Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Friedrich Wilhelm Nietzsche wordt in 1844 geboren in het Duitse plaatsje Röcken. Desondanks groeit hij op in een fatsoenlijk christelijk gezin. Friedrich blijkt een intelligente puber. Voor zijn eindexamen schrijft hij een essay in het Latijn over een Griekse dichter, en hij slaagt met vlaggus en wimpelikos. Hij gaat als een speer in de klassieke talen, en nog voor zijn 25ste is hij hoogleraar. En dat is toch niet Nietzsche.
De denker Nietzsche leeft in een tijd waarin de meeste mensen leven volgens de strenge wetten van het christendom. En dat vindt hij maar niks. Dat ‘blind achter de kudde aanlopen’ is hem veel te slaafs. Hij roept mensen op om meer lef te tonen en te strijden tegen de heersende machten. Van de hoogste machthebber hoeven ze in elk geval geen last meer te hebben, want ‘God is dood’, zo concludeert onze Friedrich. Een destijds behoorlijk gewaagde uitspraak die later een goudmijn werd voor T-shirtverkopers op heavy-metal festivals.
Nietzsche publiceert het ene kritische geschrift na het andere, totdat hij in 1889 zelf geschift wordt. De krankzinnige Nietzsche wordt in zijn nadagen verzorgd door zijn moeder en zus. Tot hij in 1900 zelf sterft en net zo dood is als God al een tijdje was.

Clipphanger

Clipphanger logo

Blind achter de kudde aanlopen, dat was niets voor Nietzsche. Hij riep mensen op om meer lef te hebben en gaf zelf het goede voorbeeld door het ene kritische geschrifte na het andere te publiceren. 

Wie was Nietzsche?

Op 1 april 1908 komt Abraham Maslow in New York ter wereld. De pientere Bram gaat rechten studeren, maar raakt van het rechte pad en werpt zich op de psychologie. In 1943 lanceert hij zijn fameuze behoeftepyramide, met daarin de 5 behoeftes die een mens kan doorlopen om zichzelf optimaal te ontplooien.
Het begint volgens Maslow allemaal bij de basis: eten en drinken. Als je in zekere mate bent voorzien van je natje en droogje kun je je door naar de behoefte aan veiligheid. Als je safe & sound bent heb je tijd om je derde behoefte te ontwikkelen: genegenheid, vriendschap, liefde: sociaal contact. Met meer dan 1000 volgers op Twitter kun je door naar stap 4: waardering en erkenning, om uiteindelijk de top van de piramide van Maslow te bereiken. De ultieme behoefte: zelfontplooiing ‘werken aan je kwaliteiten’. Als het je lukt om zo hoog te komen, dan ben je volgens Maslow een evenwichtig persoon. En da’s mooi, want dan val je tenminste niet van zijn piramide af.
Als al je behoeftes op de lagere niveaus vervuld zijn, kun je volledig in iets opgaan en je daar prettig bij voelen. (seks) Maslow noemt dit ‘een topervaring’. Toppertje Maslow brengt verschillende boeken uit waarin hij zijn model aanscherpt. Hij sterft in 1970 op 62-jarige leeftijd, maar hij laat dan in elk geval zijn eigen piramide na.

Mensen hebben behoeftes. Niet alleen aan hun natje en hun droogje maar ook aan vriendschap, liefde en uiteindelijk: zelfontplooiing. Maslow ontwierp daar zijn befaamde piramide voor.

Wie was Maslow?

Sigmund Freud ziet in 1856 het levenslicht, en hij blijkt een pienter ventje. Hij schopt het tot psychiater en niet zo maar één. Slimme Sigmund behandelt patiënten met merkwaardige lichamelijke klachten. Hij stopt ze niet in een dwangbuis, maar legt ze op de divan. Met zijn psychoanalytische benadering probeert hij verklaringen te vinden voor onverklaarbare kwalen. 
Volgens Freud lijkt ons brein op een ijsberg, een tiende ligt boven water, is bewust, maar de grote massa ligt onder water, onbewust. En dit allemaal nog voor de ramp met de Titanic. 
Hoe vreemd ons handelen ook is, er is een verklaring voor, diep in het onbewuste. Om daar bij te kunnen, laat Freud zijn patiënten ‘vrij associëren’. En hij vraagt ze naar hun dromen en ziet dat die bol staan van seksuele symbolieken, die overduidelijk aan de oppervlakte komen, of juist als verborgen boodschap. Sigaartje, Sigmund? 
Onze seksuele driften liggen volgens Freud ten grondslag aan het Oedipuscomplex: ieder jongetje wordt verliefd op zijn moeder. Maar zij heeft al een man, namelijk z’n eigen vader. Het jochie gaat zijn vader haten, tot hij later beseft dat hij ook een man is en zelf vadertje en moedertje kan gaan spelen. 
Vader Freud krijgt keelkanker. Hij is te ziek om verder te kunnen leven. In 1939 krijgt hij van zijn arts wat extra morfine, en dan kan Freud helemaal vrij gaan associëren.

Volgens Freud is het onderbewuste verantwoordelijk voor een groot deel van ons handelen. Daarom liet hij zijn patiënten vrij associëren. Een methodiek die anno 2012 nog steeds omstreden is. 

Wie was Freud?

Charles Darwin wordt in 1809 in Engeland geboren. De slimme tiener gaat geneeskunde en later theologie studeren. Maar liever dan in de kerk, zit ie met zijn nieuwsgierige neus tussen de plantjes en beestjes in de natuur.
Als hij 22 is wordt hij uitgenodigd voor een expeditie op het onderzoeksschip de Beagle. Het schip gaat de hele wereld rond, en Darwin heeft ‘the time of his life’. Hij ontdekt planten en dieren die hij nog nooit gezien heeft, en misschien ook liever niet wil zien. 
In Darwins tijd staat één ding vast; God heeft de aarde en al haar bewoners in één week helemaal goed geschapen. Maar Charles ziet dat soorten zich juist in de loop van miljoenen jaren hebben aangepast aan hun omgeving: evolutie. En dat alleen de soorten die dat het best doen overleven: survival of the fittest. 
Maar Darwin houdt die kennis voor zichzelf. Zijn evolutietheorie gaat namelijk lijnrecht in tegen de leer van de kerk en, misschien nog wel erger, tegen zijn gelovige vrouw. Pas 23 jaar na terugkeer van de Beagle durft hij het aan. In 1859 publiceert hij zijn befaamde boek: On The Origin Of Species.
Tegenwoordig is Darwins evolutietheorie verplichte kost in de biologieles. Maar, geloof ’t of niet, sommige gelovigen geloven er nog steeds niet in, geloof ik.

Charles Darwin maakte zich met zijn boek 'On the origin of species' niet echt populair bij de kerk en gelovigen. Tegenwoordig is zijn evolutietheorie verplichte kost op (de meeste) scholen. 

Wie was Darwin?

Endorfines zijn kleine, eiwitachtige stoffen in de zenuwcellen van je hersenen. Het zijn een soort genotmiddelen, die in chemisch opzicht lijken op morfine en heroïne, alleen hoef je er niet voor naar een schimmige dealer, maar zijn ze gratis verkrijgbaar in je eigen lichaam.
Wanneer je tijdens een inspanning tot het figuurlijke gaatje gaat en letterlijk overal pijn voelt, komt je lichaam in actie. Het maakt endorfines aan. Die hechten zich aan de receptoren in je hersenen. En dit zorgt voor de zogenaamde ‘runners high’: je fysieke pijn wordt onderdrukt en maakt plaats voor een ‘happy’ gevoel van trots, optimisme en welzijn.
Net als zijn illegale broertjes kan het legale endorfine verslavend werken. Er zijn joggers die er zo verslaafd aan zijn dat ze dwangmatig blijven doorrennen. Die endorfinejunkies zijn dan wel weer prima geschikt als supersnelle postbodes.
Endorfines komen niet alleen vrij bij het sporten, maar ook als je mooie muziek luistert, chocolade eet of je vriendje aanraakt. Allemaal tegelijk zorgt dat helemaal voor een topervaring, en het is ook nog eens een stuk minder vermoeiend dan sporten. Alhoewel...

Als je chocola eet of je geliefde aanraakt, bezorgen de endorfines die daarbij vrijkomen je een (kortstondig) geluksgevoel. Maar je kunt ook gewoon even een marathon gaan lopen: endorfines zorgen dan voor een zogenaamde 'runners high'. 

Wat is endorfine?

De roots van yoga liggen in het spirituele en kleurrijke India. Daar lopen zo’n 5000 jaar geleden een aantal wijze mannen rond, de yogi’s. De yogi’s trekken zich regelmatig terug in de natuur om te mediteren. Daarbij observeren ze de wilde dieren, die bij het opstaan en het slapen gaan steeds bepaalde bewegingen maken: langzaam en aandachtig strekken ze hun poten en lijf, waardoor hun dierenspieren heerlijk soepel en lenig blijven. En zelfs als ze aan het schrikken gemaakt worden kennen de dieren nog wel een rustgevende beweging om de stress van zich af te laten glijden. 
Dat willen de groene yogi’s ook wel! Ze kopiëren de dierenmanieren, en ze merken dat ze daar zelf ook rustiger, sterker en scherper door worden. Als bedankje aan het dierenrijk krijgen een aantal yogahoudingen dierennamen: de kat, het hondje, de cobra, een mooie vlinder en het überrelaxte konijn. 
In de loop der millennia zijn daar allerlei nieuwe yogastandjes bijbedacht. Tegenwoordig liggen miljoenen mensen over de hele wereld regelmatig krom. Van oude yogi’s tot jonge jochies. Yoga is mega!

Van yoga word je rustig, sterker en leniger. De yogalessen bij jou in de sportschool zijn gebaseerd op een Indiase leer van 5000 jaar oud. 

Hoe is yoga ontstaan?

Ieder mens heeft wel een grammetje vet in zijn lijf, of een paar grammetjes. Bij de een zit het om de organen, een ander krijgt het op zijn heupen, in die lekkere lillende liefdesteugels. Je vetweefsel bestaat uit vetcellen. Hierin is het vet uit vette vis of vette friet opgeslagen in de vorm van triglyceriden, vet. 
Al dat opgeslagen vet wordt aangesproken als je lichaam zich inspant en meer energie nodig heeft dan je uit je eten haalt. De vetcellen geven hun vet af, en krimpen. Zeg maar ‘dag’ tegen die dikke dijen! Bij het sporten worden de triglyceriden door het lichaam omgezet in glycerol en vetzuren. Die worden via het bloed getransporteerd naar de lever, de nieren en de spieren. Zij gebruiken het als brandstof, zoals een auto benzine verbruikt. Alleen moet je deze tank niet vullen bij de pomp, maar bij het luikje van de drive-in.
Vet verbranden is vet verstandig, maar er komen wel wat afvalstoffen bij vrij: koolzuur en waterstof. Koolzuur en waterstof kun je gewoon lekker uitademen, en het waterstof kun je uitwateren als plas en zweet. Dus niet te veel en vet eten, lekker zweten en dan je buik opmeten. 

Als je meer energie verbruikt dan je inneemt, gaat je lichaam over op vetverbranding. Er komt dan in je lichaam een ware volksverhuizing op gang van glycerol, vetzuren, koolzuur en waterstof. 

Hoe werkt vetverbranding?

Je bent flink aan het hollen, en dan voel je het opeens: een felle steek in je zij. Voor de oorsprong van die zeurende steek zijn precies even veel verklaringen als je benen hebt. Nee, 2. En beide verklaringen draaien om je middenrif.
Je middenrif is een grote spier die dwars op je romp ligt en een belangrijke rol speelt bij de ademhaling. Voor een goede ademhaling is het van belang dat je vanuit je middenrif ademt. Maar als je buiten adem raakt ga je vanuit je borst ademen. Het middenrif wordt dan niet optimaal gebruikt en krijgt te weinig zuurstof. Het middenrif wordt daar natuurlijk niet vrolijk van en geeft jou die venijnige steek.
Daarnaast, of eigenlijk daaronder, is je middenrif verbonden met je maag door middel van ligamenten. Tijdens het rennen gaat je maag schokken en trekt via die ligamenten aan je middenrif. En dat voel je, zeker als je een volle maag hebt. Als je dan tijdens het rennen een steak krijgt, moet je die dus niet opeten, want dan wordt je maag nog zwaarder. En als je een steek krijgt dan moet je gewoon even stoppen, chillen, rustig ademen, maar wel uitkijken voor wespen. Au!


Als je tijdens het lopen een steek in je zij krijgt, betekent dat dat je middenrif te weinig zuurstof krijgt. Even stoppen, rustig ademen en uitkijken voor wespen!

Hoe ontstaat een steek in je zij?

De mens heeft maar liefst 639 spieren. Al die spieren kun je voelen. AU! Spierpijn voel je soms ook na het sporten, of na een andere ongewone inspanning. Tijdens dit overmatige presteren heeft je lichaam veel energie nodig. Het begint suikers en koolhydraten te verbranden. Daarbij komt de afvalstof melkzuur vrij. En dan komt de verzuring om het hoekje kijken: het melkzuur kan niet snel genoeg worden afgevoerd, het komt in aanraking met de pijnpunten van je zenuwen, en ja, zuur op je zenuwen, dat doet pijn. Spierpijn! 
Gelukkig gaat deze pijn na een dagje afzien vanzelf weer over. Maar dan maak je nog kans op verlate spierpijn, die na een paar dagen alsnog de kop opsteekt. Dat wordt veroorzaakt door een ontstekingsreactie. Als gevolg van overmatige krachtinspanning heb je minuscule scheurtjes opgelopen in de spiervezels bij de pezen en dat doet pijn. Maar je sportieve lichaam herstelt zich vanzelf. En door prikkeling in je spieren worden zelfs extra vezels aangemaakt. Je wordt er nog sterker van... Dat heet supercompensatie! No pain, no gain.
Toch is spierpijn niet echt gezond. Je kunt het voorkomen door een goede warming up voor het sporten en achteraf een fijne cooling down. Wat ook helpt is een lekkere stevige massage. Maar ja, dan heeft daarna je masseur weer spierpijn.

Gisteren iemand geholpen met verhuizen, een uur lang onkruid gewied of de marathon gelopen? Dikke kans dat je vandaag flinke spierpijn hebt. Met een goede warming-up en cooling down kun je spierpijn voorkomen. 

Wat is spierpijn?

De allereerste Olympische spelen werden gehouden door de oude Grieken, in Olympia, 776 jaar voor nul. Die oer-Olympiades waren een eerbetoon aan de Griekse oppergod Zeus. Zeus had een vrouw, Hera, en om de sfeer te verhogen werd in haar tempel het heilige vuur van de goden aangestoken. Leuk voor de atleten die dan ook het vuur uit hun sloffen liepen.
De oude Grieken verdwenen uit beeld en dus ook hun klassieke Olympische spelen.

Maar de spelen maakten hun comeback in 1896, zonder die Olympische vuurpot van Hera. Pas in 1928, in Amsterdam, laaide het vuurtje weer op. Dat kwam door Jan Wils, de architect van het Olympisch stadion. Hij bedacht de Marathontoren, met bovenin een schaal, ‘waarin overdag een rookpluim kan opstijgen en ’s avonds een vuurzuil’. Rook, vuur, voor elk wat Jan Wils.

In Amsterdam en 4 jaar later in Los Angeles werd het vuur nog gewoon aangestoken met een lucifer. Maar sinds de Spelen van 1936 (Berlijn), gebeurt dat – heel omslachtig – weer in het oude Olympia. De fakkel wordt dan in estafette naar de speelstad overgebracht. Als een lopend vuurtje verspreidt het zich over land, zee, en door de lucht. En mocht het vlammetje uitgaan, dan is er altijd nog een reservevlam. En als die ook uitgaat, is er altijd wel een sportbobo in de buurt met een sigaar in zijn mond. Sportief hoor!

Het Olympisch vuur wordt aangestoken in het Griekse Olympia, waarna het via een estafette het Olympische stadion in de speelstad bereikt. Het Olympisch vuur stamt uit de tijd van de Grieken, maar werd pas in de 20e eeuw nieuw leven ingeblazen. Door een Nederlander, nota bene. 

Waar komt het Olympisch vuur vandaan?

Sinds 1896 worden elke 4 jaar de Olympische Zomerspelen georganiseerd. In het begin staan daar nog maar 9 sporten op het programma, maar dat zijn er in de loop der tijd steeds meer geworden. Zo kun je tegenwoordig ook gewoon een gouden plak plakken op je skateboard. Al is meedoen natuurlijk belangrijker…Of een sport in aanmerking komt voor de Spelen, dat bepaalt de organisator: het Internationaal Olympisch Comité. Deze bobo’s kijken vooral naar de populariteit van de betreffende sport: in hoeveel landen wordt het gespeeld en misschien nog wel belangrijker: trekt die sport wel genoeg kijkers? Om plaats te maken voor nieuwe sportparels, moeten er ook soms sporten verdwijnen. Zo zijn de Olympische touwtrekkers helaas uitgetrokken en de cricketers uitgecricket. Er is trouwens nog een sportieve sluiproute naar de Spelen. Het land waar de Spelen worden georganiseerd, mag zelf ook een sport in de line-up zetten. Dus als ons landje ooit nog eens aan de beurt komt, is de kans groot dat we eindelijk eens Olympisch gaan fierljeppen. En dan is de vraag: wordt het een plak, of een nat pak?

De Olympische Spelen zijn dan wel een antiek verschijnsel, ze gaan wel met hun tijd mee. Zo is skateboarden tegenwoordig ook een Olympische sport. Welke sporten in aanmerkingen komen voor de Spelen wordt bepaald door het IOC.

Wanneer is een sport Olympisch?

In 490 voor 0 wordt de slag bij Marathon gestreden. Een invasiemacht van de Perzen wordt in de pan gehakt door de legers van Athene. Om dit heuglijke nieuws aan het thuisfront te melden wordt de boodschappenjongen Pheidippides op pad gestuurd.
Pheidippides rent 40 kilometer zonder te stoppen, en bij aankomst in Athene roept ie ‘Jippie we hebben gewonnen!’. Hij stort in elkaar, en de ultieme cooling down kan beginnen.
De ‘legendarische’ prestatie van Pheidippides wordt herdacht met een renwedstrijd tijdens de klassieke Olympische Spelen. En ook tijdens de eerste moderne spelen staat de marathon op het programma. Die wordt weer gewonnen door een snelle Griek: Spyridon Louis. Onderweg wordt hij volgestopt met melk, sinaasappelsap, paaseieren, bier én wijn, en dan nog lukt het hem om binnen 3 uur te finishen. Champagne!
Tijdens de Spelen van Londen in 1908 krijgt de marathon een koninklijk tintje: De start is bij Windsor Castle en hij eindigt voor de koninklijke tribune in het stadion, een afstand van 42 kilometer en 195 meter: tegenwoordig de standaardafstand voor de marathon. En die afstand van 42 kilometer en 195 meter is makkelijk te onthouden, want het is precies 2 x een halve marathon.

De officiële afstand van de marathon is 42 kilometer en 195 meter. Dat hebben we te danken aan de organisatie van de Spelen in Londen van 1908. Konden de lopers mooi finishen voor de tribune van de koningin!

Waarom is de marathon 42,195 km?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos