Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Woeoeoeoeh! Een heerlijke frisse duik in de Noordzee! Haaah, koud. Maar wel lekker verfrissend. In deze grote zoute plas water, waar trouwens ook miljoenen dieren leven.
En wie hier ook leven zijn duizenden kwallen. Vaak vinden we kwallen een beetje vieze of enge beesten, maar eigenlijk zijn ze heel bijzonder. Want kwallen zijn een van de oudste diersoorten op de aarde. Ze bestaan al meer dan 600 miljoen jaar. En dat is dus zelfs al ver voordat er überhaupt dinosaurussen waren. En al die tijd zijn ze precies hetzelfde gebleven. Bijvoorbeeld deze oorkwallen die veel in de Noordzee voorkomen. Je herkent ze aan de vier roze of witte ringen. En net als elke kwal bestaat-ie bijna helemaal uit water. Hij heeft geen ogen, geen oren, geen hart, geen bloed en ook geen hersenen! En daaromheen zitten zijn vangarmen of tentakels met daarin netelcellen. Als er dan een visje tegen zo'n tentakel aanzwemt, dan schieten er vanuit die netelcellen piepkleine opgerolde harpoentjes met daarin gif waardoor het visje verlamd raakt. En zo kan de kwal hem dan met gemak oppeuzelen. Lekker maaltje. Bij ons veroorzaakt dat gif dan vaak een bult en jeuk. Maar voor deze oorkwallen hoef je echt niet bang te zijn. Ik zal het even demonstreren. Ik raak nu de tentakels aan en ik voel helemaal niks. Niks pijnlijks in ieder geval. Dat komt omdat zijn netelcellen niet door de huid heen komen. Gelukkig. 
Net als bij deze Noordzeekwal: De zeepaddenstoel. Hij heeft acht vangarmen, maar hij steekt niet. 
Ja. Voor deze moet je dan wel weer uitkijken: De blauwe haarkwal. Met een soort bultjes op zijn rug en zijn bleekgele tot blauwe kleur. Want deze kan echt pijnlijk steken.
Ja! Net als deze kompaskwal, met de bruine strepen op zijn hoed. En zijn tentakels kunnen wel vijf meter lang worden. Dus hier kan je echt beter bij uit de buurt blijven.

Welke kwallen leven er in de Noordzee?

Programmalogo's

In de Noordzee leven verschillende soorten kwallen. De oorkwal komt het meeste voor. Dit is een doorzichtige kwal met vier roze of witte ringen. Hij kan je niet steken, omdat hij niet door de huid heen komt. Ook de zeepaddenstoel steekt niet. De blauwe haarkwal en de kompaskwal kunnen dit wel, die kan je dus beter vermijden als je in zee zwemt.

De meeste kwallen steken niet

Groep 3/4/5

Ik ben hier bij een biologische varkensboerderij in Hellendoorn en dat is niet zomaar een boerderij. Ze hebben hier namelijk een prijs gewonnen voor de mooiste modderpoel van Nederland. Ga je lekker aan m'n tenen? Dit zijn Koen en Melissa met hun varkens en deze biggetjes die zijn pas een paar dagen oud, zijn net geboren. Kijk nou, mag ik hem even vasthouden? Tuurlijk mag dat. Zo lief dit. Hallo! Hoeveel van die netjes heb je nou eigenlijk? Ja, we hebben heel wat nestjes. We hebben honderddertig zeugen hier. Die krijgen zo'n twee keer per jaar wiggen. Wij houden de biggetjes van tien aan de elf weken. En dan gaan ze naar een biologische vleesvarkenshouder toe die ze weer opgefokt en dan gaan ze uiteindelijk weer naar de slachterij toe. En uiteindelijk komen ze bij de biologische slager terecht en naar biologische winkels. Wij zorgen er eigenlijk voor dat de biggetjes het goed voor elkaar hebben, ze lekker kunnen scharrelen in het stro en dat ze gewoon plezier hebben. Het lijkt me voor moedervarken nog best wel druk. Ja, dat is het ook. Hier liggen 14 biggetjes inderdaad bij en voor de moedervarken is het best zwaar met alle kinderen. Maar die kan wel lekker bijkomen in de modderpoel. Lekker relaxed voor haar. Kom maar dames, we gaan even lekker relaxen. Waarom vinden ze zo'n modderbad nou zo fijn? Ze houden inderdaad van de modder, daar kunnen ze lekker in wroeten en ze kunnen niet zweten dus het is een soort verkoeling voor ze en zomers is het een soort zonnebrand voor de varkens. Ze kunnen gebruik maken van de boomstammen. Lekker tegenaan schuren. Ze gaan lekker steentjes op scharrelen. Dat is goed voor hun gebit, een soort tandenpoetsen doen ze daarmee ook. Ze zoeken ook wel wormpjes op in de grond. Euh, houten stokjes. Alles wat ze kunnen vinden, dat pakken ze. Maar ik zie er helemaal geen biggetjes rondlopen. Nee, dit is echt voor de moedervarkens. Het is ook te gevaarlijk voor de biggetjes om hier te lopen. Want stel dat ze de modderpoel ingaan, dan kunnen ze verdrinken. Ze kunnen niet zwemmen? Nee, en het is te koud voor de jonge biggetjes. En daar zie ik die beker pronken! Ja, de mooiste modderpoelbokaal. Ja, daar zijn we trots op. Ja, daar zijn we zeker trots op. Maar als je ziet hoe de dieren daar van genieten. Dat is gewoon heerlijk. Een eer dat we die prijs gewonnen hebben. Ja, een mooi leven hier, voor die beesten. Dit is de mooiste modderpoel van Nederland.

Waarom houden varkens van modder?

Varkens staan erom bekend dat ze graag in de modder rollen. Niet omdat ze graag vies zijn, maar omdat ze dan afkoelen. Ook wroeten ze graag met snuit in de modder naar wormen en steentjes.

Een verkoelend modderbad

Hallo, mijn naam is Lucie en mijn vraag is waarom dragen moslimvrouwen hoofddoeken? 
Waar kunnen we deze vraag nou beter beantwoorden dan in een winkel waar ze hoofddoeken verkopen in allerlei soorten en maten? En met Nora? Want Nora, jij bent islamoloog. Waarom dragen veel moslimvrouwen een hoofddoek? Dat is vooral vanwege religieuze redenen. Wij noemen dat dan een hoofddoek, een hidjab. En het is trouwens niet alleen iets van de islam. Ook bijvoorbeeld joodse en christelijke vrouwen bedekken ook hun haar. Nou, je hebt de christelijke nonnen en je hebt ook het keppeltje en het jodendom. Ik denk dat het voor alle religies die hoofdbedekking kennen wel dezelfde reden heeft. Dat is vanuit nederigheid en bescheidenheid en het is een soort eerbetoon aan God. En staat het ook ergens in de Koran dat je een hidjab moet dragen? Ja, er zijn twee teksten in de Koran die dus iets zeggen over hoofdbedekking. "En zeg tegen de gelovige vrouwen dat zij hun blikken neerslaan en hun kuisheid bewaken en dat zij hun schoonheid niet onthullen behalve datgene wat daar zichtbaar van is. En laat hen hun hidjabs over hun kraagopening, dat wil zeggen over hun hals en borst heen slaan, en niets van hun schoonheid onthullen, behalve aan hun echtgenoten, hun vaders enzovoorts". Ja, nou, dit is dus een belangrijke tekst die eigenlijk zegt dat je als moslima mag laten zien dat je een moslim bent en dat je je dus nederig en bescheiden kleedt. Dus niet sexy. Oke. Maar hier staat dus dat moet. Nou moeten, moeten. Volgens de klassieke islam is het dus wel echt een verplicht en een belangrijke onderdeel. Euh, er zijn ook islamitische landen zoals Iran waar het verplicht is. Maar de hoofddoek is geen basis van de islam, het is een onderdeel, dus veel moslimvrouwen kiezen er ook voor om hem niet te dragen. Zijn er eigenlijk verschillende manieren om een hoofddoek te dragen? Ja, absoluut. Er zijn heel veel manieren en ik draag hem dus echt op zijn Marokkaans, traditioneel. Dit zijn Manon en Fatima en jullie weten echt alles over het dragen van een hoofddoek. 
Ja. Zouden jullie ook wat aan mij kunnen laten zien? Tuurlijk. Leuk. Ga maar zitten. Dit is eigenlijk een voorbeeld van het doek zoals dat ze vroeger meenamen uit Noord-Afrika. Ik vind deze heel mooi. Dit zo met zo'n doek daarover zie je dan weer in Indonesië. Hier weer een hele andere doek, heel geborduurd met kleine spiegeltjes hier. Pakistaanse vrouwen, die dragen dat ook wel. India ook wel. Nou wil ik je eigenlijk een paar hedendaagse modellen laten zien. Heel mooi. Prachtig zeg. En eigenlijk kun je inderdaad met je hoofddoek ook iets uitdrukken wat jij belangrijk vindt en wat bij jou past. Met die bolletjes, wat leuk he. Ja, dat kan ook. Zoveel stijlen. Staat die? Heel mooi. Staat heel mooi bij je huid. Thanks. Mag ik jullie ontzettend bedanken voor de uitleg over de hoofddoek? Graag gedaan. Ja ja, was leuk. Veel plezier ook. Dankjewel. Jij ook bedankt.

Waarom dragen veel moslima’s een hoofddoek?

Veel moslimvrouwen kiezen ervoor om hun haar te bedekken met een hoofddoek. Maar als je denkt dat elke hoofddoek hetzelfde is, heb je het mis! Eva ontdekt dat er talloze manieren zijn om een hoofddoek te dragen, van traditioneel tot trendy.

Uit eerbied en om zichzelf uit te drukken

Huh?! Optimist? Pessimist? Wat is dat? Stel, je bent aan het vissen. Je denkt dat je vandaag lekker veel gaat vangen. Je vriend denkt van niet. Dat komt omdat jij een optimist bent en je vriend een pessimist. Een optimist is iemand die alles zonnig inziet. Een pessimist bekijkt de dingen juist van de donkere kant. Een optimist en een pessimist kunnen dezelfde situatie heel anders beleven. 
De meeste mensen hebben een neiging tot optimisme. Maar dat is niet altijd terecht. De kans dat je gaat scheiden is best groot. En de kans om de loterij te winnen piepklein. De kans op geluk schatten we dus te hoog in en de kans op ongeluk juist weer te laag. Optimisme kan dus gevaarlijk zijn. Optimisten denken vaak dat het aan hen ligt als iets goed gaat. Als het misgaat, ligt het aan een ander. Ook al is optimisme dus vaak niet terecht, het lijkt toch nut te hebben. Optimisten hebben meer plezier. Omdat optimisten minder snel opgeven lukt alles beter. Daar word je natuurlijk nog vrolijker van.

Wat is het verschil tussen een optimist en een pessimist?

“Komt goed!” Optimisten zien alles zonnig in. Pessimisten bekijken dingen juist van de donkere kant. Een optimist en een pessimist kunnen dezelfde situatie dus heel anders beleven.

Het glas is halfleeg of halfvol

Dit is echt alles wat je nodig hebt voor een complete mierenkolonie. Dit zijn gele weidemieren. En dit kastje noem je een formicarium. Een zelfgemaakt mierennest. Het leuke is dat je hierdoor dus precies kunt zien hoe zo'n mierennest leeft en dus ook hoe het georganiseerd is. 
Tim, jij hebt echt honderden nesten. Dit zijn er een paar. Hoe zit zo'n mierennest nou in elkaar? Je ziet dat er verschil zit tussen hoe groot die mieren zijn. Er zit hier één hele grote. De koningin. En de koningin is de belangrijkste mier van de hele kolonie. Is dit dan ook een koningin? Ja, dit is inderdaad één losse koningin. Zo begint het allemaal. Enorme koningin. En je ziet hier al wat eitjes liggen die ze gelegd heeft. In het begin gaat ze zelf eerst zorgen dat er werksters komen. En als die werksters eenmaal geboren zijn, dan wordt die koningin eigenlijk een eilegmachine en legt ze de rest van haar leven eitjes. Als die eitjes uitkomen, komen er larfjes uit. Dat kun je hier heel goed zien, in dit nest. Die larfjes, dat is eigenlijk net als een rups van een vlinder. Die eten heel veel en daarvoor verzamelen die werksters ook voedsel. En als die larfjes groot genoeg zijn, spinnen ze een cocon. Uit die cocon komen dan weer nieuwe werksters. Die doen al het werk. Die graven gangen en die gaan op zoek naar voedsel, die verdedigen de kolonie. Als een kolonie groot genoeg is dan zullen ze nieuwe koninginnen maken. Dus gevleugelde mieren, gevleugelde mannetjes, die gaan dan uitvliegen op een bruidsvlucht. En die koninginnen gaan zo hoog mogelijk vliegen en die mannetjes erachteraan, om dan in de lucht te paren met elkaar. En als die koningin bevrucht is, gaat ze terug naar de aarde en dan op zoek naar een nieuwe plek om een nest te stichten. En dat is dan eigenlijk weer deze koningin. Die heeft net een bruidsvlucht gehad, is bevrucht en heeft nu een mooi plekje om eitjes te leggen en een nieuwe kolonie te beginnen. En dan is de cirkel weer rond.

Wie wonen er in een mierennest?

Een mierenkolonie woont in een mierennest. Zo’n mierenkolonie bestaat uit één enkele koningin, die groter is dan een gewone mier, en haar werkmieren.

Koningin en werkmieren

Volgens mij heb ik alles. Dus klaar voor de opnames. Zo, wat een lekkere geluidsstudio. Allemaal films die ze gemaakt hebben. En hier zijn ze nu aan het opnemen. Ssst. Ja, wij mogen naar binnen. 
Hee! Hee Pascal. Heb je alles? Volgens mij is het gelukt, ja. Nietmachine? Check. Kruik? Check. Hoge hakken? Dubbelcheck. Trek ze aan, dan ga ik even dit luisteren. Is goed. 

Jan Willem maakt geluid bij films, cartoons en series. Allereerst zorgt hij er samen met geluidstechnicus René voor dat de gesprekken tussen de acteurs goed te horen zijn. Dus harder, zachter. Daarna komt misschien wel het leukste van zijn werk. Hij bedenkt en maakt geluidseffecten en die plakken ze er dan weer onder. 
‘Dan schuif ik die een stukje terug.’
Wat zijn jullie hier precies aan het doen? Wij maken geluidseffecten. Op dit moment voetstappen in de sneeuw. Dit is gewoon een kussensloop met een beetje maïzena erin. Een soort van meel. Ja. Dan knijp ik erin. Dat maakt dit geluid. Of een hartslag. Dat kun je allemaal hiermee doen. Dit is dan jouw werk. Ja. Wij kleden films aan met geluidseffecten. We proberen eigenlijk de emotie van de kijker met geluid te pakken. Laten we even een stukje laten zien. Van Commando's. Een nieuwe serie. Een beetje spannend, maar misschien wel goed voor het voorbeeld. Wij krijgen een film eigenlijk kaal aangeleverd. Ik vraag aan de geluidsman of hij alleen de dialogen goed opneemt. Dus alleen de tekst van de acteurs zonder achtergrondgeluiden. Alleen de tekst zo goed mogelijk opnemen. Hoe klinkt dat? Zal ik een stukje laten horen? 

Nu willen we dichter bij de acteur komen. Dus die hebben we langs laten komen en die heeft vervolgens dit gedaan. De ademhaling. Dus die persoon staat hier dan in deze studio keihard te hijgen? Ja, hij speelt de scene na met alleen hijg-geluid. Om nog dichterbij te komen, wil ik eigenlijk de handelingen van de acteur horen. Dus voetstappen, kleding eh... Ritselen. Precies. En dat hebben wij dan ook gemaakt hier. 
Daarnaast hebben we ook nog geluidseffecten. Dat is wel duidelijk. Het maakt het wel gelijk heftig. Dit is nog niet alles. Nog steeds niet? Nee. Wat denk je? Wat voor mij altijd belangrijk is: muziek. Juist. Muziek is een heel belangrijk onderdeel. Het is wel duidelijk, hè? Ja, muziek is allesbepalend. Ja, zeker. Het doet erg veel. En al die geluiden bij elkaar, dat zijn heel veel lagen, soms wel 300, moeten natuurlijk samen gaan klinken. 
Vet!

We gaan even je hakken opnemen. Ik dacht dat je het nooit zou vragen! Ik zou zeggen: Zet maar gelijk aan. Nou, dat dacht ik niet, hè. Om te beginnen, doe de linker maar uit. Zeker weten? Ja, het gaat niet met twee voeten. Dat is toch juist het idee. Dat je... Nee, je moet het een beetje… Het zijn vrouwenvoeten, hè? Je moet ze een beetje… Ik moet wel zeggen dat jij makkelijkere hakken hebt dan ik. Probeer het eens met deze dan. Oké. Dit gaat goed. En iets harder. Perfect.Ja, dat is 'm. Dat is 'm. Yes! Laat hem maar lopen. Dat was heel goed. Ik zat er best wel lekker in. Ja. Ik mis eigenlijk nog een beetje zand. We pakken even een beetje suiker erbij. Een beetje crispy maken. En binnen pakken we de droge. O ja, precies. Renee heeft hem al omgesneden. Dat laatste stukje is wel echt goed gedaan, vind ik zelf. Daar zat ik in de flow. Je hebt er echt gevoel voor. Ben je tevreden? Ja, super. Yes!

Pascal, weet je wat het verschil is tussen het geluid van een televisieprogramma en wat ik doe? Jij hebt een cameraman, die neemt al het beeld op. En een geluidsman. Alle geluiden in deze ruimte worden gebruikt. Bij film willen we dat zelf bepalen. En dat zijn realistische maar ook onrealistische geluiden. Want sommige zijn heel onlogisch? Ja, bijvoorbeeld een vliegtuig. Ik heb hier geen vliegtuig. En die kan ik uit de bibliotheek halen, maar ik kan ook gewoon de stofzuiger aanzetten. Dit is inderdaad gewoon een opstijgend vliegtuig. 

Dit is een ouderwetse geluidsband en als je maar lang genoeg trekt, dan krijg je een flinke sliert. En hiermee… Geritsel. Ja. Wat denk je van deze? Dat is een goeie klap! Volgend laagje erbij. En om het af te maken… Precies! Toch? En als we die nou even hieronder zetten. Ben je er klaar voor? Ja. Au.
Een kruik, voor warmte in de nacht. Precies. Daar komt-ie. Een slip, duidelijk! Mooi hè? M-hm. Maar nu deze. Wat is dit? Groente, bleekselderij volgens mij. Ja, heel scherp. Dan krijg je dit geluidje. Oeh! Ja, dat is een goeie vingerbreuk. Als je dat hieronder zet… AUW! Nou, er is helemaal niks aan de hand. En dat is het mooie met het geluid van films, het is ontzettend fake. Niks is wat het lijkt en dat maakt het juist zo leuk en spannend om naar te kijken. Jan Willem, dank je wel. Graag gedaan. Kom eens even hier met die pink. Hmm? Ik speel piano, hè! Ja, precies. Au! Haha.

Hoe worden geluidseffecten bij films of series gemaakt?

Om een film zo meeslepend mogelijk te maken, is geluid erg belangrijk. In een geluidsstudio worden daarom na het opnemen van een film geluiden toegevoegd. Dit wordt foley genoemd. Hiervoor wordt van alles gebruikt: bleekselderij voor botbreuken, een kussensloop voor een hartslag of een stofzuiger voor een opstijgend vliegtuig.

Voetstappen, klappen en ritselende kleding nagemaakt in de studio

Nou laat ik je de scène zien met alleen onze zelfgemaakte geluiden. Ik ben benieuwd. 
Ben jij dit nou met je voetstappen? Hier lopen wij voor op de tegel. Echt waar? De jassen bij de microfoon. De kleding een beetje gerammel. De tas. Die gooi je hier in de studio gewoon? Precies. Die deuren komen uit effecten later. Oké. En die geweren maken we zelf. Hoe heb je dat gedaan, dat laden? Dat is een nietmachine. Een nietmachine! Nou! Dan zit je gewoon met een nietmachine bij de microfoon? Ja. En hier. Een microfoonstandaard of zo. Echt waar? Dan is het gewoon bijna komisch. Ja. En dat vullen we dan aan met pistoolschoten natuurlijk, dan krijgt het body. Dan wordt het serieus. En die pistolen bestaan ook uit meerdere lagen. Hoeveel lagen zijn dit? Vijf lagen. Eén schot, vijf lagen. 
Supervet natuurlijk. Nu kun je van alles met die geluidscomputers, maar vroeger, bij de allereerste films was er nog helemaal geen geluid. Het lukte toen nog niet om de geluidseffecten en de stemmen van tevoren op te nemen en dan later tegelijkertijd met de film af te spelen. En vaak zat er dan in de zaal een zogeheten explicateur die dan live de geluidseffecten nabootste. Bijvoorbeeld hier, het geluid van blaadjes in de wind. Of voetstappen in de sneeuw.
‘Hee, wat is dat?’ 

Jack Foley was zo iemand, zo'n explicateur. En hij bedacht heel slim allerlei manieren om geluiden na te doen. En daar was hij heel goed in. Daarom noemen wij het maken van die geluiden nu foley. Toch? Ja, Jack was echt een legende. Hij maakte bijvoorbeeld met kokosnoten een geluid waar ik trechters voor gebruik. Mag jij zeggen wat het is. Ik weet 'm gelijk eigenlijk, een galopperend paard. Heel goed, heel goed. Maak je al die geluiden dan op zo'n manier? Nee, we hebben tegenwoordig een enorme digitale bak met geluiden in de computer. Bijvoorbeeld deuren. Hoeveel hebben we er inmiddels? Even kijken, iets meer dan tienduizend. Tienduizend deuren! Ja, autodeuren. Kerkdeuren. Gevangenisdeuren. Metalen deuren. Schuifdeuren. Draaideuren. Glazen deuren. Nou, die andere 9995, die geloof ik wel!

Wat is foley?

Vroeger lukte het nog niet om de stemmen en geluiden op te nemen en tegelijkertijd met een film af te spelen. Daarom maakte een explicateur tijdens de filmvertoning allerlei geluidseffecten. Tegenwoordig worden veel geluidseffecten in een studio gemaakt om de belevenis van een film zo mooi mogelijk te maken.

Geluidseffecten bij films maken

Als je een boek in de bibliotheek zou leggen zoals het in de boekwinkel ligt, dan zou het heel snel kapot gaan. Ja, kijk, dit bedoel ik. Dit kan je zo dus niet uitlenen en daarom verstevigen ze de boeken voor de bibliotheken. Maar bibliotheekboeken maken, hoe doen ze dat? 
Per jaar komen er 30.000 nieuwe boektitels uit en ongeveer de helft daarvan, 15.000, gaat naar de bibliotheken via NBD Biblion. En hier komen de boeken binnen. Nu nog met een zachte kaft en per titel wordt precies bijgehouden hoeveel boeken daarvan binnenkomen. De maat van het omslag en de pagina's worden heel precies gemeten. Vervolgens gaan al die gegevens zo de computer in. Want zo weten ze straks namelijk precies wat er met het boek moet gebeuren. De boeken worden eerst een beetje gesloopt, dus de omslagen die worden ervan afgescheurd en dat is niet zomaar een beetje rukken en trekken. Nee, dat is echt een heel precies werkje. De lijm, die moet er ook nog goed af worden gehaald en het boek moet een beetje worden schoongemaakt. En wat je dan krijgt is dit. Het boekblok. Oh en al het papier dat overblijft wordt trouwens gerecycled. Het boekblok wordt vanaf nu omgetoverd tot een heus bibliotheekboek maakt. Om de rug van het boek te verstevigen komt er een extra bladzijde overheen, het schutblad. En dat wordt met een lijmlaag aan het boek vastgemaakt. En ook hier op de rug wordt die verstevigd met een soort gipslaagje. Het is keihard. Nou, dan gaat het hele boekwerk zo een speciale droogstraat in en vervolgens moet het nog 24 uur drogen. Er wordt een scan gemaakt van de omslag en vervolgens komt daar een plastic laagje overheen. Dat wordt weer verstevigd met karton en dat komt er dan zo uit te zien. Op die manier gaat zo'n boek dus wel tien keer langer mee. En dan het grote moment. Nieuwe omslag en boek worden één. En dat gebeurt hier in deze hele grote machine. Oh en wat ook niet onbelangrijk is, en dat gebeurt in deze grote draaimolen, is ze drukken hier een mooi randje in. En dat zorgt ervoor dat je dat boek lekker open kan slaan en lekker kan lezen. De boeken krijgen ook nog een chip. Dat is handig voor de uitleenadministratie, maar ook tegen diefstal. Verder nog een kaartje met informatie waar het boek over gaat en met dit prachtige sorteersysteem worden de boeken in dozen verdeeld om zo naar de juiste bibliotheken in het land te gaan. Deze gaat naar Bibliotheek Rotterdam. Bibliotheek Den Haag Ypenburg, bibliotheek Twello, bibliotheek Boxmeer, s-Hertogenbosch, jongens het houdt niet op! Per jaar veranderen ze hier twee miljoen exemplaren in onverslijtbaar boeken voor de bibliotheek. Kunnen die boeken weer zeker tien jaar mee. Bibliotheek boeken maken? Zo doen ze dat.

Hoe worden bibliotheekboeken gemaakt?

Bibliotheekboeken moeten steviger zijn dan gewone boeken. Voordat een boek in de bieb belandt, wordt de kaft vervangen door een extra stevig exemplaar. Zo gaat een bibliotheekboek veel langer mee!

Twee miljoen onverslijtbare boeken per jaar

Altijd lekker wandelen in de natuur en als je hier zo een beetje om je heen kijkt, dan heb je er eigenlijk geen idee van dat hieronder een drukke provinciale weg ligt. Een fietspad? Het gaat er allemaal onderdoor. En dat is nog niet alles, want kijk, deze natuurbrug gaat over een hele drukke weg, een spoorlijn, namelijk die van Hilversum naar Weesp. Daarbij hoort ook een groot rangeerterrein en een sportpark en een golfbaan. Deze brug is 850 meter lang, dus de Natuurbrug Zanderij Crailoo is de langste natuurbrug van Europa. Hoogste tijd om meer te weten te komen over deze natuurbrug. En dat doe ik met boswachter Mirjam. Mirjam. Waarom zijn deze natuurbruggen eigenlijk zo belangrijk? In Nederland zijn natuurgebieden heel erg versnipperd geraakt door wegen, door spoorwegen en om die toch weer aan elkaar te sluiten bouwen we natuurbruggen. We noemen ze ook wel eens ecoducten en in dit geval hier in het Gooi verbindt die het Spanderswoud met de Bussumerheide. En zo kunnen dan alle grote dieren eigenlijk deze brug oversteken. 
We hebben niet alleen over reeën, vossen, hazen, konijnen, maar ook hele kleine diertjes hebben deze brug nodig, zal ik je laten zien. Kom. Kijk, deze matten leggen we af en toe neer om te kijken wat er dan onder gebeurt. Want hier onder leven allemaal dieren. Kijk, pissebedden, mieren gebruiken ook de natuurbrug als leefgebied. Ja, die zoeken beschutting. Dus die kruipen dan onder zo'n mat. En dan kunnen wij zien wat er allemaal leeft op de natuurbrug. Aha. Dit is een tunnel. Klopt. Maar kijk, ik heb daar een camera neergezet en die heeft alles gefilmd wat er in en uit de tunnel komt. Dat kunnen we bekijken. Oke, laten we kijken. Is dat een das? En kijk een vos. Oh ja, die gaat de tunnel in. En we hebben op meerdere plekken hebben we camera's hangen. Dan zie je ook de reeën op en konijnen. Dus dat geeft ons een goed beeld van wat er eigenlijk allemaal leeft en beweegt op de natuurbrug. Maar hoe weten die dieren nou waar ze onder een weg door kunnen of waar ze over natuurbeheer heen komen? Er zijn geen bordjes in het bos of zo. We zijn hier aan het eind van de natuurbrug en door hier wat bomen te kappen dat het een lichte plek is trek je de aandacht op deze tunnel en dan met rasters leid je ze eigenlijk de tunnel in en aan de andere kant is het precies zo, dus vanuit het bos kunnen ze ook zo de natuur in. Wat goed zeg dat al die dieren gewoon deze natuurbrug zomaar weten te vinden. We hebben het gelukkig niet voor niks aangelegd. Zeker niet hé, Mirjam. Super. Bedankt dat ik hier even rond morgen mocht kijken. Dat is vrij uitzonderlijk. Eigenlijk is dit alleen voor de dieren en mag hier geen mens komen, maar voor jullie hebben we een uitzondering gemaakt. Zullen we dan wel nog heel even rondkijken op de grootste natuurbrug van Europa? Kom, we gaan.

Het grootste ecoduct van Europa

Veel natuurgebieden en bossen in Nederland worden van elkaar gescheiden door wegen en treinsporen. Om die met elkaar te verbinden worden er ecoducten aan gelegd. Zo kunnen dassen, reeën en andere dieren veilig van het ene gebied naar het andere oversteken.

Een natuurbrug van 800 meter lang

Huh? Polderen? Wat is dat? Stel, jij en je vrienden willen een spelletje doen. Voetballen! Verstoppertje! Maar iedereen wil iets anders. Je stelt voor om te polderen. Polderen is overleggen totdat je de oplossing hebt gevonden waar iedereen het mee eens is. Wie stemt er voor voetbal? Ikke niet! Ikke wel. Ja joh. Echt wel. Dat is iets anders dan meeste stemmen gelden. Dan zijn sommigen toch teleurgesteld. Of ze moeten iets doen waar ze geen zin in hebben. Polderen kost tijd. Want het kan wel even duren voordat je iets hebt waar iedereen blij van wordt. Het woord polderen komt uit de politiek. Het is in Nederland bedacht. Wij vinden dat we er erg goed in zijn. Want als je doet wat de meerderheid wil, is de minderheid daar niet altijd blij mee. Soms bepaalt de baas van het land gewoon lekker zelf wat ie doet. Als je poldert, houd je ook rekening met degenen die normaal niet zoveel in te brengen hebben. Bazen en werknemers polderen vaak over lonen. Maar je kunt ook polderen over het maken van spoorlijnen, over het bouwen van huizen, of over de aanleg van een polder. We zijn het eens hoor! Kom maar door. Daar is deze manier van overleggen naar vernoemd: naar de oer-Hollandse polder. Als je poldert, moet je volhouden. Maar dan heb je ook wat. Hoera! Hoi hoi hoi hoera!

Wat is polderen?

Nederlanders zijn heel goed in polderen. Dat betekent dat je ergens over overlegt, totdat iedereen het ermee eens is. Dat gebeurt vaak in de politiek, maar je kunt het ook met je vriendjes doen. Al kan het wel heel lang duren…

Overleggen tot iedereen blij is

Huh? Empathie? Wat is dat? Stel, je zit een zielig filmpje te kijken. Opeens moet je huilen. Terwijl jouw poes niet dood is. Jij zit gewoon lekker voor de tv met een zak chips. Wat je nu voelt, dat noem je empathie. Empathie betekent invoelen: je leeft je in in iemand anders. 
Soms neem je die gevoelens zelfs een beetje over. Dankzij empathie krijg je een ongemakkelijk gevoel als je kijkt naar een borende tandarts of je krijg jeuk als iemand anders luizen heeft. Sommige biologen denken dat dat komt doordat we dingen leren door die na te doen. Ze vermoeden dat dat ook zo gaat met emoties en gevoelens. Dankzij empathie doe je anderen geen pijn. Niet iedereen is daar even goed in. Als je empathie toont, dan laat je iemand zien dat je zijn gevoel begrijpt. Empathie geeft steun. Als iemand zijn verhaal kwijt kan voelt hij zich begrepen. Dankzij empathische gevoelens helpen we mensen of dieren in nood? Hoe empathisch je ook bent, lachen om uitglijders van anderen is soms ook best lekker. Toch?

Wat is empathie?

Als jij moet huilen wanneer je iemand anders ziet huilen, ben je empathisch. Bijvoorbeeld bij het kijken van een zielige film. Door het tonen van empathie, laat je dus zien dat je het gevoel van een ander begrijpt.

Je inleven in iemand anders

Ik ben Seth en ik hou heel erg van bordspelletjes. Ik speel het meestal met mijn familie. Maar mijn vraag aan het Klokhuis: wie bedenkt ze? Dit is Flo en Flo heeft echt een droombaan. Want jij bedenkt voor je werk spelletjes. Zeker Zullen wij een spelletje spelen? Ja, absoluut. Jij mag beginnen. Als je een dobbelsteen gooit, je poppetje zet, een diamantje tegenkomt, dan mag je een kaart pakken. 3. 1, 2, 3, hoppa. Diamantje voor Janouk. Hoe bedenk je een bordspel? Je kunt bijvoorbeeld beginnen met, ik heb hier een bakje met met blokjes of met diamantjes. En dan kun je dus bijvoorbeeld zeggen nou, ik gooi een dobbelsteen en als ik zes gooi dan stapel ik een blokje op. Op die manier kun je het verzinnen, maar je kunt het ook op een hele andere manier doen en dat is eigenlijk vanuit een verhaal. Dus bijvoorbeeld: ik ga huisjes bouwen op een eiland, of ik ga Mars koloniseren of ik ga met een groep ridders een kasteel aanvallen. Op die manier kun je vanuit je eigen fantasie een heel spel bedenken. En dan komt er later vanzelf wel bij van of ik de blokjes of dobbelstenen of kaarten erbij wil gebruiken. Ik mag nog een keer gooien, want ik had een diamantje. Je verzint je eigen regels, heel goed. 2. Die. In welke stad staat de spelletjesmakersschool? Ja, die is er eigenlijk niet. Je moet gewoon vanuit jezelf spellen willen maken. Ik heb dat mijn hele leven ook gedaan. Ik kan je wel even wat laten zien. Ja? Wat ik als kind heb gemaakt bijvoorbeeld, is een spel gebaseerd op een bekend stratenspel. Ik heb kaartjes gemaakt met instrumenten en je ziet er gewoon op geplakt. Ziet er wel goed uit voor zelfgemaakte spel. Voor een spel van een kind zeker. Maar inmiddels wilde ik wel wat beters. En het zit 'm vooral in dat je ook kijken hoe kan een spel beter worden? Dat er meer strategie in komt. Dus dat je zelf slim moet nadenken om te kunnen winnen. Ja. En het is ook heel belangrijk dat alle spelers tot het einde de kans hebben om te winnen, want anders vindt niet iedereen het even leuk. 6. Hoppa, weer een diamantje voor Janouk. Wat is het mooiste spel wat jij hebt bedacht? Dat is hem. Whooo! Dit is jouw zelfbedachte spel. Ik heb het niet in mijn eentje gemaakt, we hebben het met een aantal mensen gemaakt, maar dat is echt mijn favoriete spel. Maar wat zit er allemaal in? Er zitten 2000 fiches in, 1200 van die kaarten. Je kunt het met achttien mensen spelen en het duurt twaalf uur om het hele spel uit te spelen. Twaalf uur! Dit doe je niet even snel op de zaterdagavond. Dat heb je niet zomaar eventjes voor elkaar. Nou heb ik dus zelf ook een spelletje bedacht. Leuk, maar die is niet zo interessant als dit. Maar dit is het. Hoe word ik Klokhuispresentator-bordspel en het werkt als volgt. Je moet met deze Klokhuis-ionnetjes een hele moeilijke lange weg afleggen met allemaal opdrachten en vragen. En degene die dan als eerste bij deze Klokhuis-bokaal aankomt, die wordt Klokhuis-presentator. Ja, dat wil ik ook wel. Ja hoor, daar heb ik dus altijd gewonnen, want dan ben ik al. 
Maar ja, als ik zo kijk. Het lijkt best wel een beetje op Ganzenbord en dat is ook niet zo gek, want dat is doe ik al heel erg oud. Ik heb hier een replica van een steen die ze op Kreta hebben gevonden. En hiervan zeggen ze dat het misschien wel het oudste ganzenbord is dat er ooit gemaakt is. Dus ja, ik denk niet dat het wat gaat worden. Leuk bedacht. Weinig kans.

Hoe bedenk je een bordspel?

Een goed spel bestaat uit meer dan speelstukken en dobbelstenen. Spellenmaker Flo legt uit dat een leuk bordspel begint met een verhaal. Hij heeft zelfs een spel gemaakt dat twaalf uur duurt!

Meer dan pionnen en dobbelstenen

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos