Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Onze de zon is een kokende bol gloeiend heet gas, waar heftige explosies plaatsvinden die ook ons leven op aarde kunnen beïnvloeden. Daarom worden er ruimtevaartuigen naar de zon gestuurd om die van dichtbij te onderzoeken. Op dit moment vliegt de Parker Probe van NASA heel dichtbij langs de zon. Hij raakt de buitenste laag van de zon, de gloeiend hete coronalaag, en moet proberen de zonnewind te vangen om die te kunnen onderzoeken. En kortgeleden is er nog een ruimtesonde de ruimte ingestuurd op weg naar de zon: De Solar Orbiter, gebouwd door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Die de Solar Orbiter is voor een deel hier getest in het testcentrum van ESA, waar ook, echt waar, ruimtevaartuigen worden getest. Dus super spannend. 
Anne Pacros, jij bent instrumenten-manager. Acht jaar was jij betrokken bij het testen van de instrumenten die de Solar Orbiter aan boord heeft. Dit is een model? Ja, dit is een model van de Solar Orbiter. De echte is 10 keer groter. Nog 10 keer groter? Ja. Oké, en wat gaat de Solar Orbiter precies doen bij de zon? Solar Orbiter gaat 10 jaar lang de zon bestuderen en zijn invloed op onze aarde. Daarvoor heeft het een speciaal ontworpen hitteschild. Die is hier getest, in ons testcentrum. Die kan tot wel 500 graden worden. Waar gaat hij naar toe? Solar Orbiter komt dicht bij de zon. Hij gaat niet alleen naar de evenaar, maar ook langs de polen vliegen. Dus over de Noordpool, over de Zuidpool van de zon. Waarom doen we dat? Om de twee mysteries van de zon op te lossen. Eén mysterie is: waarom om de 11 jaar die zonnevlekken tevoorschijn komen. En dan weer niet en dan komen ze weer tevoorschijn. En het tweede mysterie is: waarom is de corona van de zon zo heet? En hoe kan de zonnewind en zonnestorm ontstaan vanuit de corona? Welke instrumenten heeft de Solar Orbiter allemaal aan boord? We hebben er veel van, we hebben 10 instrumenten aan boord. Een deel van de instrumenten zijn camera's. Eén van die camera's, Metis, kan foto's maken van de corona. We hebben nog veel meer instrumenten aan de buitenkant van de satelliet. Dat zijn instrumenten die de zonnewind kunnen voelen. Bijvoorbeeld hier: die kan de deeltjes van de zonnewind voelen. Dus met de Solar Orbiter kunnen we eigenlijk foto's maken van de zon en de zonnewind. En ook voelen. Zien en voelen tegelijk. Dat is nog nooit eerder gebeurd. Dus dat wordt heel spannend. Zeker spannend, want wie weet wat de Solar Orbiter en Parker Probe nog gaan ontdekken over onze zon.

Hoe doen ruimtevaartuigen onderzoek naar de zon?

Programmalogo's

De zon is ontzettend heet. Daarom worden er hittebestendige ruimtevaartuigen met allerlei meetinstrumenten naar de zon gestuurd om die van dichtbij te onderzoeken. Zo hopen wetenschappers er onder andere achter te komen waarom om de 11 jaar zonnevlekken tevoorschijn komen, en dan weer verdwijnen.

Dichtbij de zon met hitteschild en meetinstrumenten

Beschuit, koekjes, zoutjes, mayonaise en zelfs tandpasta en shampoo. In bijna de helft van alle supermarktproducten zit ei. Hier in deze fabriek worden elke dag zo'n 3 miljoen eieren verwerkt. Kooi-eieren, scharreleieren, vrije- uitloopeieren, biologische eieren. Welk soort ei je ook nodig hebt, hier in deze fabriek worden ze klaargemaakt om verder te verwerken in al die producten. Hoe? Nou, ze maken er poeder van.
Hoe zorg je ervoor dat je 3 miljoen eieren per dag breekt en dat eigeel en eiwit gescheiden blijven? Nou, dat is een flinke klus. Kijk, daar gaan ze. 
Ieder uur worden hier 270.000 eitjes gebroken. Dat gaat echt in een razend tempo. En van bijna alle eitjes wordt de eidooier gescheiden van het eiwit. Maar ja, hoe dan? Dit is de meedogenloze eierbreker. Hier, let op. Deze mesjes tikken tegen de schaal aan, die breekt, en vervolgens kun je met deze knijper de schalen uit elkaar duwen. Daardoor valt het eitje in het schaaltje eronder. Dat is de scheider. En ook dat is weer een heel handig apparaat.
Hier wordt de eierdooier in opgevangen en hier komt het eiwit in terecht. En dan precies op het juiste moment worden de bakjes leeggekiept. Eiwit bij eiwit. Eigeel bij eigeel. En mocht er nou tijdens het breken toch nog iets misgegaan zijn, dan komt het hier terecht, bij het zogenaamde heelei. En ook daar wordt poeder van gemaakt. 
Ja, hoe doen ze dat? Die vloeistoffen worden onder hoge druk de droogruimte ingeblazen. Het wordt als het ware verneveld. En die nevel komt in een hele warme kamer terecht. Daar is het zo rond de 190 graden, waardoor het water uit die nevel verdampt. En uiteindelijk komt er uit die nevel een vaste stof gedwarreld als poeder. 
Hier staan alle dozen klaar om opgehaald te worden. Dit is dus wat er overblijft van al die eieren waar we mee begonnen zijn.

Hoe wordt eipoeder gemaakt?

In bijna de helft van de producten in de supermarkt zit ei. In de eierfabriek wordt er poeder van de eieren gemaakt, zodat het daarna makkelijk verwerkt kan worden. Dit poeder wordt vervolgens verwerkt in bijvoorbeeld koekjes, cake of shampoo.

Ei voor in beschuit, mayonaise, tandpasta en zelfs shampoo

Hoi, ik ben Claire. Mijn vraag aan Het Klokhuis is: waarom is eigenlijk de tong van mijn kat zo ruw? Wat een leuke vraag. En om die vraag te beantwoorden ben ik in de dierentuin in Rotterdam in het tijgerverblijf, bij hoge uitzondering, en ik heb een afspraak met Jos. Hoi. Jij weet dus alles over tijgers? Ik weet heel veel over tijgers. Ja, klopt. Dus ook over hun tong? Jazeker, ja ja, de tong. Daar kan ik je alles over vertellen. Wist je dat de tong van een tijger eigenlijk identiek is aan die van een huiskat? En dat komt omdat ze allebei katachtigen zijn. Weer wat geleerd. Klopt het eigenlijk dat katachtigen zo'n ruwe tong hebben? Ja, dat klopt zeker. Als je voelt als je huiskat je likt, dan voel je ook een hele ruwe tong, een beetje als schuurpapier. Even voelen. Ja, dit is precies hun tong. Weet je hoe dat komt? Nee. Dat heeft te maken met die kleine bubbeltjes die wij ook op onze tong hebben. Ja, precies die. Papillen noemen we die. Alleen bij tijgers en leeuwen zijn ze veel groter en eigenlijk een soort schepvormige stekeltjes. En die stekeltjes, die geven dus dat ruwe gevoel? Ja, precies; Die stekeltjes, dat zijn eigenlijk een soort uitstulpingen die naar achter gebogen zijn en gemaakt van keratine. En keratine, dat is ook het spul waar je haar van is. En bijvoorbeeld je vingernagels. Ah, dus dat is eigenlijk best wel stevig. Ja, heel stevig. Het nut van die ruwe tong, dat heeft twee redenen. De eerste reden is dat die tong zorgt dat die vacht netjes blijft. En die stekeltjes die op die tong zitten, die gaan eigenlijk als een soort kammetje over die vacht heen. Daardoor blijft die vacht schoon. En het voordeel daarvan is als een kat en een tijger in dit geval een schone vacht heeft, dan blijft ook nog eens waterdicht. Dus ook nog een soort regenjas. Maar hoe kan het dan dat die vacht ineens waterdicht wordt? Nou, onder die vacht zit natuurlijk huid. In je huid zitten allerlei kleertjes, talgkliertjes. En als die kat met zijn stekelige tong door de huid heen gaat, dan komt er wat talg los en dat likt ie eigenlijk door zijn vacht heen. Dus die hele vacht, daar komt een vetlaagje op en dan krijg je dus dat regenjaseffect. De tweede reden van die ruwe tong... Dit is een tong geweest van een tijger. Een echte tong. Zie je al die stekeltjes? Ja, het zijn er wel duizend. Wat veel, bijzonder he? Ja. En die stekeltjes, die gebruiken tijgers om echt dat laatste een beetje vlees van het bot af te schrapen. Oke. Met drinken gebruiken ze diezelfde stekeltjes, maar dan als een soort kommetje om het water naar binnen te krijgen. Dus het water blijft hangen aan de stekeltjes en het water gaat naar binnen in de mond. Dus zo'n katachtige tong is eigenlijk kam... Precies, om de vacht te kammen. Bestek...inderdaad, stekeltjes naar achter om te eten...en een luizenkam? Ja, want als je je vacht kamt neem je gelijk de luizen mee. Handig. Maar je vergeet één ding Eva. Het duizenddingendoekje. Ja, want je wordt lekker schoon. Precies. Of tenminste, die kat en tijger. Wij niet. Inderdaad.

Waarom hebben katten een ruwe tong?

Als je wel eens door een kat op je hand gelikt bent, weet je dat zo’n kattentong heel ruw aanvoelt. Er zitten een soort stekeltjes op. Tijgerverzorger Jos legt uit waarom die ruwe tong voor alle katachtigen heel handig is.

Een multifunctioneel lichaamsdeel

Vandaag bij Digi-taal: versleutelen. 
Vroeger schreef ik soms briefjes naar vriendinnetjes die niemand mocht lezen. Ik heb hier nog zo'n briefje van vroeger en er staat 'mjfwf kbopvl x kvmjf. Je kan het het bijna niet uitspreken maar hier staat dus: lieve Janouk, zullen we afspreken? Kusje Julie. En de code was dus dat je iedere letter moest vervangen voor de letter die daarna komt. Dus als je dan lieve wil schrijven dan begin je dus met de l. Wat komt er na de l? De m. Dat wordt dan een J en de e wordt een f. En ga zo maar door. Dus dan was je soms uren bezig met één berichtje. Maar dan had je dus wel een briefje dat niemand kon lezen, behalve degene die de code kende. 
Het internet is een netwerk van computers die over de hele wereld met elkaar verbonden zijn. Dus als jij bent aangesloten op het internet, dan kun je dus contact maken met al die andere computers op de wereld en jouw telefoontje of je computer, die zijn dus ook onderdeel van het internet. Als je nu een berichtje wil sturen, dan doe je dat waarschijnlijk met je telefoon. Dat berichtje wordt dan via internet naar je vriend of vriendin gestuurd. Maar onderweg kunnen anderen dat berichtje gewoon lezen. Tenzij je het versleutelt, ook wel de end-to-end-encryptie genoemd. Dit hier is jouw berichtjenapp, dan moet je denken aan WhatsApp, Signal, Telegram. Wat je ook gebruikt om de hele dag berichtjes te sturen die over het internet gaan. Dan ga ik een berichtje sturen aan mijn vriendinnetje. Zo ja, dan moet je je even voorstellen dat dit het berichtje is. Maar voordat ik hem echt ga versturen krijg ik de ontvanger allebei dezelfde unieke sleutel. Daarmee kan ik dat berichtje op slot doen. Zo berichtenapp, ga maar versturen. Onderweg kan niemand dat berichtje openmaken en dan komt dat berichtje aan bij de ontvanger. Maak ik het berichtje open, dan kan ik hem dus lezen. De sleutel van ieder doosje is in de computer een heel lang getal dat nodig is om het doosje te openen. En die is expres heel ingewikkeld gemaakt, zodat zelfs een supercomputer niet in korte tijd de code kan kraken. Dat is dus wel iets ingewikkelder dan mijn code van k is l. Maar goed, die berichtjes, die zijn dus prima beveiligd. 
Je moet natuurlijk alleen wel zorgen dat je een goed en veilig wachtwoord hebt voor je telefoon en je laptop, want anders kan alsnog iedereen je berichtjes lezen. En die code, die hou ik lekker voor mezelf.

Wat is versleutelen?

Elke dag worden via internet miljoenen berichtjes verstuurd. Om te zorgen dat alleen de ontvanger die berichten kan lezen, worden ze versleuteld. Janouk legt uit hoe dat werkt.

Beveiliging van je berichtjes

Bij poëzie is de geschreven tekst natuurlijk heel belangrijk. Maar je hoeft het niet alleen te lezen. Poëzie wordt namelijk ook live voorgedragen. Stadsdichter Jesse Laport organiseert hier vanavond in Arnhem een heuse poëzieavond en ik ga gezellig met hem mee. Hallo. Kom erin.
Wilde jij altijd dichter worden? Eigenlijk niet. Nee? Ik wilde graag iets doen met het podium. Maar ik wist toen helemaal niet dat dat kon. Dat je dichter kon worden. Wat ik wel deed, was veel tekenen. Ik heb daar veel boekjes van. Oké. Ik heb tijdens mijn middelbare schooltijd ongeveer 50 van dit soort boekjes vol getekend. Maar halverwege begon ik met schrijven. En op een gegeven moment bleef ik maar schrijven. En zo is het gegroeid. Maar naast hersenen, zitten er alleen maar woorden in dat hoofd van jou? Blijkbaar. 
Bij het voordragen van een gedicht is dat het belangrijk dat je eerst even diep inademt, uitademt en dan pas begint. Waarom? Omdat je dan het publiek aan je lippen aan 't hangen krijgt. Je laat een stilte vallen. De mensen krijgen aandacht. Ze denken: wat gaat die persoon doen? En dan begin je pas. Oké.
Meneer, meneer de schoorsteenveger. Kijk, als je daar dan iets meer rust laat vallen… de mensen horen het natuurlijk maar één keer. Dus als je dan zegt: Meneer. Meneer de schoorsteenveger. Dan krijgen ze meer 't idee van: O, ja. Je bent een wereldje aan 't scheppen. En je gaat het aan ons voordragen. We gaan dit maar één keer horen.
Meneer, meneer de schoorsteenveger. Zou u mij, als het u blieft, willen vertellen, als u daar op de daken loopt, hoe lief ze kijkt als ze slaapt.
Bravo. Dank u. Dank u wel. Altijd dankjewel zeggen achteraf. Ja, echt? Ja. Dan weten mensen wanneer 't klaar is. Dichters hebben er 'n handje van om dat niet duidelijk te maken. Als je even wacht en je zegt dan: Dank je wel. Dan weten mensen gelijk dat 't klaar is en krijg je applaus.
Mag ik jullie uitgebreide aandacht voor Jesse Laport?
Maar wat is een gedicht? Begrijp je dat alleen maar met je ogen dicht? En is poëzie dan weer iets anders? Is het voor mij hetzelfde als voor een ander? Wil een gedicht iets zeggen, wat er eigenlijk niet staat? Zou je kunnen zeggen dat het om gevoelens gaat? Kan een gedicht je iets doen voelen wat je per ongeluk was vergeten? En dat dichters dan toevallig de juiste woorden weten? En wie heeft daarop het antwoord, zijn dat de dichter zelf? Of ligt de betekenis van gedichten altijd bij jezelf? En over poëzie gesproken, moet dat nou altijd rijmen? Ik denk dat als je het een dichter vraagt, dan is het antwoord altijd nee.

Hoe draag je een gedicht voor?

Als je poëzie voordraagt, verdient dat gedicht alle aandacht. Als je eerst even diep inademt en uitademt voordat je begint, laat je een stilte vallen. Zo hangt het publiek aan je lippen.

Laat een stilte vallen voor je begint

Dit is de machine waar we straks mee gaan vliegen. En hij is zo gebouwd dat hij in de lucht de meest extreme capriolen uit kan halen. Hij heeft één propeller. Bij het aerobatics-vliegen worden veel krachten op zo'n vliegtuig uitgeoefend door het draaien en kantelen. Daarom zijn dit soort vliegtuigen veel steviger gebouwd dan de gewone. 

Het mooiste is om te beginnen met de loop. Ja. Dan trek ik hem recht omhoog, blijft recht vooruit kijken totdat ik zeg: Nu naar achteren kijken. Oké. Dan kijk je alleen met je hoofd naar achteren en dan zie je de horizon komen. Ja. Dan komen we uit de loop en worden we weer zwaar. Klaar voor? Ja. Komt ie. Kijk eens daar. Hier word je licht, een beetje. Ja. Daar is de horizon. We gaan wat sneller en dan krijgen we hier de G erop. 
Dan gaan we de barrel roll proberen. Een hele lange kurkentrekker die kant op. Maar het vliegtuig maakt in het echt grote veranderingen van richting. Dat is wat we aan het doen zijn. Komt ie. Ja. Even rustig omhoog. Een hele rustige beweging. Dan ga ik rollen deze kant op. O, kijk nou. Op zijn kop hier. Blijf rollen. Ah, deze is lekker. Hier komt een beetje de G weer opsteken. Hier laten we hem weer omdraaien. Ja, ik... super! Ik wil bijna zo'n applaus geven. Haha. Zo netjes.
We gaan op zijn kop vliegen. Oké. Ik wil ervoor zorgen dat dit goed zit. Oké. Ja. Ik rol hem om en ik hou hem hier. Wow! Ho, ho. Alle kotszakjes vallen eruit. Pak hem even. Zo, ik ben gewoon helemaal los in mijn stoel. O, je bent helemaal rood. Ja, het bloed gaat naar je hoofd toe. O, ik ook denk ik? Ja. All right. Dan gaan we over tot de stall turn of de hammerhead. Het is eigenlijk een soort paperclip. We gaan omhoog en dan maak je hierboven een bocht. En dan ga je recht naar beneden. Ben je er klaar voor? Ik eh... Ik hoop het! Eerst recht omhoog. Daar gaan we. Net zoals de loop eigenlijk. Maar dan houd ik hem hier. Zodat we recht omhoog gaan.  Dan wacht ik. En dan klap ik hem op. Wow! Ik kom echt los uit mijn stoel. Ik stop hem. Recht naar beneden. En dan gaan we weer optrekken. Wow! O, mijn oren.
Spannend hoor, Steve. De laatste. Ja, als laatste doen we een spin turn. Ik haal het gas terug. Nu gaat het vliegtuig trekken. Daar gaat ie. En nou gaat ie draaien. Even wachten. Nou, één… Dit voelt alsof dit vliegtuig totaal uit de lucht... Even wachten. Een stuk naar beneden. En eventjes... eruit. Zie je dat? Wow, dit is zo bizar. Ja hè? Het is echt alsof dat vliegtuig totaal uit de lucht gaat vallen. Ja. O, ik ben zo blij dat jij naast mij zit! Haha. Nou, dat was hem. Je bent er goed doorheen gekomen.
Eén twee… Oh… Gaan we een handje geven? Hup! Zo, ik ben... een beetje wankel. Haha. Maar man... Ik zou het zo nog een keer doen!

Wat is aerobatics?

Bij aerobatics doet de piloot stunts in de lucht. Het vliegtuig is heeft één propeller en is klein en wendbaar, waardoor het snel en goed kan draaien en kantelen, zodat het de meest extreme capriolen uit kan halen.

Loopings en duikvluchten maken met een klein vliegtuigje

Puddinkje, schuddinkje, heb je het koud? Tril je zo, ril je zo, omdat je ontzettend van diepvriezen houdt? Of weet je al wat er nu komen gaat? Wat alle toetjes te wachten staat? Moet je maar niet zo zoet zijn en rood. Eventjes slikken: Puddinkje, schuddinkje, dood.
Sinds ik dit gedicht heb gelezen, kan ik nooit meer normaal naar een pudding kijken. En dat is dus wat poëzie met je kan doen: Je blik veranderen. Poëzie oftewel dichtkunst kom je overal tegen. Niet alleen in gedichtenbundels zoals deze, maar ook buiten op straat, zoals in deze prachtige muurschildering. Of als je door sociale media scrollt. Ik heb afgesproken met Ellen Deckwitz, één van de leukste dichters van Nederland.
Hee Ellen. Hee hai. Hallo. Ik hou heel erg van poëzie. Wat geweldig. Maar wat is het nou eigenlijk? Daar hebben heel veel mensen eeuwenlang hun hoofd over gebroken. De makkelijkste oplossing is te zeggen dat poëzie een soort tekst is. Bijvoorbeeld: In een boek weet je ook dat het een verhaal kan zijn omdat de regels aan één stuk doorlopen, dat is normaal. Maar bij poëzie heb je ook dat er heel veel wit is. O ja. Zodat er veel meer nadruk komt op wanneer er wel iets wordt gezegd. De Nederlandse dichter Hagar Peeters had laatst een heel goede manier om te beschrijven wat poëzie is. Die zei: Dansen is eigenlijk heel mooi wandelen als je erover nadenkt. En poëzie is gewoon heel mooi denken. Maar hoe werkt dat dan als dichter? Zit jij dan de hele dag achter je bureautje lekker te dichten en mooi te denken? Nou ja, een deel van de dag. Zo lijkt het of ik heel hard aan het werk ben. Maar deze ruimte is een soort 3D-A4'tje, met allemaal wit. Dus de meeste tijd breng ik toch buiten door om ideeën op te doen.
En wat ik zo leuk vind aan deze straat, ik loop er 's avonds ook wel eens. Ja. En, zie je die tramlijnen daar? En die lichtkabels? Ja. Daar slapen allemaal vogeltjes op. Dus eigenlijk zijn de tramlijnen de stapelbedden voor de mussen. O! Zie je 'm? Jij denkt echt mooi. Jij denkt mooi. 
Nou, ja, als ik gedichten ga maken, dan probeer ik ook anders naar de wereld te kijken. Dan kijk ik of er dingen zijn die mij inspireren. Dingen die anders zijn. Dan pak ik mijn mobiel en ga ik al lopend, lekker schrijven. Dit is eigenlijk jouw digitale notitieboekje? Ja, zekers. En hier, kijk nou. Ze doen altijd wel alsof bomen echt 'tha bomb’ zijn. Maar een boom is toch niet meer dan een struik op een steeltje? Een struik op een steeltje? Haha! Die hebben ook wel iets leuks. Kijk, dit is net een soort vuurwerkexplosie, maar dan in plantvorm. Jeetje. Hoe werkt jouw brein? Dat je dat zo ziet. Dat vraag ik me ook af. 
Ssst! Kijk daar. Daar zit een schattig stelletje. Volgens mij zijn ze verliefd. Eigenlijk is het ook wel grappig. We zitten hier in een soort paradijs. En dan zijn zij een soort Adam en Eva, maar dan met kleren aan. We zitten ze ook gewoon te besp- O, ze hebben het door. Hallo! 

Bij poëzie is het een afspraak dat je elke regel los leest van de ander. Bij gedichten kun je een zin opdelen in meerdere regels. En dat noem je het enjambement. En daar kun je iets leuks mee doen. Let op. Het enjambement.
Ik wil je. Ik wil je kussen. Oh! Ik wil je kussen op bed. Ik wil je kussen op bed leggen.
Eigenlijk lees je 'm stuk voor stuk, waardoor je aan het einde van elke regel een cliffhanger hebt. Bij dat laatste woord is pas duidelijk waar 't over gaat. Precies. Dat is de verrassing. Heel cool! 
Moet een gedicht eigenlijk altijd rijmen? Nee, dat hoeft echt niet. Vroeger, in de middeleeuwen rijmden alle gedichten wel. Dat was ook omdat in die tijd niet iedereen pen en papier had. Dus je moest soms een tekst uit je hoofd leren om 't voor altijd mee te nemen. Dat gaat makkelijker als het rijmt. Precies. Tegenwoordig hoeft het eigenlijk niet. Dichters zijn heel vrij in wat ze doen. Maar je hebt wel verschillende soorten rijm. Bijvoorbeeld Sinterklaasgedichten: Sint zat te denken wat hij Sosha zou schenken. Ja. Dat onthoud je veel makkelijker. En dat die laatste woorden van een regel op elkaar rijmen, noem je eindrijm. Want het zit aan het einde van de regel. Maar er zijn nog zoveel meer vormen van rijmen. Je hebt ook bijvoorbeeld klinkerrijm. Dat betekent dat de eerste paar woorden van een zin met dezelfde letter beginnen. Een knappe, kwaadaardige kapper. Dat bekt toch fantastisch? Ja. Rijm is een soort extra, muzikaal stukje van taal.

Wat is poëzie?

Wat poëzie is, is eigenlijk best lastig te beschrijven. Het is een bijzonder soort tekst. Soms rijmt het, maar dat hoeft niet. Dichters kijken vaak op een bijzondere manier naar de wereld en schrijven op wat ze zien, denken en voelen. Bij het lezen van poëzie geldt een bijzondere afspraak: je leest elke regel los van de ander.

Dichten is eigenlijk gewoon heel mooi denken

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman! Welkom bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En de vraag van vandaag is... Ja, dat is wel zo. Waarom hebben zoveel mensen dezelfde naam? In elke klas zit wel een Sophie of een Daan. Veel vaders heten Martijn of Dennis en moeders Linda of Kim. Dikke kans dat je opa en oma Johannes en Maria heten, afgekort Jan en Marja. Want dat zijn allemaal modenamen. Een naam raakt in de mode omdat veel mensen hem leuk of mooi vinden. Vroeger was dat heel anders. Toen vernoemde je een kind naar de grootouders. Baby's kregen minimaal twee voornamen, want er waren twee opa's. Veel namen kwamen uit de Bijbel. De naam Jesus is in Spaanstalige landen ontzettend populair en moslims noemen hun oudste zoon vaak Mohammed naar de profeet. En daarom heten zo veel Marokkaanse jongetjes dus Mo. In Marokko mag je trouwens niet zomaar een naam kiezen, die kies je uit een lijst die door de regering is goedgekeurd. Ook IJsland heeft zo'n lijst en daar bepaalt de overheid dus hoe je je kind mag noemen. In Nederland mag bijna alles. Alleen namen waar je mee gepest zou kunnen worden mogen niet, dus Maastricht, Methadon, Urine, Engel en dienaar van God zijn in ons land ooit geweigerd bij de burgerlijke stand. Ja, dat snap ik wel. Vind je je eigen naam nou niet leuk, dan kun je die veranderen, maar dan moet je wel naar de rechter. Nou, dat was hem weer tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom hebben zoveel mensen dezelfde naam?

Ouders geven hun naam tegenwoordig vaak een naam die ze zelf mooi vinden. Maar vroeger was het gewoon om je kind te vernoemen naar zijn opa’s. En er zijn culturen waar de regering bepaalt uit welke voornamen ouders mogen kiezen.

Vernoemingen en modenamen

Een crackertje als ontbijt. Lekker man. Een cracker is een verzamelnaam voor verschillende ontbijt- en lunchproducten die allemaal zo lekker kraken. Je hebt ze in allerlei soorten en maten. Zo heb je bijvoorbeeld het Scandinavische Knackebrot, maar je hebt ook de Engelse Cream Crackers en natuurlijk de Hollandse ontbijtcrackers. Nou hebben ze allemaal verschillende recepten en bereidingen, maar ze hebben één ding gemeen. Als je een hap neemt, dan kraken ze zo lekker. Crackers smaken, hoe doen ze dat? Nou zijn er natuurlijk heel veel verschillende soorten crackers, maar vandaag maken we de spelt volkoren ontbijtcracker. En wat zit er allemaal in? In ieder geval volkoren speltmeel, een zadenmix, zout, gist, speltstroop, water en raapolie. Bij deze grote crackerbakkerij in Almelo maken ze elke dag duizenden crackers. Hier in deze silo's en voorraadzakken liggen alle grondstoffen opgeslagen en per recept wordt er dan heel precies automatisch afgewogen wat er voor nodig is en via deze buizen wordt het dan weer naar de bakkerij gestuurd. Veel van het doseren gaat dus automatisch, maar afhankelijk van de crackersoort worden er ook nog handmatig ingrediënten aan toegevoegd. In deze machine komen alle ingrediënten bij elkaar en wordt er een heel mooi deeg van gemaakt. Vervolgens gaat het deeg naar die machine en daar worden dan echt de crackers gebakken. Deeg klaar? Bakken maar. Het deeg wordt met verschillende walsen heel plat gemaakt. Dat wordt steeds dunner en inmiddels ziet het eruit als een soort deegtapijt. Daarna gaat het door de stempelwals en daar worden de crackers uitgestoken, zoals dat heet. En dan krijgt het al de echte uiteindelijke crackervorm. Daarnaast worden er ook gaatjes in de crackers gemaakt en dat zorgt ervoor dat het vocht goed uitgebakken kan worden en daardoor wordt die cracker dan weer heel lekker knapperig. Het deeg wat overblijft gaat zo terug de machine in en wordt opnieuw gebruikt. Deze machine sprenkelt water en olie over de crackers, zodat alle zaden die er nog overheen gestrooid worden beter blijven plakken. Hier rollen de crackers dan lang langzaam de oven in. Hier binnen is het ongeveer 250 graden. Dit is het begin van de oven... En hier komen ze er dan weer uit 50 meter later, maar he, het ruikt wel echt superlekker. En dan is het een kwestie van stapeltjes maken en verpakken. Crackers maken. Zo doen ze dat dus!

Hoe worden crackers gemaakt?

Crackers kraken altijd zo lekker als je een hap neemt. Janouk neemt een kijkje in de crackerbakkerij en ontdekt hoe ze crackers zo knapperig maken.

Kneden, uitrollen en bakken

NOJ NOJ NOJ, nee of ja? Welkom bij NOJ! Het is tijd voor een eigenste levensvraag van mij. Ik loop namelijk al zo heel langzaam door de regen en dan heb ik het idee dat ik minder nat word. Want als ik nou heel hard door de regen ga rennen komen al die druppels zo keihard tegen me aan en dan word ik kleddernat. Klinkt logisch. Dat denk ik. Is dat ook echt zo? Ik vind het wel weer een hele goeie NOJ, maar mattie van de materie. Word je door langzaam door de regen te lopen minder nat? NOJ, nee of ja. Checking is facting, jouw lezersvraag, jouw test. Men neme twee identieke onesies en een prachtige testopstelling. Daarmee ga je dezelfde afstand afleggen. De ene draag je alleen lopend en de ander draag je rennend. Wat we nu ook gaan doen is deze onesie wegen. En dan weten we precies na jou regentocht hoeveel regen er op welke onesie is gevallen. 466 gram. Ik zeg trek dat ding aan. Je moet even vijf keer onder deze testopstelling doorlopen. Ready, set, go! Ja, ja, mooi. Regenachtige dag, let's go, ben ontspannen. En terug. Loop je zo door de regen? Ja zo ontwijkend. Dat is twee, netjes. Oke chil. Ja, 3 4 en de laatste keer. En we zijn gestopt, kom eronder vandaan. Dan mag je deze uittrekken en in de weegschaal stoppen. Wegen maar. Wow, 623! Onesie 2. Ik mag weer een droge aan. Goed Jannie. Ben je klaar voor fase 2? Zelfde regen, zelfde afstand, maar nu rennen! 3 2 1, go!. Ja, mooi en mooi. 2. Lekker! 5 en eronder vandaan! Ik moet wel echt zeggen jij hebt fantastisch door de regen gelopen. Dankjewel. De uitslag. Hij mag erin. 600 gram. 23 gram lichter. Maar dat betekent dat je door te rennen door de regen minder nat wordt. Wow. Heb ik nooit geweten, ik ook niet. Maar waarom wetenschap, waarom? 
Ik heb dus dus even heel goed naar jou zitten kijken. Deze regen die aan de voorkant valt. Ja, die is met dezelfde afstand altijd hetzelfde. Dus of je nou dit stuk rent of loopt, de regen die je hier tegenkomt is altijd hetzelfde. Maar je hebt natuurlijk ook nog je koppie waar ook regen opvalt, daar zit het verschil. Nu is het zo dat als je rent dan ben je gewoon minder lang buiten, waardoor de regen minder tijd heeft om op jouw koppie te vallen. Dus dan verzamel je minder regen. Exact, waardoor je er dan droger vanaf komt in totaal. Oke oke, dus word je minder nat door rustig door de regen te lopen? NOJ NOJ NOJ, een dikke vette nee. Zo is dat. Ciao for now en tot de volgende NOJ!

Word je minder nat als je langzaam door de regen loopt?

In een land waar het zo vaak regent als Nederland, is het handig om te weten hoe je het droogst blijft: door langzaam door de regen te lopen of juist door te rennen? Sosha en Janouk zoeken het voor je uit!

Een test met regen, twee onesies en een weegschaal

Huh? Belasting? Wat is dat? Stel, je hebt een goedlopend bedrijf en daarmee verdien je prima. Maar dan blijkt dat je niet al het geld zelf mag houden, want je moet belasting betalen. Belasting is het geld wat volwassenen en bedrijven moeten betalen aan hun land. Als je geld verdient met je werk, dan moet je belasting betalen. Maar ook als je iets koopt in de winkel. Hoeveel dat is, staat op de kassabon. Al het belastinggeld gaat in een potje en daar worden dingen van betaald die het land nodig heeft. Dankzij belastinggeld kan iedereen naar school en naar het ziekenhuis, is er politie en wordt het vuilnis opgehaald. En als je niet kan werken kom je niet om van de honger. Dus iedereen profiteert van belastingen. In Nederland betalen de rijken meer belasting dan mensen met minder geld. Bijna iedereen vindt dat ie te veel betaalt. Je kan belasting ontduiken. Dan werk je stiekem of je verhuist naar een land met lagere belastingen. Zo hou je je geld lekker voor jezelf. Klinkt slim, maar als niemand belasting betaalde, dan was dit er ook niet geweest. En hoe moet je dan de spullen vanuit je fabriek naar de winkels brengen?

Wat is belasting?

Iedereen die werkt moet belasting betalen. Maar ook als je iets koopt in de winkel betaal je belasting. Dat geld komt terecht in een potje van de regering. Daar worden dan weer scholen, ziekenhuizen en de politie van betaald. Dingen waar iedereen iets aan heeft dus.

Geld voor de staat

NOJ NOJ NOJ, nee of ja? Ja, ja, hallo en welkom bij een nieuwe NOJ! Mijn lieve opa zei vroeger altijd tegen mij: Sosha, als je de dingen beter wilt onthouden dan moet je er v.v.v-methoden gebruiken. De vvv-methode? Verhelder u, mattie van de materie! Visualiseren, vergekken en verbinden. Je maakt er een plaatje van in je hoofd, geeft er een gekke draai aan en verbindt het vervolgens met het volgende woord dat je moet leren. Aha! Ja, mijn opa heeft echt gezegd dat als ik dat gebruik, dat ik de dingen dan beter kan onthouden. Maar is dat eigenlijk wel zo, opa? Nee of ja? Checking is facting! Welkom bij de grote geheugentest. Kandidaat Sosha. Jij krijgt zo dadelijk een aantal woorden te zien en aan jou de taak om er zo veel mogelijk te onthouden. Liefst in de juiste volgorde. Ja, goed, dan gaan we beginnen. Je tijd gaat nu in. Euh radio. 
Ei. tijger. Ja. Rits. Computer. Boom. Beker. Hamster. Leuk? Nee niet. Been. Boot. Boot. Oke, dat was het. Goed, kandidaat Sosha, het eerste woord komt u maar. 
Radio. Ja, dat is 1. Ei. Ja. Twee. Tijger. Wat kwam er na tijger? Rits? Netjes. In de juiste volgorde ook nog. Ja. Maar de rest weet ik echt niet weer. Noem een woord, random? Nou, dan een hamster. Dat betekent dus vijf woorden correct, waarvan vier woorden ook nog eens in de juiste volgorde. Negentig punten voor Sosha! Zo, netje! Ronde 2. Nu gaan we kijken of de VVV-methode van mijn opa werkt. Het eerste woord is telefoon. Worst, ik typ alle woorden in met wwn worst. Vervolgens aap is aan het barbecuen, die is een worst aan het bakken. Aap heeft een schort aan. Allemaal mooie knopen erop. Boeken met allemaal mooie knopen erop. Het voelt heel gek aan je hand, sla zitten allemaal slablaadjes tussen de pagina's van de boeken. Glas...Er zit een muis in mijn glas? En die drink ik per ongeluk op, die komt dan in mijn buik, buik, buik. Trampoline is... De buik is heel dik dat er allemaal kabouters op zitten. Die gebruiken het als trampoline. 
Sosha, komt u maar met het eerste woord. Telefoon. Heel goed. En die telefoon die toetsen, ging ik indrukken met een worst, het volgende woord is worst. Netjes. Aap is aan het barbecuen dus aap. En die aap die heeft een schort met gouden knopen dus het volgende woord is knoop. Heel veel knopen op een boek en het voelt wel heel raar aan je hand dus het volgende woord is boek. Tussen de pagina's van dat boek zitten allemaal slablaadjes. Sla. Fantastisch! Glas, even kijken, er zit een muisje in mijn glas en ik drink hem per ongeluk op dus die muis komt in mijn buik en die buik is zo dik dat het een trampoline is. 
Sosha! Dit zijn gewoon alle woorden goed! Alle tien. Dat betekent het maximale aantal punten van 200, want je had ze ook wel allemaal in de juiste volgorde. Dus kun je woorden beter onthouden met behulp van de VVV-methode? NOJ NOJ NOJ, een dikke vette ja! Je opa is gewoon een genie. Je hersenen onthouden woorden namelijk veel beter als je ze combineert met een plaatje. Visualiseren, vergekken en verbinden. Ciao for now, tot de volgende NOJ!

Kun je woorden beter onthouden als je er een plaatje bij bedenkt?

Sosha en Janouk hebben een handige tip voor als je woordjes moet onthouden voor school: de VVV-methode. Je bedenkt bij het woord een plaatje, maakt er iets geks van en verbindt het aan het volgende woord. Zo kost onthouden bijna geen moeite.

Visualiseren, vergekken en verbinden

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos