Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het ontstaan van een vulkaan heeft te maken met onze aardplaten. Die zijn heel langzaam maar zeker in beweging. Als twee aardplaten uit elkaar bewegen kan een spleet ontstaan waar vloeibaar magma naar boven borrelt.  Zo’n spleetvulkaan zie je op IJsland. Die kan je bijna gebruiken om een visje boven te grillen.

Maar aardplaten die op elkaar botsen doen dat met wat meer geweld. De platen worden de aardbol in gedrukt en het lichte materiaal zoekt een weg terug naar het oppervlak. Hier ontstaan stratovulkanen. Als zo’n vulkaan slaapt, lijkt er niks aan het handje. Maar van binnen, in de magmakamer, borrelt het. Er komt steeds meer magma en gassen bij, de druk wordt hoger en hoger, totdat de vulkaan met een geweldige knal uitbarst. kijk eens aan, een echte vulkaan!

Vrijwel elke week is er ergens op aarde wel een vulkaanuitbarsting. Die zijn niet zonder gevaar, en daarom is het maar goed dat we allerlei kundige vulkanologen hebben. Zij meten de trillingen rond vulkanen, analyseren de vrijkomende gassen en houden zelfs vanuit de ruimte met radar onze vulkanen in de gaten. En als er een afwijking wordt gesignaleerd… Dan is het pas echt CODE ROOD.

Clipphanger

Clipphanger logo

Op aarde zijn honderden vulkanen. Elke week barst er wel eentje uit. Gelukkig worden onze vulkanen goed in de gaten gehouden. Maar hoe ontstaat een vulkaan en waarom besluit ie soms ineens om uit te barsten?

Waarom barst een vulkaan uit?

Klas 4/5/6

Rond het jaar 100 heersen de Romeinen van Iran tot aan Schotland Ook in onze streken zijn ze present, maar ze durven de Rijn niet over, want daarboven leven de sterke Germanen, of, op z’n Romeins: Barbaren. Rustig aan, jongens.

De meeste mensen zijn best content met die Romeinse bezetters: de economie bloeit, en er zijn weinig burgeroorlogen. Maar in Rome zelf begint het te rommelen. Aan het begin van de 4de eeuw is Constantijn aan de macht. Hij wordt opeens Christen en sticht een nieuw Rome in het Oosten: Constantinopel. En dat is het begin van het einde. in het jaar 395 breekt het Rijk pardoes in tweeen, en dan heeft Europa opeens 2 Romeinse Rijken… wat een Rijkdom.

In het Oosten gaat prima, maar het oude west-Romeinse Rijk verzwakt. De bevolking voelt zich niet betrokken en weigert het leger in te gaan. Het Rijk wordt aangevallen door de Franken en de Germanen. Die trekken zelfs op richting Rome. In het jaar 476 wordt het Keizertje Romulus Augustulus afgezet, en klimt het Germaanse stamhoofd Odoaker op de troon. Het west Romeinse Rijk is ten einde, de Middeleeuwen kunnen beginnen!

Lang geleden waren de Romeinen de baas in een groot deel van Europa. Ook in Nederland. Maar in de vierde eeuw na Christus begint het Romeinse Rijk te wankelen. Wat leidde uiteindelijk tot de val van het machtige Romeinse Rijk?

Hoe is het Romeinse Rijk gevallen?

Zo’n 10 tot 20 % van de mensen heeft last van faalangst. Ze zijn bang dat ze niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van anderen of dat wat ze ook doen sowieso gaat mislukken. Denk aan bij de gymles onderuitgaan, of bij een spreekbeurt je tekst vergeten of natuurlijk de ultieme faalangsttopper: bij een auditie de hoge noot nét niet halen.

Faalangst kan in je karakter zitten, als je bijvoorbeeld in de box al weinig zelfvertrouwen hebt. Kinderen kunnen ook faalangst ontwikkelen als ze niet aan de eisen van hun leerkracht of ouders kunnen voldoen. Als falen een negatieve gebeurtenis is, dan kan je erdoor geobsedeerd raken. En dan kan er weer vermijdingsgedrag optreden: je kiest ervoor om geen auditie te doen voor de hoofdrol, maar voor een bijrolletje. En dan nog kan er maar beter een emmertje klaarstaan…

Er zijn therapeuten en coaches die je wel van je faalangst af willen helpen. Het helpt al om je niet te focussen op het einddoel, maar op de weg ernaartoe. En fouten maken mag best. Falen, en opstaan!

Als je last hebt van faalangst ben je bang om te mislukken: bijvoorbeeld om een slecht cijfer te halen of om je tekst te vergeten tijdens een spreekbeurt. Heel vervelend, maar er is goed nieuws: je bent niet de enige én je kunt er iets aan doen!

Wat is faalangst?

Ruim een eeuw geleden verschijnt er in de Nederlandse pers een advertentie met maar 1 woordje: ‘Hagelslag?’ Hagelslag is dan nog geen broodbeleg. Het woord wordt wel gebruikt voor ‘neerslag in de vorm van hagel’. En dat is precies waar de directeur van een Amsterdamse dropjesfabriek de naam vandaan haalt voor zijn ‘nieuwste en fijnste delicatesse voor brood en beschuit’: deze heerlijke witte korrels met een zoete anijssmaak. Hmmmm…. hagelslag?

Pas 5 jaar later wordt de chocoladehagelslag geïntroduceerd. En zoals dat gaat, als de smaken chocola en anijs het tegen elkaar op moeten nemen, dan wint de chocola natuurlijk altijd. De oorspronkelijke hagelslag staat nu bekend als anijshagel en het kleine chocoladebroertje mag zichzelf hagelslag noemen. Al zeggen onze Zuiderburen liever ‘chocoladekorrels’ of ‘muizenstrontjes’. Eet smakelijk!

Muizenstrontjes komen niet uit muizenkontjes, maar gewoon uit een machine. Van cacao, melkpoeder en suiker wordt chocola gemaakt. Daar worden lange slierten van getrokken. Die worden gekoeld en in kleine stukjes gehakt. Er gaat een mooi suikerlaagje omheen zodat ze lekker zoet worden en goed gaan glimmen. En er wordt hagel voorspeld, dus is het hoog tijd om te gaan strooien!

Hagelslag is een typisch Nederlands broodbeleg. Maar de chocoladehagel die je nu op je brood strooit werd pas uitgevonden na de anijshagel. Hoe is onze geliefde hagelslag eigenlijk ontstaan?

Waar komt hagelslag vandaan?

Voor de meeste mensen is donderdag gewoon donderdag, en de bushalte een bushalte. Maar zo’n 2 tot 4 % van de bevolking heeft te maken met synesthesie. Voor zo iemand is donderdag bijvoorbeeld automatisch geassocieerd met de kleur rood, en het woord bushalte met de smaak van chocolade. Niet likken!

Onze 5 zintuigen zijn proeven, ruiken, zien, horen, en vooral veel voelen. Alle zintuigen hebben een eigen lijntje naar onze bovenkamer, waar ze ook weer een lekker plekkie voor zichzelf hebben. De geluiden bij de geluiden en de geurtjes bij de geurtjes: 
‘Hey, rustig aan jullie!’
‘Hou je kop, stinkerd!’

Maar bij mensen met synesthesie is die bovenkamer wat minder strak ingericht. De verwerking van de zintuigen loopt in elkaar over, en dat zorgt voor allerlei ongekende associaties. Die zijn voor de synestheet allemaal heel vanzelfsprekend maar kunnen bij ‘gewone’ mensen nog wel eens op onbegrip stuiten. En ook synestheten onderling hebben niet allemaal dezelfde associaties. Zo heeft het getal 6 voor de een duidelijk de kleur bruin, terwijl de ander direct moet denken aan de geur van pasgemaaid gras. Of andersom natuurlijk!

Ieder mens heeft in principe vijf zintuigen. Bij synestheten lopen die zintuigen door elkaar, waardoor ze bijvoorbeeld kleuren zien bij de namen van dagen. Helemaal niet erg, maar wel bijzonder. Hoe komt het dat mensen met synesthesie de wereld zo ervaren?

Wat is synesthesie?

Het verschil tussen ‘kennen’ en ‘kunnen’ kan zorgen voor veel verwarring: ‘Ik kan hem en hij ken goed voetballen!’ Nee, dat kan en mag alleen als je voetbalcommentator bent. Voor ieder ander zijn dit de regels:

‘Kunnen’ heeft als betekenis ‘mogelijk zijn’ of ‘in staat zijn’. Kunnen is een hulpwerkwoord, dus je gebruikt het meestal met een ander werkwoord. Wij kunnen zwemmen en we kunnen zingen, dus hij kan zwemmend zingen. Soms wordt het werkwoord weggelaten, zoals in de zinnen ‘dat kan toch iedereen? (doen)’ en ‘wie dat niet kan, kan de pot op (gaan)’. 

‘Kennen’ kan je inzetten als je bekend bent met iets of iemand. Het wordt dus gebruikt met een lijdend voorwerp. Wij kennen Hans en zijn hondje Frans, en Frans kent ons dus ook. En… merci, Frans.

Over Frans gesproken. Als je de Franse taal beheerst, ken je dan goed Frans, of kan je goed Frans? Daar zijn de talologen nog niet helemaal uit. In elk geval ken je Frans en je kan Frans spreken. Maar niet met Frans! Want die kan alleen blaffen.

De werkwoorden kennen en kunnen lijken erg op elkaar. Maar ze betekenen iets anders! Je kunt niet zeggen ‘ik ken goed voetballen’ of ‘ik kon hem al jaren’. Hoe hoort het dan wel?

Wat is het verschil tussen kennen en kunnen?

Terwijl je dacht dat je lekker aan het trimmen was, kan het je zomaar treffen: een stekende pijn in de spieren van je kuit of je bovenbeen of weer ergens anders. Dit komt doordat de spiervezels zich opeens ongecontroleerd samentrekken. De spier blijft te lang aangespannen, en we noemen dit dan ook spierkramp, en het is geen ramp, maar wel vet pijnlijk.

Kramp kan ontstaan door een tekort aan zout, glucose of vocht. Tegen dit soort kramp helpt het om genoeg water te drinken. Of je krijgt kramp doordat je te snel na het eten bent gaan sporten. Je bloed is dan nog volop bezig met de spijsvertering, en heeft geen tijd om naar je spieren te gaan. Even wachten met duiken dus, tot je toetje definitief gezakt is. 

Het helpt ook als je de getroffen spier even lekker rekt en strekt tot de pijn wegtrekt. Veel beweging is sowieso goed om je spieren soepel te houden. En verder natuurlijk altijd eerst een goede warming up en na het sporten een fijne cooling down. Maar niet te cool, want dan krijg je daar weer kramp van, in je drinkarm...

Tijdens het sporten kan het ineens toeslaan: kramp! Een vervelende pijn in de spieren van bijvoorbeeld je kuit, voet of bovenbeen. Hoe voorkom je kramp en wat kun je ertegen doen?

Wat is kramp?

Ons woordje astma is afgeleid van het Griekse woord ἅσθμα. Dat betekent ‘hijgen’. Een astma-aanval wordt veroorzaakt door een virus, of door bepaalde prikkels waar je allergisch voor bent. Als je met zo’n prikkel in aanraking komt, dan wordt de aanval op je luchtwegen geopend: de slijmvliezen in je neus, je keel en je longen zwellen op. De spiertjes in deze regio raken verkrampt en trekken samen. Hierdoor worden je luchtwegen smaller. Je longen raken vol met lucht en ademen gaat opeens een stuk moeilijker. En dan begin je met een beetje pech ook nog eens te piepen.

Hoog tijd om het befaamde puffertje d’rbij te pakken. Hierin zit een medicijn dat de ontsteking in je longen rechtstreeks bestrijdt. Je longen reageren opeens een stuk relaxter op de prikkels en kan jij weer rustig ademhalen. Zucht!

In Nederland hebben meer dan een half miljoen mensen een vorm van astma. Astma is een chronische ziekte, en gaat dus niet over. Je kan maar beter je medicijnen bij de hand houden EN voor jou gevaarlijke prikkels zo veel mogelijk vermijden. En dat geldt dus zeker ook voor die Hummer met die labrador die een sigaartje rookt.

Astma is een chronische ontsteking van de longen. Niet prettig dus. Dat betekent dat je het benauwd krijgt als je geprikkeld wordt door bijvoorbeeld sigarettenrook, je schattige huisdier en huisstofmijt. Gelukkig kun je een astma-aanval verlichten met een inhalator oftewel: puffertje.

Wat is astma?

Zo’n 1300 jaar geleden zaten de Friezen langs onze hele kust en zelfs in Duitsland en in Denemarken. Tegenwoordig vinden we de Friezen vooral in onze provincie Friesland. Ze hebben daar hun eigen vlag, hun eigen sporten, en vooral ook hun eigen taal. Het Fries, oftewel (in het Fries) het Frysk.

Het Fries is in Friesland een verplicht vak op de basisschool en driekwart van de bevolking spreekt het dan ook. De meeste Friezen spreken ook Nederlands, maar het Fries is wettelijk een officiële taal en dat betekent dat je hem kan gebruiken in het contact met de gemeente en als dat nodig is in de rechtszaal. Hopelijk spreken je advocaten ook een mondje Fries, en zo niet, dan kijken ze maar op Google Translate.

Het Fries is nauw verwant aan het Engels en het Nederlands. Je kan het studeren op de universiteit, maar dan moet je wel naar Grins. Als je daar je eerste college krijgt heb je alvast 1 voordeel: het alfabet telt maar 24 letters. De x en de q, die hebben de Friezen al lang geleden in het jiskefet gegooid. Lekker nuchter!

Friesland is de enige provincie in Nederland met een officiële eigen taal: het Fries. Daar zijn de Friezen natuurlijk hartstikke trots op en daarom is het Fries ook een verplicht vak op de basisschool in Friesland. Maar hoe is het Fries eigenlijk ontstaan?

Waarom heeft Friesland een eigen taal?

Al eeuwenlang proberen we ons voedsel zo lang mogelijk goed te houden. Vroeger deden we dat gewoon met een berg zout, maar tegenwoordig kiezen voedselproducenten liever voor een paar E-nummers. Daardoor blijft je lunch lekker lang smakelijk en kunnen we dagen vooruit met heerlijke kleffe boterhammen.

Elk wannab-E E-nummer wordt eerst uitgebreid ge-E-valueerd door een speciale afd-E-ling van de E-U. Goedgekeurde E-nummers kunnen vervolgens veilig worden toegevoegd aan ons E-ten. Ja, wel met mate natuurlijk. Ook moeten ze op het E-tiket worden vermeld. Maar E-nummers krijgen zelf ook allerlei etiketten opgeplakt. Ze zouden ongezond en zelfs kankerverwekkend zijn. Daarom zijn er mensen die liever helemaal geen producten met E-nummers eten. Maar de appels en peren uit je biologische moestuintje bevatten van nature al allerlei stoffen die ook een E-nummer hebben. Overdag is hij gewoon Vitamine C, maar ’s avonds ontpopt hij zich als…E300!

Voor je lichaam maakt het trouwens niet uit of een voedingsstof natuurlijk of synthetisch is. Maar voor de klant die al die E-nummers maar eng vindt heeft de voedingsindustrie een prima oplossing: etiketten zonder E-nummers. Mmmm, boterhamworst met natriumcarboxymethylcellulose!

E-nummers hebben geen beste reputatie: onnodige troep die aan je eten wordt toegevoegd, denken veel mensen. Maar wat is een E-nummer eigenlijk precies?

Wat zijn E-nummers?

Zoals wij kijken naar de dingen om ons heen, zo kijkt een satelliet ook naar de dingen om ons heen. Licht van de zon reist naar de aarde, dat licht wordt door het aardoppervlak weerkaatst en komt heel veel kilometers hoger terecht bij een satelliet, waar het wordt opgevangen door een soort foto-apparaat. En daarmee wordt onze Moeder Aarde vastgelegd voor het nageslacht. Even lachen, ennnn... knip!

Door de grote hoogte waarop satellieten ronddraaien, kunnen ze enorme stukken aarde in de gaten houden. Ze houden een oogje in het zeil bij het oprukken van de woestijnen én bij de veiligheid van onze eigen dijken. Helaas is het niet altijd even zonnig, zeker bij ons. Als er wolken samenklonteren, dan krijgen de passieve instrumenten in de satelliet alleen nog maar grijze input. En dan moeten de wetenschappers maar gokken wat er allemaal gaande is...

Gelukkig zijn er ook satellieten die zijn uitgerust met actieve instrumenten. Die maken bijvoorbeeld gebruik van radar, radiogolven die dwars door die duffe wolken heendenderen. Ook deze golven reflecteren tegen de aarde en komen weer terug bij de satelliet met allerlei waardevolle informatie. Zo blijven we, ook bij laaghangende bewolking, toch aardig op de hoogte.

Satellieten houden de aarde vanuit de lucht in te gaten. Maar hoe doen ze dat als het op aarde bewolkt is? Ook dan is er geen reden tot paniek, want er zijn satellieten die gebruikmaken van radiogolven die dwars door de wolken heen kijken. Even lachen naar het vogeltje!

Hoe kan een satelliet door wolken heen kijken?

Fijnstof, zo noemen wij alle deeltjes in de lucht die kleiner zijn dan 0,01 millimeter. Zo, da’s klein stof. Soms komt het uit de natuur, zoals stuifmeel van bloemen en sporen van schimmels. Ongeveer driekwart van al het fijnstof komt door ons: ouderwetse kolencentrales, uitlaatgassen en als je remt, dan komen er zelfs miniscule stukjes rubber de lucht in! Dit is allemaal fijnstof, al is het niet altijd even fijn. (kuch kuch)

Hoe fijner het stof, hoe dieper het je lichaam binnendringt. De fijnste deeltjes veroorzaken ontstekingen en verstoppingen van je longblaasjes, en eenmaal in je bloed hart- en vaatziekten. Dit geldt vooral voor fijnstof dat ontstaat door gassen in onze atmosfeer die met elkaar reageren. En dat gebeurt dan weer vooral op warme zomerdagen. De lucht kleurt dan extra rood en da’s wel heel fijn als je van de ondergaande zon gaat genieten met je geliefde en je mondkapje.

De hoeveelheid en het soort fijnstof worden voortdurend gemeten met satellieten. Die fijnstofmeters draaien overuren rond 1 januari, vanwege ons mooie vuurwerk en ze slaan pas echt op hol als er ergens op aarde een vulkaan uitbarst. Eigenlijk zouden ze die dingen dus ook gewoon moeten verbieden.

Er zijn verschillende soorten fijnstof: je hebt fijnstof uit de natuur, maar het meeste fijnstof wordt geproduceerd door fabrieken en auto’s. Niet zo fijn stof dus. Fijnstof is niet goed voor je longen, maar de hoeveelheid fijnstof in de lucht wordt voortdurend gemeten met satellieten.

Wat is fijnstof?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos