Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Liegen doen we elke dag. 'Hoe gaat het met je?' 'Goed!' 'Wat vind je van mijn nieuwe kapsel?' 'Geweldig!' 'Ga jij eigenlijk wel eens vreemd?' 'Eh...' Bij dat soort kwesties wordt het tijd om de leugendetector in te zetten. En die kun je vinden in vrijwel elke Amerikaanse politiefilm.
Een persoon die liegt, en zelf ook weet dat hij liegt, ondergaat een aantal lichamelijke sensaties: de hartslag gaat omhoog, net als de bloeddruk en de spierspanning. En ook je zweetproductie maakt overuren. Al deze zaken worden door de leugendetector geregistreerd. Eerst krijg je een paar algemene vragen op je afgevuurd, om te testen hoe je 'normaal' bent. Maar dan komt de hamvraag! En als de grafiek uitslaat, dan ben je de pinokkio. 
In Nederland wordt de leugendetector maar weinig gebruikt voor officiële zaken, omdat de resultaten nooit 100% betrouwbaar zijn. Neem bijvoorbeeld een echte ouderwetse psychopaat. Die kan gewoon glashard zitten liegen, zonder dat zijn lichaam daar enige blijk van geeft. Dan kan die leugendetector dus het raam uit. Maar ja, als je verkering hebt met een psychopaat, dan heb je nog wel wat andere dingen om je zorgen over te maken.


Clipphanger

Clipphanger logo

Als je liegt, stijgen je bloeddruk en hartslag en maak je zweetproductie overuren. Die schommelingen worden door een leugendetector opgemerkt. Maar helemaal betrouwbaar zijn de uitslagen nooit. 

Hoe werkt een leugendetector?

Adrenaline is een hormoon dat wordt aangemaakt in je adrena, je bijnier. Maar alleen als het er echt op aankomt: bij extreme kou, of hitte, als je witheet bent of juist vurig warm, dan spuit de adrenaline je bloedbaan in, waardoor je bloedvaten zich vernauwen, je hart sneller gaat kloppen, je pupillen wijder worden en je handen gaan zweten. Je kan er zelfs van gaan braken, en daar worden andere mensen dan weer misselijk van.
Adrenaline is een verdraaid nuttig hormoontje: als je overvallen wordt, kan je opeens razendsnel reageren. Met de adrenaline werken je hersenen namelijk sneller, zodat je beter op de situatie kan inspelen. Het spul zorgt er ook nog eens voor dat je extreme pijnen kunt verdragen. Zoals wanneer je hard onderuit gaat. Je strompelt naar huis, en dan blijkt pas dat je been gebroken is. Au! Dan is de adrenaline uitgewerkt, en wordt het tijd voor morfine.
Net als morfine kan adrenaline verslavend zijn. Als je de hele week voor je werk allerlei spannende branden hebt geblust dan wil je lichaam in het weekend ook weer een shotje. Gewoon even stoer doen, en lekker een stukje bungeejumpen. Adrenaline, dat moet je verdienen!

Je bent sterker dan je denkt: in stressvolle situaties werken je hersens en spieren ineens op volle toeren. Dat komt door het hormoon adrenaline.

Wat is adrenaline?

Na een amputatie volgt nog een heel andere sensatie: een brandend, tintelend of stekend gevoel in het lichaamsdeel dat je niet meer hebt: fantoompijn. En die is heel frustrerend, want hoe kun je nou krabben aan een vinger die er niet meer is?
Fantoompijn zou te maken kunnen hebben met je zenuwen die bij de amputatie zijn doorgesneden, maar toch nog steeds prikkels doorgeven aan je hersenen. Anderen leggen de oorzaak juist bij die hersenen: als je een ledemaat kwijtraakt, wordt het bijbehorende deel van je grijze massa werkloos. Die hersencellen willen wel blijven meedoen, en dat vertaalt zich in fantoompijn. Een derde verklaring vinden we in ons pijngeheugen. Daar zijn allerlei pijnbelevingen in opgeslagen, die ook na de amputatie af en toe de kop opsteken. En dan is je pijngeheugen niet echt een fijn geheugen.
Die rare fantoompijn wordt tegenwoordig behandeld met een heel gewone spiegel. Door de hand die je nog wél hebt voor de spiegel heen en weer te bewegen, gaan je hersens denken dat je andere hand er ook weer is. Handig hoor. Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, opeens voel je niks meer van je geamputeerde hand..

Een geamputeerd been hoef je niet meer te scheren. Maar het kan nog wel pijn doen of jeuken. Met een spiegel is deze fantoompijn makkelijk te bestrijden. 

Wat is fantoompijn?

Als het regent en de zon schijnt zie je vaak een kleurrijke regenboog. Maar die kleuren komen niet uit de regen maar uit de zon. Vroeger dachten wetenschappers dat zonlicht kleurloos was. Het was Isaac Newton die deze lichtballon doorprikt. In 1665 gebruikt hij een prisma om het zonlicht op te breken in de kleuren rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. 
Een regendruppel werkt hetzelfde als Newtons prisma: het licht wordt gebroken aan de voorkant, gereflecteerd aan de binnenkant, en weer gebroken aan de voorkant. 

Bij een regenbui vormen de druppels een spiegel van prisma's, waarin je alle kleuren van het zonnelicht kunt zien. 
Daarvoor moet de zon moet niet te hoog staan. Om die reden zie je regenbogen vooral 's morgens en aan het einde van de middag. Overigens hoeft het niet per se te regenen voor een regenboog. Je kunt 'm ook zien in de mist van een waterval, in de nevel van een plantenspuit of op de vlag van de internationale homobeweging. 

Het heeft overigens geen zin om het einde van een regenboog te zoeken. De regenboog reist namelijk altijd met je mee, net als de maan. Daar kun je dus best even bij stilstaan.


De regenboog verschijnt als het tegelijkertijd regent en de zon schijnt, zodat het licht door de druppels wordt gebroken: zie daar, een regenboog met zeven kleuren. 

Hoe ontstaat een regenboog?

Op een mooie dag genieten we van het licht en de warmte straling van de zon, maar er is ook nog onzichtbare straling, waar we minder van genieten. Dat is ultraviolet, oftewel UV. UV-straling geeft geen warmte af, maar verbranden kunnen we wel door UV-straling. De beste manier om je daar tegen te beschermen is binnen blijven, met de gordijnen dicht, onder je bed. Wel een beetje ongezellig. Daarom is er zonnebrandcrème. Er bestaan twee soorten: crème met chemische filters en crème met minerale filters. De chemische crème bestaat uit moleculen die UV-straling filteren. Helaas vallen die moleculen ook weer uit elkaar door datzelfde zonlicht. Minerale filters bestaan uit hele kleine stukjes metaal die de UV-straling weerkaatsen. Dat werkt beter, maar je ziet er wel uit als een sneeuwpop.
De factor geeft aan hoeveel UV-straling je crèmepje tegenhoudt. Wie normaal in de volle zon binnen 10 minuten verbrandt, kan met factor 2, 20 minuten van de zon genieten. Kun je dan met factor 10, 100 minuten bakken? Ja, op papier wel, maar niet op het strand. Door zweten en zwemmen moet je extra smeren en je huidtint speelt ook een rol: hoe lichter je huid, hoe sneller je verbrandt. 
Honderd procent bescherming tegen de zon bestaat niet. Als je dat wil moet je in de maneschijn gaan liggen.

De UV-straling van de zon kan je huid lelijk verbranden. Gelukkig bestaan er UV-filters in een flesje: zonnebrandcrème. 

Hoe werkt zonnebrand?

Eind negentiende eeuw ontdekt Christiaan Eijkman dat we bepaalde stoffen nodig hebben om gezond te blijven. In Nederlands-Indië ziet Eijkman dat mensen die alleen witte rijst eten, vaak last krijgen van de ziekte beri beri. Beri Beri betekent zoveel als: ziek, zwak en misselijk. Mensen die zilvervliesrijst eten, zijn veel minder vaak ziek… prima, prima. 
Er zit dus iets in dat zilvervliesje dat beschermt tegen de ziekte en Eijkman noemt dat de anti-beri-beri factor. Voor deze buitengewone ontdekking krijgt hij een unieke prijs, de Nobelprijs. Na Eijkman worden er nog veel meer essentiële stoffen ontdekt. Samen worden ze 'vitale amines' genoemd, oftewel vitamines. Vita is Latijn voor leven en amine is een verbinding met stikstof. Nu weten we dat niet alle vitamines stikstof bevatten, maar ze hebben wel één ding gemeen: zonder vitamines word je ziek, zwak of misselijk. 
Intussen kennen we vitamine A, C, D, E, K en maar liefst acht soorten vitamine B. Best complex. Er zijn pillen met het hele vitamine-alfabet. Handig, maar met zo'n pil kun je ook te veel binnenkrijgen. En je hebt ze ook niet nodig, want als je gezond en gevarieerd eet, krijg je genoeg vitamines binnen. Voel je je toch niet lekker? Dan heb je misschien behoefte aan vitamine V: vakantie.

Als je gezond en gevarieerd eet, krijg je genoeg vitamines binnen. Maar bij een vitaminetekort word je vanzelf ziek, zwak en misselijk. 

Wat zijn vitamines?

Er zijn maar weinig geluiden zó irritant als het gezoem van een mug. Het wordt nog irritanter als je weet waarom ze zoemen. Muggen gebruiken hun zoemtoon namelijk om een partner te vinden. Als dat is gelukt, is het tijd voor voortplanting. En denk maar niet dat ze proberen om het een beetje stil te doen: muggen paren terwijl ze vliegen, zoemend van plezier. En dat allemaal terwijl jij probeert te slapen!
Als de bevruchting achter de rug is krijgt het vrouwtje dorst. Bloeddorst! Voor de ontwikkeling van haar eitjes heeft de moedermug eiwitten nodig uit ons bloed. Ze bijt door onze huid en spuugt in de wond. In haar speeksel zit namelijk een enzym dat werkt als een antistollingsmiddel. Op die manier blijft het bloed lekker dun, zodat mevrouw haar buikje rond kan zuigen. Eind goed, al goed? Nou nee, want ons lichaam is allergisch voor muggenspuug. Als reactie maken we een antistof aan: histamine. Die histamine zorgt ervoor dat de bloedvaten rond de beet wijd open gaan staan, met als gevolg een dikke, rode en jeukende muggenbult. Vervelend misschien, maar je hebt wel een zwangere vrouw door een zware tijd geholpen.

Wat is er vervelender dan een zoemende mug? Een jeukende muggenbult! Maar waarom jeuken muggenbulten eigenlijk?

Waarom jeuken muggenbeten?

Moedervlekken zijn van alle tijden. In oude culturen gelooft men dat moedervlekken bij kinderen ontstaan door de onbedwingbare lusten van de vrouw tijdens de zwangerschap. Die verlangens, bijvoorbeeld naar druiven, zijn zo sterk, dat de baby wordt geboren met een bruine krenten-vlek. Inmiddels weten we wel beter: in de huid zitten pigmentcellen die Uv-straling van de zon absorberen om de huid te beschermen. Een ophoping van die pigmentcellen vormt een moedervlek. Die vlek kan lichtbruin zijn, donkerbruin, zwart, paars, rood of blauw en sommige mensen hebben er helemaal geen, maar die hebben een blinde vlek.
Moedervlekken zijn onschuldig. Alleen als ze hard groeien, verkleuren, pijn doen, jeuken of bloeden, moet je naar de dokter. Die veranderingen kunnen namelijk duiden op het begin van huidkanker. Gelukkig is dat zeldzaam. 
Een mens heeft gemiddeld 1, 2, 3, 4, 5, 6... ehm... 25 moedervlekken. Die hoeveelheid wordt bepaald door je DNA. En dat DNA krijg je van je moeder én je vader. Eigenlijk zouden we moedervlekken dus beter DNA-vlekken kunnen noemen, of oudervlekken. Maar ja, leg dat maar eens uit aan je moeder.

Een mens heeft gemiddeld 25 moedervlekken. Dat ligt vast in je DNA. En je DNA krijg je niet alleen van je moeder, maar ook van je vader.

Waarom heet een moedervlek geen vadervlek?

Voelen, ruiken, denken, en nog veel meer... Alles wat we doen, heeft zijn oorsprong in ons brein, de postkamer van ons lichaam. Als je bijvoorbeeld je duim op wilt steken dan wordt die boodschap vanuit ons brein verzonden, totdat-ie op de juiste plek is aangekomen. Duim omhoog-toppie-vind ik leuk.
Maar het gaat ook wel eens mis in onze bovenkamer. Als je hersenen te snel gaan, en te veel informatie tegelijk willen doorgeven. Je brievenbus raakt verstopt, en je verliest de controle over je lichaam: een epileptische aanval! Dit kan zich uiten als een korte hapering in je bewustzijn. Of in ernstigere vorm: eerst verlies je je bewustzijn, daarna ga je automatisch heftig schokken en rare bewegingen maken, en vervolgens laat je aan iedereen zien waarom epilepsie ook wel ‘de vallende ziekte’ wordt genoemd. Klabam!
Zo’n epileptische aanval is vooral schrikken voor de omstanders, want zelf heb je geen idee wat er gebeurt. Maar je kunt je natuurlijk wel lelijk bezeren bij het neerkomen. Au! En daarom zijn er medicijnen om je aanvallen te onderdrukken. Geen aanvallen.

Een epileptische aanval kan er eng uitzien. Maar eigenlijk is het niet meer dan een korte storing in je bovenkamer.

Wat is epilepsie?

Eeuwen geleden was Amsterdam niet meer dan een vissersdorpje aan de rivier de Amstel. Midden in een veenmoeras, dus als je er een stenen huis had neergezet, dan was je nog niet terug van de coffeeshop, of de boel was alweer verdwenen.
Dit werd opgelost door lange houten palen in het veen te slaan, tot op de zandlaag daaronder. Paal voor paal wordt Amsterdam een populaire havenstad. In de Gouden Eeuw laat het Stadsbestuur een stel lange, brede grachten graven: de Heren-, de Keizers- en de Prinsengracht. Handig voor de kooplieden, want via het water kan je makkelijk handel vervoeren naar je eigen grachtenpakhuis. Daarnaast bouw je dan voor jezelf een imposant herenhuis. Als tijdens je high tea de thee op is stap je rustig even je eigen pakhuis binnen om een paar blaadjes te trekken.   
Sinds 2010 staat die historische grachtengordel op de Unesco Werelderfgoedlijst, als ‘een meesterwerk van menselijk genie’. En dat komt goed uit, want de meeste mensen die er tegenwoordig wonen vinden zichzelf ook geniaal.


"Amsterdam, die grote stad, die is gebouwd op palen." Het kinderliedje is waar: wat we nu kennen als de grachtengordel, begon als een vissersdorpje op palen. 

Hoe is de grachtengordel ontstaan?

Smetvrees is een psychische aandoening die het meest voorkomt bij vrouwen. De patiëntes lijden aan een obsessieve angst om vies te worden of zelfs ‘besmet’ te raken. Veel smetvrezeressen zien de buitenwereld als 1 grote bron van bacteriën. Deurklinken, roltrappen, andere mensen: al die dingen vormen een bedreiging. En dus blijft ze soms maar liever binnen. En gaat ze niet pinnen, want ook geld gooit ze het liefst in de kookwas.
Thuis kan een smetvrezeres de boel wel onder controle houden, door te poetsen, te schrobben, te schuren en te zuigen. En als het hele huis weer blinkt als nieuw, dan begint ze gewoon weer opnieuw. Was, sop en boen, een smetvrezeres heeft altijd wat te doen.
Smetvrees kan behandeld worden met medicijnen en gedragstherapie. Zo worden smetvrezeressen naar de kringloopwinkel gestuurd om eens lekker wat ‘nieuwe’ outfits te gaan passen. Ja, dan begint het wel te jeuken.
Zonder behandeling wordt smetvrees alleen maar erger. Uiteindelijk kan het gebeuren dat het de patiënte allemaal te veel wordt, en dat ze de boel gewoon opgeeft. En dan wordt er opeens helemaal niets meer gepoetst, behalve de plaat.

Help! Een bacterie! Mensen met smetvrees zien de buitenwereld als 1 grote bron van bacteriën. Daarom zijn ze continu aan het poetsen, wassen en schrobben.

Wat is smetvrees?

Aelmere bestaat al meer dan 1000 jaar. Nou ja, de naam dan. Want waar nu de stad Almere ligt, was vroeger al water dat Almere genoemd werd. En dus trekt de missionaris Bonifatius al in 753 over het Almere richting Friesland. Ook al zo’n succes.
Het Almere wordt later de Zuiderzee en nog veel later het IJsselmeer, dat vervolgens voor een deel wordt ingepolderd. Zo krijgt Nederland er een stel kekke akkers bij. Lekker boeren is leuk, maar er moet ook gewoond worden. Na de Tweede Wereldoorlog zijn Amsterdam en ’t Gooi booming, de mensen barsten hun huizen uit. Er wordt besloten om voor die mensen een ‘overloopstad’ uit de grond te stampen, en die overloopstad wordt Almere. De overlopers!

Eind 1976 trekken de eerste mensen naar Almere. En sindsdien zijn ze niet meer te houden. Almere heeft al zo’n 200.000 inwoners en is hard op weg om de vijfde stad van Nederland te worden. En dat dus allemaal op 2 tot 5 meter onder zeeniveau. Het kán in Almere!


Almere is een jonge stad. Voordat er gezellige nieuwbouwwijken en winkelcentra kwamen, was Almere alleen maar water. 

Hoe is Almere ontstaan?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos