Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Vandaag bij Digitaal...firewall. Het internet is een netwerk van computers die over de hele wereld met elkaar verbonden zijn. Als jij bent aangesloten op het internet, dan kun je dus met al die andere computers in de hele wereld contact maken. Daardoor kun je heel makkelijk informatie met elkaar delen. Als je een mailtje stuurt dan gaat dat over het internet. Even kijken. Lieve Janouk, dat ga ik graag straks even verder lezen. Als je een foto stuurt, dan gaat dat over het internet. Ah, een foto van m'n konijnen. En als jij een document hebt geschreven of gemaakt en je wilt dat naar iemand versturen, dan gaat dat over het internet. Of als je online iets opzoekt, dan gaat het ook over het internet. En omdat alles met elkaar is verbonden, kan het wel eens zijn dat er dingen naar jouw computer gestuurd worden die je helemaal niet wil. En dus moet je je computer goed beschermen. Ziedaar de firewall. Dit is een firewall, in het Engels een vuurmuur. Een muur om vuur tegen te houden en het is heel belangrijk dat je computer zo'n firewall heeft om schadelijke en gevaarlijke websites en hackers tegen te houden. De firewall staat tussen je computer en het internet in en al die pakketjes met informatie die naar je computer gestuurd worden, die moeten eerst langs de firewall. En dat is maar goed ook, want soms zit er stiekem informatie in zo'n pakketje verstopt die jij niet kunt zien, maar de firewall wel. Er kan iets in een pakketje meegestuurd worden, wat er bijvoorbeeld voor zorgt dat de camera van je computer aan- en uitgaat zonder dat je het zelf doorhebt. Of er zit iets in waardoor jouw computer op slot gaat. Of misschien wel iets waardoor je bestanden kapotgemaakt worden of er wordt iets meegestuurd in een pakketje die jouw wachtwoorden stiekem doorstuurt. Dus als de firewall dan iets verdachts pakketje ziet zitten, dan wordt het gewoon niet toegelaten op je computer. 
Vertrouw op je firewall. Zo blijft je je computer schoon en kan je veilig internetten.

Wat is een firewall?

Programmalogo's

Via internet kan je computer gehackt worden, of besmet worden met een virus. Om je computer daartegen beschermen kun je een firewall installeren. Janouk legt uit hoe zo’n firewall werkt.

Een muur die je computer beschermt tegen ongewenste indringers

Hallo Klokhuis. Ik heb een vraag. Mijn vraag is waarom flamingo's altijd op één been staan in plaats van twee?
Als dit een mop zou zijn, dan zou het antwoord natuurlijk zijn: omdat ze anders omvallen. Beetje flauw, maar even serieus. Als ze op hun gemak zijn en chill, relaxed, dan staan ze vaak urenlang op één poot. Zonder ook maar een vin, of nou ja, in hun geval een vleugel te verroeren. 
Etenstijd, jongens. Maarten, jij bent hier in de Rotterdamse diergaarde de verzorger van de flamingo's. Waarom staan ze vaak op één poot? Eén van de redenen is om warm te blijven, als ze een poot optrekken en die stoppen ze onder hun veren. Dan koelt ie natuurlijk niet af. Een andere redenen is dat als ze op één poot staan, dan staan ze eigenlijk perfect in evenwicht en hebben ze minder spierkracht nodig, wat hen dus minder energie kost. Vaak staan flamingo's ook in het water om te eten, en dan eten ze kleine waterdiertjes en algen. Daar danken ze ook hun kleur aan. Want de kleurstoffen uit dat voedsel. Dat nemen ze op in hun veren. Daar worden ze zo mooi roze van. Water is vaak koeler dan de omgeving. Die poten koelen dan best wel snel af. En als ze dus op één poot staan, dan scheelt dat de helft. Ik snap het wel, als ik het koud heb natuurlijk ook even zo. Dat scheelt ook een hoop, scheelt een hoop. En ze staan echt urenlang op één been. Maar hoe doen ze dat? Hoe houden ze dat vol? 
Nou ja, als deze flamingo op één been zou staan en dan gebeurt er eigenlijk hier iets midden in dat been. Ik heb hier een tentstok bij me en daar gebeurt eigenlijk hetzelfde als in deze poot. Onderbeen en een bovenbeen met in het midden een gewricht. En daartussenin zit een elastiekje. In het been zit natuurlijk geen elastiek, maar dat zijn de pezen. En als dat in elkaar klikt kan het eigenlijk geen kant meer op. Dus die knie, die slaat eigenlijk op slot. Die slaat op slot. Maar ik hoor je nu knie zeggen ja, maar eigenlijk is dit de enkel. Hij zit hier zo hoog. Jazeker. En de knie, die zit eigenlijk hier verstopt onder de veren. Wat zit dan ook nog vaak doen is dat ze hun kop helemaal naar achter doen. En ze stoppen dan hun kop lekker hier onder de vleugel. Ja, dat zie ik ze nu ook allemaal doen trouwens. Ja, er staan er daar er een hele hoop zo te slapen. En zo kunnen ze uren blijven staan. Oke duidelijk, flamingo's die staan op één been om warm te blijven en om energie te besparen. Op de plaats rust. Oh ja, beter gewoon op beide benen. Laat dat op één been staan maar aan de flamingo's over. Wat zijn ze mooi he.

Waarom staan flamingo’s vaak op één been?

De poten van de flamingo zijn eigenlijk een soort tentstokken. Als de flamingo één poot optrekt, blijft ie perfect in evenwicht. Zo bespaart hij energie en blijft die ene poot lekker warm.

Om warm te blijven en energie te besparen

Marjolein, jij hebt jaren gestudeerd op menselijke cellen en het afweersysteem. Maar een afweersysteem voorbereiden op een virusaanval, ja, hoe werkt dat?
Dat zal ik zo eenvoudig mogelijk proberen uit te leggen. Oké. Hier heb ik een aantal virussen liggen. Dit is een onschuldig buikgriepvirus. Of een onschuldig verkoudheidsvirus. Maar er zit ook een hele vervelende bij. Het coronavirus. Dit zijn onze lichaamscellen. Daar zijn we helemaal uit opgebouwd. Dus onze huid, onze botten, ons bloed, onze ingewanden. Alles bestaat uit cellen en daar zijn er zo'n 30.000 miljard van. Wow! Nou, wat wil zo'n virus nou? Zo'n virus kan alleen maar voortbestaan in een cel. Dus het virus heeft maar één opdracht: ga zo'n cel binnen en vermenigvuldig je. Dus die cel wordt als het ware een virusfabriekje die virusdeeltjes gaat maken die dan ook weer in andere cellen komen en op die manier raast zo'n virus door je lichaam heen en word je ziek. Nou is zo'n cel niet helemaal dom, want die laat namelijk aan de buitenkant zien met welk virus ‘ie geïnfecteerd is. Oké. Gelukkig maar, want daarmee kan ons afweersysteem dat herkennen. Als je nou het virus al een keer eerder hebt gehad, zoals bijvoorbeeld bij een verkoudheidsvirus, dan staat er dus een heel leger klaar van afweercellen die dat kunnen herkennen en onschadelijk maken. Maar wat nou als het virus nieuw is? Zoals dit coronavirus. Dan kan het nog steeds in onze cellen gaan zitten, die cel laat nog steeds weten dat-ie daarmee geïnfecteerd is. In dit geval met een groen vlaggetje. Maar er zijn maar heel weinig afweercellen die dat herkennen. Dus het leger is gewoon te klein om dat virus snel uit de weg te ruimen. Oké, maar hoe kun je er dan voor zorgen dat het leger groot genoeg is voordat het virus de kans krijgt. Dat kun je doen door een nepvirus te maken, een vaccin. Dat lijkt heel erg op het coronavirus, maar je wordt er niet ziek van. En dat gebeurt nu in heel veel laboratoria. Oké, nou, tot nu toe snap ik het. Ik zou zeggen, op naar het laboratorium.

Hier bij het Amsterdam UMC wordt onderzocht hoe ons afweersysteem nou precies werkt. En het leuke is, Marjolein werkt hier ook. Hee, Marjolein. Hallootjes. Mooi laboratorium. Dank je wel. Kijk, ik heb m'n legertjes afweercellen weer bij me. Nu is de hamvraag, hoe zorgen we ervoor dat dat groene legertje hier groot genoeg is? Dat kan ik uitleggen. Dit is de genetische code van het coronavirus. Dat is helemaal in kaart gebracht, dus we weten precies de eigenschappen. Hoe groot het is, dat het rond is. Hoe het de cel binnenkomt, hoe het zich vermeerdert in de cel. Maar ook dat het hele speciale uitsteeksels heeft, de corona-spikes. En als jij zegt spikes, dan bedoel je deze groene stekeltjes. Ja, die uitsteeksels. Nu kan je van die code alleen de code van die spikes losknippen en die kun je namaken. Maar dan moet je nog wel die code op de een of andere manier in onze cel krijgen om het afweersysteem te activeren. Dat kan op verschillende manieren. Eén van de manieren is dat je een soort taxi neemt. Je neemt een verkoudheidsvirus dat helemaal onschuldig is gemaakt. En daar stop je dan die code van die spikes in. Het verkoudheidsvirus kruipt de cellen in. Maar deze cel krijgt nu het vlaggetje van het coronavirus. Zonder dat je er ziek van wordt. Maar dat leger is nu nog steeds te klein. Ja, dat klopt. Maar nu gaat je lichaam heel snel allemaal hulptroepen aanmaken om in de aanval te gaan. En als dan het echte coronavirus komt, dan staat het hele leger klaar om in de aanval te gaan en dan heeft het vaccin het lichaam voorbereid op het virus. 

Het kan soms jaren duren voordat zo'n vaccin is ontwikkeld. Het is een enorme zoektocht naar zo'n virus precies werkt. En bij corona is dat eigenlijk best wel snel gegaan, want er zijn namelijk al een paar vaccins goedgekeurd. Maar nu moet iedereen die het wil hebben nog wel even worden gevaccineerd.

Hoe werkt een vaccin?

Je afweersysteem herkent de meeste virussen die binnenkomen wel en kan ze snel opruimen. Er staat al een leger van afweercellen klaar. Bij een nieuw virus is dit nog niet zo. Door middel van een vaccin kan je je immuunsysteem alvast trainen op het herkennen en opruimen van zo’n virus. Dit kan bijvoorbeeld door een nepvirus waar je niet ziek van wordt te maken in een laboratorium.

Training voor je afweersysteem

Is een vaccin gebouwd, getest en goedgekeurd, dan is het zaak om snel mogelijk zoveel mogelijk mensen te vaccineren. Want hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe minder mensen er ziek worden. Het virus heeft dan minder de kans zich verder te verspreiden. De meeste vaccinaties worden in iedere gemeente georganiseerd door de gemeentelijke gezondheidsdienst. Oftewel, de GGD. 
Hee, Linda. Hee. Jij bent teamleider vaccinaties bij de GGD. Ja. Maar dat vaccineren is niet nieuw voor jullie, toch? Dat vaccineren is niet nieuw voor ons. Wij vaccineren heel veel kinderen. Voordat ze 13 zijn geworden, hebben ze al heel veel vaccinaties gekregen. Dat kun je denken aan de bof, de mazelen, rodehond. Hersenvliesontsteking. Dus tegen verschillende soorten virussen en bacteriën. Maar is corona dan anders? Bij corona is het wel iets anders, omdat het een nieuw virus is en er moeten nu hele grote groepen mensen in één keer gevaccineerd worden. En dat maakt het wel een uitdaging, ja. Maar hoe werkt dat vaccineren dan precies? We krijgen hier vroeg in de ochtend een bus die aankomt. En daarin zitten de flesjes waarmee we de prikken gaan vullen. Die gaan gelijk naar een bewaakte koelkast. Met een bewaker ervoor. En voordat we de prikken gaan maken, worden de flesjes iets van tevoren uit de koelkast gehaald. En dan gaat de menger, noemen we dat, die haalt, zeg maar, de prikken uit de flesjes. En zo maken we voor elke klant een vaccin klaar. Dan, als iemand een vaccinatie kan krijgen, kan iemand geregistreerd en dan krijgt-ie daarna de prik. En dan kan iemand daarna even 15 minuten gaan zitten. Om te kijken of alles goed gaat en om te kijken of iemand niet een allergische reactie krijgt. En dat gebeurt allemaal hier? Dat gebeurt allemaal op deze locatie. Wauw!

Ja, nu ik hier toch ben... Linda, zou ik misschien even ergens tussendoor kunnen glippen, zodat ik ook een vaccin kan krijgen? Is er niet een restje over? Ik snap dat het echt heel erg verleidelijk is, maar helaas kunnen we dat niet doen. De ouderen gaan voor, helaas. Het was te proberen.

Hoe gaat vaccineren?

Normaal krijgen baby’s en kinderen door de jaren heen een aantal vaccinaties. Als er heel veel volwassenen tegelijkertijd gevaccineerd moeten worden, wordt dat iets groter aangepakt. In een grote hal kunnen mensen de prik komen halen. De vloeistof voor het vaccin wordt aangeleverd in flesjes. Hiermee worden de prikken gevuld.

Veel prikken voor veel mensen

Hallo, ik ben Sebastiaan en ik maak van dit soort directklaarfoto's. En nu is mijn vraag: hoe komt het dat die foto's direct na het maken klaar zijn? 
Ja, dat is mooi he? Deze camera's maken direct na het klikken een foto en zo'n kant-en-klaarcamera lijkt misschien heel eenvoudig. Kijk, je maakt een foto. Zo. Kijk nou een fotootje van de cameraploeg. En hoe dat nou allemaal precies werkt, dat weten ze hier waar de kant-en-klaarfotofabriek in Enschede. Kom, we gaan naar binnen. 
Als je met een directklaarfotocamera een foto maakt, dan komt er licht op de foto. En wat er dus hier in dat cameraatje gebeurt is eigenlijk best wel simpel. Kijk, zodra je op dit knopje drukt, dan komt er licht via de lens de camera in. En hierachter zit een spiegeltje, dus dat licht wordt via dat spiegeltje naar beneden weerkaatst. En dan komt dat licht op de eerste foto van je pakketje terecht. Dit is het grote geheim. Als je een foto neemt, dan vindt er in die foto een chemische reactie plaats. Een soort kleurenexplosie. Lars, jij werkt in de fabriek in het laboratorium. Hoe zit dat nou precies met de kleurexplosie in die foto? Nou, dat kan ik je uitleggen. Dit is een cassette met een foto daarin. En een foto bestaat eigenlijk uit twee lagen: een positief materiaal en een negatief materiaal. In het negatief zijn lichtgevoelige lagen. Die slaan de foto eigenlijk op en de kleurstoffen in het negatief, die komen eruit en die komen in de positief terecht. Dus dit wordt uiteindelijk je foto. Dit wordt uiteindelijk je foto. Check. Hier zie je eigenlijk alle kleuren: geel, paars, rood, blauw, groen. En dat levert deze foto's op. Geel. Roodpaars, groenblauw. En al die drie lagen samen vormen deze foto. Dus deze drie kleuren kunnen eigenlijk alle kleuren maken voor de uiteindelijke foto? Ja. Deze kleuren ontstaan niet zomaar, maar daar heb je ontwikkelaar nodig. Die zit achter de foto? En dan kan ik je even laten zien met de hand. Huh, die druk je er gewoon zo uit? Ja. De ontwikkelpasta wordt hier in de fabriek gemaakt. En hier, kijk, hier wordt die ontwikkelpasta in die envelopjes gespoten. En vervolgens wordt dat dan hier helemaal op maat afgesneden en kunnen ze op de frames gemaakt worden. Foto's digitaal maken en meteen terugkijken is heel leuk en snel en makkelijk. Maar er gaat toch niets boven gewoon een foto in je handen.

Hoe werkt een directklaarcamera?

Een directklaarcamera zoals een Polaroid drukt foto’s gelijk af. Superleuk, maar hoe kan dat? Janouk ontdekt dat er in de foto een chemische reactie plaatsvindt die ervoor zorgt dat het beeld terecht komt op de foto.

Afdrukken, wachten en klaar is je foto

Hallo, ik ben Luca. En mijn vraag is: waarom krijg je soms hoofdpijn als je een ijsje eet? Zit je net lekker een ijsje te eten, en dan krijg je ineens knallende koppijn. Hoe kan dat nou weer? Dat ga ik vragen aan een hoofdpijnexpert. Ik heb hier even een model meegenomen waar je de schedel goed op kunt zien. Je ziet hier onder andere de mondholte. En daarin zit de tong. Dat is een heel gevoelig gebied. Daar zitten heel veel bloedvaten en heel veel zenuwen. En de bovenkant van de mondholte, ook wel het gehemelte genoemd, dat kan, als je er iets heel kouds tegenaan krijgt, ineens een signaal geven via die zenuwen. Het signaal komt dus uiteindelijk in je hersenen terecht. De bloedvaten rondom de hersenen kunnen door dat koude signaal gaan verkrampen. Maar goed, om de relatie tussen de zenuwen en de hersenen wat beter te laten zien, zou je bijvoorbeeld een scan kunnen laten maken. Van mijn hoofd? Als je dat zou willen. Ja. Dit is de scan, is ie gelukt? Ja, zeker, het ziet er goed uit. Hier zie je nu de grote hersenen. Hier zijn de kleine hersenen. Dit is het ruggenmerg en de hersenstam. Als het ijs hier aan de binnenkant in je mond komt, dan raakt het onder andere de tong en het gehemelte. En als dat gebeurt, dan raken de zenuwen daardoor geprikkeld. En die geven een signaal door naar het zenuwstelsel. En daar ontstaat een soort van reactie waardoor er een reactie naar de hersenen komt waardoor de bloedvaten, zo denken we althans kunnen vernauwen, en we denken dat daardoor die hoofdpijn ontstaat. Stel je voor, dit ballonnetje is een bloedvat. En dan moet je je even inbeelden dat dit ballonnetje dat bloedvat hier aan de voorkant van je hersenen zit. En op het moment dat jij dus een ijsje eet, dan wordt er dus zo'n signaaltje van die kou wordt via je hersenstam naar onder andere de voorkant van je hersenen gestuurd. Een moment dat het kousignaaltje dan aankomt bij die bloedvaten hier, dan doen je bloedvaten dit. Die verkrampen, die worden dus kleiner. En waarschijnlijk voel je daardoor dus die hoofdpijn of die brain freeze. Maar dat duurt gelukkig niet lang, want heel snel daarna dan...gaan die bloedvaten gewoon weer terug naar de normale stand en is je hoofdpijn ook weer voorbij. Richard, is het nou niet gevaarlijk dat tijdelijke verkrampen van de bloedvaten in de hersenen? Nee, gelukkig denken we dat dat niet gevaarlijk is. Het is natuurlijk wel heel vervelend als je last hebt van dit soort hoofdpijn. Als je net lekker ijsje zit te eten. Je wordt overvallen door een hele vervelende hoofdpijn. Ja ja, dat bederft de lol van het ijsje natuurlijk. Richard, bedankt voor je uitleg. Dan weten wij in ieder geval alles over die brain freeze.

Waarom krijg je soms hoofdpijn als je een ijsje eet?

Als er iets heel kouds tegen je gehemelte komt, zoals een ijsje, kunnen de bloedvaten rondom je hersenen verkrampen. Gevolg: knallende koppijn en een zogenaamde brainfreeze.

Help, een brainfreeze!

Huh? Identiteit? Wat is dat? Stel, je hebt helemaal in je eentje taart gebakken. Dat post je op social media want taart past perfect bij je identiteit. Je identiteit is je persoonlijkheid. Alles wat je maakt, tot wie je echt bent. Je identiteit wordt bepaald door je opvoeding, door normen en waarden, door het land waar je opgroeit, door je vrienden. Bijna alles wat je meemaakt vormt je identiteit en die bestaat uit allemaal verschillende stukjes. Je zou kunnen zeggen dat je identiteit het verhaal is wat je over jezelf vertelt en ook dat bestaat uit verschillende stukjes. Op social media laten we dat graag zien. Maar is die identiteit dan wie je echt bent? Diep vanbinnen? Je identiteit wordt ook bepaald door hoe anderen ons zien. Wat je aan andere laat zien is vaak datgene waarvan je denkt dat anderen het willen zien of horen. Als jij supertrots bent op je postzegelverzameling en je zegt hem online. Maar bijna niemand liket hem en een foto van je puppy, die gaat als een malle, dan zou je de volgende keer eerder puppyfoto's dan postzegelfoto's posten. Dat deel van je identiteit maakt je groter en belangrijker. De buitenwereld beïnvloedt dus je identiteit, terwijl je diep vanbinnen heel anders bent. Maar ja, durf dat maar eens toe te geven.

Wat betekent identiteit?

Je identiteit bestaat uit allerlei stukjes: je opvoeding en je vrienden bijvoorbeeld. Maar hoe je jezelf laat zien op social media, kan heel anders zijn dan wie je vanbinnen bent. Je identiteit wordt dus ook bepaald door hoe anderen je zien.

Alles wat je meemaakt vormt je persoonlijkheid

Op een boerderij, meer dan 300 jaar geleden, werd het allereerste vaccin ontdekt. Niet hier op deze boerderij, natuurlijk. Sterker nog, deze boerderij heeft er niets mee te maken, want het gebeurde in Engeland in 1796. Maar ik kan hier wel laten zien hoe dat gebeurde.
In de 18e eeuw waarde er al een lange tijd een enge ziekte rond. De pokken. Dat heette zo omdat je er vreselijke bulten van kreeg. Pokken dus. Heel veel mensen gingen daar gewoon aan dood. Naar schatting zijn er zo'n 300 miljoen mensen aan overleden. Dat is echt een serieus aantal. Arme pokkenlijers. Maar wat is nou het opvallende, dat speelde zich allemaal af buiten de boerderij. Binnen in de boerderij was er niks aan de hand.
Een lieftallig melkmeisje... ik, natuurlijk, had op haar hand wel een hele enge pok gekregen, maar ze werd er helemaal niet ziek van. Nou, wat was er nou aan de hand? De koeien hadden ook pokken, maar dan van een koeienpokkenvirus. En die gingen er niet dood aan. Een slimme arts, Edward Jenner, bedacht toen: oké, wat nou als ik wat vocht van die koeienpok van dat melkmeisje gebruik om er een testje mee te doen. Wat deed-ie, hij smeerde het koeienpokkenvirus op een lief, klein onschuldig jongetje, genaamd James. Hij was het zoontje van de tuinman van Edward Jenner. En wat gebeurde er, James kreeg wel een koeienpok maar hij werd er niet echt ziek van. Daarna, en daar wordt het verhaal een beetje schimmig, bracht Edward Jenner James op de een of andere manier in contact met het dodelijke mensenpokkenvirus. En je raadt het al, James werd er niet meer ziek van. 
Wat was er nou gebeurd? Nou, het onschuldige koeienpokkenvirus had het afweersysteem van James al aangezet tegen alle pokken. Toen vervolgens het mensenpokkenvirus op bezoek kwam wat erg op het koeienpokkenvirus lijkt, kon het afweersysteem van James meteen in de aanval zodat dat virus geen kans meer kreeg. Dat was natuurlijk een supergrote ontdekking waar we nog steeds ons voordeel mee doen. Maar je vraagt je natuurlijk wel af wat er was gebeurd met die kleine James als het experiment niet was geslaagd.

Hoe ontstond het eerste vaccin?

In de 18e eeuw gingen mensen dood aan een vervelend virus, de pokken. Het opvallende was dat mensen op boerderijen er nauwelijks last van hadden. De arts Edward Jenner bedacht toen dat ze al gewend waren aan het koeienpokkenvirus, dat erop leek maar niet dodelijk was voor mensen. Hij bedacht een experiment: hij nam wat vocht van een koeienpok en smeerde het op het zoontje van zijn tuinman.

Een experiment met de pokken van slimme arts Edward Jenner

Whoe! Je hebt vast wel eens een film met spectaculaire stunts gezien. Maar die stunts worden niet door de acteurs zelf gedaan. Daar zijn professionele, goed getrainde stuntmannen voor nodig. Zo! Die zag ik effe niet aankomen. En dat klopt ook, want voor deze stunt bijvoorbeeld hoefde ik alleen maar op de grond te duiken. Whaa! Dus de rest van de stunt, die overvliegende motor, is eerder opgenomen, los. En daarna erbij gemonteerd.
Hier bij het Stuntteam De Beukelaar weten ze alles van film- en reclamestunts. Geen stunt is te gek, alles kan. Ze zijn het grootste stuntteam van Nederland en de Benelux. 

Dit ziet er goed uit, maar wat zijn jullie hier aan het oefenen? We zijn een gevecht aan het repeteren waarbij iemand tegen de muur wordt gegooid. Dat doen we met kabels. Dat zijn we nu aan het trainen. Top. Want jij springt hier naar beneden, en wat doe je dan precies? Ik spring naar beneden en ik trek zo hard mogelijk aan het touw, waardoor Philip tegen de mat vliegt en 't lijkt alsof hij gegooid wordt. Dat werkt, hij wordt echt gelanceerd. Philip, doet dat geen pijn? We hebben hier binnen de matten, dat is al wat veiliger. En als je op de set staat, werk je met 'padding' om het op te vangen. Bescherming dus? Ja. Want dit is wat je best wel vaak ziet in filmscènes. Mensen die tegen muren aan vliegen of hard op de grond vallen. Het lijkt mij vet om een keer te proberen. Je wilt dit gaan doen? Heel graag. 
Top, nu zijn we er klaar voor. Ja toch? Yes. Hoop ik. Brian maakt jou vast aan de kabel. Dan de impact op de mat, het is gewoon een gymmat. Dus voel even, dan weet je wat je kan verwachten. Ja, die ken ik wel. Ja? Het is niet boterzacht, maar da's the job, dat is waar we het voor doen. Eén keer voor het gevoel en daarna gaan we 'm echt doen. Klaar voor, Pascal? Zeker. Goed zo. Drie, twee, een. Ja, dat gaat snel. Dat is niet slecht. We gaan 'm nu echt doen. Drie, twee, een, actie. Whaa! Wow! Dat is wel lekker, ik wil nog een keer. Haha! Heerlijk! Drie, twee, een, actie. Oh! Oké dan! 

Dat ziet er geweldig uit. Maar hoe werkt dit? Dit is een hogedruksysteem op lucht. De cilinders trekken we zo hard in dat je een versnelling krijgt in de touwen, waardoor de stuntvrouw met een enorme sprong op de vide kan komen. En dit hebben jullie zelf bedacht? We bedenken, we bouwen en we testen het zelf. Supervet. Want dit is wel een stapje ingewikkelder dan net. Wat is dat gele ding bijvoorbeeld? Deze is gewicht. Dat zorgt ervoor dat alle lijnen binnen het systeem op spanning blijven. Het loopt helemaal door zo? Ja. En ze hadden zwaarden, viel me op. Dat klopt. Stuntmensen moeten soms ook een rol spelen. En dan testen we dat met alles erop en eraan. Dus ook een stukje acteren? Zeker acteren. Ik durf het bijna niet te vragen, maar eh... Een keer voor het gevoel. Drie, twee, een, go! Whoe! Dat voelde lekker. Thanks, heerlijk. Klaar, Pascal? Yes, voor het echie. Drie, twee, een, go!

In deze scene van Brimstone wordt die meneer door deze mevrouw om te beginnen in de fik gestoken, volledig in de hens. Daarna wordt hij ook nog eens neergeschoten. En alsof het nog niet erg genoeg is vliegt hij ook door een ruit heen. En die stuntman in die scène, dat ben jij. Dat klopt. Hoelang duurt het wel niet om zo'n scène voor te bereiden? Enorm lang. Er moet veel uitgezocht worden en getraind en getest voordat je het perfect kan doen op de set. Daar gaat veel tijd in zitten. Op wat voor manier train je? We hebben alles los geoefend van elkaar. Bijvoorbeeld door dat raam heen heb ik eerst geoefend door kartonnen dozen heen. Want als je je hoofd stoot tegen zo'n set dan blesseer je jezelf enorm. Dan hebben we de opbouw van het vuur hier getest. Van: hoelang kunnen we branden? Uiteindelijk moest het 15 seconden zijn. Dan heb je dus zo'n pak aan? Ja, je hebt heel wat nodig om dit te kunnen doen, anders verbrand je echt. Je begint met een onderlaag, dat is een pak van dit materiaal. Dat is brandwerend, het is heel sterk en ook erg duur. Om je gezicht te beschermen draag je een speciale brandkap met glaasjes, zodat je wel kan kijken. Dan ben je beschermd tegen de vlammen, maar nog niet voor de warmte. En voor de warmte gebruiken we dit spul. Kan ik het aanraken? Steek je hand er maar in. Het is gel, het is net een soort snot. Een slijmerig spul is het. Dat smeren we helemaal over de kleding heen, over deze pakken. Dat is een hitteschild, zoals we dat noemen. Daarmee houden we de warmte buiten. En daar overheen gaan de kleren van de acteur.
Het is in twee landen opgenomen. Alle opnames in het huisje zijn in Boedapest. En alles buiten, want we moesten bergen hebben en een meer en sneeuw, dat is in Oostenrijk.

Hoe wordt een stunt voor een film of serie opgenomen?

Stuntmensen doen de meest spectaculaire stunts voor films en series. Ze zijn hiervoor goed getraind en maken veel gebruik van bescherming, zoals dikke matten en brandwerende kleding om stunts veilig te kunnen doen. Met behulp van touwen kunnen ze grote sprongen maken.

Dikke matten en trucjes met touwen

Stuntman zijn is best een oud beroep. Bij films is het meer dan 100 jaar geleden ontstaan. Voor die tijd deden acteurs zelf hun stunts. Om even een voorbeeld te noemen: Buster Keaton. Al deze stunts zijn helemaal echt en door Buster zelf gedaan. Achter een rijdende trein hangen, aan de klokkentoren, een half huis dat zowat op 'm valt: 'n echte waaghals in hart en nieren. 
Maar tegenwoordig gaat dat toch wel anders. Acteurs doen hun stunts bijna nooit meer zelf, toch? Dat valt wel mee. Dat hangt ook van de acteur af. Maar een acteur verdient zijn geld met acteren en z'n mooie gezicht. Je wilt niet dat zo'n man of vrouw zich blesseert. Dan ligt de hele productie stil en dan kunnen we niet meer verder. Dus dan komt daar toch de stuntman kijken. Maar dat kan je niet oplossen met zo'n groene wand en computerbeelden? Dat zou kunnen, je kan een hoop creëren met computers. Maar als het gaat om stuntwerk, willen mensen het echte werk zien. Kan je een voorbeeld noemen? Ja, een serie van een tijd terug, Lijn 32. Daarbij moest een Amsterdamse stadsbus crashen in Amsterdam. Dat is een groot object, weinig ruimte. Toen werd er gezegd: computer! Maar we besloten om 't echt te doen. Dat was een hele operatie. Er zat een bestuurder in en ik moest het kanon afschieten. Een enorme paal om die zware bus om te gooien. Maar dat is goed gelukt. En je bent er goed vanaf gekomen? Yes.

Wat doet een stuntman?

Als een acteur iets gevaarlijks moet spelen, zoals een crash met een auto, dan mag dat niet misgaan. Die scène wordt dan soms gespeeld door een stuntman. Zo iemand weet precies hoe hij dat veilig kan doen, zodat er toch een spectaculaire stunt in de film of serie zit.

Gevaarlijke stunts in films

Fiona! Hallo! Jij weet echt alles van kwallen. Jazeker. Zitten ze ook hier in dit Noordzee-aquarium? Nee, niet hier. De haaien en de vissen zouden een hapje kunnen nemen, Dus dan zijn we ze gelijk weer kwijt. Dat willen we niet. Nee. Wil je ze zien? Zeker. Kom maar mee. Hier zitten de cassiopea-kwallen. Dat zijn tropische kwallen die bijvoorbeeld voorkomen in het Caribisch gebied. En gaat het wel goed met ze? Ze liggen helemaal op de bodem, op zijn kop. Ja, ze heten ook wel 'omgekeerde kwal'. Zo leven ze. Kijk, zie je die tentakeltjes? Daar zitten kleine algjes in. Die leven daar in samenwerking met de kwal. Die zetten daglicht om in eten voor de kwal. In ruil krijgen ze een veilige schuilplaats. Superhandig. Cool hè. 

Jahaa… Die ken ik! Dit ziet er echt magisch uit trouwens. Maar dit zijn jullie oorkwallen, hè? Ja, klopt. Die ben ik ook tegengekomen in de Noordzee. Ja, daar leven ze. Die hebben jullie ook echt in verschillende stadia. Dit zijn de baby'tjes, denk ik. Piepklein. Ja. En hier ietsje groter. En dit is dan echt groot en volwassen? Ja, dit zijn de volwassen kwallen. En hebben jullie nog meer soorten kwallen? Dat zou ik wel willen, maar kwallen zijn heel moeilijk te houden. Ze zijn zo zacht als gelatinepudding. Dus ze gaan heel makkelijk kapot. In de zee gebeurt dat ook, alleen daar heb je zoveel kwallen dat je het niet erg merkt. Maar bij ons merk je dat wel.

Dit is ons kwallenlab. Hier zie je de aquaria aan de achterkant. Met kwallen moet je met heel veel dingen rekening houden. De waterkwaliteit moet goed zijn. We hebben verschillende filters om het water goed te houden. Bij oorkwallen is 't ook belangrijk dat de temperatuur goed is. Wat moet-ie hebben, qua temperatuur? 15 graden. 15, oke?. 14,8. O, dat is helemaal goed.
En de stroming natuurlijk. Die is ook heel belangrijk. Je zou 't misschien niet zeggen, maar kwallen kunnen helemaal niet zwemmen. Wacht even... ja, ze laten zich meedrijven met de stroming. Kwallen kunnen niet zwemmen? Als er geen stroming zou zijn dan zouden ze naar de bodem zakken en daar doodgaan. Is het dan niet zielig dat ze hier alleen non-stop in de rondte gaan? Kwallen hebben eigenlijk geen hersenen, dus ze zijn zich er niet van bewust. Voor hun is het hetzelfde als in de zee. Het is ook een rond aquarium, want in een aquarium met rechte hoeken zouden ze zich in een hoek klemzwemmen en dan ook doodgaan.

Zo. Etenstijd. Maar wat is dit? Kwallen eten toch visjes? Ja, kwallen eten eigenlijk plankton. Dat zijn hele kleine diertjes of plantjes die in het water leven. Dus wij hebben hier de eitjes van hele kleine kreeftjes. Artemia. En als ik deze eitjes in het water doe... Dan komen ze uit? Dan komen er na 16 uur hele kleine kreeftjes uit. Daar gaan we. Lekker smullen, kwalletjes. Ja, ja. Geniet ervan. Nu kun je ook goed zien hoe ze eten. Je moet goed kijken, maar al die kleine oranje puntjes, dat zijn dus de kreeftjes. Die blijven gewoon aan hun tentakels kleven. Ja. En die vier cirkels die je ziet, dat zijn eigenlijk hun magen. Dus je ziet dat ze langzaam oranje worden. Als we over tien minuten terugkomen dan kunnen we het goed zien. 
Kijk, dit is grappig. De magen zijn helemaal oranje geworden van het voedsel. De kreeftjes, die zitten erin. Maar dat moeten ze op een gegeven moment dan ook wel weer uitpoepen? Ja. De poep komt eigenlijk door het zelfde gat weer naar buiten. Door zijn mond eigenlijk. Echt waar? Ja, echt. Dus hun mond is hun kont. Eigenlijk wel. Oké. Super-weird. Maar heel simpel. Efficiënt. En het werkt. Haha. 

Kwallen zijn wonderlijke beesten. Want hoewel ze geen hersenen, ogen of bloed hebben, zijn ze al oeroud. En ook hun levenscyclus is bijzonder. Hoe zit dat, Fiona? De mannetjes laten de zaadcellen los in het water in het voorjaar en de vrouwtjes de eicellen. En die vinden elkaar dan in 't water. En dan vormen ze een klein larfje. Maar bij oorkwallen gebeurt er eigenlijk iets heel bijzonders. Het vrouwtjes vangt de zaadcellen op in haar tentakels en dan bevrucht ze ze daar met haar eicellen. En dan uiteindelijk dwarrelen ze neer op de bodem. Daar vormt het een poliepje. Het poliepje gaat eigenlijk zitten eten en wachten op het voorjaar. En dit zijn die poliepjes. Piepklein. Het lijken wel kleine bloemetjes met tentakeltjes eraan. Dan gebeurt er iets heel bijzonders. De poliepen gaan strobileren. Strobileren? Oké, die moet je me even uitleggen. Ja. Kom maar mee. In de natuur gaat dat vanzelf, maar hier helpen we een handje. De poliepen zitten in de koelkast. Omdat ze op 5 graden zitten, denken de poliepen dat het winter is. Dus dit zijn de poliepen die gaan strobileren. Dan heb ik hier water van 20 graden. Als we daar de poliepen in doen dan denken ze dat het voorjaar is. En het voorjaar is natuurlijk 'n hele mooie tijd om te gaan strobileren. Misschien wil jij er wat voer bij doen. Ja hoor. Ik zie het. Je moet echt heel goed kijken. Het gaat best langzaam. Maar als het goed is zie je dan dat de poliepen de schoteltjes loslaten. Die splitsen als het ware. En dan beginnen ze te zweven. Ja. Dat zijn eigenlijk dus de babykwalletjes. Die heten ephyra's. Het grappige is dat je ook al echt, als je goed kijkt, die samentrekkende bewegingen kan zien van een kwal. Ja, ze bewegen eigenlijk precies zoals hun ouders.

Hoe leeft een kwal?

Kwallen zijn zo zacht als gelatinepudding. Ze eten plankton en kunnen niet zwemmen, maar laten zich meedrijven met de stroming in zee. Oorkwallen planten zich op een bijzondere manier voort: bevruchte eicellen dwarrelen neer op de bodem en groeien uit tot poliepjes, die vervolgens uitgroeien tot babykwalletjes.

Geen hersenen, ogen of bloed

Woeoeoeoeh! Een heerlijke frisse duik in de Noordzee! Haaah, koud. Maar wel lekker verfrissend. In deze grote zoute plas water, waar trouwens ook miljoenen dieren leven.
En wie hier ook leven zijn duizenden kwallen. Vaak vinden we kwallen een beetje vieze of enge beesten, maar eigenlijk zijn ze heel bijzonder. Want kwallen zijn een van de oudste diersoorten op de aarde. Ze bestaan al meer dan 600 miljoen jaar. En dat is dus zelfs al ver voordat er überhaupt dinosaurussen waren. En al die tijd zijn ze precies hetzelfde gebleven. Bijvoorbeeld deze oorkwallen die veel in de Noordzee voorkomen. Je herkent ze aan de vier roze of witte ringen. En net als elke kwal bestaat-ie bijna helemaal uit water. Hij heeft geen ogen, geen oren, geen hart, geen bloed en ook geen hersenen! En daaromheen zitten zijn vangarmen of tentakels met daarin netelcellen. Als er dan een visje tegen zo'n tentakel aanzwemt, dan schieten er vanuit die netelcellen piepkleine opgerolde harpoentjes met daarin gif waardoor het visje verlamd raakt. En zo kan de kwal hem dan met gemak oppeuzelen. Lekker maaltje. Bij ons veroorzaakt dat gif dan vaak een bult en jeuk. Maar voor deze oorkwallen hoef je echt niet bang te zijn. Ik zal het even demonstreren. Ik raak nu de tentakels aan en ik voel helemaal niks. Niks pijnlijks in ieder geval. Dat komt omdat zijn netelcellen niet door de huid heen komen. Gelukkig. 
Net als bij deze Noordzeekwal: De zeepaddenstoel. Hij heeft acht vangarmen, maar hij steekt niet. 
Ja. Voor deze moet je dan wel weer uitkijken: De blauwe haarkwal. Met een soort bultjes op zijn rug en zijn bleekgele tot blauwe kleur. Want deze kan echt pijnlijk steken.
Ja! Net als deze kompaskwal, met de bruine strepen op zijn hoed. En zijn tentakels kunnen wel vijf meter lang worden. Dus hier kan je echt beter bij uit de buurt blijven.

Welke kwallen leven er in de Noordzee?

In de Noordzee leven verschillende soorten kwallen. De oorkwal komt het meeste voor. Dit is een doorzichtige kwal met vier roze of witte ringen. Hij kan je niet steken, omdat hij niet door de huid heen komt. Ook de zeepaddenstoel steekt niet. De blauwe haarkwal en de kompaskwal kunnen dit wel, die kan je dus beter vermijden als je in zee zwemt.

De meeste kwallen steken niet

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos