Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Deze mooie koekenpan, waar je nu nog 100 euro voor betaalt, kost over een jaar misschien wel 102 euro. Dat heet inflatie. En dat is niet erg, want als het goed is, krijg je dan van je baas ook net iets meer salaris. Je koopkracht blijft gelijk, waardoor je de koekenpan nog steeds kopen kan.
Prijzen gaan omhoog, omdat productiekosten ook stijgen. Een jaarlijkse inflatie van 2 of 3 procent is vrij normaal. Maar het kan ook uit de hand lopen. Na het verliezen van de Eerste Wereldoorlog moet Duitsland de schade van de oorlog betalen aan de winnaars. En dat doen de Duitsers niet zo gründlich, door in 1923 de geldpersen aan te zetten. Zo komt er meer geld in omloop, maar dat geld is niet veel meer waard: de prijzen rijzen de koekenpan uit: hyperinflatie. Voor een brood betaalde je zo’n 200.000 mark en dan moest je het ook nog beleggen. Als je in een restaurant iets te lang deed over je paardenbiefstukje, dan was je alweer het dubbele kwijt. Ja, laat die fooi maar zitten. Hyperinflatie noemen we ook wel galopperende inflatie.

Clipphanger

Clipphanger logo

Als de inflatie stijgt kun je minder kopen voor dezelfde hoeveelheid geld. Daar kunnen de Duitsers over meepraten: de inflatie was er na de Eerste Wereldoorlog zo hoog dat de bratwursten duurder werden waar je bij stond.

Wat is inflatie?

Belasting is letterlijk zo oud als de weg naar Rome. Al in het jaar 50 werden onze eigen Friezen verplicht om te betalen aan het Romeinse gezag. Maar dat waren toen nog geen flappen, maar lappen: runderhuiden, waarmee de Romeinen lekker warm de winter doorkwamen.
Rond het jaar 500 hadden de Franken de macht. De Koning der Franken ging het hele jaar van je ras ras ras door zijn eigen uitgestrekte rijk. Het volk betaalde hem belasting in natura. De king kreeg zijn natje en zijn droogje, en misschien nog een natje of twee.
Vanaf de elfde eeuw kwam het recht om belasting te heffen in handen van de stadsbesturen. Die gebruikten het geïnde geld om de stadsmuur te onderhouden, ambtenaren te betalen en tomaten te kopen om de belastingontduikers mee te bekogelen. 
Onze eerste echte Minister van financiën heette Alexander Gogel. Die goocheme Gogel toverde in 1806 uit zijn hoge hoed de Belastingdienst tevoorschijn. Tegenwoordig verstuurt deze dienst per jaar zo’n 160 miljoen blauwe enveloppen. Misschien zou daar ook ’s een belasting op moeten komen.


In het Romeinse Rijk hadden ze nog geen blauwe enveloppen, maar werd er al wel belasting geïnd. Het volk betaalde niet in harde pegels, maar in natura. 

Hoe oud is belasting?

Je bent misselijk, je darmen zijn van slag en je hebt buikkramp. Waarschijnlijk heb je ook diarree en moet je overgeven, of allebei tegelijk. Dat kan 3 dingen betekenen: je hebt een voedselvergiftiging, of een voedselinfectie, of de laatste single van Dries Roelvink staat op.
Een voedselvergiftiging krijg je van gif in je eten dat is aangemaakt door bacteriën of schimmels: in bepaalde paddenstoelen bijvoorbeeld.
Bij een voedselinfectie is het eten zelf niet giftig, maar dan zit er een ziekmakende hoeveelheid bacteriën of schimmels in en/of op. Bijvoorbeeld op een kipfiletje, dat iets te lang buiten de koelkast heeft gelegen. De bacteriën liften met het kippetje mee, bij jou naar binnen. De vijandige darmridders gaan als een beest tekeer, met als gevolg dat je regelmatig even moet ontspannen in de porseleinen zithoek.
Gelukkig gaat een voedselinfectie of vergiftiging vanzelf weer over, als je darmridders samen op duikvakantie zijn gegaan in Riolering de Janeiro. Tot die tijd: niet uitdrogen, dus veel water drinken. UIT EEN GLAS!

Plotseling last van je buik? Dan heb je waarschijnlijk iets gegeten waar een ziekmakende hoeveelheid bacteriën of schimmels in zat. Bij zo’n voedselinfectie kun je maar 1 ding doen: zorgen dat er een wc in de buurt is.

Wat is voedselvergiftiging?

De Verenigde Staten kennen eigenlijk maar 2 grote politieke partijen: de Democraten en de Republikeinen. En dat terwijl het land zelf gewoon al een democratische republiek is. Dat begint al goed.
Makkelijk gezegd zijn de Democraten links, en de Republikeinen rechts. De Republikeinen zijn meestal voorstanders van vrij wapenbezit, terwijl de Democraten liever zien dat er alleen geschoten wordt op de kermis. De democraten zijn dan weer voorstanders van het recht op abortus, terwijl de Republikeinen juist blij zijn met elk ongewenst kind. De Republikeinen (rechts) worden ook wel ‘conservatives’ genoemd, en de Democraten (links) liberals, wat dan weer anders is bij dan bij ons, want hier zijn de liberalen juist weer rechts.
Vroeger was dat in Amerika trouwens ook andersom: zo werd de Republikeinse partij ooit opgericht om de slavernij af te schaffen lekker progressief, terwijl de Democraten die slavernij wel best vonden. In de loop der tijd verschoven de Democraten naar links, en de Republikeinen juist naar rechts. Jaren later kwam de Democraat Barack Obama aan de macht, en die is echt links. Dat kan je zien als-ie iemand een hand geeft.

In Amerika heb je maar twee politieke smaakjes: je bent republikein of democraat. Republikeinen zijn over het algemeen rechts en democraten links. Waar komt die tweedeling vandaan?

Wat is het verschil tussen een democraat en een republikein?

De moslims hebben hun offerfeest te danken aan de profeet Ibrahim. Ibrahim heeft van alles, maar geen zoon. Hij smeekt tot Allah, en Ibrahim belooft dat als hij een zoon krijgt, hij best bereid is om hem na een tijdje ook weer offeren. Zo gesmeekt, zo gedaan: Ibrahim krijgt een zoon, Ismail. En dat is een toppertje, Ismail is echt zo’n zoon.
Dan krijgt Ibrahim tijdens het dromen een wake-up call. Hij wordt eraan herinnerd dat hij niet moet vergeten zijn belofte in te lossen. Ibrahim staat voor een moeilijke beslissing, maar zelfs zijn oogappel vindt dat belofte schuld maakt en dat zijn vader hem dus maar gewoon moet offeren. Allah is geraakt door dit grootmoedige gebaar en strijkt over zijn hart: er daalt een engel neer, die zegt: ‘Laat die zoon maar zitten, een schaapje is ook prima.’ Ibrahim blij, Ismail blij, FEEST!
Tegenwoordig reserveert vader moslim al een tijd voor het Offerfeest een schaap bij de boer. Dan kan de slager aan de slag, iedereen trekt z’n mooiste kleren aan, familie en vrienden lopen in en uit en de kebabs kunnen doorkomen: 3 dagen feest. ‘Mabrouk el eid’, oftewel: Fijn offerfeest! En mag ik het zout even?

De moslims sluiten de jaarlijkse hadj af met het offerfeest, een van de belangrijkste islamitische feesten. Iedereen trekt zijn mooiste kleren aan en de kebabs kunnen doorkomen!

Wat is het offerfeest?

Mevrouw X wordt geschept door een auto.. Ai. Ze wordt plankgas naar het ziekenhuis gebracht, maar het is toch te laat. Op de intensive care blijkt dat ze hersendood is. De familie krijgt van de arts het slechte nieuws te horen. Hij vertelt ook dat mevrouw X donor wilde zijn. ’t Is even slikken voor de familie, maar de wil om donor te zijn is net zo definitief als de dood zelf. Intussen wordt op de computer de wachtlijst afgespeurd. Degene die het best matcht met mevrouw X krijgt een hoopgevend telefoontje: hup, hup, op naar het ziekenhuis. Wel uitkijken met oversteken. De organen van mevrouw X worden verwijderd door een speciale chirurg. En er is keus genoeg! Nieren, dunne darm, hart, lever, zelfs de (kuch kuch) rokerslongen van mevrouw X. Tja, beter iets dan niets. Maar ho, ho: niet de huid en die mooie blauwe ogen van d'r, want dat staat zwart op (oog)wit. Terwijl de ontvangers hun nieuwe organen ingeplant krijgen, wordt mevrouw X helemaal opgelapt en met haar familie herenigd. Ze zal nog lang voortleven in haar medemensen, en in de harten van hun geliefden. Wat een heldin!

Als er iemand sterft met een donorcodicil, laat hij of zij de organen na voor hergebruik. In een ander lichaam kunnen de organen nog prima functioneren.


Wat is orgaandonatie?

Eczeem is een ontstekingsreactie van je huid. Het is geen oppervlakkig probleem, want het komt helemaal vanuit je lederhuid. De boel wordt rood, zwelt op, schilfert en er kunnen puistjes, blaasjes, kloofjes en korstjes ontstaan. En jeuken dat het doet! Maar: niet gaan krabben! Dan kan de boel gaan infecteren. En dan wordt je eczeem pas echt extreem.
Net als astma en hooikoorts is eczeem een atopische ziekte: je immuunsysteem reageert abnormaal. Je lieve lijf maakt een heel leger aan antistoffen aan. En juist dat leger kan weer een allergische reactie veroorzaken: jeuk voor dank! Soms werkt het trouwens weer anders, en dan is het eigenlijk gewoon helemaal gissen waar je eczeem vandaan komt. Dat is nog een mooi klusje voor de wetenschap.
We weten wel dat het allemaal nog veel kan erger worden wanneer je te weinig weerstand hebt, bijvoorbeeld door ziekte of stress. En je krijgt het sneller als je een droge huid hebt, dus vooral in de winter. Goed insmeren dus, en rustig afwachten. Na je 30ste is het meestal wel over: dan is je eczeem je ex-eczeem.

Eczeem heeft vele gedaanten: een schilferige huid, blaasjes of korstjes. En krabben werkt averechts. Wat wel helpt: goed smeren, en wachten tot je 30 bent.

Wat is eczeem?

Het menselijk oog is geweldig: iets kan kilometers ver weg staan, of op maar een centimeter afstand, en we kunnen het allemaal prima zien. Dat doen we door onze ooglens boller of juist platter te maken. Een autofocus, gratis geleverd bij elk paar ogen.
Die autofocus noemen we ook wel het accommodatievermogen, en hoe jonger je bent, hoe groter dat vermogen is. Een kindje zonder bril heeft een accommodatievermogen van 14 dioptrieën, maar haar opa komt nog maar tot 2. Dit komt omdat vanaf je 40ste je ooglens minder elastisch wordt, waardoor die minder bol kan worden. Hierdoor wordt het moeilijker om scherp te stellen op voorwerpen die dichtbij staan. Dit fenomeen noemen we ‘presbyopie’, oftewel ‘ouderdomsverziendheid’, oftewel ‘ouderdoms-dichtbije-dingen-niet-goed-ziendheid’.
Gelukkig is dit ouderdomskwaaltje makkelijk op te lossen, door even een leesbrilletje te halen. En dan zie je alles opeens weer zo helder als glas. Als je glas tenminste helder is.

Je ontkomt er bijna niet aan als je ouder wordt: een leesbril. Vanaf je 40e worden je lenzen minder elastisch en hebben ze een hulpstuk nodig om scherp te kunnen stellen. 

Waarom ga je slechter zien als je ouder wordt?

Onder doping vallen verboden prestatie verhogende middelen en methodes die de prestatie verhogen. Denk aan verboden vruchten als EPO en anabole steroïden. Op de dopinglijst staan niet alleen allerlei zware drugs, maar ook gewone medicijnen en sommige vitaminepilletjes. Als sporter moet je dus weten wat je binnen krijgt, want anders ben je de sigaar. Die staat trouwens niet op de lijst, maar je gaat er ook niet beter van sporten.
Sporters worden meestal onaangekondigd gecontroleerd. Ze moeten dan zonder te morsen een bekertje van 90 milliliter voltanken met verse urine en dat met de wc-deur open, want de dopingcontroleur of -controleuse blijft er tot de laatste druppel bij. Niet echt privé... en dat is te danken aan de wielrenner Michel Pollentier die een keer betrapt werd met een condoom vol schone urine onder zijn oksel. En dat was niet bedoeld als sportdrankje.
In het dopinglab wordt gekeken of er doping in het plasje zit, of juist middelen om doping te maskeren, Als de uitslag van de test positief is, is dat voor de sporter juist negatief. Bij je eerste misstap sta je gelijk 2 jaar buitenspel! En als je bij een wedstrijd betrapt bent mag je ook je bekers inleveren. Maar die hoeven niet vol.

Doping in de sport is verboden. En dat is niet voor niets, want met prestatieverhogende middelen zoals anabole steroïden is er weinig sportiefs meer aan sport. Atleten moeten zich dan ook aan strenge regels houden. 

Wat is doping?

Ivan Petrovich Pavlov was een Russische fysioloog, met een gezonde belangstelling voor de spijsvertering. Hij kreeg in 1904 al een Nobelprijs.
Pavlov doet onderzoek naar de speekselproductie van honden bij het voorschotelen van brokken. Daarbij merkt hij dat de honden al beginnen te kwijlen, voordat het eten op tafel staat. Hij hoeft maar met de trommel te rammelen, of de klodders kwijl vliegen in het rond. Dan gaat er een belletje rinkelen bij Pavlov.
Met dat belletje zet hij een gedragsexperiment op poten. Telkens als de honden hun brokken krijgen, laat hij het belletje rinkelen. De hondjes van Pavlov denken hun eten te krijgen en beginnen te kwijlen. Hun hondenhersenen laten ze onbewust kwijlen als het belletje klinkt. Als dierenvriend Pavlov na een tijdje alleen het belletje laat rinkelen is dat al genoeg om de honden aan het kwijlen te krijgen. En dat bespaart hem ook een hoop geld aan hondenbrokken.
Zo’n aangeleerde, onbewuste reactie heet sindsdien de Pavlov-reactie, en het komt ook bij mensen voor. Als je in de reclame steeds maar weer mensen ziet die heel blij worden als ze een frisdrankje nuttigen, wordt dat drankje gekoppeld aan je eigen geluksgevoel. Eenmaal in de winkel denk je zelf een stukje geluk te kopen. Maar eigenlijk krijg je net zoveel geluk binnen door gewoon hondenkwijl te drinken.

Als het water je al in de mond loopt bij het zien van een stuk taart, is dat een onbewuste associatie: een Pavlov-reactie. Vernoemd naar een Russische fysioloog die de speekselproductie bij honden onderzocht.

Wie was Pavlov?

Bento d’Espinosa wordt in 1632 geboren in Amsterdam. Hij is een kind van Portugees-joodse ouders, en wordt gelovig opgevoed. Maar als echt Amsterdams jochie slikt Bento niet alles voor zoete jodenkoek. Zo wil hij niet geloven dat de Bijbel letterlijk het woord van God is en dat wordt hem niet in dank afgenomen. Hij wordt uit de behoudende joodse gemeenschap verbannen.
Spinoza verhuist naar Rijnsburg, waar hij geld verdient als lenzenslijper. Daarnaast slijpt hij vooral zijn ideeën. Hij is een groot fan van de democratie en de vrijheid van meningsuiting, ongeacht geloof. Hij legt dit uit in zijn Theologisch-politiek traktaat, een boek dat later verboden wordt. Over vrijheid van meningsuiting gesproken.
Door dit verbod blijft zijn meesterwerk nog even in de bureaula liggen. In zijn Ethica benadert Spinoza de werkelijkheid net zo objectief als zijn lenzen. Hij betoogt dat God niet vanaf de zijlijn toekijkt, maar onderdeel is van de natuur. De consequentie hiervan is wel dat de menselijke vrije wil niet bestaat. Alles is al bepaald, dus ook of je morgen je bril opzet of toch maar lenzen indoet.
Waarschijnlijk loopt Spinoza door al dat lenzen slijpen een longziekte op. Hij bepaalt dat zijn Ethica na zijn dood uitgegeven moet worden. Op 44-jarige leeftijd al, krijgt de grote vrijdenker definitief vrijaf.

Spinoza geloofde niet in god zoals andere joden dat deden. Dat kwam hem duur te staan: hij werd niet alleen verbannen uit de joodse gemeenschap, zijn meesterwerk werd ook nog eens verboden. 

Wie was Spinoza?

De grote denker Plato wordt 4 eeuwen voor de toen nog totaal onbekende Christus geboren. In het oude Griekenland wil hij eigenlijk de politiek in, maar wanneer zijn leermeester Socrates de gifbeker leegdrinkt, komt er opeens een vacature als filosoof vrij.
Op een rustig plekje buiten Athene begint Plato zijn eigen school: de Academie. Hier gaan studenten oneindig met elkaar in gesprek. Alleen dan worden echte ‘waarheden’ achterhaald: ‘Aristoteles, wat is liefde eigenlijk?’ 
Al babbelend ontwikkelt Plato zijn ideeënleer: alle dingen die we zien, zijn slechts afbeeldingen van de werkelijkheid: ideeën. Zo herkennen we in een paard met 3 benen nog steeds een paard en is een schaap met 5 poten nog steeds een televisieserie. De afbeeldingen in de alledaagse wereld kunnen dan veranderen, ze worden altijd gedragen door de onzichtbare wereld daaronder, waar alles vaststaat.
Onze wereld is als een grot, stelt Plato: wij simpele mensen zitten vastgeketend, we zien alleen de schaduwen op de wand en hebben het idee dat dat echt is. Alleen de filosoof durft de grot uit te gaan en te ervaren hoe de werkelijkheid is. In zijn belangrijkste werk De Staat pleit Plato dan ook voor een regering die alleen bestaat uit wijze, oude filosofen. Geen daden, maar woorden!

De Griekse filosoof Plato wilde eigenlijk politicus worden. Maar uiteindelijk trad hij in de voetsporen van zijn leermeester Socrates. Zijn grootste erfenis: de ideeënleer.

Wie was Plato?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos