Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Bij een ‘getto’ denken de meeste mensen aan probleemwijken in de VS, zoals de Bronx in New York of Compton in LA. Toch komt het oorspronkelijke getto niet straight outta Compton, maar uit de Italiaanse sprookjesstad Venetië. Een eeuw of 5 geleden moet de Joodse gemeenschap in Venetië verkassen naar een aparte wijk aan de rand van de stad. Weinig sprookjesachtig, zeker omdat de Joden na zonsondergang hun wijk niet meer uit mogen. Nou, dan maar weer een spelletje mens-erger-je-niet.
De wijk waar de Joden worden ondergebracht noemen de Italianen het Ghetto Nuovo. Nieuw getto dus, zo nieuw, dat er nog geen enkel ander getto is. Maar dat duurt niet lang. Ook in Polen en Portugal lopen ze warm voor het principe, en ook de naam wordt voor het gemak maar overgenomen. In de 18de eeuw worden de Joden weer bevrijd uit hun getto’s, totdat ze er later door de nazi’s weer in gejaagd worden. Wat een gesol, met ome Sal.
Tegenwoordig wordt de term ‘getto’ gebruikt voor ietwat sjofele wijken waar 1 bepaalde etnische groep overheerst, zoals de Bronx of Compton, of het kabouterdorp in onze eigen sprookjeshoofdstad.

Clipphanger

Clipphanger logo

De eerste getto's komen niet uit Amerika maar uit Italië. En er woonden geen rappers, maar joden. 

Wat is een getto?

Ons eigen Urk was vroeger een eiland in de zee, de Zuiderzee. Elke dag gingen de Urkers eropuit om haring te vangen en ansjovis. Dat visgeluk werd afgesloten door De Afsluitdijk. In 1932 wordt de Zuiderzee het IJsselmeer, en in een jaar of 5 wordt het zoute zeewater zoeter en zoeter water. De zoutwatervissen trekken dat niet, ze peren ‘m, en op Urk zitten ze met hun handen in het water.
Niet veel later wordt de Noordoostpolder ingepolderd. In 1942 wordt Urk opgeslokt door het vasteland. Desondanks blijven de Urkers ‘op Urk’ zeggen, als ze ‘in Urk’ bedoelen. Maar als je ‘in Urk’ zegt, weten de Urkers zeker dat je niet uit Urk komt. Eh, van Urk, dus.
Na de afsluiting van het IJsselmeer vissen de Urkers dus achter het net. Maar al snel komen ze achter dat er nog veel meer water is op de wereld. Ze gaan op de Noordzee vissen, en zelfs nog verder weg. De Urker vissersvloot is booming visness. En al dat geld dat ze op zee verdienen, maken ze op land weer op, op Urk.

Urk is een dorp in Flevoland. Inwoners zeggen altijd dat ze 'op Urk' wonen, in plaats van 'in Urk'. Dat komt doordat dit vissersdorp ooit een eiland was.

Waarom woon je niet in Urk maar op Urk?

De Bijlmermeer, was vroeger echt een meer. Van water. Maar aan een meer heb je tegenwoordig weinig meer, en dus wordt de Bijlmermeer al in 1825 ingepolderd. Rond 1960 ontstaat er interesse voor het Bijlmerlandje vanuit Amsterdam. Er wonen op dat moment zo’n 100.000 Amsterdammers in krotten en andere kotten. En die mensen moeten een nieuw dak boven hun hoofd, desnoods een dak op 11 hoog. 
In ‘68 krijgen de eerste pioniers de sleutels van hun Bijlmerpaleisje. Groot feest zou je denken, maar dat blijkt lastig, want er is geen kroegie in de buurt. De wijk is opgebouwd volgens de functionele bouwstijl, met een strikte scheiding tussen wonen, werken en ontspannen. ’s Avonds is de Bijlmer een spookstad. Niet echt gezellig voor jonge gezinnen, dus die verkassen naar Purmerend of de kassen van Aalsmeer.
Vanaf de jaren ‘70 verloedert de Bijlmerboel: er is veel werkeloosheid en bijbehorende verveling. Maar vanaf de jaren ’90 wordt de handel weer helemaal opgepimpt: de hoogbouw wordt opgeknapt of tegen de vlakte geklapt, en er kan tegenwoordig gewoond, gewerkt èn gechilld worden. Bijlmer4life!!!


De Bijlmer is een wijk in Amsterdam. De boel verloederde omdat er niet goed was nagedacht over de scheiding van wonen, werken en ontspannen. Intussen is de Bijlmer hard bezig om dat imago van zich af te schudden.

Hoe is de Bijlmer ontstaan?

Onze Randstad is een netwerk van plaatsen, met daarin de vier grootste steden van ons land: Rotterdam, waar ons geld verdiend wordt, Den Haag, waar wordt besloten hoe het geld verdeeld wordt, Amsterdam waar het geld wordt uitgegeven en natuurlijk Utrecht, waar iedereen met de trein voorbijraast op weg naar de rest van de Randstad.
De term ‘Randstad’ wordt voor het eerst gebruikt door Albert Plesman, de oprichter van de KLM. Hij vliegt in 1939 over Nederland en ziet een grote, groene weide, met aan de rand: stad. De Randstad. En nu we die Randstad eenmaal hebben, weten we ook wat ding in het midden is: dat is natuurlijk het Groene Hart. Maar doordat de Randstad maar blijft uitbreiden, slibben ook de aderen van het Groene Hart langzaam dicht. Als dat maar geen groene Hartstilstand wordt!
De Randstad heet dan wel Randstad, het is niet echt 1 stad. Er zijn allerlei verschillende steden die ook met elkaar concurreren. Rotterdam en Amsterdam bijvoorbeeld, in de havens, en op het veld. Maar wie weet, komt er ooit nog 1 Randstadtopvoetbalclub. Met een stadion IN het Groene Hart. Gras genoeg!

In de Randstad wonen 7 miljoen mensen. Maar het is niet 1 fysieke stad: de Randstad bestaat uit de 4 grootste steden van ons land en hun omgeving. 

Wat is de Randstad?

In de jaren ’60 begint de welvaart in Nederland te groeien. Opeens wil iedereen een huisje, een autootje, en een boompje met een beestje d’rbij. 
Om al die dingen kwijt te kunnen worden er groeikernen de grond uit gestampt, zoals Zoetermeer en Purmerend. Leuk wonen, maar al die mensen blijven wel gewoon werken in de stad, met als gevolg: files, kwaaie automobilisten, en een verpeste sfeer bij het avondeten.
Begin jaren ’90 wordt het begrip Vinex geïntroduceerd: VI-erde Nota ruimtelijke ordening EX-tra. In de Vinex-nota is vastgelegd dat er nieuwe wijken gebouwd moeten worden, die dicht tegen de stad aan liggen. Zo wordt het woon-werkverkeer hopelijk minder, en er blijft ook nog wat natuur over om in te recreëren: lekker met het hele gezin, of misschien alleen met die leuke Vinex-buurman van je.
Inmiddels wonen er 100.000en gezinnen in die Vinex-wijken aan de rand van steden verspreid over het hele land. Het zijn meestal niet echt bruisende buurten, er wordt vooral gewoon gewoond, en lekker veel over de schutting heen geroddeld. In elk geval willen de Vinex-wijken voorlopig van geen wijken weten.

Nieuwbouwwijken zijn niet de meest gezellige buurten om te wonen. Maar daar zijn ze dan ook niet voor bedacht. Het zijn wijken met een missie.

Wat is een Vinex-wijk?

‘Terror’ is het Latijnse woord voor ‘angst’ en ‘paniek’. Die angst en paniek ontstaan wanneer een terrorist een aanslag pleegt die succesvol uitpakt. De overheid heeft de situatie dan niet onder controle, de bevolking wordt bang, en de terrorist lacht in zijn gebalde vuistje.
Sinds 11 september 2001 denken we bij terrorisme al gauw aan die verdraaide moslimfundi’s. Maar dat zijn zeker niet de enige paniekzaaiers in de geschiedenis. Zo had Duitsland in de jaren ’70 te maken met de antikapitalistische RAF, Nederlandse treinpassagiers werden geteisterd door Zuid-Molukkers, de IRA streed jarenlang voor een onafhankelijk Noord-Ierland en de ETA in Spanje voor een eigen staat waar de Basken lekker met elkaar kunnen basketballen. 
De gezaaide terreur wordt vaak geoogst in de media. Hoe meer aandacht van de pers, hoe banger de bevolking, en hoe groter de kans dat de overheid uiteindelijk zwicht voor de terroristen. En zo kan zelfs een fris Nederlands meisje opeens bij de Colombiaanse FARC ingelijfd worden, als lijntje naar de media. En dat is pas echt een gevaarlijke functie, een lijntje zijn in Colombia.

Bij terrorisme denk je al snel aan mannen baarden die zich met vliegtuig en al in een gebouw boren. Maar terrorisme bestaat ook op kleinere schaal, en zeker niet alleen in de Arabische wereld. 

Wat is terrorisme?

In het hart van een kerncentrale bevindt zich het reactorvat. Dat vat bevat heel veel water en een paar staven uranium. Als je de atoomkern van uranium bestookt met een neutron, dan splijt-ie. Daarbij komen nieuwe neutronen vrij, die weer op pad gaan om nieuwe atoomkernen te splijten. Een pareltje van een ketting reactie.
En bij elke atoomsplijting komt vooral ook veel warmte vrij: daar wordt het water in het reactorvat dus warmer van, dat gaat over in stoom en die drijft turbines aan die elektriciteit opwekken: atoomstoomstroom. Op naar jouw stopcontact!
Kernenergie is een schone energiebron wat broeikasgassen betreft, ongeveer even schoon als de zon en de wind. Maar toch wordt niet iedereen even ‘opgewekt’ van kernenergie. Door de ongevallen in Tsjernobyl in 1986 en Fukushima in 2011 zijn hele gebieden onbewoonbaar geworden, want radioactieve straling is nou eenmaal niet echt gezond voor mens en dier. Het kernafval moet dus opgeborgen worden. Op een plek waar ook over tienduizenden jaren niemand wil gaan zoeken. En dan kom je al gauw diep onder de grond uit, of in de platenkast van Frans Bauer.

Kernenergie is een milieuvriendelijk alternatief voor fossiele brandstoffen. Als je het gevaarlijke radioactieve afval even niet meetelt.

Wat is kernenergie?

Het is een bekende uitspraak van de Amerikaanse oud-minister Henry Kissinger: ‘Als ik Europa wil spreken, wie moet ik dan bellen?’ Who you gonna call?
De meeste Europese landen werken samen in de Europese Unie. Alle lidstaten van die Unie sturen hun staatshoofden of regeringsleiders naar de Europese Raad. Die Raad bepaalt de hoofdlijnen van het beleid, maar van te veel hoofdlijnen krijgen ze vanzelf hoofdpijnen. Helaas, die kunnen even niet aan de telefoon komen. 
Dan de Europese Commissie misschien, het dagelijks bestuur van de EU. Zij doen wetsvoorstellen en controleren of de regels wel goed worden toegepast. Maar de Commissie beslist niet of een wet wordt aangenomen. Daarvoor bellen zij weer naar het Europees Parlement. Die volksvertegenwoordigers worden door ons gekozen, dus ook wij mogen misschien wel meedoen met de conference call. Beslissingen nemen doen ze weer samen met de Raad van de Europese Unie, maar dat is niet maar 1 Raad, dat is er 1 voor elk thema. En al die goede Raden zijn duur (om te bellen vanuit de VS).
Kortom, er is niet één baas van de EU, er zijn er een hele, hele hoop. Nou Henry, daar gaat je beltegoed.

De Europese Unie wordt bestuurd vanuit Brussel. Maar wie zit daar precies aan de knoppen? 

Wie is de baas van de EU?

Lawaai maken is een oer-behoefte van de mens, die vooral opspeelt rond de jaarwisseling. Luister maar naar de oude Germanen, die al flink wat herrie maken tijdens het joelfeest in de donkerste dagen van het jaar: met lawaai worden de boze geesten weggejaagd, en met veel licht word het zonnetje aangespoord om weer wat meer te gaan schijnen. En dat werkt, elk jaar weer.
Slimme jongens die Germanen en toch hebben ze ‘het buskruit niet uitgevonden’. Dat gebeurt eeuwen later in China. Daar proberen alchemisten een goedje te brouwen dat voor het eeuwige leven moet zorgen. Maar met een mengsel van salpeter, zwavel en koolstof brouwen ze niet het eeuwig leven, maar juist de onmiddellijke dood (KLABAM!). (don’t try this at home) 
Het buskruit waaide over naar Europa vanwege de verschillende contacten tussen de volkeren. Na de knallers kwam er ook siervuurwerk om feestjes van de elite op te luisteren. Vanaf de jaren ’60 doet ook het gewone volk rond oud en nieuw volop mee met de vuurwerkrage. Just for fun, want de boze geesten zijn gelukkig allang verdreven.

Vuurwerk hoort bij oud en nieuw. Lekker knallen met z'n allen. Dat heeft te maken met de Germanen en de Chinezen.

Waarom steken we vuurwerk af?

De oude Germanen houden elk jaar het Midwinterfeest, om te vieren dat de dagen weer langer worden. Een nieuw begin. Om het ook een beetje gezellig te maken in de hut, worden er takken opgehangen van de spar. Niet van de supermarkt, maar van de boom. De spar is een teken van leven, want hij blijft altijd groen, tenzij die te dicht bij het vuurtje komt.
In de vierde eeuw wordt het heidense Midwinterfeest gekaapt door de Romeinse keizer Constantijn. Hij bepaalt dat voortaan op 25 december de geboorte van Jezus Christus gevierd wordt. Ook een nieuw begin. Halleluja!
De sparren worden nu ook bij de Duitse kerken naar binnen gesleept. Er komen appeltjes in te hangen, die lenen ze even van Adam en Eva, en bovenop komt die mooie piek die naar de hemel wijst. Een paar eeuwen geleden wordt het in Duitsland ook opeens modieus om thuis met de kerst zo’n heilig boompje op te zetten. Veel van onze Oranjes trouwen met Duitse prinsesjes, en die nemen de kerstboom gemütlich mee naar hun romantische paleisjes. Sindsdien is heel Nederland met kerst in de ban van de boom. En de ballen.

Waarom halen we met Kerst eigenlijk een boom in huis en hangen we die vol met lichtjes, ballen en slingers?

Waar komt de kerstboom vandaan?

Orkanen ontstaan boven zee, en alleen op plekken waar het lekker pootjebaden is: het water moet minstens 27 graden zijn. Het warme zeewater verdampt en stijgt in de ook al warme lucht snel op. Als de lucht hoger in de atmosfeer weer afkoelt, dan daalt die weer. Er ontstaan luchtstromen, en door de draaiing van de aarde gaan zij ook nog eens met een razende snelheid ronddraaien. Rond het middelpunt, het oog van de orkaan, waar het verraderlijk stil is.. Chill.. Een orkaan is geboren, en we noemen hem... Albertoooooooo.
Zo’n orkaan kan wel honderden kilometers lang zijn en aan de randen waait het ongelofelijk hard: windkracht 12, het dak gaat eraf en koeien waaien de lucht in. Pas na een tijdje boven land gezworven te hebben is het gedaan met de orkaan. 
Orkanen krijgen afwisselend jongens- en meisjesnamen, en die staan op een lijst die elke zes jaar rouleert. Maar als een orkaan heel veel slachtoffers maakt, wordt die naam met pensioen gestuurd. Dus Katrina zien we niet meer terug. Gelukkig hebben we Patty en Gordon nog.


In Nederland hebben we geen orkanen. Dat komt omdat ons zeewater te koud is: een orkaan heeft een temperatuur van 27 graden nodig om de volgende Katrina te worden. 

Hoe ontstaat een orkaan?

Het enge asbest komt gewoon uit de natuur. Het is een mineraal dat bestaat uit microscopisch kleine, naaldachtige vezels. Het is sterk, isolerend, slijtvast en brandwerend. Het schijnt dat Keizer Karel de Grote een tafelkleed van asbest had. Na het eten ging dat kleedje zo, hup de openhaard in. Een onbrandbaar tafelkleed! Wat een truc, en het scheelde de keizer weer een tripje naar de wasserette.
Asbest heeft dus allerlei super eigenschappen. En daarom kwam het spul in het verleden terecht in allerlei zaken als golfplaten, isolatiemateriaal en vloerbedekking. Enig nadeel: als dat spul weer gesloopt wordt, dan komen die geniepige asbestvezeltjes vrij. En die kunnen diep in je longen terechtkomen. Zo diep, dat ze aan de buitenkant van de longen het borstvlies prikkelen. Daar wordt het borstvlies niet vrolijk van, en er kan kanker ontstaan. En dat is niet best.
Mensen die met asbest hebben gewerkt, krijgen er gemiddeld pas 38 jaar later last van. Goed dat het spul tegenwoordig verboden is, en dat gespecialiseerde slopers ons van die geniepige microvezels verlossen. Dat is beter!

Als je mannen in witte pakken bij een gebouw ziet scharrelen weet je het al: hier is asbest gevonden. Maar wat maakt asbest zo gevaarlijk? 

Wat is asbest?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos