Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Martinus is soldaat in het leger van de Romeinse keizer. In het Franse Amiens treft hij op een koude winterdag een bedelaar, die wel erg luchtig gekleed gaat. Martinus kan het niet aanzien, grijpt zijn zwaard, snijdt zijn eigen mantel in tweeën en geeft die arme sloeber een fijne snuggie.
Die nacht droomt Martinus van Jezus – gekleed in die halve mantel. Dat is voor hem een teken uit de Hemel: Martinus verlaat het leger en wordt monnik. Hij probeert overal goed te doen, maakt carrière in de kerk en wordt bisschop van Tours. Maar hij hoeft niet op tournee, want de mensen komen van heinde en verre om hèm te zien. Hij is een soort religieuze rockster, al wast hij zich wat minder vaak, en geeft hij zijn kleren nog steeds liever aan de armen. (snufsnuf) 
Martinus legt het loodje op 11 november 397. Daarna wordt hij al snel heilig verklaard: Sint Maarten. Dat vieren we dus op 11 november. Kinderen mogen de deuren langs om bedelliedjes te zingen. En net zoals Sint Maarten dat deed, geven de mensen dan een aalmoes: geen halve mantel, maar een halve mandarijn of een half onsje snoep of een hele halve vrachtwagen vol. En bedankt!

Clipphanger

Clipphanger logo

Soldaat Martinus droomt op een nacht van Jezus en besluit daarom monnik te worden. Omdat hij zijn leven lang goed doet wordt hij op 11 november, zijn sterfdag, heilig verklaard.

Wie was Sint-Maarten?

De oude Kelten zijn niet vies van een feestje. Als de winter komt, dan vieren zij Samhain. De goden krijgen voedsel geofferd, en er wordt natuurlijk lekker gekampvuurd. Samhain is zelfs een feest voor mensen die al dood zijn, want met zo’n feestje keren ze graag even terug op aarde. Handig, zo kun je nog eens aan opa vragen waar hij zijn spaarcentjes begraven heeft.
Wanneer het Christendom komt, worden dit soort heidense feestjes afgeschaft, want de Christenen hebben weer iets anders. Zij herdenken op 1 november al hun Heiligen: Allerheiligen. En op zo’n feestdag mogen arme mensen de deuren langs om te bedelen. Allerheiligen is in het Engels All Hallows, en de avond ervoor is All Hallows Eve, oftewel HALLOWEEN!
Halloween wordt dus elk jaar op 31 oktober gevierd. Kinderen verkleden zich als zombie of als Harry Potter (of allebei), én ze gaan de deuren langs om te bedelen: ‘trick or treat’! In trucjes hebben de meeste mensen geen zin, dus krijgen de kids wat lekkers in hun handjes. Tenzij ze per ongeluk aanbellen bij de plaatselijke kinderkannibaal, want dan heeft die wat lekkers te snoepen. Muhahahalloween!

31 oktober staat bekend als een spannende dag....Halloween! Wat is Halloween eigenlijk?

Wat is Halloween?

Ons geheugen heeft zijn plek natuurlijk in de hersenen, en wel in de hippocampus. Goed onthouden!
Het opslaan van informatie begint bij de zintuigen: horen, ruiken, voelen, zien en proeven. Die ‘cocktail’ aan prikkels wordt geregistreerd in je sensorische geheugen. Al na een paar seconden gaat deze informatie door naar je korte-termijngeheugen. Hier kun je bijvoorbeeld ook een telefoonnummer opslaan. En dit korte-termijngeheugen is nét lang genoeg om dat nummer in te kunnen intoetsen: ‘Hallo? Hallo-ooo?’ 
Alleen heel belangrijke zaken mogen door naar het langetermijngeheugen. (zoals die megahit van Prince) Maar daar moet je soms wel wat moeite voor doen. Zoals een ezelsbrug bedenken. Het jaar dat Oranje het EK won, plus de wortel van 16, het nummer van James Bond - hmhm - 1999: Jackpot! 
Het ene geheugen is als een safe, het andere als een zeef. Als je bijvoorbeeld te maken krijgt met de ziekte van Alzheimer, dan gaat je hippocampus geleidelijk aan verschrompelen. Je krijgt moeite om nieuwe informatie te onthouden. Dat kan tot een vervelende situatie leiden, maar, één troost: ook dat ben je waarschijnlijk morgen weer vergeten.


Sommige dingen staan voor altijd in je geheugen gegrift, maar soms moet je echt graven in je geheugen. Dat heeft te maken met de werking van je hippocampus.

Hoe werkt je geheugen?

De oude Grieken hebben al technieken om van blad te kunnen muzieken. Maar bij ons is er dan nog geen muziekschrift te bekennen. Hier wordt muziek op gehoor doorgegeven aan iedere volgende generatie. Met als risico dat een mooie ballade door de eeuwen heen verandert in een dampende après-ski knaller. Ook leuk.
In de achtste eeuw wordt het Christendom steeds populairder, en de Gregoriaanse gezangen schieten de hitlijsten in. Die moeten wel overal hetzelfde klinken, en daar is een muzieknotenschrift voor nodig. Om het stijgen en dalen van de melodie aan te geven worden er tekens boven de tekst gezet: de zogenaamde ‘neumen’. Maar hoe hoog je precies moet zingen, of hoe laag, dat wordt pas duidelijk als er aan de neumen een lijntje wordt toegevoegd: de notenbalk is geboren, en iedereen mag het horen.
De Gregoriaanse notenbalk groeit als notenkool tot uiteindelijk 4 lijnen. Maar in de 13de eeuw komt opeens de meerstemmige zang in de mode. En dan zijn er allerlei nieuwe nootjes nodig om ervoor te zorgen dat iedereen wel een beetje gelijk eindigt. Tegenwoordig bestaat de notenbalk uit 5 lijnen, mèt maatstrepen, en zijn de noten niet meer vierkant, maar rond. Net als gewone noten.


Muziek is van alle tijden, maar muzieknoten bestaan pas sinds de achtste eeuw. Het westerse notenschrift ontwikkelde zich tot universele methode voor het noteren van zowel toonhoogte als –lengte, maat- en toonsoort. 

Hoe zijn muzieknoten ontstaan?

Alois Alzheimer wordt in 1864 in Duitsland geboren met een uitstekend stel hersens. Op zijn 23ste al haalt hij zijn medische graad. Zijn passie is de neuropathologie, oftewel de studie van zenuwziekten. Tegen zijn eigen zenuwen paft hij per dag een batterijtje sigaren weg.
In 1908 wordt Alzheimer in München directeur van het klinisch anatomisch laboratorium. Met zijn onafscheidelijke microscoop verdiept hij zich in de grijze massa. Even uitkijken met je sigaar.
Hij onderzoekt oude mensen die last hebben van dementie en geheugenverlies. Bepaalde delen van hun hersenen blijken gekrompen, of zelfs helemaal foetsie, en Alzheimer vindt ook allerlei opmerkelijke ophopingen van eiwit. Niet alleen bij ouderen, ook bij een vrouw van pas 51 treft hij deze afwijkingen aan. Hiermee is aangetoond dat dementie ook bij jongeren voor kan komen. Balen voor de patiënten, applaus voor Alzheimer.
In de trein naar Polen, op weg naar een nieuwe baan als professor, wordt Alzheimer ziek. Een paar jaar later sterft hij, 51 jaar oud, maar zonder ooit zijn eigen ziekte gehad te hebben. Al had hij dus wel zijn eigen ziekte: Alzheimer. Maar die had hij dus niet zelf.

Wat we tegenwoordig de ziekte van Alzheimer noemen, wordt aan het begin van de twintigste eeuw ontdekt door de Duitse neuropatholoog Alois Alzheimer.

Wie was Alzheimer?

Wind is er bijna altijd en overal. Soms merk je daar maar weinig van, en SOMS OPEENS HEEL ERG VEEL. Wind is simpelweg lucht die zich verplaatst. En dat gaat gratis en automatisch. Als ergens op aarde de luchtdruk hoog is gaat de lucht op zoek naar een plek in de buurt waar het wat minder druk is. Een windje is geboren.
Onze wind waait dus altijd van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied, maar niet rechtstreeks. Terwijl al die wind over ons heen waait wordt hij afgebogen door de draaiing van de aarde. En ook nog eens afgeremd door het aardoppervlak. Boven land is er meer afremming dan boven zee, en daarom komen onze bruutste briezen meestal vanaf de Noordzee. Zoals de bekende Zuidwesterstorm. En vaak nemen die zeewinden ook nog een stevig buitje mee: hoog tijd om je zuidwester even strak over je koppie te trekken!
De kracht van al deze wind wordt aangegeven op de schaal van Beaufort. Die loopt van 0 (windstil) via de bries, de harde wind en de storm naar 12: een ORKAAN. Hoog tijd om als de wiedeweerwind naar binnen te gaan, en maar hopen dat je huis blijft staan.

In Nederland waait het bijna altijd. En op de fiets hebben we altijd allemaal wind tegen. Waar komt wind eigenlijk vandaan?

Wat is wind?

Je kent het wel: met z’n allen op vakantie, een lange autorit, lekker je vakantieboek lezen, niks aan het handje. Totdat je opeens misselijk wordt. Letterlijk kotsmisselijk. Gauw het raampje open, en maar hopen dat er niemand vlak achter je rijdt.
Voor de oorsprong van die misselijkheid, gaan we je oor in. Want daar zit de waterpas van je hoofd: je evenwichtsorgaan. Hier worden alle bewegingen die je maakt nauwkeurig geregistreerd, in samenwerking met je ogen. En daar gaat het mis: als je op de achterbank een boek leest, dan denken je ogen dat je stilstaat. Maar je evenwichtsorgaan voelt dat je over de snelweg raast. Een mismatch! Knoop in je hersens, snel op zoek naar je strandemmertje.
Deze bewegingsziekte komt veel voor bij kinderen. Waarschijnlijk omdat hun evenwichtsorgaan nog niet helemaal rijp is. De oplossing is simpel: weg met dat boek, gewoon goed om je heen kijken, en ‘ik zie ik zie wat jij niet ziet’ spelen. En het is oranje, met bruine stukjes. Als je toch per se op de achterbank wil lezen, dan kan je een reispilletje nemen. Maar niet vergeten: eerst even de bijsluiter lezen: 
Oh-oooooh... Mag er een raampje open?

Iedereen die wel eens heeft geprobeerd om in de auto een boek te lezen, weet dat het niet kan. Je wordt misselijk. Maar hoe komt dat eigenlijk?

Waarom word je misselijk als je in de auto leest?

Op een heldere avond kan je er zomaar opeens eentje zien: een vallende ster. En dan niet Justin Bieber die een slippertje maakt, maar een echte vallende ster. Alhoewel: echt? Een vallende ster is eigenlijk geen ster. Als een echte ster op aarde zou vallen, dan zou je niet meer zo rustig in je hangmatje blijven liggen...
Een vallende ster heet ook wel 'meteoor'. De oorzaak is een piepklein stukje ruimtestof, ter grootte van een zandkorrel. Als dat onze dampkring binnen vliegt, gaat het door de wrijving gloeien en ontstaat er een staart die helder oplicht: een meteoor. Je mag een wens doen! 
Zo’n piepklein stukje sterrenstof verbrandt in de atmosfeer. Maar als het de grootte van een knikker heeft dan kan het wel op aarde terechtkomen. Dat overblijfsel noemen we dan een meteoriet. En als je die eentje vindt, dan kan je hem verpatsen aan een rijke ruimtefanaat.
Vrijwel elke nacht zijn er wel wat (zwakke) meteoren te zien. Dat komt omdat de aarde rond de zon draait, en zo altijd wel wat ruimtegruis tegenkomt. Op sommige plekken in ons zonnestelsel hangen hele wolken met zulke deeltjes. Als de aarde daardoorheen komt, dan hebben we die nacht een meteorenregen. En dan mag je heel wat wensen doen...

Als je een vallende ster ziet, mag je een wens doen. Maar eigenlijk zie je gewoon een stukje ruimtestof door de dampkring heen vliegen. 

Wat is een vallende ster?

De kortste dag van het jaar is bij ons 21 december. Op die dag hebben we minder dan 8 uur daglicht. Daarna worden de dagen weer langer, elke dag zo’n 3 minuten. Tot 21 juni, want dat is de langste dag met maar liefst 16 en een half uur daglicht, een zwoele midzomeravond, en daarna een hele korte nacht.
Dit komt allemaal door de stand van de aarde. Als je een satéprikker door de polen heen steekt, dan zie je goed, dat ons bolletje een beetje schuin hangt. Hierdoor is het Noordelijk Halfrond in onze winter wat meer van de zon afgekeerd. En zo vangen we dus gewoon minder licht. Het Zuidelijk Halfrond ligt dan juist vol in de zon en daarom is het daar volop zomer, in onze winter. Zo kun je in de kerstvakantie nog eens lekker naar het strand. Maar zonder sneeuwpop.
Ondertussen gaat de aarde rustig verder in haar baan om de zon en een half jaar later hebben wij onze langste dag weer. En als je daar nog niet genoeg aan hebt, dan kun je op zomervakantie naar de Noordpool. Daar gaat de zon in de zomer helemaal niet onder. Dat is dus 24 uur lang bakken geblazen, en de enige schaduw, die komt van die grote sateprikker.

In de zomer duren de dagen lekker lang. En het is nog lekker weer ook. Dat komt door de stand van de zon. Die zorgt er trouwens ook voor dat de dagen in de winter koud en donker zijn.

Waarom is het ‘s zomers langer licht?

Of het nou op een verjaardag is, of na een uitvaart: een lekker kopje koffie hoort er altijd bij. Per dag worden er in Nederland meer dan 30 miljoen kopjes koffie gedronken, oftewel 3 Olympische Zwembaden vol. En daar moet dan nog suiker en melk bij!
Koffie wordt gemaakt van de bessen van de - hè, hè - koffieplant. Elke rode bes bevat 2 groene pitten. Deze pitten worden eerst gedroogd, en vervolgens gebrand. Nu zijn het échte koffiebonen, klaar om gemalen te worden en in de winkel te eindigen als de bekende rode snelfilterbaksteen. Of natuurlijk in een koffiepad, of in een cupje, of in de automaat op kantoor, alles kan, in de kan van de kantinejuffrouw.
Dit zwarte goud hebben we te danken aan de Ethiopiërs, die al millennia lang koffie leuten. Via de handel en wandel met de Arabieren komt de heilige koffieboon in de zeventiende eeuw ook bij ons terecht. Voor al die kersverse koffieadepten worden speciale lokalen ingericht waar koffie wordt geserveerd! Dan nog zonder wifi, maar wel met een koekje. En door de eeuwen heen ontstaan er allerlei leuke variaties op het zwarte bakkie, zoals koffie verkeerd (meer melk dan koffie) en natuurlijk het Haagse bakkie: meer lucht dan koffie. Ober!

Veel mensen beginnen hun dag met een kopje koffie. Dit drankje wordt gemaakt van de koffieboon, die via de Arabieren uit Ethiopië in Nederland terecht kwam. 

Wat is koffie?

De eerste hoogbouw van Nederland was in 1898 het Witte Huis in Rotterdam: een kantoortoren van maar liefst 43 meter hoog. Daarna gingen de Amerikanen aan de wolken krabben: in 1974 werd de Willis Tower in Chicago het dak van de wereld met 442 meter. En in 2007 opende in Dubai de Burj Kalifa: maar liefst 828 meter hoog, en dan tellen we het vlaggetje niet eens mee.
Er zijn plannen gemaakt voor nog hogere gebouwen. Zoals de X-Seed 4000 in Japan, een gebouw van 4 kilometer hoog in de vorm van de berg Fuji. Een leuk plan, maar de financiering is voorlopig ook foetsie.
Het voornaamste bezwaar tegen zulke hemelkrabbers is het aantal liften. Die nemen een flinke hap uit het bruikbare vloeroppervlak. Bovendien wordt op grote hoogte de lucht steeds ijler, waardoor je last kunt krijgen van hoogteziekte. Of juist zeeziekte, want door de wind zwiepen zulke gebouwen lekker heen en weer. En bovendien hebben we de ruimte niet echt nodig, want overal ter wereld staan er nog heel wat appartementjes leeg. Ook in Dubai. Maar ja, de huren, die zijn ook torenhoog.


Gebouwen worden steeds hoger. Er is zelfs een wedloop gaande tussen landen die allemaal het hoogste gebouw ter wereld willen hebben. Maar ze krijgen allemaal te maken met een paar praktische bezwaren tegen kilometershoge wolkenkrabbers.

Hoe hoog kun je bouwen?

Door de eeuwen heen is goud altijd een populair goedje geweest. Goud is mooi én het blinkt. Bovendien is het een edelmetaal, oftewel: het roest niet. Je kunt met je gouden plak dus gewoon gaan zwemmen. Of: met goud je grafkelder in, zoals de Egyptische farao Toetanchamon: hij kreeg van zijn onderdanen een dodenmasker van maar liefst 11 kilo massief goud, ingelegd met edelstenen. Bling-bling voor de king.
Goud is zo duur omdat het schaars is: het ligt niet voor het oprapen. Toch wordt er halverwege de negentiende eeuw in Californië heel wat goud gevonden, en dat zorgt voor een enorme toeloop van goud- en gelukzoekers: de gold rush. Met zeefjes gaan ze de rivieren af, op zoek naar de kostbare klompjes. En als er eentje gevonden is, dan moet je nog uitkijken dat je het zonder brokken naar de opkoper krijgt. Au!
Tegenwoordig is goud véél makkelijker te vinden: gewoon even naar Amsterdam, en binnensjokken bij de kluizen van De Nederlandse Bank. Daar ligt ons nationale goudappeltje voor de dorst. In totaal hebben we nog meer dan 600 ton goud. Daarmee kunnen we voor elke inwoner van Doetinchem een massief gouden dodenmasker laten maken. én een goed slot voor op de kist.

Goud betekent schoonheid en status, want het is niet goedkoop. Dat komt doordat het zo schaars is. 

Waarom is goud zo duur?

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos