Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

In 1820 wordt in Amsterdam Eduard Douwes Dekker geboren. Zijn vader is kapitein en als Eduard 18 is mag-ie mee. In het warme land waar ze aankomen, wappert dan de Nederlandse vlag: Indonesië is op dat moment namelijk een kolonie van Nederland. En daar zijn de Indonesiërs niet allemaal even gelukkig mee. Dekker houdt van schrijven, en daar heeft-ie gelukkig alle tijd voor, want hij krijgt een baan als ambtenaar.

Het wordt wel een roerige carrière, want hij is ook veel bezig met gokken en vrouwen. Op zijn 35ste verkast hij naar de regio Lebak, waar de bevolking wordt leeggezogen door de plaatselijke regent. Dekker pakt de pen weer op en schijft een officiële aanklacht. Maar die valt niet in goede aarde en hij gaat het schip in.

Terug in Europa schrijft-ie in één ruk alles lekker van zich af. In 1860 komt zijn meesterwerk uit: Max Havelaar, of De koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Het is felle aanklacht tegen de koloniale misstanden. Dekker publiceert het boek in heel Europa onder het pseudoniem Multatuli. Dat betekent: ‘ik heb veel gedragen’. Multatuli blijft schrijven, tot hij in 1887 zelf gedragen moet worden. Maar zijn Max Havelaar staat nog steeds op de boekenlijst. En op de boodschappenlijst.

Clipphanger

Clipphanger logo

Als ambtenaar in de toenmalige kolonie Nederlands-Indië ziet Eduard Douwes Dekker van dichtbij hoe de bevolking wordt uitgebuit door de Nederlandse overheersers. Daarover schrijft hij onder het pseudoniem Multatuli zijn meesterwerk Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandse Handelmaatschappij.

Wie was Multatuli?

In de baarmoeder van een volwassen vrouw is het elke maand hetzelfde liedje. Onder invloed van hormonen wordt je slijmvlies dikker. Zo krijg je een lekker plekkie waar een bevruchte eicel zich kan nestelen en uitgroeien tot een baby. Wat een schatje! Maar in de meeste maanden blijft die eicel onbevrucht. En dan word jij dus: ongesteld. Onprettig!

De opgebouwde laag slijmvlies is dan niet meer nodig. Je lichaam gaat aan het werk om die op te ruimen en dat gebeurt via de dichtstbijzijnde uitgang. In het slijmvlies zitten heel wat bloedvaten, die barsten en dus komt er ook bloed mee. Dat kan je dan weer opvangen met een tampon, maandverband of een menstruatiecup. En hopelijk heb je zelf ook iemand die je opvangt, in deze toch vaak vervelende tijd.

Wanneer een meisje voor het eerst ongesteld wordt, dat verschilt. Eerst kan je menstruatie nog wat onregelmatig zijn, maar later kan je de klok erop gelijk zetten. En veel vrouwen voelen die menstruatie wel aankomen: buikpijn, gevoelige borsten, puistjes of een chagrijnige bui. Maar, schrale troost: ergens na je 45ste raken de eitjes op, en gaat het allemaal weer over. Dat heet dan ook: de overgang.

Vanaf de puberteit tot aan de overgang is het voor meisjes elke maand hetzelfde liedje: je wordt ongesteld. Als de eicel in je baarmoeder niet bevrucht is, ruimt je baarmoeder het slijmvlies op via je vagina. Gelukkig zijn er voor tijdens je menstruatie tampons, maandverband, menstruatiecups en: chocoladerepen.

Waarom worden meisjes ongesteld?

Dit ken je wel: op de stoep lopen, maar dan alleen tussen de randjes van de tegels. Of… toch nog even naar huis om te kijken of het licht wel uit is. Dat is allemaal niet zo gek, totdat je voor de tiende keer op een dag naar huis rent, en als je per ongeluk toch op een randje staat, de paniek toeslaat en je eerst een rondje moet draaien omdat er anders iets heel ergs gebeurt…Of had ik nou toch het licht aan gelaten?

Van zo’n dwangmatige handeling word je misschien even rustig, maar dikke kans dat die angst later toch weer terugkomt. Als je meer dan een uur per dag bezig bent met dwangmatige gedachten of -handelingen, dan heb je een dwangstoornis oftewel OCD. Die kan je krijgen door een stressvolle gebeurtenis, maar misschien zit het ook wel in je familie. En dan doet oma lekker mee, met je OCD. Neehee…

Gelukkig zijn er mogelijkheden om OCD te behandelen. Zo leer je omgaan met die nare dwanggedachten, en dwanghandelingen te stoppen. Totdat je gewoon weer op de stoep loopt, zonder op de randjes te letten. Wel uitkijken voor hondendrollen!

Als je per se 100 keer per dag je handen moet wassen of niet op de randjes van de tegels mag lopen, heb je misschien last van OCD: een obsessief compulsieve stoornis. De dwanghandelingen kunnen je leven gaan beheersen, maar gelukkig is OCD goed te behandelen.

Wat is OCD?

Als iemand ineens een scheve mond heeft, warrig begint te praten of een lamme arm lijkt te hebben, dan heeft die persoon misschien wel een CVA, een cerebro vasculair accident of in gewoon Nederlands ‘een beroerte’. 

Jouw mooie hersenen functioneren alleen op volle kracht als ze genoeg bloed krijgen. Maar als een bloedvat openbarst, of als er een bloedpropje het bloedvat blokkeert, krijgen je hersenen te weinig bloed en dus te weinig zuurstof. Daardoor kunnen je hersenen je lichaam niet meer goed aansturen. Snel naar het ziekenhuis! Daar wordt een CT-scan gemaakt. Bij een opengebarsten bloedvat wordt het waarschijnlijk opereren. Een propje kan vaak worden ‘opgelost’ met een medicijn en anders worden verwijderd met een slangetje. Maar tijdverlies is hersenverlies, dus dit moet allemaal wel met spoed. Bloedspoed!

Dus: is er iets mis met Mond?-Spraak?-Arm? -> beroerte alarm! Vraag de persoon om even breed te glimlachen, beide armen op te steken en dit zinnetje na te zeggen: ‘Ik ben fan van Clipphanger.’ Als het niet lukt, bel je als de bliksem 112! En als het wel lukt: lachen joh!

In Nederland krijgen elk jaar 40.000 mensen een beroerte. Bij een beroerte krijgen je hersenen te weinig bloed en dus te weinig zuurstof. Gevolg: je mond gaat scheef hangen, je krijgt een lamme arm en je begint warrig te praten. Gelukkig kan de schade bij op tijd ingrijpen beperkt worden.

Wat is een beroerte?

In het Nederlands schrijven we samenstellingen van woorden natuurlijk aan elkaar. Dus een soep van groentes is een groentesoep en een koek uit een pan is een pannenkoek. Zoals je ziet is het groentesoep maar pannenkoek. Daar is een officiële regel voor. In dit soort samenstellingen gebruik je een N, behalve… als het linkerdeel ook een meervoud heeft dat eindigt op ‘-es’. Het meervoud van groente is ‘groenten’ OF ‘groentes’ en dus schrijven we ‘groentesoep’. Maar het meervoud van ‘pan’ is echt alleen ‘pannen’ en dus schrijven we ‘pannenkoek’. Maar we zeggen nog steeds gewoon ‘pannekoek’, pannenkoek.

Gelukkig voor je juf zijn er nog heel wat uitzonderingen! Als het linkerdeel geen zelfstandig naamwoord is. Denk aan ‘rodekool’. Of een woord zonder meervoud. Hoeveel rijst je ook in de pap stopt, rijst heeft geen meervoud, dus je krijgt alleen maar ‘rijstepap’. Of een unieke zaak of persoon: we hébben echt maar 1 maan dus is het ‘maneschijn’. Ja, behalve op Jupiter, want daar hebben ze bijna 80 manen. Zeg dat maar tegen je juf.

Waarom schrijf je pannenkoek met een n en groentesoep niet? Daar is een officiële regel voor! Maar er zijn ook heel wat uitzonderingen. Hoe zit het ook alweer met de tussen-n?

Wanneer schrijf je een tussen-n?

Het klinkt misschien als een scheldwoord, en het is net zo vervelend: ‘spastische darm’ oftewel het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). PDS kan resulteren in buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid, problemen met poepen of juist een PDS-aanval: buikkrampen die steeds heviger worden, tot er maar 1 ding opzit: rennen naar de plee, waar je dan hopelijk op tijd opzit.

De oorzaak van PDS ligt waarschijnlijk in de communicatie tussen je hersenen en je darmen. Bij PDS is dat lijntje  is danig in de war, waardoor je darmen verkrampen. Dat zijn die spasmes waar de spastische darm zijn naam aan ontleent. Kundige artsen zijn druk op zoek naar de juiste behandeling voor PDS. Er zijn medicijnen die je ontlasting zachter kunnen maken of juist harder, allerlei therapieën en op maat gemaakte voedingsadviezen. Jaja, misschien mag je wel nooit meer dit of dat eten. Alles voor de goede hoop.
 
Als PDS onbehandeld blijft, kan het veel invloed hebben op je dagelijkse leven. Wanneer je elk moment een aanval kan krijgen, blijf je natuurlijk liever in de buurt van een geschikte ‘afwerkplek’. Gelukkig is er tegenwoordig een app waarmee je altijd het dichtstbijzijnde toilet kan vinden. En dan maar hopen, dat er papier is. Of is daar ook een app voor?

Buikkrampen, winderigheid, diarree: een spastische darm is geen pretje. Naar schatting heeft 5 tot 15% van de Nederlanders last van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS), ook wel bekend als spastische darm.

Wat is een spastische darm?

Koekoek! Ik ben op zoek. Naar de juiste spelling van ‘op zoek’. Moet dat nou los of aan elkaar? Hmmm…. Ik denk dat ik dat maar even opzoek in dit grote opzoekwoordenboek.

Het werkwoord is ‘opzoeken’, 1 woord, aan elkaar. Ook de vervoegingen schrijf je aan elkaar, dus als jij iets ‘opzoekt’ en zeker ook als ik iets ‘opzoek’. Als je dat aan het doen bent, dan ben jij ‘op zoek’. Dat schrijf je los, net als ik ben ‘op weg’ of ‘op trektocht geweest met mijn woordenboek en dat heb ik toen per ongeluk laten vallen in een ravijn’.

Dus als je op zoek bent naar een nieuw woordenboek, dan schrijf je dat los: ‘ik ben op zoek’, en dus niet: ‘Ik ben opzoek.’ Tenzij je toevallig Opzoek heet, maar dat schrijf je dan weer met een hoofdletter. Dat kan je zelf opzoeken in het grote en voorname voornamenboek.

Soms schrijven mensen ‘opzoek’ terwijl ze ‘op zoek’ bedoelen. Als je iets opzoekt, mag het aan elkaar. Maar ben je op zoek naar iets of iemand, dan moet er een spatie tussen.  

Wat is het verschil tussen 'opzoek' en 'op zoek'?

Als jij lekker aan het timmeren bent, kijk dan goed uit, blijf opletten en laat je vooral niet afleiden, want voor je het weet, timmer je op je knie: Wat de hek, dat wordt een blauwe plek.

Zo’n blauwe plek is diep van binnen eigenlijk rood. Door de klap raken de fijne adertjes onder je huid beschadigd. Er komt flink wat bloed vrij, en daarom heet zo’n plek ook wel een bloeduitstorting. Jouw huid werkt als een soort kleurenfilter, waardoor je het rode bloed ziet als blauw. En de komende dagen kan de plek alle kleuren van de regenboog krijgen. Dat komt omdat je lichaam aan de slag gaat om het gestolde bloed te verwijderen. En uiteindelijk verwijdert de blauwe plek zichzelf. Netjes hoor, van moeder natuur!

Als je graag met blote benen loopt, en geen zin hebt in lastige vragen, moet je direct na de inslag, aan de slag. Koelen met ijs! Door de koeling trekken de haarvaatjes samen, en lekt er minder bloed uit de vaten. Zo kan je binnen de kortste keren weer op straat paraderen. Wel uitkijken voor paaltjes…

Een blauwe plek is eigenlijk een rode plek. Maar door je huid lijken de bloeduitstortingen eronder blauw. En daarna kan die blauwe plek alle kleuren van de regenboog krijgen. Superhip!

Hoe ontstaat een blauwe plek?

In de jaren 70 ziet de psycholoog Freudenberger dat veel van zijn collega’s in de problemen zitten. Moeite met concentreren, opeens erg prikkelbaar, helemaal uitgeput maar eenmaal in bed kunnen dan ze weer niet slapen. Voor dit samenspel van symptomen verzint hij de term ‘burn-out’. Of, in goed Nederlands: ‘opgebrand’.

Een burn-out kan komen door overwerktheid. Maar inmiddels ook bij mensen die lijden onder de stress van het alledaagse leven. We moeten ook zo veel tegelijk: werk, vrienden, sport, school, sportschool... Zo’n 1 op de 7 Nederlanders heeft burn-outklachten. Als je die allemaal zou moeten behandelen… Dan krijg je d’r zelf 1.

Herstellen van een burn-out begint bij ontstressen. De stekker d’r uit, en dan proberen om weer in balans te komen. Voor ieder persoon is weer anders: of je nou een flinke sjaal gaat breien, of helemaal aan de yoga gaat, als je het maar niet allemaal tegelijk wil doen! En natuurlijk rustig aan met alcohol, op tijd naar bed en o ja minder werken. Zo kom je af van je burn-out en word je gewoon ‘gezond oud’.

Iedereen kent wel iemand met een burn-out. Vooral jonge mensen hollen zichzelf regelmatig voorbij en zitten vervolgens overspannen thuis. Stress, slaapproblemen, weinig concentratie: allemaal symptomen die erop kunnen wijzen dat je het misschien even rustig aan moet doen!

Wat is een burn-out?

Sommige mensen hebben een probleempje dat vooral ‘naar boven’ komt bij het bouten. Als ze lekker stevig zitten te persen, dan komt er een verrassing achteraan. Het slijmvlies met aderen dat normaal van binnen zit, is flink opgezwollen en doet een kiekeboetje. Dat noemen wij: een aambei.

In de lichte variant, piept een aambei vanzelf weer terug. Maar als je pech hebt, blijft-ie een tijdje buiten hangen. En dan kan het zitten op een gewone stoel, opeens behoorlijk pijnlijk worden. Bovendien sluit je anus minder goed af, waardoor d’r ontlasting kan lekken, wat weer voor jeuk zorgt, het afvegen wordt lastig, de boel kan gaan bloeden. Voor je het weet draait je leven alleen nog om die aambei, en dan is het tijd voor een tripje naar de huisarts of zelfs de proctoloog, die ze kan afbinden met elastiekjes of dichtschroeien met infraaaaaaaaahroodlicht.

Om aambeien te voorkomen, moet je ontlasting lekker soepel blijven. Niet te veel persen, wel veel vezels eten, en water drinken. En o ja: mensen zijn gemaakt om hurkend te poepen. Een klein opstapje voor de plee doet wonderen voor je houding. Zo krijg je geen aambei, maar blijf je helemaal aamblij!

We hebben het er liever niet over, maar bijna de helft van de mensen heeft wel eens last van aambeien. Het anale slijmvlies floept naar buiten en zorgt voor pijn, jeuk en andere ongemakken. Als je geen zin hebt in een bezoekje aan de dokter kun je dus maar beter veel vezels eten en niet te hard persen bij het poepen.

Wat zijn aambeien?

Als iemand ‘kleurenblind’ is, denk je misschien dat-ie helemaal geen kleuren kent, en alleen zwart-wit ziet. Maar dat komt weinig voor. De meeste kleurenblinden hebben moeite met bepaalde kleuren, zoals rood en groen. Al kan dat nog steeds erg vervelend zijn, als je bijvoorbeeld stoplichtreparateur bent.

Alles wat je om je heen ziet komt in je oog terecht op je netvlies. Zo’n 7 miljoen kegeltjes houden zich ieder voor zich bezig met de kleuren rood, groen en blauw. Door deze signalen te combineren, zien de meeste mensen alle kleuren van de regenboog. Maar bij een kleurenblinde ontbreken er bepaalde kegeltjes of werken ze niet goed. Deze aandoening komt vooral voor bij mannen en is trouwens ook erfelijk: dat verklaart meteen dat bizarre behang van je opa.

Kleurenblindheid wordt al in de 18de eeuw onderzocht door John Dalton. Niet zo vreemd, want onze John heeft zelf moeite met kleuren zien en hij denkt nog dat het komt door een verkleuring in zijn eigen kijkers. Na zijn dood worden Johnnies ogen dan ook meteen onderzocht en kan zijn theorie de prullenbak in, samen met die ogen.

Als je niet kunt zien of het verkeerslicht op rood of groen staat, ben je misschien wel kleurenblind. Kleurenblindheid is een oogafwijking waarbij je bepaalde kleuren niet van elkaar kunt onderscheiden. Dat heeft alles te maken met kegeltjes in je netvlies.

Wanneer ben je kleurenblind?

In 1854 wordt in het Groningse Sappemeer Aletta Henriette Jacobs geboren. Haar vader is huisarts en dat wil de kleine Aletta ook wel worden. Helaas worden vrouwen in die tijd niet eens toegelaten tot de opleiding! Aletta schrijft een mooie brief aan de minister. Die stuurt meteen zijn toestemming - aan haar vader, dat wel.

Als 17-jarige stapt Aletta de universiteit binnen en 7 jaar later is ze de eerste vrouwelijke arts van Nederland. Een jaar later promoveert ze om te gaan werken als huisarts in Amsterdam. Daar houdt ze een gratis spreekuur voor arme vrouwen, en ze helpt vrouwen die eerst alleen maar mogen moederen omdat ze voortdurend zwanger raken. Haar experimenten met voorbehoedsmiddelen zijn niet bij iedereen populair, maar voor veel vrouwen is het een hele opluchting om even niet zwanger te zijn. 

In die gekke tijd mogen vrouwen niet eens meedoen aan verkiezingen. Ook dat is voor Aletta onacceptabel. Mede door haar felle strijd is in 1919 het vrouwenkiesrecht een feit. En in 1922 mogen Nederlandse vrouwen eindelijk voor het eerst naar de stembus. In 1929 overlijdt ze, maar Aletta gaat de geschiedenis in als boegbeeld van de feministische golf waar alle vrouwen in Nederland op meesurfen.

Dat vrouwen sinds 1919 ook mogen stemmen, hebben we te danken aan Aletta Jacobs. Ze voerde niet alleen actie voor algemeen kiesrecht, ze vond ook dat vrouwen de beschikking moesten krijgen over voorbehoedsmiddelen.

Wie was Aletta Jacobs?

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos