Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Kom op, jongens! Karssen naar Karssen. Terug naar Karssen en door naar Karssen. Die speelt weer door naar Karssen. Die gaat voor de goal? Nee! Karssen geeft af aan Karssen. Goal! De eeneiige drieling Julia, Cato en Diewertje zijn gek op voetbal en zitten ook nog in hetzelfde team. Spelen de dames op dezelfde positie? Nee, gelukkig niet. Ze hebben alle drie hun kwaliteiten. Diewertje is meer een verdediger. Die wil de bal voor zich zien. Cato is echt een nummer 10, die staat midden op het middenveld en Julia is een flankspeler. Die speelt op links. Alle drie heel anders dus. Ja, voor mij ook makkelijk, zo kan ik ze ook beter uit elkaar houden. Ze zeggen over tweelingen en drielingen dat ze elkaar aanvoelen. Dat is ook zo. Als de één een probleem heeft, dan springen de andere twee meteen in de bres. Die staan meteen klaar. 
Cato, Diewertje en Julia lijken op elkaar, doen allemaal aan voetbal en hebben dezelfde notenallergie. Zijn ze precies hetzelfde? Hun DNA is identiek. Maar hoe iemand is, wordt voor een belangrijk deel bepaald door de omgeving. Het kan liggen aan bepaalde vormen van voeding, het kan liggen aan ziektes die ze krijgen, verschillende vrienden, verschillende boeken, ze vinden ander eten lekker. Elk kind is dus uniek. Ja, en ook deze drieling.

Zijn kinderen van een eeneiige drieling uniek?

Programmalogo's

Een eeneiige drieling ziet er precies hetzelfde uit, maar elk kind is toch uniek. Het DNA is hetzelfde, maar hoe iemand is, wordt voor een belangrijk deel bepaald door de omgeving en hoe je opgroeit. De ene broer of zus kan bijvoorbeeld andere vrienden en ander lievelingseten hebben dan de ander.

Hetzelfde DNA maar wel een eigen karakter

Er zijn dus tweelingen, drielingen, soms zelfs vierlingen, maar bij de meeste geboortes, 170.000 per jaar, wordt er één kind geboren, een eenling dus. Meerlingen zijn dus zeldzaam. Een twee-eiige tweeling gebeurt zo'n 1.700 keer per jaar. Dan heb je een eeneiige tweeling. Dat gebeurt zo'n 730 keer per jaar. Dan heb je een meereiige drieling. Dat gebeurt zo'n 30 keer per jaar. En een eeneiige drieling als Cato, Julia en Diewertje gebeurt dus maar twee keer per jaar. Een vierling is helemaal superbijzonder. Dat gebeurt één keer in de vijf jaar. En een eeneiige vierling gebeurt één keer in de 75 jaar.
Dan is de vraag: Waarom zijn meerlingen zo zeldzaam? Er zijn toch genoeg dieren die meerdere jongen tegelijk krijgen? Ja, bijvoorbeeld honden en varkens. Dat gaat ook makkelijker, want zij hebben meerdere baarmoeders. Dat zijn gewone broertjes en zusjes. Die lijken niet sprekend op elkaar. Dat klopt. Eeneiige meerlingen zijn ook in de dierenwereld heel zeldzaam. Er is één dier waarvan we dat goed weten. Dat is het gordeldier. Het gordeldier werpt altijd vier identieke jongen. Eigenlijk altijd. Daarin zijn de mens en ook een beetje het gordeldier dus heel bijzonder. Waarom de eeneiige tweeling of drieling ontstaat, weten we niet precies. Een tweeling of drieling is een foutje van de natuur? Nee, dat is geen foutje, een wondertje. Zeker. Het is een bijzondere gebeurtenis. 

Dit is pas echt een wonder. Mannen, stel jullie maar even voor. Ik ben Jaap. Ik ben Gert. En ik ben Cor. Dit is de oudste eeneiige drieling van Nederland. Jullie, Jaap en Gerrit, jullie lijken op elkaar. Maar Cor is toch net een beetje anders. Die heeft klem gezeten. Die heeft klem gezeten?! Aaah, nee. Wat hebben jullie voor beroep gekozen? Ik ben slachter geweest. Ik ben metaalbewerker geworden. Metselaar. Eeneiige drielingen zijn superzeldzaam, maar ik heb er twee bij elkaar! Diewertje, Cato en Julia, kom erbij! Oooh, moet je kijken, wat een plaatje. Dames, kijk eens goed achter jullie. Hallo. Lijken ze op elkaar? Ja. Dat is wel een drieling, hè? Ja. Wat wil jij worden later? Profvoetballer. Ja, profvoetballer. Ook profvoetballer. Nou, jij dan ook. Ja. Alle drie profvoetballer. Heren, kunnen jullie nog voetballen? Ja, hoor. Een beetje wel. Laat maar zien. Hier. Hoppa!

Hoe bijzonder is een eeneiige drieling?

Een drieling komt niet zo vaak voor, zeker een eeneiige drieling niet. Dit gebeurt gemiddeld twee keer per jaar. Een twee-eiige tweeling komt vaker voor: 1700 keer. Ook in de natuur is het zeldzaam. Sommige dieren krijgen standaard meer jongen, zoals honden en varkens, maar die zijn dan vaak meereiig. Er is een uitzondering: het gordeldier krijgt altijd vier identieke jongen.

Slechts twee per jaar

Hoi, ik ben Eline. Ik hou heel erg van bakken dus ik vroeg me af: hoe maak je eigenlijk spekkoek? Nou, dat is geen straf om die vraag te beantwoorden. En als iemand weet hoe je spekkoek bakt dan is dat Lola! Spekkoek komt oorspronkelijk uit Indonesië. Klopt. Midden vorige eeuw zijn er heel veel Indische mensen naar Nederland gekomen en die hebben ook de keuken meegenomen en de spekkoek geïntroduceerd. En die is inmiddels heel wat populair. Volgens mij hebben we alle spullen klaarstaan, dus ik zou zeggen Lola klaar? Bakken maar. Dan hebben we nodig de roomboter, suiker, meel, eieren. En dan de kruidenmix: kaneel, stokjes, kruidnagel, nootmuskaat, foelie, kardemom in de steranijs. Ik ben nu de eieren aan het scheiden. En waarom doe je dat? De dooiers mengen we straks met de boter, dan mengen we eigenlijk de vetten met elkaar en het eiwit gaan we luchtig opkloppen zodat de koek niet zo massief wordt. Dat rijst de pan uit. Nu gaat het eigeel bij het botermengsel. We aan het nu het ei-boter-suikermengsel vermengen met met de bloem en dat spatelen we dan met met de hand erdoorheen. We scheppen dan een klein beetje eiwit bij de eigeelmassa. Nou, we hebben nu het beslag klaar en die gaan we nu verdelen in tweeen. De ene helft laten de wit en de andere brengen we op smaak met de kruiden en de kruiden geven dan de smaak aan de spekkoek, zoals je hem ook kent. We beginnen met de bruine laag en dan zetten we deze nu in de oven onder de grill. En hoelang moet deze er nu in? Ongeveer vijf minuten. Het ruikt al lekker. En nu smeren hem in dan met de boter. En dan gaat het witte laagje erop. En weer een laagje de oven in. Ja, en zo zijn we nog wel even bezig. Drie uur later, na het bakken laagje voor laagje, is dit de koek geworden. Jammie jammie jammie! Hoe komt spek ook aan zijn naam? Want er zit helemaal geen spek in. Klopt inderdaad. Spekkoek heeft laagjess en dat heeft doorregen ontbijtspek ook, men zegt dat vandaar de naam spekkoek is gekomen, omdat het beide laagjes heeft. Hmm lekker!

Hoe maak je spekkoek?

Eerst maar even een misverstand uit de weg ruimen: in spekkoek zit helemaal geen spek! Het heet zo omdat het allemaal laagjes heeft, net als spek. Het smaakt heerlijk zoet en kruidig. Je hebt er behalve boter, suiker en bloem ook geduld voor nodig, want spekkoek wordt laagje voor laagje gebakken!

Indisch gebak met laagjes

Vandaag bij Digitaal: cookies! Het internet is een netwerk van computers die over de hele wereld met elkaar verbonden zijn. Als jij bent aangesloten op het internet, dan kun je dus met al die andere computers in de hele wereld contact maken. En jouw telefoon of je laptop zijn ook onderdeel van het internet. Stel je voor, ik wil heel graag rode schoenen hebben. Nou, dan ga ik op internet zoeken naar rode schoenen. En dan verschijnt er dus op die site meteen een cookiemelding. In mijn beeldscherm verschijnt er dan een bericht met de vraag of ik de cookies wil accepteren. Als ik dan op accepteren klik, dan geef ik de site waar ik op zit toestemming om die cookies op mijn laptop te plaatsen. Nou vooruit, jij mag blijven. Op dat moment plaatst de website een heel klein tekstbestandje, het koekje, op mijn laptop en op die manier kan het bedrijf achter die website precies zien wat ik op hun site doe, hoelang ik er blijf en wat ik allemaal interessant vind. Rode schoenen. Dat levert ze heel veel informatie op over mijn interesses. En op die manier kunnen ze mij verleiden met advertenties waarvan ze weten dat ik daarnaar op zoek ben geweest. Leuke zomerjurk. Soms heeft het bedrijf een deal gesloten met een ander bedrijf en dan mogen de cookies de informatie met elkaar delen. En dan weten dus ineens nog veel meer bedrijven dat ik rode schoenen leuk vind. Stel je voor, ik ben dan ineens op een hele andere website om bijvoorbeeld een reisje te boeken. Dan verschijnen we aan de zijkant van mijn scherm ineens vet veel rode schoenen. Je komt cookies ook tegen op websites waarbij je moet inloggen. Een cookie onthoudt dan je wachtwoord en zorgt ervoor dat je de volgende keer automatisch wordt ingelogd. Klokkie20! Oja, thanks. Als je dit allemaal niet wil of je wilt dat niemand weet over je rooie schoenen, dan moet je cookies gewoon niet accepteren. Of je moet ze af en toe verwijderen. Dan word je weer baas over je eigen zoekacties.

Wat zijn cookies?

Als je voor het eerst op een website komt, krijg je altijd een cookiemelding. De website vraagt dan toestemming voor het plaatsen van cookies. Hiermee kan de website zien wat jij interessant vindt, en je met advertenties verleiden om dingen te kopen bijvoorbeeld.

Zo weten websites wat jij zoekt

De spullen die jij dus gebruikt om kunst van te maken, dat vinden andere mensen denk ik een beetje gek. Kan, kan. En wat is dit? Het is inderdaad afval van een kunstwerk wat mislukt is, wat weer een nieuw kunstwerk is geworden en daar kan je doorheen kijken. Dan kan je het goed ervaren. Ik zie een mannetje. Ja, precies. En dit is van dat schuim waar je bloemstukjes van maakt toch? Ja klopt. Je kan heel makkelijk je vinger erin duwen en daar maak ik dan beeldhouwwerk mee. 
Ja, doe maar uit. Wat je hier ziet is die ervaring van wat in je mond gebeurt, waar je ogen niet bij kunnen. Die versmelting. Dat beeld. Dat wordt nu vertraagd en zo getoond, zodat je de binnenkant van je mond zeg maar kan ervaren. Dus wat er gebeurt als je een ijsje eet, in je mond, dat zie je nu gewoon hier vertaald in beeld? Ja, en dat zijn kleine aardbeienzaadjes. Ja.
Als je deze boom ziet. Waar denk je aan? Blaadjes, groen, voorjaar... zuurstof. Dat soort dingen. Maar ook hieraan? Euh. Dit is een verbrande boom? Nee, daar denk ik niet aan. Dat klopt. En je kan zelfs een stap verder. Hier heb je dat stukje verbrande boom. Hierop, zoals je ziet, zit vliegas. Dat witte. Ja, dat witte. Moet je je voorstellen, als je dat smelt op een heel hoge temperatuur, vormt dat samen een steen. Zo'n boom is ook een steen. Daarna probeerde ik dat te smelten en daar een bel van te blazen en die is geknapt. Ja, dat gebeurde in een flits van een seconde, knapte hij uit elkaar. Maar dit is de bel. We begonnen met deze groene boom. Klopt. Hoe in jouw hoofd komt dit er allemaal achteraan? Kijk, je leert op school dat een boom een boom is, maar deze is veel meer. Het is as. Het is een steen. En als je wil, in mijn geval, zelfs een bel voor eventjes. Ik probeer eigenlijk met mijn werk je hersens meer op te rekken en dat je al die mogelijkheden in die boom ook kan zien. En dat is iets wat je niet op school leert.

Hoe bedenkt kunstenaar Navid Nuur kunst?

Janouk bezoekt Navid Nuur in zijn atelier. Hij maakt kunst met materialen die mensen een beetje gek vinden, zoals as van een verbrande boom of dat schuim waar je bloemstukjes mee maakt. Hij wil mensen zo verder leren kijken: een boom is niet alleen ‘gewoon’ een boom.

Bijzondere materialen die je anders naar de wereld leren kijken

Wauw, ja, dit is hem dan. Het meisje met de parel. En hier zie je dat licht, dat heel mooi van linksboven op haar gezicht valt. Ja. En hoe hij ook weer speelt met reflectie. Dus die glanzende ogen, die kleine stipjes wit erop, maar ook haar mond. Waarschijnlijk heeft ze net haar lippen afgelikt want je ziet dat ook glinsteren, met ook een stipje in haar mondhoek. Jij zegt net meisje met de parel, maar er is iets met die parel, toch? Ja, klopt. Hij heeft eigenlijk helemaal geen parel geschilderd. Wat Vermeer heeft gedaan, is alleen maar reflectie geschilderd. Je ziet die grote, witte komma, eigenlijk. Dat is een felle reflectie van licht op het oppervlak van de parel. En aan de onderkant, ook maar een toetsje verf, is een reflectie van de witte kraag. En hij heeft alleen die reflecties geschilderd. O ja, je ziet alleen... Hè! Die hele parel is er gewoon niet! In je hoofd ontstaat de vorm van een parel omdat hij die reflecties zo perfect heeft geplaatst. Een soort van optische illusie. Wow!

Het meisje met de parel van Johannes Vermeer

Bij het Meisje met de parel is goed te zien hoe schilder Johannes Vermeer speelt met reflectie en licht. Dit is extra goed te zien bij de parel. Eigenlijk heeft Vermeer alleen maar reflectie geschilderd. In je hoofd ontstaat zo de vorm van een parel.

Is die parel er wel echt?

Josilvio doet het. Broederliefde gebruikt het. En Ronnie Flex is er zelfs dol op: autotune. Een effect om je stem te vervormen. Hoe doen ze dat? Dit is producer Pepijn Buitenhuis. Wanneer werd autotune voor het eerst gebruikt in de muziek? In 1998. Dat was in ieder geval het bekendste liedje van Cher en de meeste mensen kennen dat wel denk ik. Het effect is ooit bedacht om tonen zuiver te krijgen, maar ik denk dat ze hier een beetje zijn gaan experimenteren ermee. Je kan allerlei instellingen in het apparaatje maken dat tonen zeg maar heel erg gaan rollen. De tonen glijden naar zuivere tonen. Hoe werkt autotune nou precies? Autotune is software en die zorgt ervoor dat de toon die je zingt zeg maar naar de goeie toon wordt gecorrigeerd. Dus als je bijvoorbeeld een piano hebt, dan is iedere toon zuiver. Maar als je zingt...dat weet je zelf als je zingt, dan is dat niet altijd precies zo zuiver en het kan altijd een beetje schommelen in je stem. En daar is autotune voor ontwikkeld. Oke, ik zal nu even aan de hand van een voorbeeld laten horen wat autotune uiteindelijk doet. Ik kan alvast verklappen dat ik het vals heb ingezongen. Je hebt alles uit de kast getrokken. Je helemaal los. Nu gaan we horen hoe het echt is. Ik wist niet dat ik het in me had. Als je niet goed kan zingen, dan kan je daarmee wel een redelijk acceptabele zanger worden. Maar er zijn ook zeker goeie zangers die toch autotune gebruiken. En soms dus ook gewoon om het als effectje te gebruiken. Ja zoals in de hiphop gebeurt, veel als effect. Nou, zullen wij nog wat gaan doen? Tja, dat lijkt me een goed idee. Top. Nou, het is wel gelukt, was het vals? Het was vals genoeg toch? Hartstikke vals. Dan gaan we nu eens even kijken of we daar nog met de autotune iets van kunnen maken wat een beetje aan te horen is. Ik ben heel benieuwd. Autotune, zo doen ze dat.

Hoe werkt autotune?

Veel artiesten maken gebruik van autotune: een techniek die je stem kan vervormen. Op die manier kun je valse tonen toch mooi laten klinken. Maar autotune is niet alleen handig als je vals zingt, je kan er ook hele toffe dingen mee doen.

Je stem vervormen met software

Huh? Jargon? Wat is dat? Stel, je bent niet zo lekker. 
De dokter test je op een enge ziekte. De uitslag is negatief! Je schrikt je een hoedje. Maar je hebt het jargon van de dokter verkeerd begrepen. Jargon is de taal die mensen met een bepaald beroep, of mensen die ergens heel veel van weten goed kennen. Voor buitenstaanders is die moeilijk te begrijpen. Met een positieve uitslag bedoelt de dokter dat hij de ziekte wel kon vinden in je bloed en de uitslag is negatief als dat niet zo is. Niet negatief in de betekenis van niet leuk dus. Andere doktoren weten dat, maar patiënten snappen er soms niets van. Elk beroep heeft zijn eigen jargon. Als wiskundigen het over x hebben, dan bedoelen ze geen kusje, maar een getal. En als militairen acht moeten geven, dan bedoelen ze juist geen getal. Als je het jargon van een bepaalde groep spreekt, hoor je erbij. Omdat buitenstaanders vaak niets van al die moeilijke woorden begrijpen, kunnen ze zich ook niet met je groep bemoeien. Voor een melkveehouder is steriliseren iets heel anders dan voor de dierenarts. In jargon laten koks eieren schrikken. En roepen regisseurs heel de dag: 'piep. Cut!'. Er bestaat ook spoorwegjargon, vrachtwagenchauffeurs, bouwvakkersjargon, fabrieksjargon, onderwijsjargon en luchtvaartjargon. Elk beroep of clubje heeft zo zijn eigen taaltje. Hoe onbegrijpelijk dat voor jou ook is. Waarom praten jullie niet gewoon normaal? En dat is natuurlijk ook best een idee.

Wat is jargon?

Als de uitslag van een ziekenhuisonderzoek positief is, is dat voor jou meestal niet zo positief. En behalve dokters hebben nog veel meer groepen hun eigen taal. Dat heet jargon, nog zo’n moeilijk woord.

Een eigen taaltje voor elke beroepsgroep

Stroopwafels zijn typisch Nederlandse koekjes. De eerst werd gebakken 200 jaar geleden in een bakkerij in Gouda. Dat is het begin van de stroopwafel. Het bekendste koekje van Nederland. En ons bekendste koekje is over de hele wereld hartstikke beroemd en geliefd. Want mensen vinden hem heerlijk. In deze stroopwafelbakkerij in Moordrecht maken ze miljoenen stroopwafels per jaar, echt enorm veel. Daar heb je dus ook heel veel ingrediënten voor nodig. Het recept voor stroopwafels. In de wafels gaat bloem, boter, suiker, ei en een aantal specerijen voor de smaak. En voor de stroop heb je ook een aantal dingen nodig: glucosestroop, boter, soja, melkpoeder, een ander soort vetstof, karamel en stroop waar je ook pannenkoeken mee belegt. De oer-Hollandse stroopwafel die blijft smaken zoals die is. Maar het is natuurlijk wel leuk om na te denken over nieuwe smaken; chocola of met een beetje kokos. Wat dacht je van deze? Gezouten karamel? Oh lekker. Geen koekje zonder deeg, en het deeg voor de stroopwafel wordt gemaakt in de deegmakerij. Het deeg wordt verdeeld in kleine deegplakjes en die gaan dan de oven in. Na ongeveer een minuutje is de stroopwafel klaar. En dan moet natuurlijk de stroop ertussen, maar niet voordat dat een perfect ronde wafel is. Dan moet ie natuurlijk door de helft, want de stroop moet ertussen. En lekkere dot stroop, oe, wat veel. En dat gebeurt hier in het groot. Dit is een hele belangrijke plek in een stroopwafelfabriek, want hier worden gewone wafels, stroopwafels. Als de stroopwafels klaar zijn, dan zijn ze warm en dan kunnen ze nog niet worden ingepakt. Ze moeten eerst afkoelen en dat gebeurt hier in deze koelcel. Moet je kijken. En dan worden de stroopwafels ingepakt. En wat gebeurt hier razendsnel met die inpakrobot? Dan gaan ze in een zakje, een clipje erom en dan is de stroopwafel klaar. De stroopwafel, die wordt geëxporteerd naar 40 verschillende landen. En daarom zou je kunnen zeggen dat de stroopwafel het bekendste koekje is van Nederland.

Wat is het bekendste koekje van Nederland?

De oer-Hollandse stroopwafel is over de hele wereld populair. De stroopwafel bestaat uit twee dunne laagjes wafel met daartussen een lekkere dot stroop. Eva is in een fabriek waar ze per jaar miljoenen stroopwafels bakken.

De stroopwafel

In de magische wereld van Rogier komen ook figuren voor die een prachtige en kleurrijke dans opvoeren in water. Echt zo vet. Het ziet er heel ingewikkeld uit. Ik kom tot het aquarium, de spiegels en het water. Maar verder is het mij een mysterie hoe je dit gedaan hebt. Ja, dat is het ook eigenlijk, die elementen. Want het zijn het water en de spiegels die alle figuurtjes in het midden weerkaatsen. Daardoor lijkt het alsof ze synchroon met elkaar dansen. Ja. Oh!
Om patronen te maken, kun je verschillende dingen gebruiken. Bijvoorbeeld melk Bijvoorbeeld melk die je met een rietje in het water kan laten druppelen. Wow! Zo ben ik lang bezig geweest om verschillende patronen te kunnen maken. Ooo, dat ziet er zo vet uit. Zullen we er nog een beetje oranje bij gooien? Ja. Ik ben heel benieuwd wat dat doet. Hotsa. Oooh! Dit is gewoon melk en kleurstof. Ja. Twee simpele ingrediënten. En dat wordt zoiets moois. 
Knip maar reepjes. Korte, lange. Van alles wat. Ja. Hotsa. Beetje geel nog? Zo. Ja. Dat is wel leuk. Met crêpepapier of rijstpapier. Wat je in principe overal kan kopen in de winkel. Daar kun je ook goed mee werken. Daar kunnen we allerlei vormpjes van maken. Die kunnen we straks in het water laten dwarrelen. Cool. Het werkt goed om dan een lamp van bovenaf te mikken. Kijk wat er gebeurt als ik hem in het water laat zakken. Oeh, daar gaat hij. O mooi, wat vet. O, maar het zijn er heel veel. Hij dwarrelt zo mooi sierlijk naar beneden. Ja. Alsof dat papiertje danst. Ja. Dit was een tijdlang testjes doen en dingetjes proberen. Totdat ik op dit effect kwam. Dat werkt supergoed. Oeh, mooi. Ja, heel vet. Ze dansen echt zo mooi met elkaar. En dan ben je er nog niet. Want in je videoclip dwarrelen de figuurtjes naar boven. Ja. Dat effect krijg je door in de montage het beeld ondersteboven te zetten. Of de camera. Ah, zo krijg je dat effect. En ik sta nu gezellig ondersteboven. 
Uiteindelijk heb ik er een groot waterballet van gemaakt door de vloeistoffen in de papiertjes te laten dansen op de maat van de muziek. Wow! Zo krijg je een prachtige, magische dansvoorstelling.

Hoe maak je bijzondere video-effecten onder water?

Kunstenaar Rogier maakt videokunst waarbij figuren op magische wijze een dans lijken op te voeren in het water. Sosha gaat bij hem op bezoek en ontdekt hoe hij dit doet, met behulp van een aquarium, spiegels, melk en kleurstof.

Kunstenaar Rogier laat zien hoe hij zijn kunst maakt

We gaan op zoek naar het geheim van Delfts blauw. Dat doen we hier in de Koninklijke Porceleyne Fles. Er wordt hier al bijna 400 jaar Delfts blauw maakt. Dat doen ze al eeuwenlang op dezelfde manier. Deze fabriek bestaat al sinds 1653. Alles gebeurt hier met de hand. Dus het kleien, het bakken, het beschilderen. Doordat er best wel veel werk in het Delfts blauw aardewerk gaat zitten, is het best wel duur. Dit soort bordjes is niet bedoeld om je boterham vanaf te eten, maar is echt sieraardewerk.

Hier gebeurt het. In het atelier. Dit hier is Laurens, hij is een van de plateelschilders. Dat zijn schilders die zijn gespecialiseerd in het beschilderen van dit aardewerk. Dit zwarte goedje hier is de verf. Het is eigenlijk een geheim recept, er zit kobalt in. Kobalt? Ja. Wat is dat? Kobalt is een metaalsoort. Die heeft als eigenschap dat hij bij deze temperatuur zwart is, maar als je 'm extreem verhit, wordt-ie vanzelf blauw. Alles wat je ziet dat Delfts blauw is, is ooit begonnen in deze grijstinten eigenlijk. Wat grappig! Ja, hè? 

Hoogste tijd om een echte Klokhuis-vaas te maken. Dat begint allemaal met 't gieten van vloeibare klei in een mal. En kijk, die mal heeft gewoon al de vorm van een vaas. Het gips zuigt het water uit de klei, dus hoe langer je dit zo laat staan, hoe dikker de vaas wordt. Oeh, maar dit is een spannend moment: Nu gaan we zien of de vaas gelukt is. Ohhh! Ja! Die ziet er goed uit, toch? Ja. Dan kan hij nu de oven in? Nee, nee, nee. Hij moet eventjes een dagje drogen nog. Oké. En dan de oven in. En dan de oven in.
Zet hem hier maar bovenop. Yes. Doe hem dicht. 

Laurens, ik heb hier een vers afgebakken witte vaas voor jou. Wat nu? Ik heb een heel mooi designtje voor jullie gemaakt. Wat cool! Dit wordt onze Klokhuis-vaas? Yes, dat wordt hem. Dus die wilde ik graag op dat vaasje gaan schilderen. Kijk nou! Daar hebben we ook alvast een passiefje voor gemaakt. Hetzelfde tekeningetje, maar dan volledig bestaand uit gaatjes. Als we met houtskoolpoeder over die tekening van de gaatjes heen gaan, gaat de houtskool door de gaatjes op de vaas. Hoe meer water ik erbij doe, hoe lichter die tint wordt. Dus hier krijg je een heel licht kleurtje blauw straks. Je hebt altijd wat water nodig om de verf smeerbaar te maken. Hoe minder water, hoe donkerder het gaat worden. Zo kunnen we eigenlijk oneindig veel tinten blauw maken.
Is-ie nu af? Ja, dit is hem. Huib, ik heb hier de beschilderde vaas van Laurens. Wat nu? We gaan hem glazuren. En dat is? Nou, we gaan er een dun glaslaagje op zetten. Dat beschermt de verf en dat maakt hem waterdicht. En hoe lang moet hij nou weer in die oven? Weer 24 uur. Deurtje dicht.

Dit is het grote moment. Als het goed is, komt-ie er nu uit als een echt Delfts blauw vaasje. Whoa. Zo! O, kijk! Zo cool! Kijk uit, hij is heet. Hij moet nog afkoelen. Even wachten voordat je naar Laurens gaat. Oké.
Kijk eens, dit is hem geworden! Supermooi, toch? Ja, supercool! Ja, en dat is dus leuk: Hieraan kun je zien dat het een echte, originele Delfts blauwe vaas is. Superthanks! Alsjeblieft!

Hoe wordt Delfts blauw gemaakt?

Het maken van Delfts blauw is echt handwerk. Het aardewerk wordt gekleid, gebakken en beschilderd met de hand. Daarom zijn dit niet zomaar bordjes om elke dag van te eten, maar is het echt bedoeld voor de sier. Janouk is op bezoek in het atelier van De Koninklijke Porceleyne Fles.

Bordjes en vazen voor de sier beschilderd met kenmerkende blauwe verf

Delfts blauw wordt nog steeds gebruikt om aan te geven dat iets typisch Hollands is. Zo hebben ze hier de hele Nachtwacht in Delfts blauw. En zelfs moderne ontwerpers laten zich nog graag inspireren door Delfts blauw. Zo ziet een modern Delfts blauw tegeltje eruit en Marga van Oers is een van die ontwerpers. Marga, wat is er nou anders aan zo'n modern tegeltje dan de echte Delfts blauwe originelen?
Allereerst schilder ik de tegeltjes niet zelf. Ik maak gebruik van moderne collagetechnieken. Daarin verwerk ik beelden uit oude tegels, knipsels, papier, stukken stof, textiel die ik vind en die ik fotografeer. Die verwerk ik samen in een nieuw ontwerp. Ik creëer een nieuw verhaaltje. En dan moet het natuurlijk ook nog afgebakken worden. Ja. Uiteindelijk wordt het ontwerp gedrukt op speciaal papier dat niet verbrandt in de oven. Dat gaat dan over de tegel heen en dan wordt de tegel ongeveer acht uur gebakken. Dan smelt het ontwerp in de tegel. In die zin vertoont het gelijkenissen met een oud-Hollandse tegel: Het is er echt in gebakken, heeft in de oven gezeten. En je kan hem dus ook verwerken in je interieur. Wat ik zo grappig vind aan jouw kunstwerken: Het is heel modern, maar het heeft toch een beetje dat sfeertje van vroeger. Hoe ben je geïnspireerd geraakt door Delfts blauw? Ik was bezig met het maken van collages. Ik gebruikte knipsels uit oude boeken. En die plakte ik op tegeltjes die ik zelf bakte en schilderde en glazuurde. Terwijl ik daarmee bezig was, kreeg ik een doos oud-Hollandse tegels van mijn oma. Die verzamelde zij. Daarin zitten allemaal oud-Hollandse tegels van 100, 200 jaar oud. O, joh! En op al die oud-Hollandse tegels zie je vaak van die alledaagse voorstellingen. Grappig. Dat prikkelde mijn fantasie. Ik zag er allemaal verhaaltjes in. Toen dacht ik: De collages waar ik nu mee bezig ben, kan ik ook op oud-Hollandse tegels plakken. En ik vond het ook heel goed bij elkaar passen qua beeldtaal, de oude knipsels met de oude tegels. Want wat je hier nu samen hebt, dat is deze geworden. Ja. Dat klopt. Dus op die oud-Hollandse tegels ben ik nieuwe verhaaltjes gaan creëren. 
Dit is een heel modern tafereeltje. Allemaal boompjes, die heb ik gefotografeerd, miniatuurboompjes. Dat vind ik het leuke, als je ernaar kijkt, dan ga je zelf een verhaaltje creëren. Waar gaat die moeder naartoe, waar zijn ze aan het fietsen. Het prikkelt je fantasie. De oud-Hollandse tegels deden dat vroeger ook. In dit alledaagse tafereeltje hier zie je mensen die aan het vissen zijn. Dit is de moderne variant ervan. Superleuk.

Wow, dus hier staat alles wat je gemaakt hebt. Superveel! Ja, inmiddels zijn het heel wat tegeltjes. En wat is nou je favoriete tegeltje? Dat is deze tegel. Hij heet ‘perfect balance’, het is een mevrouw die een yogapose doet op een vis die aan het zwemmen is. Wat ik wel leuk vind, dit zijn eigenlijk moderne ornamentjes. Bij de oud-Hollandse tegel vind je echt de oud-Hollandse. Dit zijn dan de modernere, dit is dan zeewier, het refereert aan de onderwaterwereld. Ik heb nog een favoriete tegel, dat is deze. Geïnspireerd op een oud-Hollandse tegel. Het is een meisje dat de eendjes eten geeft. Dat vind ik een heel gezellig tafereel, ook van vroeger, dat je als klein meisje naar het park ging, de eendjes voeren. Dus dit is echt een mooie verbinding van vroeger met nu, eigenlijk. Ja, precies.

Hoe worden moderne versies van Delfts blauwe tegeltjes gemaakt?

Oude kunstvormen van vroeger kunnen een bron van inspiratie zijn voor kunstenaars van nu. Ontwerper Marga van Oers geeft een moderne draai aan Delfts blauw. Met moderne collagetechnieken maakt ze nieuwe kunst die lijkt op het traditionele aardewerk van vroeger.

Oudhollands Delfts blauw in een modern jasje

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos