Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Vroeger was de wereld heel simpel: je had mensen, zoals Jan hier, en je had robots, zoals de JJS3000. De mens vertelt de robot wat-ie moet doen, en iedereen is tevreden. Nou ja, behalve de JJS3000.

Dit sprookje verandert met de komst van de wetenschapper Manfred Clynes. Hij beschrijft in 1960 een mens met machineonderdelen, die overkomen als natuurlijke delen van het menselijk lichaam. Deze combinatie van cybernetica en organisme noemt hij een cyborg. Bij dit woord denk je misschien aan science-fiction films waarin de mensheid wordt bedreigd door een leger van supersterke robotmensen. En dat zou ook zomaar kunnen gebeuren! Maar cyborgs vind je ook dichter bij huis. Denk maar ‘s aan je oma, die laatst een nieuwe heup heeft gekregen. Volgens de regel is je omaatje dus eigenlijk ook een cyborg, maar dan eentje die draait op aardappelpuree en advocaatjes.

Tegenwoordig wordt de definitie van ‘cyborgs’ wel eens opgerekt, tot mensen die versmolten zijn met hun gehoorapparaatjes of contactlenzen. En als je niet zonder je smartphone kunt? Dan ben je ook afhankelijk van techniek. Misschien is de mensheid dus eigenlijk allang overgenomen door de cyborgs… Moehahaa!

Clipphanger

Clipphanger logo

Bij cyborgs denk je misschien aan robotmensen die de wereld willen overnemen. Maar eigenlijk is een cyborg niet meer dan een combinatie van cybernetica en een organisme. Zo bekeken is je oma met haar kunstheup ook een cyborg!

Wat is een cyborg?

Stel, je partner en jij willen graag kinderen. Maar een van jullie heeft een ernstige erfelijke aandoening. Dan wil je natuurlijk niet dat die kleine baby dat ook krijgt. Daarom hebben we in Nederland sinds 1995 embryoselectie oftewel preïmplantatie genetische diagnostiek oftewel PGD. Daar fiks je ‘t mee.

Bij PGD gaan jullie niet op klassieke wijze aan de slag. Het gaat iets medischer. Uit de baarmoeder van de vrouw worden eicellen gehaald. Die worden in contact gebracht met zaadcellen die de man heeft -eh- afgestaan. Zo ontstaan een aantal embryo’s. Na drie dagen zijn deze elk ongeveer 8 cellen groot. 1 van die cellen mogen ze afstaan, die wordt onderzocht op de gevreesde afwijking. Alleen het embryo zonder die afwijking wordt teruggeplaatst. En dan krijgen jullie over 9 maanden een kerngezond kindje. Nou ja, daar hoef je toch niet om te huilen?

In theorie kan je met PGD ook selecteren op geslacht, of uiterlijke kenmerken. Voor als je per se een jongetje wilt met oranje haar en blauwe ogen. Maar da’s in Nederland niet toegestaan. Het blijft dus gewoon afwachten wat je krijgt... Ach, als je maar gezond bent!

Als je zelf een erfelijke ziekte hebt, wil je natuurlijk niet dat je kind die aandoening ook krijgt. Bij embryoselectie wordt na een bevruchting met IVF een cel uit een van de embryo’s onder de microscoop onderzocht. Alleen het embryo zonder de afwijking wordt teruggeplaatst en de zwangerschap kan beginnen.

Wat is embryoselectie?

Pesten kan heel klein beginnen. Met een plagerijtje over hoe je d’ruitziet, of over een zogenaamd ‘rare’ hobby. Maar het kan flink uit de hand lopen. Als je boos wordt, dan merkt de pester dat-ie beet heeft. Voor je het weet wordt de plagerij een pesterij, een scheldpartij of een knokpartij. En dat gebeurt niet alleen op school, ook op sportclubs, op het werk, zelfs in bejaardentehuizen wordt soms nog gepest. Of dacht je soms dat die altijd vanzelf leegliepen?

De pester heeft vaak allerlei assistenten en meelopers om zich heen. Zo kunnen ze zich voor heel eventjes de baas voelen! Pestgedrag kan ook door stress komen. De pester laat zijn eigen negatieve emoties los op zijn slachtoffer. Eigenlijk heel zielig. En dan heb je ook nog slachtoffers van pesten, die vervolgens zelf gaan pesten. Ja, zo blijf je natuurlijk bezig!
Als je zelf geen pester bent, denk je misschien dat je d’r niks mee te maken hebt. Maar juist de wegkijkers zorgen ervoor dat het pesten doorgaat. Het werkt vaak beter om er met de hele groep over te praten. En als het pestprobleem opgelost is, dan kan je weer fijn samen spelen. Een potje kaarten bijvoorbeeld. En dan kan pesten opeens heel erg leuk zijn.

Op scholen, kantoren en zelfs in bejaardentehuizen wordt heel wat afgepest. Pesten kan klein beginnen, maar flink uit de hand lopen.

Waarom pesten mensen?

In 1607 wordt in Vlissingen een klein Michieltje geboren en die minimatroos drinkt geen melk, maar zeewater. Op zijn elfde gaat-ie al het schip in en 4 jaar later is Michiel volleerd zeevaarder. Hij koerst naar de Caribbean als koopvaarder, jaagt op walvissen en kaapt her en der een ladinkje mee. De doekoe’s stromen binnen en op zijn 44ste kan-ie ‘meer tijd aan zijn gezin gaan besteden’. Blijkbaar is toch af en toe een nachtje thuisgeweest…

Maar zeewater kruipt waar het niet gaan kan. De Ruyter wordt opperbevelhebber bij de Zeeuwse admiraliteit en voert allerlei vernieuwingen door, zoals formatievaren en het seinen met vlaggen. In 1667 moet-ie aan de bak tegen de Britten. Hij vaart pardoes over een grote ketting heen, steekt de Britse vloot in de hens en neemt het vlaggenschip mee naar huis. Een echte zeeheld - al lag-ie tijdens de slag zelf te kotsen in zijn kooi. Dat krijg je met al die vissoep.

Michiel voert nog menig zeeslagje, tot hij bij Sicilië een kanonskogel verkeerd op z’n been krijgt. De Ruyter krijgt een praalgraf in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. En als je daar eens op bezoek gaat, dan ruik je de zee. Of is het de viskraam om de hoek?

Michiel de Ruyter was een Nederlandse zeeheld. Hij wint de ene zeeslag na de andere. De Ruyter krijgt het zelfs voor elkaar om de Britse vloot te verslaan in zijn eigen haven. Het vlaggenschip gaat mee naar huis als trofee.

Wie was Michiel de Ruyter?

Op 29 augustus 1958 komt Michael Jackson ter wereld. Het ventje heeft een leuke stem en hij wordt gelijk toegevoegd aan het zanggroepje van de familie: de Jackson 5. De band wordt geleid door vader Joseph Jackson, met harde hand, totdat zijn kinderen sterretjes zijn én zien. 

Op 14-jarige leeftijd scoort Michael zijn eerste nummer 1-hit met het liedje Ben. 10 jaar later volg zijn grote doorbraak met het album Thriller. Ook met zijn extravagante uitdossing blijft Michael scoren: glitterjasjes, hoeden en witte sokken. Zijn podiumact staat bol van de  vette moves zoals de moonwalk en het aloude kruisgrijpen. ‘HeeHEE!’

Privé is er met Michael ook altijd wat te beleven. Zo neemt hij een aap als huisdier en verbouwt zijn huis tot een soort pretpark voor al zijn misschien net iets te jonge vriendjes. Ook zichzelf laat hij flink verbouwen: hij neemt elke lente een nieuwe neus en wordt sowieso steeds witter. Hij trouwt met de dochter van Elvis en roept zichzelf uit tot de King of Pop. Maar muziek maken, dat kan-ie als de beste. Op zijn 50ste overlijdt Michael veel te vroeg door verkeerd medicijngebruik. Zijn laatste moonwalk - die is naar de sterren!

Michael Jackson werd ook wel de King of pop genoemd. Hij scoort de ene hit na de andere, eerst met de Jackson 5 en later ook als solo-artiest. In 2009 overlijdt Michael door verkeerd medicijngebruik. Hij is dan vijftig jaar.

Wie was Michael Jackson?

Als je ergens op je blote body opeens een rode vlek aantreft, denk dan ‘s goed na: heb je de afgelopen weken in hoog gras gelegen, of door de struiken gestruind? Dan kan het zomaar zijn dat je toen stiekem gebeten bent door een teek, de minuscule parasiet die verantwoordelijk is voor de verspreiding van de ziekte van Lyme. 

Het is dus verstandig om die teken van je af te houden als je de natuur ingaat. Lange mouwen en een lange broek, sokken én dichte schoenen. En op het paadje blijven! Niet zo spannend, wel zo gezond. Na de natuur kun je even goed naar elkaar turen om te zien of er een teken van teken is. Zoja, dan is het zaak om die weg te halen zonder dat-ie zijn lading loost. Dat doe je met een speciaal tekentangetje dat verkrijgbaar is bij elke tekenleraar.

En ben je toch gepakt? Gauw naar de dokter. Die kan je vertellen waar de gevreesde tekenziekte toe kan leiden: koorts, hoofdpijn, spierpijn, en als je pech hebt zelfs hersenvliesontsteking en verlammingsverschijnselen. Gelukkig schrijft de huisarts ook een recept uit, en dan kan jij je pillen gaan halen bij de apo-teek.

Elk jaar worden in Nederland een miljoen mensen gebeten door een teek. Als je pech hebt kun je daarvan de ziekte van Lyme krijgen. Wat moet je doen als je door een teek bent gebeten?

Wat is de ziekte van Lyme?

In 1929 wordt in de Duitse stad Frankfurt bij de Joodse familie Frank een meisje geboren: Anne. Een paar jaar later grijpen de nazi’s de macht en die hebben het op joden voorzien. De familie Frank vlucht naar Nederland en komt terecht in de Rivierenbuurt in Amsterdam. Anne gaat naar school, leert Nederlands en ze groeit op zoals alle andere meisjes. Totdat in 1940 de Duitsers ons land binnenvallen. Anne moet een gele ster gaan dragen en allerlei plekken zijn opeens ‘voor Joden verboden’.

Wel mogen ze nog een klein beetje dromen en Anne droomt ervan om schrijfster te worden. Op haar 13e verjaardag krijgt ze een dagboek waar ze verhalen in schrijft. Een maand later moeten de Frankjes onderduiken. Ze verstoppen zich in het bedrijf van vader Frank, achter de boekenkast. Daar moet Anne zich heel stil houden. Gelukkig kan ze alles lekker van zich af schrijven in haar dagboek. ‘Lieve Kitty…’

In augustus ‘44 wordt de familie verraden en naar het concentratiekamp gebracht. Anne overleeft het niet. Na de oorlog wordt haar dagboek gepubliceerd: Het Achterhuis, over een heel gewoon meisje in heel bijzondere omstandigheden. Het boek wordt een wereldwijd succes. En zo wordt de stem van Anne vandaag de dag door miljoenen mensen gehoord.

Het Joodse meisje Anne Frank is wereldberoemd geworden met haar dagboek. Terwijl ze ondergedoken zit in het achterhuis schrijft ze op wat ze meemaakt en waar ze van droomt.

Wie was Anne Frank?

‘Unconscious​ ​bias’​ ​–​ ​dat​ ​gaat​ ​over​ ​het​ ​instinct​ ​waarmee​ ​we​ ​de​ ​dingen om​ ​ons​ ​heen​ ​beoordelen.​ ​Als​ ​jij​ ​opstaat​ ​is​ ​dat​ ​instinct​ ​allang​ ​wakker. Als​ ​er​ ​bruin​ ​water​ ​uit​ ​de​ ​kraan​ ​komt,​ ​dan​ ​sla​ ​je​ ​wel​ ​even​ ​een​ ​glaasje over.​ ​Voor​ ​een​ ​blaffende​ ​rottweiler​ ​ga​ ​je​ ​graag​ ​een​ ​blokje​ ​om.​ ​Je​ ​instinct zorgt​ ​er​ ​dus​ ​voor​ ​dat​ ​je​ ​d’r​ ​niet​ ​instinkt. Maar​ ​zo’n​ ​supersnel​ ​oordeel​ ​is​ ​niet​ ​altijd​ ​terecht.​ ​Een​ ​stel​ ​motoren​ ​dat voorbij​ ​komt​ ​knallen?​ ​Dat​ ​is​ ​niet​ ​altijd​ ​een​ ​louche​ ​motorclub,​ ​maar misschien​ ​wel​ ​een​ ​stel​ ​nijvere​ ​dienders​ ​op​ ​weg​ ​naar​ ​een​ ​ongeval.​ ​Of een​ ​prinses​ ​die​ ​ligt​ ​te​ ​jammeren​ ​op​ ​een​ ​superdik​ ​matras?​ ​Is​ ​dat​ ​een verwend​ ​nest,​ ​of​ ​heeft​ ​ze​ ​misschien​ ​giles​ ​de​ ​la​ ​tourette? De​ ​vooroordelen​ ​die​ ​we​ ​zelf​ ​niet​ ​kennen,​ ​gaan​ ​over​ ​de​ ​andere​ ​kleur​ ​van iemands​ ​ogen,​ ​iemands​ ​gewicht,​ ​leeftijd,​ ​geslacht​ ​of​ ​religie.​ ​Onbewuste vooroordelen​ ​kunnen​ ​handig​ ​zijn.​ ​Maar​ ​ze​ ​mogen​ ​geen​ ​ingesleten gewoonte​ ​worden.​ ​De​ ​dichter​ ​Martinus​ ​Nijhoff​ ​zei​ ​het​ ​al:​ ​Kijk​ ​maar,​ ​er staat​ ​niet​ ​wat​ ​er​ ​staat.​ ​Dat​ ​is​ ​waar​ ​unconscious​ ​bias​ ​over​ ​gaat.​ ​Blijf wakker!

Zonder dat je het doorhebt, beoordeel je mensen op hun uiterlijke kenmerken. Dat heet unconscious bias: onbewuste vooroordelen.

Wat is unconscious bias?

Als je in de winter de tuin inkijkt, dan zie je het wel: sneeuw is wit. En als je dan zegt ‘ha wat fijn, al die witte sneeuw’, dan gebruik je een PLEONASME, en daar moet je mee uitkijken want sommige mensen -zoals je buurman- kunnen daar niet tegen en worden er witheet van. En dan smelt al die witte sneeuw en blijf je achter met een flinke poel nat water. O, sorry!

Bij een pleonasme wordt een onlosmakelijke eigenschap van een begrip dus nogmaals expliciet benoemd. Denk ook ‘s aan een ronde cirkel. Een pleonasme is vaak onnodig én overbodig. Hé, onnodig en overbodig? Dat is dan weer een TAUTOLOGIE: twee begrippen die exact en precies hetzelfde zeggen. Zoals ook ‘gratis en voor niets’ of ‘vast en zeker’. Een tautologie is niet per se fout of verkeerd: je kan haar ook gebruiken als stijlfiguur. Zo toon je juist de pracht en praal van onze taal.

En nog even over die buurman, die niet tegen ‘witte sneeuw’ kan? Daar moet je je hondje maar ‘s langssturen. Dan weet-ie in elk geval, dat er ook gele sneeuw bestaat…

Witte sneeuw, gratis en voor niets: in beide gevallen zeg je twee keer hetzelfde. Maar een pleonasme of tautologie is niet per definitie fout. Je kunt ze ook als stijlfiguur gebruiken!

Wat is het verschil tussen een tautologie en een pleonasme?

Je verstandskiezen staan heel ver weg, ze hebben dus een verre stand. Maar ze heten zo omdat ze pas doorkomen aan het eind van je tienerjaren. En dat is nou net de tijd dat je steeds meer ‘verstandige’ dingen gaat doen…  Als het goed is.

De meeste ‘volwassen’ mensen hebben ze dus: verstandskiezen, door je tandarts ook wel ‘de derde molaren’ genoemd, en de computer noemt ze liefkozend ‘M3’. Deze rakkers zijn eigenlijk een overblijfsel uit de oertijd. De eetgewoontes van onze verre voorouders waren niet zo heel ver-fijnd. En die derde molaar kwam dan goed van pas. Het zorgde voor de nodige stevigheid in het gebit als een maaltje langdurig gemalen moest worden.

In de loop der tijden leren we koken en bakken tot je een heerlijk zacht hapje hebt dat als het ware naar binnen glijdt. De verstandskiezen zijn dus niet echt meer nodig, sterker nog: in al die eeuwen is onze kaak een stuk smaller geworden, waardoor M3 vaak een beetje in de verdrukking komt. En je kan er met je tandenborstel ook niet goed bij, dus da’s eigenlijk een recept voor ellende. Vandaar dat de tandarts vaak adviseert om ze preventief te verwijderen. Trekken dus. Ja, da’s nou echt een oplossing, die die met zijn verstandkiest. Yikes!

Achterin je mond zitten vier kiezen die veel tandartsen het liefste trekken, voordat ze voor problemen gaan zorgen: je verstandskiezen. Waarom hebben we ze eigenlijk?

Waarom heb je verstandskiezen?

Als je opeens allemaal gerinkel en geraas hoort, dan sta je misschien wel bij een spoorwegovergang. Maar het is ook mogelijk dat je last hebt van tinnitus, da’s namelijk latijn voor ‘gerinkel’. Tinnituspatiënten horen regelmatig gerinkel, of gefluit, gesuis, gepiep, gebrom en/of gezoem - ook als er geen enkele geluidsbron in de buurt is. Pas op, er kan nog een trein komen!

Zo’n 10 tot 15 % van de bevolking heeft te maken met tinnitus. Het ontstaat meestal omdat je gehoor achteruitgaat. Je hersenen krijgen minder ‘echt’ geluid binnen, en gaan dat compenseren met geluiden die ze zelf aanmaken. En dan wordt je hersenpan een heksenketel.

Dit voortdurende achtergrondlawaai is op zichzelf niet schadelijk, maar je kan er wel hoorndol van worden. Soms kan je niet eens in slaap komen door al die heisa in je hoofd. Concentratieproblemen liggen op de loer, net als angst en prikkelbaarheid. Want als je iemand vertelt over de piepjes die je hoort, dan kijkt die je glazig aan: ‘Ik hoor anders niks!’ Op naar de KNO-arts dan maar. Die kan er misschien nog niet zo veel aan doen, maar heeft wel altijd een luisterend oor.


Als je vaak naar muziek luistert door je koptelefoon of naar concerten gaat, kun je gehoorschade oplopen. Nou en, denk je misschien. Maar als je daardoor dag en nacht een irritante piep blijft horen, piep je waarschijnlijk wel anders!

Hoe ontstaat een piep in je oor?

In 1533 wordt Willem van Nassau geboren. Pas 11 jaar later wordt hij Oranje, als-ie het prinsdom Orange in Frankrijk erft. De prins maakt snel carrière, vanaf zijn 20e is-ie al lid van de Raad van State, militair opperbevelhebber, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht en sjoelkampioen van Vinkeveen! O nee, dat was een andere Willem.

In die tijd heeft de Spaanse koning Filips II ook de Nederlanden in zijn pakket. Filips wil de macht van de stadhouders beknotten en daar is Willem niet zo blij mee. Onze Willem vindt ook dat iedereen lekker moet geloven wat-ie zelf wil en dat zit de katholieke Filips dan weer niet lekker. De koning stuurt zijn leger naar de Nederlanden en Willem trekt zich terug op zijn kasteeltje in het Duitse Nassau om een plan uit te broeden...

Willem zet allerlei militaire invallen op touw en voert de strijd ook met pamfletten, prenten en strijdliederen als het Wilhelmus. Den Koning van Hispanje is niet zo vereerd: In 1584 krijgt Willem in Delft de kogel van ene Balthasar Gerards. Willem gaat neer, maar de Opstand gaat door. En met succes: jaren later zijn de opstandige provincies een zelfstandige republiek. Met grote dank aan ome Willem!

Willem van Oranje is heel belangrijk geweest voor de onafhankelijkheid van Nederland, ondanks dat hij op 10 juli 1584 werd doodgeschoten door Balthasar Gerards. Wat heeft onze ‘vader des vaderlands’ precies gedaan?

Wie was Willem van Oranje?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos