Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, gezellig, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is…Waarom dragen wij panterprintjes? Het kan stoer zijn, maar ook supervrouwelijk. Het kan hip zijn, maar ook klassiek. Het is classy maar ook trashy. Het panterprintje. De oude Egyptenaren droegen al panter. Toen was het natuurlijk geen printje, maar echt bont. Volken in Afrika en Zuid-Amerika droegen eeuwenlang pantervellen om te laten zien hoe sterk ze waren. Ze noemden het dier ook wel de god van de jungle. Wie die aankon, was onoverwinnelijk. Nu zijn pantertatoeages populairder dan het bont, want de jacht op luipaarden en jaguars is verboden. Al gebeurt het nog wel stiekem, hun botten en tanden worden verwerkt in Chinese medicijnen. Wat wij panterprintjes noemen, zijn eigenlijk een luipaardprint. Jaguars hebben bijna hetzelfde patroon. Hun vlekken zijn groter. Het zijn een soort cirkels met een stipje in het midden. Luipaarden en jaguars horen bij het geslacht van de panter, net als leeuwen en tijgers, en het pantergeslacht hoort weer bij de familie van de katachtigen. Net als onze ouwe trouwe huiskat. Hollywoodsterren lieten zich vaak fotograferen in panterprint. Toen na de oorlog grote Franse modehuizen met de print kwamen, werd die pas echt populair. Sindsdien is het printje niet meer weg te denken. Voor dieren is het misschien camouflage, maar wij gebruiken de print juist om op te vallen. Nou, dat was hem weer, tot de volgende waarom? daarom!

Waarom dragen we kleding met panterprintjes?

Programmalogo's

Volken in Afrika en Zuid-Amerika droegen eeuwenlang pantervellen om te laten zien hoe sterk ze waren. Bij ons werd de panterprint pas populair toen Franse modehuizen ermee begonnen na de Tweede Wereldoorlog.

Opvallen met een camouflageprint

Bij operaties worden allerlei medische instrumenten gebruikt en al die instrumenten, die worden na de operatie niet weggegooid, maar gewoon opnieuw gebruikt. En dat kan prima, als je maar gewoon de instrumenten heel goed schoonmaakt en steriliseert. Steriliseren komt van het woord steriel, wat vrij van bacteriën betekent. Het is echt hoogeschool schoonmaken en op die manier voorkom je dat een patiënt infecties krijgt. Van vuil tot schoon. Ze noemen het hier reinigen, desinfecteren en steriliseren. Het is natuurlijk heel belangrijk dat dat zorgvuldig gebeurt. Nou kunnen ziekenhuizen dat zelf doen, maar er zijn ook speciale bedrijven voor, zoals hier in Amsterdam. Medische instrumenten schoonmaken en steriliseren. 
Hoe doen ze dat? Het hele proces start met voorspoelen. Deze vuile medische instrumenten gaan hier in de bak met water en er worden dan kleine stroomstootjes doorheen gestuurd. Dat noem je ook wel ultrasoon schoonmaken. Het is eigenlijk een soort trilplaat waarmee met behulp van elektrische schokjes het vuil door wordt afgetrild. Daarna gaat het reinigen en desinfecteren verder in deze vaatwassers. Dat gebeurt met een heel speciaal schoonmaakmiddel met speciale stofjes. En aan dike kant, daar is den steriele afdeling. Maar ja, daar mag ik niet zomaar naartoe. Om elke infectie te voorkomen mag je alleen van de ene naar de andere ruimte als je weer nieuwe beschermende kleding aan hebt. Dus daar gaan we. Maar Kathelijne, is de boel niet gewoon schoon genoeg na de vaatwasser? Wat is het verschil tussen schoon en steriel? Op het oog lijkt dit behoorlijk schoon Maar dat is het niet, want bacteriën zien we namelijk niet met het blote oog. Steriel betekent vrij van ziektekiemen oftewel vrij van virussen en bacteriën. Nu is het zaak om het te steriliseren zodat het naar de operatiekamer kan. 
Oké, gaan we dat doen. Voor een operatie worden complete pakketten klaargemaakt, dat noemen ze hier een netje, dat zijn dit soort manden met daarin steriele instrumenten. Kathelijne, hoe weten jullie nou welke instrumenten er nodig zijn voor een operatie? 
Aan de hand van een voorbeeldfoto stellen we de netten samen. Dit bijvoorbeeld is een basisinstrumentennet voor een knieoperatie. En er zit dan gewoon een hamer in?
Ja, en zo kennen wij wel 550 verschillende netten voor allerlei verschillende soorten operaties. Aan de hand van de foto's zijn de netjes klaargemaakt voor allerlei operaties en hier worden ze ingepakt, komt er een sticker op zodat iedereen kan zien wat erin zit en waar ze naartoe moeten. Deze moet bijvoorbeeld naar Amstelveen en deze naar Den Bosch. Het steriliseren gebeurt in deze zogenaamde autoclaaf. Dat is een stoomoven en door middel van stoom worden de instrumenten onder hoge druk gesteriliseerd en dat moet precies vier minuten op 134 graden en op die manier gaan dan de eventuele bacteriën daar weer van af. Hier komen de instrumenten dus weer helemaal steriel uit. En dan worden ze met speciaal transport naar de ziekenhuizen vervoerd. En zodra ze in deze karretjes zitten komt niemand er meer aan. En pas op de operatiekamer worden ze uitgepakt en gebruikt voor de volgende operatie. Medische instrumenten schoonmaken en steriliseren: zo doen ze dat!

Hoe worden medische instrumenten schoongemaakt?

Instrumenten die bij medische operaties worden gebruikt, moeten superschoon zijn, anders kunnen er infecties optreden. Die maak je dus niet schoon met een simpel sopje.

Schoner dan schoon

Ik zie dus al een tijdje mijn vis niet meer zo goed, dat komt omdat er overal groen spul zit. Ieuw. Dit gaat echt wel even duren om schoon te maken. Ho, wacht even met schoonmaken. Je aquarium is de leefomgeving van de algen. Algen? Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper! He Manon! Hallo, ik ben Manons goudvis. Jij bent microbioloog toch? Ja, dat klopt. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Kan jij misschien uitleggen wat hier dan is gebeurd? Ik heb een hele lieve goudvis. Alleen ik had hem door al die groene drab bijna niet meer zien. Ik kan zelf ook niks meer zien. Dit zijn algen. Het zijn geen dieren, het zijn geen planten, maar het is eigenlijk een heel andere groep van leven. Toch kun je ze wel een beetje vergelijken met heel eenvoudige plantjes hoor, maar dan superklein. Je hebt heel veel verschillende soorten en ze zijn ook niet allemaal groen, want sommige zijn een beetje blauw. En dan noemen we ze blauwalgen. Andere zijn rood en die noemen we dan dus roodalg, maar heel divers. Wat vet, al verschillende kleurtjes. Maar hoe komen die algen dan in mijn vissenkom? Ik bedoel, ik heb ze er niet echt ingestopt ofzo. Die algen komen in je aquarium bijvoorbeeld via het voedsel dat je aan je vissen geeft. Of het zit nog vast aan de steentjes die onderin liggen. Vanuit daar groeien ze weer helemaal in je aquarium. Ja, en als je het dan niet op tijd schoonmaakt, dan worden ze groen en dan kun je vissen verstikken. He, wat stikken? Wat? Maar dan moeten al die organen eruit! Ja, red mij! Ja, je moet er wel een deel uithalen. Ongeveer de helft. Haal die algen eruit, en vul m'n kom met schoon water. Ja, ja, goed zo. Maar het is wel belangrijk dat je ze er niet allemaal uithaalt. Ze zijn namelijk heel belangrijk voor bijvoorbeeld je vissen. Veel vissen eten namelijk algen. Oh, laat die algen dan maar zitten. En ook maken ze heel veel zuurstof. Ongeveer 75 procent van wat jij en ik inademen wordt gemaakt door algen. Zoveel? Ja. Ok, dus algen zijn eigenlijk best wel goed, als je ze maar met mate in je kom hebt. Dat klopt.
Het leuke is, je kan nog veel meer met algen doen. Je kunt er bijvoorbeeld voedingssupplementen van maken zoals deze poeders van spirulina of deze pillen. En die zitten dan vol met allerlei goeie vitamines en mineralen. En je kunt er bijvoorbeeld ook een gezichtsmasker van maken. Wat weer heel goed is voor je huid. Zullen wij deze even gaan testen? Dat is goed. Die algen zijn dus supernuttig, maar liever niet te veel in je vissenkom. Dus maak het schoon als je je vis niet meer kunt zien.

Wat zijn algen?

Als je je vissenkom een tijdje niet schoonmaakt, kan het water helemaal troebel worden. Dat komt door algen: superkleine organismen die zich supersnel verspreiden. Algen zorgen voor zuurstof, maar te veel algen zijn slecht voor je vissen. Schoonmaken dus!

Kleine organismen die groeien in water

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, gezellig, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is…Ja. Goeie vraag: waarom staat de Noordpool niet op de kaart? Als je de Noordpool opzoekt op de kaartenapp op je telefoon, dan zul je zien dat die er niet op staat. Maar de Zuidpool staat er wel op. Waarom eigenlijk? Op kaarten zie je heel veel kleuren en wat die kleuren betekenen, dat is op elke kaart weer anders. Op deze kaart zie je bijvoorbeeld dat bos groen is, zand is dan weer geel en al het water is blauw. Al het water is blauw. Of het nou om een klein slootje gaat of om de Grote Oceaan. Al het water is blauw. De Noordpool bestaat uit drijvend ijs, dat is bevroren water en dat is dus ook blauw. De Zuidpool is land, dus die staat er wel op, maar die is op deze kaart veel te groot. Kijk, op een wereldbol is die Zuidpool een stuk kleiner. Nou, dat zit zo. Als je een bol plat wil maken, dan ziet het er zo uit. Allemaal van die ingeknipte gaten ertussen. En als je dat dan op een kaart doet, dan krijg je allemaal lege stukken. Dat kan niet. Dus wat je dan moet doen is deze kleine stukjes uitrekken zodat het weer aan elkaar past op de kaart. Maar ja, dan is die zuidpool op de kaart dus wel veel te groot. Je kunt de aarde trouwens op verschillende manieren vervormen om een platte kaart te maken. Maar de wereldbol? Dat is de enige kaart die klopt. Dit is de aarde in het klein. Hoewel, een kaart is eigenlijk altijd een momentopname. Als er een land bijkomt of als er een land verdwijnt bijvoorbeeld, dan moet je de kaart ook aanpassen. Ook de polen veranderen. Door klimaatverandering duurt het niet lang meer voordat de Noordpool helemaal gesmolten is. Maar ja, op deze kaart lijkt het natuurlijk al zo. Nou, dat was hem weer, tot de volgende waarom? daarom!

Waarom staat de Noordpool niet op de kaart?

De Noordpool bestaat uit ijs, oftewel bevroren water. En op de meeste kaarten wordt water weergegeven als blauw. De Noordpool dus ook. Antarctica bestaat uit land, en staat dus wel op de kaart.

Geen land, maar ijs

Je wordt geboren en ooit komt er dan een dag waarop we ook allemaal weer doodgaan. Misschien ben je wel een keer op een begrafenis geweest en heb je de overledene zien liggen in een kist. Vaak lijken de kisten best wel op elkaar, maar wist je dat dat dus helemaal niet hoeft? Je kunt ook een speciale kist laten maken, want misschien hield diegene die is overleden wel heel erg van kunst of van de natuur. Persoonlijke uitvaartkisten maken, hoe doen ze dat? Ja, nou heb ik er ook al wel een klein beetje over nagedacht, ik vond het toch een beetje gek, want ik ben nu nog springlevend. Ja, het is inderdaad een beetje gek, maar toch is het goed om er wel bij leven over na te denken. En er zijn ook steeds meer mensen die dat doen en het bijzondere en het goede eraan is dat je eigenlijk ook dat je de nabestaanden eindelijk wat meer rust geeft, zodat die al wat meer weten wat jij had gewild. Ah oke. 
Nou ja, ik hou dus van de natuur. Ik hou van dieren. Ik heb twee konijnen, dus ik dacht misschien kunnen we dat combineren en misschien hondenpootjes overheen of zo. 
De drie konijntjes op de zijkant, bloemen en vogels op de deksel en daarachter zitten jouw konijntjes. Jouw kist slaan we even op in het archief. Ja, want ik hoop er nog heel lang te zijn. Ja. Ja en dan gaan we deze kist, die gaan we nu maken. We blijven in de natuursfeer, ook heel mooi hoor, deze. Het ontwerp is af en Dimitri, jij gaat de kist nu maken. Welk soort hout gebruik je daarvoor? Ik gebruik er populierhout voor omdat populier vrij licht is, ook voor gewicht maar ook licht van kleur. Dus als je hier op print komt de print er heel mooi op uit. We gaan nu de onderkant van de kist frezen, waar de deksel overheen geschoven wordt of dus we zetten daarvoor gehoorbescherming op. Deze megagrote printer drukt de afbeelding met inkt op het hout en de kist wordt per plank geprint. Nou, alles is geprint. Dan kunnen we hem in elkaar gaan zetten. Zo. Zo, alsof je een bedje opmaakt he? Ja precies. Kijk een kussentje. Het is natuurlijk ook je laatste rustplaats. En wat is dit? Het dekentje. Die komt om het lichaam heen. Ja. En het laatste wat er nu nog op moet komen is natuurlijk de deksel. En dan is ie af he mannen. Persoonlijke uitvaartkisten maken, zo doen ze dat dus.

Hoe worden persoonlijke uitvaartkisten gemaakt?

Misschien denk je dat alle grafkisten op elkaar lijken, maar dat hoeft helemaal niet. Je kunt zelf bedenken hoe je kist eruit moet komen te zien. Janouk gaat kijken hoe persoonlijke uitvaartkisten worden gemaakt.

Een kist die past bij de overledene

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, gezellig, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is: Nou, inderdaad, waarom halen sommige mensen links en rechts eigenlijk door elkaar? Ja, het lijkt simpel, maar 15 procent van de volwassenen heeft hier dus last van. En dat kan best wel een beetje vervelend zijn. Het verschil tussen ja, boven en onder, voor en achter, da's wel duidelijk. Dat kan iedereen. Maar het verschil tussen links en rechts is moeilijker, want dat is symmetrisch. Ja, was het nou die kant op? Was het nou die kant? Voor de meeste mensen is dat automatische kennis, iets dat je zonder nadenken gewoon weet, net als tot tien tellen of de tafels. Volwassenen zijn heel slecht in het opslaan van automatische kennis, dus moet je het leren als je kind bent. En dat betekent oefenen door bijvoorbeeld zelf de weg te vinden naar school. Kinderen die altijd gebracht worden, leren minder goed het verschil. Wist jij dat bijna de helft van de volwassenen trucjes gebruikt om links en rechts niet met elkaar te verwarren? Je kunt bijvoorbeeld de l van links maken met je duim en je wijsvinger. En je weet natuurlijk ook gewoon met welke handje schrijft, of dat rechts of links is. Kijk, een ring werkt ook goed als geheugensteuntje. Ik heb hem om mijn rechtervinger en nu hoor ik jou denken die Sosha, die is niet goed, die weet zelf niet eens het verschil tussen links en rechts. Nou kijk, voor jullie is dit links, maar voor mij is het toch echt rechts. Zie je? Nou goed, het maakt ook eigenlijk allemaal niet uit. Dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom halen sommige mensen rechts en links door elkaar?

Het verschil tussen links en rechts is niet moeilijk te onthouden. Toch hebben sommige volwassenen daar best wel moeite mee. Sosha vertelt hoe dat komt, en welke trucjes er zijn om te onthouden wat links en rechts is.

Automatische kennis die je moet leren als je kind bent

Zo, dit mos gaat allemaal weg. Wacht, laat het mos heel even zitten. Daar woont het beerdiertje. Welk diertje? 
Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zit er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper, microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Ik hoorde dat hier in dit mos beerdiertjes leven. 
Nou en of! Maar eigenlijk op alle vochtige plekken op aarde leven wel beerdiertjes. Behalve op je lichaam, maar zeker in dat lekkere vochtig mos is het heel prettig wonen voor het beerdiertje. Ze hebben ook zo'n schattige naam, een beerdiertje. En wat kunnen ze allemaal? Nou, ik zou het haar zelf even vragen. Hoi! Hallo! Dus jij bent het beerdiertje. Klopt! Vertel eens wat over jezelf. Nou, ik wil niet opscheppen, maar ik ben niet kapot te krijgen. Ik overleef alles. Er zijn geen andere dieren zoals ik. Nee, bijvoorbeeld extreme temperaturen, noem eens een temperatuur? 150 graden. Ja, dat doet me dus bijvoorbeeld echt helemaal niks. En -200. Nee, geen enkel probleem. Ik kan heel lang zonder voedsel, zonder zuurstof, zonder water. Radioactieve straling doet me niks. Giftige stoffen, alcohol en in de ruimte overleef ik ook. Dus. Maar hoe sterf jij dan? Ouderdom kan me pakken. Ik leef ongeveer 4 weken tenzij je me in een vriezer stopt. Een oom van mij die heeft een keertje 30 jaar in een vriezer gezeten. En toen ie daar uitkwam toen leefde die gewoon verder. Oh, dat is echt heel lang. Maar ben je dan op z'n minst schadelijk of nuttig? Nou, ze is niet schadelijk, maar ook niet nuttig. Ze eet en wordt gegeten en dat noemen de kringloop van het leven. Ja. Maar moet ik dan dat mos wel weghalen? Nou, ik zou het lekker laten zitten, want het is eigenlijk een heel gezellig huisdier. Bijna jammer dat je haar niet kan zien. Ja. Ik ga nooit meer mos weghalen.

Het beerdiertje

Het beerdiertje mag dan piepklein zijn, hij is zo sterk als een beer. Hij overleeft bijna alles. Je vindt hem overal waar het een beetje vochtig is.

Een schattige naam voor een piepklein bodemdiertje

Bij scholen, in de supermarkten, bouwmarkten, drogist of speelgoedwinkels; op heel veel plekken zie je ze staan, dit soort inlevermeubels waar je je lege batterijen in kan leveren. Een batterij mag niet in het milieu terechtkomen, want een batterij vergaat namelijk nooit. En hij mag ook niet bij het gewone afval omdat er chemische stoffen in een batterij zitten, zoals alkaline en lithium. Die zijn niet goed voor het milieu en het zijn wel hele waardevolle grondstoffen die heel goed opnieuw gebruikt kunnen worden en die anders verloren zouden gaan in de verbrandingsoven. Dus je moet altijd goed je batterijen scheiden van het gewone afval. Dit soort busjes rijden dagelijks door het hele land om tonnetjes met lege batterijen op te halen. En hier in Lelystad komen wekelijks miljoenen batterijen binnen. Zes keer per dag komen de busjes hier de lege batterijen brengen. Alle binnengekomen batterijen gaan naar deze hal, het grote sorteercentrum. Omdat mensen batterijen vaak inleveren in plastic zakjes, worden die er hier eerst uitgevist. Deze machine maakt die plastic zakjes kapot en vervolgens worden ze er met de hand tussenuit gevist en gescheiden van de batterijen. Daarna wordt er nog verder gesorteerd, net zolang totdat elk type batterij netjes bij elkaar ligt. De sortering van de batterijen gebeurt op basis van de chemische samenstelling. Dat moet ook wel, want elk type batterij wordt op een andere manier verwerkt. In deze zak zitten de alkaline batterijen. En dat zijn er flink wat. Kijk, en hier is het allemaal netjes uitgesorteerd. Als alles gesorteerd is, zit het werk er hier op. De batterijen gaan al naar verschillende recyclefabrieken in Europa, onder andere Duitsland, België en Frankrijk. Het gros van de batterijen gaat ook echt het recycleproces proces in en van de metalen uit de batterijen worden dan weer nuttige nieuwe dingen gemaakt. Pannen bijvoorbeeld, een kaasschaaf, een brilmontuur of zelfs een fiets. Bij die recyclebedrijven worden dus zoveel mogelijk materialen uit de batterijen gehaald en sommige materialen zoals kobalt, nikkel en koper kunnen dan meteen weer in de nieuwe batterijen gebruikt worden. Een deel van de batterijen kan niet worden hergebruikt. Die belanden dus in de verbrandingsoven. En wat daar dan aan afval uitkomt, dat wordt dan vervolgens weer gebruikt in bijvoorbeeld asfalt voor wegen. Dus het gescheiden inleveren van batterijen is niet voor niets. Maar als we minder batterij-afval willen hebben, dan zou het mooi zijn als in de toekomst de batterijen langer meegaan. Of nog beter, dat we gewoon met z'n allen veel meer oplaadbare batterijen gaan gebruiken.

Hoe worden batterijen gerecycled?

Batterijen horen niet in de prullenbak; die lever je in bij bijvoorbeeld de supermarkt of de speelgoedwinkel. Ingeleverde batterijen kunnen namelijk prima gerecycled worden. Van de metalen uit de batterijen kunnen dan weer pannen of fietsen worden gemaakt.

Inleveren, sorteren en hergebruiken

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, lieve mensen, daar zijn we weer, met een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuten zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is...Nou, inderdaad, waarom hamsteren we eigenlijk? Wie hamster, legt een voorraadje aan van iets wat van die bang is dat hij straks niet meer te krijgen is om in tijden van nood voor zichzelf te zorgen. Je kunt eten hamsteren, maar ook hele andere dingen zoals wc-papier. Hamsteren is vooruitdenken. Dieren doen het ook, die leggen wintervoorraadjes aan. Mensen hamsteren omdat er een natuurramp op komst is of een pandemie. Dat merkten we toen Corona uitbrak. Maar het gekke is, eigenlijk is dat hamsteren dus helemaal niet nodig, want onze voorraden zijn behoorlijk groot. En toch doen we het, we hamsteren omdat anderen het ook doen. Het is eigenlijk een soort kuddegedrag. Kijk, als jij op het nieuws ziet dat iedereen wc-papier aan het inslaan is en je ziet die lege schappen in de supermarkt. Dan ga je toch denken ja, ik koop ook maar wc-papier, want anders zit ik zonder. Maar juist door te hamsteren gebeurt datgene waar we zo bang voor zijn: spullen raken echt op of zijn bijna niet meer te krijgen en daardoor gaan de prijzen omhoog. Want hoe moeilijker iets te krijgen is en hoe meer mensen het willen hebben, hoe duurder het wordt. En dat kan gevaarlijk zijn als je medicijnen hamster bijvoorbeeld. Mensen die ze echt nodig hebben, die zitten dan straks zonder. Hamsteren moet je dus eigenlijk gewoon overlaten aan, precies, de hamster. Zo, dat was hem weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom hamsteren mensen?

Toen de coronacrisis uitbrak, gingen veel mensen hamsteren: heel veel voedsel en wc-papier inslaan voor het geval het op zou raken. Het lijkt misschien slim, maar juist door te hamsteren, raken spullen op en worden de prijzen steeds hoger. En het is in onze maatschappij ook helemaal niet nodig.   

Een voorraadje aanleggen voor het geval dat

Deze wc is al weken niet schoongemaakt. Deze moet echt even schoongeschrobd. Oh, wacht daar wonen verschillende darmbacteriën. Darmbacterien! Ja, uit je poep. Poepbacterien dus eigenlijk. Ugwl! Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er ook diertjes in mijn bank? Jawel. Ook in je bank. Waar dan? Overal! Poepbacterien, daar moet ik niets van hebben. Die gaan gewoon weg. Nou, het zijn geen slechte bacteriën, hoor. Hee, Jasper! Jij bent microbioloog, toch? Ja. Dat klopt. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Oke. Waarom zijn poepbacterien geen slechte bacterien? Kom mee, dan laat ik je kennismaken met de E. Colibacterie. Oke. Hallo! Hallo. Jij bent harig! Ja, dat zijn een soort voelsprieten. Normaal gesproken kan een E. Coli niks zien. En met die haren weet ze precies waar ze is. Handig. Dus jij zit nu hier op? Eh.. Ja. Maar ik zit voornamelijk in je darmen. Precies. Vergeet niet, E. Coli is een hele nuttige bacterie. O. Wat doet ze allemaal dan? Nou, mensen denken vaak dat ik vies en slecht ben omdat ik uit je poep kom. Maar ik heb een hele belangrijke rol. Ik maak namelijk vitamine K aan. Dat zorgt ervoor dat als jij een wondje krijgt dat je bloed stolt en dus niet leegloopt maar een korstje krijgt. En ze is ook heel belangrijk voor het verteren van je eten. Er zijn bepaalde stoffen die wij als mens niet kunnen afbreken. Daar hebben we onze bacteriën voor nodig zoals E. Coli. En daarnaast praat ze ook tegen je hersenen. Als je een bepaalde voedingsstof nodig hebt, zorgt zij ervoor dat je zin krijgt in dat eten. Echt? Wat vet! Dat een bacterie dat gewoon kan. Dus eigenlijk ben je supergoed? En moet ik de wc niet schoonmaken! Nou, wel als het in je darmen zit. Zodra ze ergens anders terecht komt, bijvoorbeeld via je handen in je mond dan kun je er ook ziek van worden. Sorry. Dus het is belangrijk dat ze in je darmen blijft. Dus goed je handen wassen nadat je naar het toilet bent geweest. En maak de wc-pot goed schoon. Dus eigenlijk had je beter in de darmen kunnen blijven zitten? Ja. Oke. Dan is het tijd om te gaan, E. Coli. Hup. Oke. Doei. Doei. En ik moet even aan de slag, denk ik.

De poepbacterie

In je darmen leven een heleboel bacteriën. Die zijn belangrijk, want ze houden je gezond. Maar buiten je darmen kunnen bacteriën zoals de e-colibacterie je ziek maken. Daarom is het belangrijk om goed je handen te wassen als je naar de wc bent geweest.

Een goede bacterie, zolang die in je darmen zit

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, hallo allemaal. Welkom bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuten zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is. Ja, inderdaad, waarom eten sommige mensen uit hun neus? Ja, kijk iedereen peutert natuurlijk wel eens een keertje in z'n neus. Zelfs de koning is er wel een keertje op betrapt. Maar ja, waarom doen we dat nou eigenlijk? Snot is neusslijm. Het wordt gemaakt door de slijmvliezen in de neus. Snot houdt de neusholte schoon. Het maakt de lucht die we inademen een beetje vochtig, het werkt bacteriedodend en stofdeeltjes blijven erin plakken. Als snot uitdroogt, dan wordt het hard. En die harde pulkjes, die halen we er graag uit. De meeste mensen doen een slotje vervolgens in een zakdoekje. Een deel draait dan lekker een balletje van en schiet het weg. Maar sommige mensen eten hun harde snotjes zelfs op. En dat kan ook helemaal geen kwaad, want in je maag wordt dat snot direct onschadelijk gemaakt. Het is vooral vies voor andere mensen. Waarom mensen dat doen is eigenlijk niet bekend. Het schijnt lekker zout te smaken, net als chips. Te veel neuspeuteren kan trouwens wel kwaad. Als je neus beschadigt kun je nare infecties krijgen of een bloedneus. Maar wist je dat eigenlijk iedereen snot eet? We maken per dag wel 1 liter snot. Kijk zoveel. Het meeste snot zakt in je keel en slikken we dan gewoon door, dus zonder dat we er erg in hebben eten we eigenlijk gewoon allemaal snot. En dat doet iedereen. Nou ja, dat was weer tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom eten sommige mensen uit hun neus?

Iedereen peutert wel eens in zijn neus. Maar er zijn ook mensen die hun eigen snot daarna opeten. Op zich kan dat geen kwaad, maar te veel neuspeuteren is niet echt gezond. 

Jammie, een stukje snot!

Ik ben op de poeppoli in het Amsterdam UMC. Dit is Tim, poepdokter, kinderarts en Tim, voordat we het echt over diarree gaan hebben. Wat is poep eigenlijk? Nou, poep is een afvalproduct en bestaat voornamelijk uit water. Ook uit heel veel onverteerde voedselresten en voor de helft bestaat het uit bacteriën. En dat zijn gezonde bacteriën. En die hebben hele belangrijke functie. Die zorgt ervoor dat je niet ziek wordt. Dus die beschermen je tegen ziektes. En die beestjes moet je dus te vriend houden en daarom is het belangrijk dat je goed eet. En dan moet ik dus denken aan groenten en fruit en bruine boterhammen. Goed vezels. Ja klopt, dus je moet zorgen dat de goede bacteriën heel veel vezels krijgen. En hoe ziet een goeie drol er dan uit? Er zijn een paar geleerden geweest in Engeland en die hebben de Bristol poepkaart ontworpen. Een poepkaart, ik vind het helemaal leuk. En dan zie je type 1. Dat zijn heel harde keutels. Ja, tot 7, dat is water. Dunne diarree. Eigenlijk een beetje wat je op deze schaal dus ziet. Dit is nummertje één en twee dat is eigenlijk te hard. Dat is ook pijnlijk als je dat uitpoept. 3 en 4 is normaal en 5 is het eigenlijk te flubberig en 6 en 7 is tuurlijk niet fijn. Da's niet best. Dus eigenlijk wil je zo rond de 3, 4 zitten. Ja klopt, 3 en 4 zijn eigenlijk de normale drollen. Maar wat is diarree nou precies? Wat is het verschil met een gewone drol? Nou diarree zit een beetje aan deze kant dus van het dienblad. Dat betekent dat er heel erg veel water in de poep zit. Dus het is echt waterdunne poep feitelijk. Ja, en dat komt dan meestal door een infectie, door een virus of een verkeerde bacterie. Maar het kan ook komen door stofjes die vanuit je hersenen je darm beïnvloeden, bijvoorbeeld die vrijkomen bij een spreekbeurt of als je jarig bent. Allemaal gebeurtenissen die voor spanning zorgen. Maar wat gebeurt er nou precies in je lichaam als je diarree hebt? 
Nou, dat zal ik je uitleggen aan de hand van deze pop. In je buik heb je ongeveer 5 meter lange dunne darm en daar wordt het eten verteerd. En in de dikke darm, dat is die grijze slang die in je buik zit, daar wordt het water opgenomen. En als dat niet goed werkt, dus als de dikke darm niet goed werkt, dan komt die dunne poep waar het water niet is opgenomen, die komt dit laatste deel van je darm terecht en dat voel je niet zo goed. Je voelt niet dat er een drol in zit. Maar er zit heel veel water, dus dan in één keer en komt het eruit of zo. Ja, dan spuit het eruit. 
Zit ik weer... Tim? Tim? Oh hee.. Een gewoon buikgriepje, dat hoort er dus gewoon bij. En dat hebben we allemaal wel eens. Hoeven we niet van in paniek te raken? Klopt. Af en toe diarree is heel normaal. Gelukkig. En wat kunnen we doen om er zo snel mogelijk weer vanaf te zijn? Als je diarree hebt verlies je heel veel vocht. Dus het allerbelangrijkste is dat je dat vocht weer aanvult. Dus je moet heel veel drinken en dan veel vezels eten is dan belangrijk. Zit in groenten en fruit. Oke, dus als je gewoon goed blijft drinken, water en zo en een beetje goed vezels blijft eten, dan krijg je vanzelf weer een goeie stevige drol. Ja klopt! Gelukkig.

Wat is diarree?

Als je ziek bent, of heel erg zenuwachtig, kun je last krijgen van diarree. Je hebt dan dunne poep en moet heel vaak naar de wc. Niet fijn, maar gelukkig is het niet gevaarlijk. Wat je kunt doen om je poep gezond te houden: veel drinken en genoeg vezels eten! 

Dunne poep als je dikke darm niet goed werkt

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos