja dat is prima.

Hoe zwaar is dit? Zeventig kilo. En waar is dit voor nodig? 's Morgens voor het publiek komt willen wij testritten maken, dat heeft ermee te maken dat wij met gewicht de trein willen testen. Dat er voldoende gewicht in zit. Met twee monteurs lukt dat niet. En bovendien is het zo dat ie als ie zonder gewicht de baan op gaat dat ie 's ochtends heel koud is en dat het kan zijn dat ie z'n rit niet haalt. Dat ie ergens daar stil komt te liggen? Dat zou kunnen ja, als er niet voldoende gewicht in zit 's morgens. Alleen de eerste paar testrondjes is dat. Dus de familie jerrycan is echt nodig? Die hebben we uitgenodigd en die gaan gezellig mee.

Zo, daar gaan we. Je wordt flink door elkaar gehusseld he? Je mag best gillen hoor! Zo zeg. Ik vond hem goed maar is ie ook goedgekeurd? Ja, wat mij betreft is ie helemaal goedgekeurd, de familie jerrycan zit nog achterin en hij had genoeg snelheid.

Oké. Maar we hebben er nog één die nog sneller is. Zullen we daarnaartoe? Laten we dat maar doen.

We zijn nu bij de hoogste achtbaan van het hele park, de Goliath.

Klopt. Waar beginnen we mee? We beginnen met het controleren van de trein aan de onderkant. Dan kijken we de wielen na, de koppelingen. En dan gaan we verder. Nou dit is het hele wielenstel. Hier zie je dat de wielen de baan eigenlijk omsluiten.

Drie wielen aan de ene kant en drie aan de andere kant houden het karretje zeg maar stabiel. Klopt ja. De bekleding moet goed zijn, de baldage van de wielen, die moeten niet stuk zijn of niet gescheurd zijn. Verder controleren we deze moer.  Die moet goed aangedraaid zitten. Als we alles met de sleutel na moeten gaan trekken dan gaat het niet lukken voor tien uur. Dus hier zit een borgveertje achter. Dat is dat hele kleine ringetje hier beneden? Een soort veiligheidsringetje. Ja klopt, daardoor kan de moer er niet aflopen. Verder heb je hier de treinkoppeling. Dat zit hierboven, met een grote bout en een moer.

 

 Daarmee zitten de karretjes aan elkaar vast. Dus wat jij iedere ochtend doet is de visuele controle, controle met je ogen om te kijken of alles nog in orde is. Klopt.

Dit zijn de aandrijfwielen om de trein het station binnen te rijden. En op zijn plek te zetten.

Die slijten behoorlijk hard. Ik zie hier al een...Ai, dat ziet er niet goed uit he. Nee, die moeten we vervangen. Alles gecontroleerd, alles goed, kunnen we hem nu aanzetten? Bijna. We moeten eerst nog even naar boven.

We zitten op de top, 42 meter hoog. Maar waarom zit nu juist hier de aan- en uitknop?

Eigenlijk om ervoor te zorgen dat de monteur elke ochtend omhoog gaat om de baan te controleren. Dus hij moet hier geweest zijn om die knop aan te zetten. Een soort van ingebouwde zekerheid. Eigenlijk wel. Hoe kom je nou op plekken waar je met de trap niet bij kunt? 

Dan maken we ons vast aan de constructie met ons veiligheidsharnas. We stappen van de trap af, de baan in, de constructie in. Dan gaan we aan het werk. Oke dus je zit altijd heel goed vast. Je zit altijd helemaal goed gezekerd.

Mag ik drukken? Jij mag drukken. Daar gaat ie. Het is nu tien uur, vier uur later.

Alles is gecontroleerd, alles is goedgekeurd, de achtbaan is er klaar voor, iedereen hier is er klaar voor, veel plezier, doei!

Wat doet een achtbaanonderhoudsmonteur?

Als onderhoudsmonteur van achtbanen mag je elke dag in de achtbaan. Wat een droombaan! Maar je moet ook veel van techniek weten, een beetje handig zijn en geen hoogtevrees hebben! Bart loopt een dagje mee met een achtbaanonderhoudsmonteur.

Achtbanen controleren op snelheid en veiligheid

De Johan Cruijff Arena in Amsterdam is het stadion van Ajax. En er worden hier ongeveer 30 wedstrijden per jaar gevoetbald.
Thuiswedstrijden van Ajax voor de competitie, Champions- of Europa League en interlands van het Nederlands elftal. Maar dat is nog niet alles want er worden hier ook megagrote concerten gehouden en dance-events met wereldberoemde dj's.
De combinatie van topvoetbal en grote shows is voor de grasmat best zwaar. Eén keer per jaar gaat de grasmat er helemaal uit en moet er dus een nieuwe in. Dat is een hele operatie. De rest van het jaar wordt de mat supergoed verzorgd en onderhouden door een heel team van grasmannen. De grasmat hier is 105 meter lang en 68 meter breed. Bij de eerste de beste sliding mag het gras natuurlijk niet gelijk stuk gaan. Het gras wordt gekweekt bij een speciale graskweker in Limburg en bij die kwekerij liggen altijd een paar velden klaar zodat de beste kan worden uitgekozen.
Het gras in de Johan Cruijff Arena moet goed onderhouden worden om er goed te kunnen voetballen maar ook om een grote concerten op te houden want dan staan hier niet 22 voetballers en een scheidsrechter maar rond de 18.000 mensen op het gras. 
Voor concerten wordt het veld afgedekt met dit soort luchtdoorlatende platen. Er zit dan nog ruimte tussen de vloer en het veld waardoor het gras zo min mogelijk beschadigt. En als het concert voorbij is, dan gaan de platen eraf en komt het gras weer tevoorschijn. Om de combinatie van voetbal en concerten mogelijk maken is er een heel team aan grasmannen. Zij zorgen voor voeding, water, belichting beluchting, maaien en schadeherstel van het gras en er is elke dag onderhoud aan de grasmat, dus altijd wat te doen.
Dit is hier is Paul Baas, de grasmeester van de Johan Cruijff Arena en de baas van het grasteam. Paul? Oh sorry. Wat moet er allemaal gebeuren om het gras zo perfect mogelijk te maken?
Je ziet dat het begint met gras maaien want het gras groeit. Maar we geven licht, we moeten beluchten, we moeten bemesten. De regen is ook heel belangrijk. Bij alles proberen we het gras zo optimaal te laten groeien. Zal ik je even helpen? Als je wil graag heel graag. Spring er maar op. Een rechte lijn proberen te maken. Ik ga nu al de fout in. Doe ik het een beetje oke? Zo is het goed.
Wat kun je nou allemaal op dit schermpje zien? Eigenlijk kan je zien of ik alles netjes gemaaid heb. Je kan gezien hoe gezond de grasmat is, dus hoe donkerder de kleur, hoe gezonder de grasmat is. En we kunnen heel duidelijk de speelschades vaak naar voren halen. Hier zie je bijvoorbeeld, is ie iets lichter van kleur, hier heeft een keeper gespeeld, die staat op één plek. Dus ja daar is vaak wat meer schade dan over het geheel van het veld. Is dit ook een soort grasmaaier? Het lijkt er een beetje op maar dat is het niet. Het is een beluchtingsmachine.
Je ziet hier allemaal pennetjes. Kijk uit, ze zijn scherp.
Daarmee prikken de gaatjes in de bodem om zoveel mogelijk zuurstof in de bodem te krijgen zodat de wortels ook gewoon een goed klimaat hebben om te groeien zodat de grasmat sterker wordt.
Het gras heeft dertig sensoren waaruit je data kunt aflezen en zo kan je dus maar praten met het gras. Maar hoe werkt het dan precies?
Deze sensoren zijn geplaatst onder de grasmat, onder in de bodem en diep genoeg zodat de speler het niet raakt. Met dit kastje wordt een signaal de data wordt verzonden naar de database, de computer in dit geval. En dat zie je dus hier op het scherm, hier zien we de temperatuur bijvoorbeeld. Daar passen wij ons onderhoud op aan. We hebben hier bijvoorbeeld voeding. Hier kan je zien hoeveel kilo voeding ik gegeven heb gedurende een periode. Het licht van de lampen, kan je zien hoeveel uur licht het gras heeft gehad. Samen proberen we eigenlijk het beste voor de grasmat in orde te krijgen.
Hiermee proberen wij de hardheid van het veld te meten, het veld moet niet te hard zijn niet te zacht zijn. Ik laat een gewichtje vallen. Je ziet hier de waarde, als het te hard is vindt de speler niet fijn, als het te zacht is vindt de speler niet fijn. We weten nu een beetje wat een speler wil. Zo proberen we dus eigenlijk de grasmat het fijnst voor de speler te hebben. En dat proberen we eigenlijk met nog een apparaat, dat is eigenlijk meer gericht op de grip Dit zijn de noppen? Dat zijn eigenlijk de noppen van de voetbalschoenen en daarmee proberen we door het gewicht  en dan deze momentsleutel kunnen wij zien hoeveel kracht het kost om te draaien. Want hoe meer grip hoe beter? Nee, eigenlijk moet je goede grip hebben maar te veel is niet goed want dan kan je blessures krijgen doordat enkels of knieën op slot komen te staan. De schoen blijft staan en dan kan het voor de speler niet goed zijn. 
Lekker windje! Hoezo heb je deze? Voor het weer. We kunnen niet helemaal het weer bepalen. Want de Arena is een gesloten stadion met een dak. Dus wij proberen met ventilatoren het zonlicht, proberen we eigenlijk een goed klimaat na te bootsen. Dus ja, dat proberen we dan te meten met ons weerstationnetje. We hebben hier een lichtsensor. In deze back kunnen we water opvangen dus regenval. We hebben hier en windsensor. We zien het, hij draait. We hebben zelfs een blad natsensor eronder, dan kunnen we kijken of het gras nog nat is. En met die data proberen we eigenlijk onze machines op de juiste manier in te zetten.
 
Overal lichten, water, dit is dan hoe je dat in de praktijk het weer nabootst. Ja, inderdaad hier creëren wij het Nederlandse klimaat, het welbekende zon-regen-zon-regen-klimaat. We hebben speciale zonlampen op deze wielstellingen staan en daarmee proberen we echt de plaatsen die het licht nodig hebben echt het licht gte geven. Deze gebruiken ze normaal in kassen. Hier zijn ze op zo'n stel gezet en dan kunnen we plaatsspecifiek kunnen we licht bijgeven. En met het water creëer je eigenlijk het beste klimaat voor het gras.
Zo, dat is net de zon! Heerlijk. Vinden jullie ook lekker he? Lekker groeien.
We hebben die lampen nu,  maar dit is de toekomst.
Dit is de toekomst. Dit is de toekomst, ledverlichting met water en eigenlijk een ideaal klimaat voor de grasplant.
Het grasteam trekt ook de lijnen op het veld. En misschien leuk om te weten maar om het hele veld te belijnen is ongeveer 10 liter krijtverf nodig.

Hoe onderhoud je voetbalgras?

Voetballers die slidings maken en tienduizenden concertbezoekers per jaar: de grasmat in de Johan Cruijff Arena krijgt het zwaar te verduren. Daarom wordt het gras onderhouden door een speciaal grasteam. Zo krijgt elk grassprietje precies genoeg, water, licht en lucht.  

Zo blijft het gras in de Johan Cruijff Arena in topconditie

Dat is toch heel relaxt he, dat ik zo overal in huis gewoon video's kan kijken. En zo'n video die komt dus gewoon via de lucht op mijn laptop, via wifi. En toen wifi vroeger werd uitgevonden heet het eerst 'IEEE802.11'.  Dat is een beetje ingewikkeld en omdat steeds meer mensen het gingen gebruiken dachten ze: we hebben een makkelijkere naam nodig en toen werd het dus gewoon wifi. Of wifi. Dat kan allebei. Nee! Dit is wel irritant, dat wifi  het soms gewoon niet doet. Even checken waar het aan ligt. Kijk. Hier komt dat draadloze internet vandaan, uit dit kastje. Dat is  de router en dat is eigenlijk de verkeersregelaar van al het internet in je huis. En die router die is verbonden via deze kabel aan het internet. Dus die video die komt via die kabel hier de router binnen en vanuit hier wordt ie dan weer verder verspreid door de lucht. Hoe dan? Alles in een computer, een foto een video een e-mail, dat wordt allemaal omgezet in een eigen computertaal. Dat is een soort geheimtaal. Die bestaat uit twee getallen: enen en nullen. En dat kun je een beetje vergelijken met de taal in zo'n orgelboekje. Kijk zo'n orgelboek bestaat uit verschillende rijen. En iedere rij komt overeen met zo'n fluit, hier, van het orgel. En al die rijen bestaan dan weer uit gaatjes. En ieder gaatje betekent dan dat die fluit die daarbij hoort, te horen is dus een gaatje betekent aan en geen gaatje betekent uit. En als ik dat dan zo door het orgel heen speel...krijg je dus een heel gezellig, leuk muziekje. Zo'n orgelboek is dus eigenlijk gewoon een heel simpel computerbestand want een computerbestand bestaat ook uit een hele lange rij van twee opties. 1, dat betekent aan. Of een 0. En dat betekent uit. En zo'n computer die krijgt dan dus een hele reeks van eentjes en nulletjes binnen via bijvoorbeeld internet. En die zet dat dan weer om in bijvoorbeeld een video of een foto of een e-mail en die eentjes en die nulletjes die noem je bits en 8 van die eentjes en nulletjes, 1 2 3 4 5 6 7 8. Dat noem je dan weer een bite. Een aflevering van Het Klokhuis in goede kwaliteit bestaat uit ongeveer 500 miljoen, dus dat is een half miljard vaan van die bites, dus dat zijn die pakketjes van 8 bits. Dat zijn in totaal 4 miljard bits. Dat is dus 4 miljard keer een 1 of een 0.  Als ik die allemaal op dit lint zou schrijven zou dit lint uiteindelijk twee keer om de aarde heen passen. Dus deze video, die hele lange sliert met enen en nullen wordt razendsnel via de kabel verstuurd naar de router.
En vanuit hier worden al die bits dan weer verder verstuurd via de lucht. En die router die zet die enen en nullen om in radiogolven. Maar die golven zijn niet allemaal hetzelfde. Die  1- en die 0-golf, die verschillen een beetje van elkaar. Die 1-golf is een hele andere golf dan de 0-golf. En uiteindelijk komen al die radiogolven, dus al die eentjes en nulletjes terecht in je laptop en die zet hem dan uiteindelijk weer om tot een video. Maar niet alleen deze router verzendt en ontvangt signalen want ik heb hier ook de routers van de buren, die hebben hele grappige namen. Bijvoorbeeld de heer Michiel De Router. Wifi Sourjadi. Deze is ook heel grappig: pretty fly for a wifi. Nou, dat zijn dus allemaal netwerken hier uit de buurt. Maar niet alleen routers verzenden en ontvangen signalen. Ook gewoon een ouderwetse huistelefoon. Het kastje van de tv. En natuurlijk de magnetron, maar die gebruikt die straling dan niet om gegevens te versturen maar natuurlijk om je eten op te warmen. Lekker. Jongens, telefoons uit. Sorry, sorry. Ook mijn telefoon en de zender van dit hele kleine mircrofoontje hier, die werken allemaal met radiogolven en al  radiogolven die zweven hier onzichtbaar door de lucht. Het is dus eigenlijk gewoon hartstikke druk hier. Joost, jij bent de techneut en je hebt dit ding in elkaar geknutseld. Wat is het precies? Het laat zien hoeveel wifi-signaal er op één plek is en doet ie door een mini-computertje. Die scant alle wifi-signalen en dan hoe meer blauw lampjes er zijn, hoe sterker het signaal is. Dus dat betekent dat hij hier nu best wel goed is toch? Dit is best oke. Maar verschilt dat dan ook als je rond gaat lopen in het huis? Laten we gaan kijken. Hier is ie best sterk. Het kan ook zijn dat ie het signaal van de buren oppakt. Want die hebben ook wifi. Met deze camera kunnen we heel mooi laten zien hoeveel wifi-signaal er in deze kamer is. Hoe dan? De camera kan een foto maken van 30 seconden en als jij dan van links naar rechts door de kamer loopt met de stok kunnen we in 1 foto laten zien hoeveel signaal er is. Klaar voor? Ja. Dus deze muur van licht laat zeg maar de sterkte van de wifi zien in deze kamer. Ja. Wauw. Vet cool.

Hoe werkt wifi?

Dankzij wifi kun je overal in huis filmpjes kijken, appen en instagrammen. Dat internetsignaal bestaat uit een heleboel nullen enen die vanuit een router worden verstuurd naar allerlei apparaten. Wifi is onzichtbaar, maar met een speciale lichtbalk kan Janouk laten zien hoe wifi eruitziet.

Draadloos internet dankzij zwevende nullen en enen

Wat hebben we nodig voor ons wormenhotel? De ingrediënten, voor het huisje hebben we nodig minimaal drie emmers. Deksel. Een deksel heb je nodig. Omdat als je hem op het balkon zet kan er regen in komen. Wormen houden van vocht, heel erg. Maar ze kunnen niet zwemmen. Dus daar moet je mee oppassen. En als je er een bij een cafetaria vindt dan koop je er eentje. Boormachine. Maar wel voorzichtig want die is heel scherp. Dan hebben we nodig voor de basis. Je maakt een soort wereldje voor ze waar ze zich heel lekker in voelen. We weten dat ze heel veel in de bladeren zitten, droge herfstbladeren. Als je dat niet hebt omdat het voorjaar is en geen herfst, ga naar de buren of naar je eigen konijn. Pak wat stro. Zelfs die keuteltjes vinden ze heel lekker. Als je dat niet hebt dan pak je karton en papier. Zelf scheuren knippen scheuren. Dat is de basis van de eerste laag. En dat meng je, heel belangrijk, met compost wat gecomposteerd is. Maar als je dat niet hebt want ik ga nu net beginnen... Dus dan moet je eigenlijk even kijken bij Volkstuinen hebben ze het vaak of bij kinderboerderijen.  Daar hebben ze vaak een composthoop en dan vraag je: mag ik een emmertje pakken? Dan haal je daar gewoon wat uit. Het leuke ervan is, er zitten ook wormen in. Dan heb je direct een goede worm want niet alle wormen zijn geschikt. Je kan ze niet zomaar uit de grond trekken. Nee. Het is heel grappig. De wormen die je nodig hebt zitten in een composthoop want dat vinden ze fijn. De echte compostworm. En dan? Dan heb je als laatste natuurlijk nodig wat gft. Je ziet hier appelschilletje, koffiedik bananenschil, wat je maar hebt. De laatste laag. We beginnen met gaatjes boren. Dan moet je weten dat de onderste blijft intact. Daar doe je helemaal niks aan, die is eigenlijk al klaar. Hiermee vang je dus het vocht op wat uit de compostering komt. Dat kun je gebruiken? Dat kun je gebruiken voor plantjes. Dat is een klein potje dat mag ook een steen zijn of iets anders. Als je dat erop zet, dan zit er een ruimte waar het vocht in kan. Dit wordt hem. Hier gaan gaatjes in. Wij willen graag dat het vocht uit deze, dit is de werkbak, in die komt. Dus je begint.  Bij composteren heb je heel veel lucht nodig dus ik ga aan de zijkant ook nog een paar maken, hoe meer lucht hoe beter. Mag ik ook eens proberen? Je moet wel duwen. Plastic is natuurlijk een mooi materiaal omdat het bijna niet vergaat. Als je composteert dan word je daar blij van dat iets heel lang goed blijft maar die troep wil je natuurlijk niet op je composthoop. Precies. Gaan die wormen hier dan doorheen? Nee, als het goed is gaan ze hier niet doorheen, ze gaan straks alleen naar boven. Deze gaatjes zijn voor het vocht. Nu komt pas de plek waar de wormen naar boven gaan. Ah ja. Dan kunnen we nu vullen. Dan beginnen we met de herfstbladeren. Voor de zekerheid omdat we het nu hebben doe ik er ook wat stro bij. Beetje karton, papier. Dat mag je een beetje mengen. Dan moeten we zorgen voor wat vocht omdat wormen hier dood in gaan. Het is te droog dit. Ik ga er nu water bij doen. Het moet zo nat zijn dat het lijkt op een spons die je uit knijpt waar geen water meer uit komt. Dat is een goede vochtigheid. Komt nog een klein beetje water uit. Goed? Let op, we gaan het basismateriaal in het emmertje doen met de gaten. Dan nemen we de afstandhouder. Kan ook een steen zijn of iets anders. Dan gaat deze emmer er weer op. En dan natuurlijk het allerbelangrijkste, dat mag jij doen. Het geheime ingrediënt. Nou jongens, veel plezier in jullie nieuwe huis. Oke, dan pakken we nu de voerbak. Die leggen we erop. Nu moet je eigenlijk een week wachten want die wormpjes moeten zich een beetje thuis gaan voelen. Dan wordt het echt hun plek. Dus na een week pak je je groente- en fruitresten en ga je die erbij gooien. En eten ze dan echt alles? Ze eten ontzettend veel in feite eten ze bijna alles. Maar je moet een klein beetje nadenken wat je geeft, bijvoorbeeld vet en gekookt eten vinden ze minder lekker. Dus geen vlees bijvoorbeeld, geen vlees, etensresten van je maaltijd. Boter. Dat soort dingen zou we niet doen. Het slinkt als gekken, er blijft van dit pakje misschien maar zo'n klein beetje compost over. En dit is uiteindelijk dan het zwarte goud. Gedroogde compost. Je moet het zo zien. Die wormen, waar ze nu zitten, volgen het eten, dus die gaan door die gaatjes naar deze bak. Uiteindelijk is dit alleen maar dat spul dus die kan je eruit halen. Oogsten, geef je aan de plantjes en leeg zet je hem erop en ga je weer voeren. Wat slim. Ontzettend slim.

Hoe maak je een wormenhotel?

Vind jij wormen vies? Ze zijn juist hartstikke nuttig! Wormen eten graag afval zoals schillen, klokhuizen en koffiedik. Hier maken ze compost van, wat je weer kunt gebruiken in je tuin. Janouk laat zien hoe je zelf een wormenhotel maakt.

Drie verdiepingen compost, water en gft

Een hele goeiemorgen. Het is heel vroeg nog in La Paz, nog voor 6 uur. De stad wordt wakker en ik moet ook nog een beetje wakker worden maar we gaan een bijzondere aflevering maken denk ik. We gaan op zoek naar de alpaca. Maar eerst nog even Juan Martin en Theofila ophalen. We zijn compleet. Martin is onze chauffeur en Theofila heeft met haar familie meer dan vijftig alpaca's. Maar niet in de buurt. We moeten meer dan zeven uur rijden. Maar dan worden we beloond en komen we aan op een schilderachtige plek. Hier hebben we die lange reis voor gemaakt.. Daar zie je ze grazen: alpaca's. Het zijn hele bijzondere dieren niet in de laatste plaats omdat ze ontzettend veel houden van hoogte en we zijn hier heel erg hoog. Dit zijn de hoogvlaktes van de Andes en op dit moment zitten we op meer dan 4400 meter. De alpaca voelt zich pas thuis als hij boven de 3500 meter is en dan grazen ze een beetje in kuddes. Een alpaca is een gedomesticeerd dier. Dat betekent dat als je er eentje ziet lopen die altijd eigendom is van iemand. De meeste alpaca's die hier rondlopen zijn 2, 3, 4 jaar oud. Het is hier koud. Overdag is het nog wel aangenaam maar ‘s avonds kan het vriezen tot min 12 en dan wil je als alpaca, daar komen ze, wil je natuurlijk een lekkere dikke vacht hebben. Het lijkt wel alsof de alpaca een pak aanheeft, zo veel wol zit eraan. Dat zijn geen moeilijke eters die alpaca's, ze eten gras en hooi dat is alles. Geen vlees dus dit is een heerlijk restaurantje voor ze. 
En dit is dan het huis van Theofila. Ze is hier ook geboren. Het is niet groot, het is eenvoudig, ze woont hier met haar broers en zussen en moeder, een hele hoop en natuurlijk alle dieren. Welkom in het knutselhoekje van de familie. De broer van Theofila is een mooie muts aan het breien. Moeder hiervoor is aan het weven en wij gaan laten zien hoe je van alpacawol een draad kunt spinnen. In de linkerhand heeft ze wol van de alpaca, in de rechterhand een tol, een soort van spin die zich heel snel ronddraait en door doordat ronddraaien en rekt de draad steeds verder uit maar bindt die ook om zichzelf heen en krijg je een hele sterke draad. Moeder kan dit niet aanzien. En dan gaat de zon alweer bijna onder. Maar nog niet alle alpaca's zijn binnen. Daar zijn ze. Nu moeten ze nog even terug naar huis. Dus help ik de broer van Theofila een beetje. En dan is het voor iedereen, dieren en mensen, bedtijd. Na een koude nacht op de Alpacaboerderij van Theofila wordt iedereen langzaam wakker. De alpaca’s zijn wakker, ik een klein beetje, kleine oogjes, beetje koppijn van het slapen op de hoogte. Maar kijk eens hoe lief ze er al bij zitten. En hoe nieuwsgierig. Hallo. En dat het gevroren heeft kun je zien aan de vacht van de alpaca. Er ligt een laagje ijs overheen. Het was vocht, het was water maar omdat het hier vriest s nachts is dat opgevroren. Als je zoals de alpaca woont op meer dan 4.000 meter hoogte dan vriest het gewoon bijna iedere nacht. En is je vacht de enige bescherming om het te overleven. De alpaca wordt nogal eens verward met de lama maar dat is nergens voor nodig. Dus hier even een opfriscursus. Allereerst is een alpaca natuurlijk geen schaap. En ook geen ezel. Als je dat denkt ben je er zelf een. De alpaca is allereerst een stuk kleiner dan de lama. En een stuk lichter. Een alpaca weegt ongeveer 75 kilo. De lama kan tot 200 kilo wegen. Let ook eens goed op het snuitje van de alpaca. Vergelijk die eens met  de lama. De snuit is veel korter. Alsof ie eigenlijk tegen een deur aan is gelopen. De snuit van de lama is veel langer. Kijk eens naar de oortjes, die zijn recht. Daar kun je een liniaal langs leggen. Terwijl de oren van de lama gekromd zijn, dat zijn eigenlijk een soort banaantjes, een soort duivels. Dat is ook een groot verschil. Het is zover. Het is ‘s ochtends vroeg, de zon schijnt al een uurtje of twee. Dat betekent dat de alpaca's zijn opgewarmd, dat er geen vocht meer in de vacht zit. We gaan er eentje scheren, eerst vangen dan scheren. Hij heeft hem. Ja, ik heb hem. Eén keer per jaar worden ze geschoren, dit is het moment. Op het kleedje. Om te voorkomen dat hij wegloopt gaan we nu zijn vier poten, of haar vier poten, dat heb ik nog niet ontdekt, aan elkaar vastmaken, echt samenwerken hier. Hij heeft zich helemaal overgegeven. Dat merk je, hij ligt hier rustig. Er zit zo veel wol aan zo’n alpaca, een complete operatie. Dan moet je hier kijken hoe dik die vacht is, het is bijna alsof je zijn winterjas uitdoet ,wat eigenlijk ook zo is, en nu aan zijn zomervelletje kan beginnen. Een volwassen alpaca is goed na een scheerbeurt voor één tot twee kilo wol. Alpaca's wordt maar één keer per jaar geschoren en dat gebeurt altijd in het voorjaar, ook al vriest het nu nog. De temperaturen zijn best aangenaam. Waardoor die het ook wel redt zonder zijn hele dikke winter vacht. Hij doet gewoon een jasje uit. Ik zit hier bij de opbrengst van een alpaca. Moet je kijken wat een hoop wol. Het is zeker twee kilo bij elkaar en wat ik vooral opmerkelijk vind, ja die buitenkant is vaak een beetje vies omdat ze veel op de grond liggen, maar de binnenkant hier, kijk eens. Ik ben de enige die het nu kan voelen maar het is zacht. Het is warm, het is dons je voelt aan alles dat dit zo'n warme trui gaat opleveren en dat maakt die alpaca zo speciaal. Hij wil niet meer naar zijn vrienden toe, hij wil niet zo gezien worden natuurlijk. Dat is even schrikken. Alpaca geschoren, de wol is overgebleven, dit gaat naar La Paz, naar de fabriek. De wol van meer dan 1200 families die alpaca's houden komt hier in dit magazijn terecht. Hier wordt alles geselecteerd met de hand, op fijnheid en op kleur. De fijnheid is belangrijk want hoe fijner de wol hoe meer die oplevert. De wol van een baby-alpaca is bijvoorbeeld fijner dan die van een volwassene. Ze selecteren hier zestien verschillende natuurlijke kleuren. Een vak dat van generatie op generatie wordt overgegeven en je alleen kunt leren met ervaring. Je kunt hier ongeveer alle kleuren vinden die je nodig hebt, van wit tot zwart. De wol wordt nu gewassen en te drogen gelegd. Lekker fris, maar de structuur is onsamenhangend. Het is nog grof, het is nog dik, als ik het loslaat valt het zo uit elkaar. Hier maak je nog geen fijne trui van. De wol gaat nu door een serie van machines die het uitkamt, platwalst en fijnmaakt zodat alleen de fijnste vezels overblijven. Al die dunne en uitgekamde vezels komen hier eer prachtig samen, als een soort suikerspin van wol. Die dikke suikerspindraad wordt hier dunner en dunner gemaakt, dat doen ze door tegelijkertijd te duwen en trekken. Maar is dit al sterk genoeg voor een trui? Dat proces van draaien en trekken tegelijk herhaalt zich een aantal keer. Zo maak je van een dikke draad een nog dunnere draad. En is de draad klaar? Dan is het een kwestie van een leuk kleurtje uitzoeken voor je trui. Ik hou wel van bordeauxrood. Alle kleuren wol, naar de winkel. En hier kan dan een heerlijke zachte, warme en donzige trui van gemaakt worden. Dankzij die heerlijke zachte, warme en donzige alpaca.

Hoe maak je alpacawol?

De alpaca is niet alleen schattig, maar vooral heel zacht. Bart is op een alpacaboerderij in Bolivia, waar één keer per jaar worden de alpaca’s worden geschoren. De wol wordt schoongemaakt, uitgekamd en tot draden gesponnen. Nog even verven en dan kun je er een mooie, superzachte trui van maken.

Scheren, spinnen en verven

Type 1 diabetes. Dan maakt je alvleesklier, die zit hier, geen insuline meer aan. Insuline heb je nodig, zonder ga je dood, dus best belangrijk. In bijna alles wat je eet zijn de koolhydraten en koolhydraten zet je lichaam om glucose, dat is een soort suiker en dat is de brandstof voor je lichaam. Het is net als benzine voor je auto, zonder benzine kan je niet rijden. En zoals deze sleutel ervoor zorgt dat de tankdop opengaat en de brandstof in de auto kan. Zo zorgt insuline ervoor dat de brandstof glucose in je cellen kan. Je alvleesklier die maakt die insuline. Hij maakt precies genoeg zodat er nooit te veel brandstof in je cellen gaat. Niet te veel, niet te weinig, gewoon precies genoeg. Groen. Kijk. Soms heb je even heel veel energie nodig. Soms gewoon heel weinig. Maar ook weer niet te weinig want dat is niet handig. Dat is gevaarlijk zelfs. Goed, die alvleesklier, die zorgt ervoor dat het altijd helemaal perfect loopt en het gaat ook helemaal vanzelf. Behalve bij mensen met type 1 diabetes. bBj hen werkt het helemaal niet. Zij moeten er dus zelf voor zorgen dat ze altijd genoeg niet te veel brandstof, glucose, in hun cellen hebben. Dat doen ze door zelf insuline te spuiten maar dat is echt een flinke klus want hoe weet je nou wanneer en hoeveel? Door steeds heel goed te kijken naar de hoeveelheid glucose in je bloed en dat doe je met een bloedglucosemeter. Een goede gezonde hoeveelheid glucose in je bloed geeft een waarde tussen de 4 en de 8. Mijn alvleesklier, die werkt, laat ik even een type 1 erbij regelen. Lot. Bij jou kan het dus heel anders zijn. We gaan even meten. Bloed! 5,7 is perfect. En nu jij. 10,5 dat is te hoog en er moet dus nu glucose van je bloed naar je cellen dus insuline. Jij hebt een pomp. Yep. Die geeft de hele dag een klein beetje insuline af aan je bloed. Je lichaam moet de hele dag door iets doen. En nu heb ik dus een beetje extra nodig. Dit is een afstandsbediening. Dus jij speelt nu gewoon een beetje een alvleesklier na. Ja, mijn roze alvleesklier. Oké nog even een testje, hier zitten allemaal koolhydraten in. Wij gaan nu even lekker eten en vervolgens gaat mijn alvleesklier flink aan de slag en die van jou doet helemaal niks. Tijd om te meten: 5,9, prima. 14,2 dat is wel echt het dubbele van mij. Dus je moet nu insuline spuiten. Maar wat nou als je dat niet zou doen? dan voel je je het echt helemaal niet lekker. Dat moet je ook niet maanden volhouden. Nee, dus dat is echt gevaarlijk. Stel nou even helemaal andersom, dat je ver onder de 4 zit, dus dat je veel te weinig glucose in het bloed hebt. Ja, dat is ook niet fijn, dan voel je je rot, ga je trillen, zweten, slecht zien, je hersens doen het niet meer dan geeft je lichaam een soort alarm af. Je moet nu eten en als je dan niet eet dan kan je ook gewoon in coma raken en doodgaan toch? In het ergste geval wel. We hebben het over type 1 diabetes maar je hebt ook type 2. Klinkt een beetje hetzelfde maar is eigenlijk iets heel anders. Bij type 2 doet je alvleesklier namelijk prima maar is er iets aan de hand met je cellen bijvoorbeeld omdat je te dik bent. Als je afvalt dan kan het best wel zijn dat het daarna allemaal weer werkt.

Hoe werkt insuline?

Als je diabetes type 1 hebt maakt je alvleesklier geen insuline aan. En dat is gevaarlijk, want je lichaam heeft insuline nodig om koolhydraten uit je voeding om te zetten in glucose. Deze diabetespatienten moeten dus zelf insuline spuiten. Maar hoe weet je hoeveel insuline je nodig hebt?

Zelf spuiten als je diabetes hebt

Overal in Nederland wordt herdacht en op al die plekken waar het gebeurt vind je bijzondere verhalen. Dat geldt zeker voor deze plek: de Waalsdorpervlakte bij Den Haag. Op deze vlakte zijn meer dan 250 verzetsstrijders door de Duitsers gefusilleerd of doodgeschoten. Voordat ze hier gefusilleerd werden, werden ze gearresteerd en vastgezet in een gevangenis vlakbij, het Oranjehotel, in deze gang. Bij de Dodengang zaten de gevangenen hun lot af te wachten. Door verbouwingen ziet het er hier nu anders uit. Op één cel na, die is nog net zoals toen. 601. Moet je je voorstellen dat je hier zat, helemaal afgesloten van de buitenwereld, van alles en iedereen. Wachten tot je gehaald werd. Wachten tot er op de deur werd geklopt. Op de muur staan ook nog teksten. ‘Mijn schat is Marietje B die ik eeuwig trouw blijf en die ik oprecht liefheb. Wim.’. ‘Eis: dood Straf: dood JK.’ Krijg ik echt de rillingen van. Door deze poort verlieten de verzetsstrijders de gevangenis. Ze werden in wagens geladen en gingen op weg naar de Waalsdorpervlakte. Hun dood tegemoet. Eén van die schokkende verhalen is die van de Oranje Vrijbuiters, een verzetsgroep. Tijdens een van hun acties worden ze één voor één opgepakt nadat ze zijn verraden. En op 29 februari 19 44 uit het Oranjehotel naar de duinen gebracht en gefusilleerd. Achttien mannen waaronder drie broers uit Utrecht, Kees, Leo en Bertus Heij. Rob, jouw vader was Leo één van de drie broers en ik wilde eigenlijk vragen welke van de drie maar dat zie ik eigenlijk al. Dit is mijn vader. Wat gebeurde er precies op die dag? De jongens zijn dus vanuit het Oranjehotel zijn ze in hun wagen geduwd en toen zijn ze met z'n tweeën zijn ze hierheen gebracht. Toen werden ze hier dus neergezet voor het vuurpeloton. En toen werd op een gegeven ogenblik, werd één van mijn ooms, Bart, die werd ertussen uit gehaald en er wordt tegen gezegd: jij wordt niet doodgeschoten. Jij krijgt gratie omdat jij op de dag van diezelfde verjaardag hebt als de fuhrer Hitler. Maar dan moet jij je wel broers doodschieten. En al die anderen. Nou, zei hij, dat doe ik dus niet. Maar hij moest er dus wel bij blijven. Hij heeft dus gezien hoe al die gasten werden doodgeschoten. Hier zijn dus die achttien jongens doodgeschoten en in de kuil gegooid. Ben je trots op je vader? Wel degelijk, wel degelijk ben trots op hem. Ik heb niet alleen aan hem maar aan al die andere mensen die in het verzet hebben gezeten dat we nu in een vrij land wonen. Die twee minuten stilte, iedereen heeft daar zijn eigen persoonlijke beleving bij. Maar het moment waarop alles letterlijk en figuurlijk even stilstaat is wel bijzonder. Het is een klein maar indrukwekkend gebaar naar al die mensen die zijn omgekomen door het verschrikkelijke oorlogsgeweld.

De Waalsdorpervlakte

Op 4 mei herdenken we de mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Ook op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag. En dat is niet zomaar: op deze plek werden meer dan 250 verzetsstrijders doodgeschoten door de Duitsers.

Verzetsstrijders stierven hier voor onze vrijheid

Klas 1/2/3

Ik ben Ahlem en ik ben bijna 12 jaar en ik woon over de grens in België. En dit is mijn broertje Nour. Hij is 6 jaar en speelt graag politieman. Dit is mijn zusje Mariam, ze is heel eigenwijs. Dit is Thomas, dat is m'n vader. Hij komt uit Brabant. Hij werkt in de biologische landbouw. Het is mijn stiefvader, maar ik heb ook nog een biologische vader. Hij woont in Frankrijk en die zie ik niet zo vaak. En dit is mijn moeder Dora. Ze is altijd bezig. Ze komt niet uit Nederland, maar uit Tunesië. Dit is mijn familie. Het is nu 3 uur 's nachts, midden in de nacht, en ik ga Ahlem wakker maken. Het is namelijk ramadan, de vastenmaand voor moslims. Dat betekent dat moslims overdag niks mogen eten en niks mogen drinken. Ik ga vandaag meedoen.
Goeiemorgen! Tijd om te ontbijten. Heb je goed geslapen?
Goeiemorgen. Gaat het goed? Ben je al lang aan 't koken? Ik ben bezig maken met eten maken, ik ga couscous warm maken nu. Dus jij staat gewoon 3 uur 's ochtends te koken. Er moet ook gegeten worden, anders kan ik niet volhouden de hele dag.
Nee.
Hoezo niks eten, dit is echt een tafel gevuld. Hier. Couscous. Warme melk, zelfs soep 's ochtends vroeg. Broodbeleg, dadels, sla. Hartstikke veel eten.
Hoe kan dat?
Voor de zon opkomt mag je wel eten en daarna moet je de hele dag vasten. Als de zon weer onder is gegaan mag je weer eten. En de dag is lang, dus dat duurt nog even voordat je vanavond weer mag eten.
18 uur. 18 uur.
Voor ongeveer anderhalf miljard moslims over de hele wereld, dus ook hier in Nederland, is de ramadan een heel belangrijke periode. Je bent er als moslim bijna een maand heel intensief mee bezig. Waarom is de ramadan nou zo belangrijk voor moslims? Tijdens de ramadan ben je meer bezig met je geloof, alles doe je bewust: wat ik nu ga doen is dat goed of slecht? En je mag ook geen ruzie maken toch? Nee, eigenlijk de hele ramadan door, eigenlijk het hele jaar. Beter geen ruzie. In de ramadan mag je geen ruzie maken, niet roddelen, gewoon geen slechte dingen doen. Het feit dat je een hele dag niks eet... Ik kan me voorstellen dat je dan denkt aan mensen die niet te eten hebben. Wij hebben hier gewoon een tafel vol eten en kasten vol eten. En als wij dan nog kieskeurig gaan doen, van 'dat vind ik vies en wil ik niet eten', dan dan denk ik gewoon van, je eet het gewoon. Er zijn mensen die niks hebben. Kijk je op tegen zo'n maand ramadan of heb je er ook wel zin in? Ik vind het heel leuk, het is echt gezellig. En best wel lekker.
We hebben ons buikje vol gegeten, jullie hebben het ochtendgebed gedaan. Het is 10 over half 5. Wat gaan we nu doen? Ik ga zometeen weer slapen want ik ben heel moe. Normaal lees ik wel eens met mama stukken uit de Koran. Dan leest zij in het Arabisch en ik in de Nederlandse vertaling. De Koran het heilige boek van de islam, toch?
Ik denk dat ik ook nog even op één oor ga. Volgens mij kan ik heel goed slapen. Het is nu half 2, het is het heets op de dag, ik heb echt hartstikke dorst. Hoe is het met jou? Ik heb ook heel veel dorst. Heb je nooit als niemand kijkt, geen één glaasje water. Nee, het liefst zou ik het wel doen maar als je het stiekem doet, dan heb je op het einde van de dag niet zo'n lekker gevoel van: ah, het is gelukt. Nou ben je zelfs je broertje eten aan het geven. Lastiger kan bijna niet, lijkt me. En dan is het nog de cornflakes die ik zelf ook zo lekker vind. Het is dus echt tanden op elkaar. Nou hoeft Nour niet te vasten, want dat als een kind. Is het verder voor iedere moslim verplicht? Ja eigenlijk wel, maar als je ziek of bejaard of zwanger bent. Dan is het ook nog verplicht, maar als je weer beter bent dan moet je het inhalen, en de dag dat je het niet doet, moet je wel geld geven aan de armen. Zodat je toch bezig met je medemens en het geloof. Dus ook al hoef je niet te vasten, je bent er dus toch niet zo snel vanaf. Maar Thomas, hoe zit het nou eigenlijk precies? Want Dora, je vrouw, die is Tunesisch, dus die is van jongs af aan opgegroeid met de islam en dus ook met ramadan. Maar jij bent een oerhollandse jongen. Hoe werkt dat dan?
Ik ben ook moslim geworden.
Maar je bent het geworden waarschijnlijk, omdat je verliefd werd op Dora.
Ik was verliefd op Dora maar ik denk dat ik heel oprecht was om te zeggen: ik geloof dat er één god is, Allah, en dat Mohammed de profeet was.
Daar heb ik het ook bij gelaten. Dat was voor mij wat ik kon zeggen.
Dat voelde ik echt.
Dat koelt lekker af zeker. Jij hebt een islamitische opvoeding. Wat vind je daarvan? Ik vind het leuk want de islam maakt me eigenlijk wel blij, de voor en nadelen... Nu de ramadan begint, mogen we geen tv kijken en lezen we meer Koran en dat was ik nog niet gewend, maar m'n ouders doen het op de kindvriendelijke manier. Wat bedoel je met een kindvriendelijke manier? Ze doen het stapje voor stapje op een leuke manier, dat de kinderen het ook leuk gaan vinden. Het is niet zo van: als je dat niet doet dan krijg je een pak slaag. En je hoofddoek? Dat is ook stapje voor stapje. Als ik wat ouder ben, moet ik zelf de keus gaan maken: ga ik er 1 dragen of niet, en nu zijn ze me gewoon uitlenen over het wel doen of niet, en ik wil het voorbeeld van mijn moeder volgen. Dus je wil het gewoon doen omdat je een goeie moslim wil zijn.
Of zo. Het kan gewoon allemaal niet. Ja, want nu je gaat zwemmen, ben je ook helemaal ingepakt. Je benen zijn bedekt, je hoofd zelfs, maar bijvoorbeeld je vriendinnetje Yasmina, die is ook moslima, maar die heeft gewoon een t-shirtje aan. Maar het ligt ook aan de ouders. Die kiezen wat hun kinderen gaan dragen. Maar als je daarmee akkoord gaat, dan ga je dat dragen en mijn ouders hebben mij gevraagd of ik een boerkini wou dagen. Dit is een boerkini. Ik mag van mijn ouders ook niet meer bloot en ik wil het zelf ook niet, daar voel ik me ook lang niet zo prettig bij als iedereen me aankijkt als ik bijna helemaal bloot ben. Maar mensen kijken je nu ook aan dat je zo'n boerkini aan hebt. Dat ook, maar ze zien geen deel van mijn lichaam. En dat hoeven ze ook niet te zien. Hartstikke warm, gauw weer zwemmen! Wil je even proeven? Goed blazen. Opa moet even proeven, want Dora mag natuurlijk nog steeds niet eten, dus ook het eten niet proeven. Goed blazen, anders brand je je. Heerlijk. Voor wie ben je aan het koken? Voor 9 personen, voor ons en we hebben bezoek vanavond, mijn schoonouders en een vriendin van mijn dochter. Is dat altijd met de ramadan, dat er zoveel mensen komen eten? Dat is ook de bedoeling van de ramadan, dat je ook aan de ander denkt. Het is nu kwart voor 10 en de zon is net onder. Het vasten wordt nu verbroken. Eerst even een slok water. Hoe smaakt het? Eindelijk mogen we weer eten. Dus je hebt gewoon iedere avond na een dag vasten deze heerlijke sensatie van weer kunnen eten. En nadat het vasten verbroken is met een paar dadels en melk of water, wordt er eerst gebeden. En daarna mogen we echt gaan eten.
Wel fijn, buiten gezamenlijk bidden. Eet smakelijk.

Wat doen moslims tijdens de ramadan?

De ramadan is de islamitische vastenmaand. Tijdens deze periode eten moslims niet overdag. Ook zijn ze meer met het geloof bezig, ze lezen bijvoorbeeld meer uit de Koran. Nienke vast een dag mee met Ahlem.

Niet eten of drinken als de zon schijnt

Daar gaat 'ie. De laatste Canadese steen. Pats, weg is 'ie.
Curling wordt gespeeld op een baan van 42 en een halve meter lang. Dan hebben we hier 3 banen naast elkaar, maar één baan is 4,3 meter breed, met aan de uiteinden gekleurde cirkels. Dit noem je het huis. Die cirkels hebben een kleur zodat je in 1 oogopslag direct kan zien hoe jouw steen ligt ten opzichte van die van de tegenstander. Ja toch, Jaap?
Ja, je kan nu duidelijk zien dat die blauwe beter ligt dan de gele.
Curling wordt gespeeld met 2 teams met ieder 4 spelers. Nou heb ik alvast 1 team hier: het Nederlandse juniorenteam. Ze hebben ieder 8 stenen. Gelukkig mogen we die stenen over de baan laten schuiven en hoeven ze niet te tillen, want ze zijn namelijk gemaakt van graniet en wegen zo'n 20 kilo. Er worden 8 rondes gespeeld, dat betekent dat er in totaal 64 keer een steen wordt gespeeld. Ze denken dat curling in Nederland is ontstaan, maar dat het in Schotland is ontwikkeld tot de sport. Van daaruit is het gegaan naar Canada, waar het hartstikke populair is, net als trouwens in Noorwegen, Zweden en Zwitserland. We doen nu even net alsof we 2 teams hebben. Per ronde gooit elke speler 2 stenen over het ijs en die moet hij voor die rode lijn losgelaten hebben. Dat gebeurt om en om, dus eerst 1 speler van het ene team en dan 1 speler van het andere team. Nou is het de bedoeling dat die steen zo dicht mogelijk in het midden, in het centrum van dat huis komt, en het mooi zou zijn als alle stenen van 1 team zo dicht mogelijk in het centrum komen. Maar dat is nog niet zo makkelijk. Hoe zorg je ervoor dat jij die steen precies krijg waar t jij 'm hebben wil.
Als je die steen rechtdoor gooit, dan kan hij alle kanten op. Je weet niet waar hij heen gaat, dus we geven zelf altijd die steen een draaiing mee.
Oh vandaar de naam curling, een draaiing. Stel dat ik nou naar rechts wil.
Dan draai je de steen met de klok mee en dan gaat hij naar rechts toe afbuigen.
Als je dan naar links wil, dan draai je waarschijnlijk tegen de klok in.
Tegen de klok in en dan gaat 'ie naar links toe afbuigen.
Jij gaat zometeen gooien, waar wil jij je steen hebben?
De situatie is nu ongeveer zo en ik wil mijn steen in het midden hebben, dus dan ga ik linksom en dat hij dan naar rechts afbuigt.
Dat zou te gek zijn.
Ja.
Kom maar. Oh dat is wel heel dichtbij, wie heeft er gewonnen?
Nou zoals je ziet is geel de beste, hij ligt het dichtste bij het midden, dus geel heeft gewonnen want er kan als er maar 1 team zijn dat punten pakt.
En hoeveel punten heeft geel dan, 3? Want ik zie hier 3 gele stenen liggen.
Geel is je beste, maar deze blauwe ligt beter dan die 2 gele. Dus die 2 gele tellen niet mee en het is maar 1 punt voor geel.
Stel nou dat deze gele hier had gelegen.
Als deze 2 gele allebei beter liggen dan die blauwe, dan is het dus 2 punten voor geel.
Da's mooi.
Nu gaan we de nieuwe ronde beginnen. En dan moet geel beginnen want die heeft gewonnen. Dat is goed toch? Eigenlijk niet. Want blauw heeft dan de hammer, oftewel de laatste steen, en dat is belangrijk want dan kunnen ze als laatste nog iets aan de situatie veranderen.
Je moet me even helpen.
Nou kijk, stel dat dit de situatie is, rood heeft 4 punten in het huis liggen maar blauw heeft nog de laatste steen en als die hem dan precies in het midden weten te krijgen, dan tellen al die rooie niet mee en is het 1 punt voor blauw.
Oh vandaar de hamer, dat ze even de andere knock out kunnen slaan. Da's balen. Moet je kijken. Dat noem je pebble. Voor de wedstrijd wordt de baan namelijk op een speciale manier behandeld. Er wordt als het ware water overheen gesprenkeld, waardoor het water heel snel opvriest, waardoor een oneffen oppervlak ontstaat. Er komen bobbeltjes. Dat zorgt ervoor dat de steen heel weinig contactpunten heeft met het ijs, waardoor de steen heel hard glijdt. Kom ik automatisch bij de bezem uit. Door heel hard te vegen, maak ik de bovenlaag van dat ijs warm, ontstaat er een heel dun laagje water bovenop de bobbeltjes, glijdt de steen nog harder. Proefje. Twee planken. Daar doe ik dat water overheen. En dat water werkt als glijmiddel. Let op, twee stenen. En dit is dus wat er gebeurt als je gaat vegen. Een goed veegteam krijgt zo'n steen zeker 2 tot 3 meter verder. Bij curling moet je heel goed nadenken. Het is een soort schaken op het ijs. Elk team heeft de aanvoerder, de skip. En de skip geeft aan zijn teamleden aan waar die steen terecht moet komen.
Maar wat doe jij nou, zo ga je 'm toch helpen?
Een steen van de tegenstander mag jij na deze middelste lijn vegen.
Verder van het centrum af.
Wat ga je nu doen? Ik ga proberen dit paadje hier af te dekken door een steen hier neer te leggen, zodat hij niet meer op de stip kan komen.
Dus dat doe je zo met die bezem. Wat doe je met je hand?
Als ik nu mijn bezem zo neerzet dan zou ik de draaiing van der steen bepalen.
Goed! Top.
Ik denk dat hij sowieso die steen eruit gaat halen zodat hij weer naar het stipje kan komen.
Elkaar een beetje dwars zitten. Zullen we gaan tellen.
Deze gele ligt beter dan die blauwe en die en die en die en die. Dus vijf. Vijf punten verschil.
Typisch geval van afgedroogd, ook wel ingemaakt. Zo, dan ga ik het ook eens proberen. 2 zooltjes. Eén gladde om te glijden. En eentje om mee af te remmen.
Of te blijven staan.
En een bezem. Fantastische stenen, maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om de tactiek.

Wat is curling?

Curling speel je op het ijs. Je schuift de stenen met een draai zo dicht mogelijk bij de middelste stip, het huis. Met de bezem laat je ze nog sneller gaan.

Stenen schuiven over het ijs

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos