Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

2000 jaar geleden al brengen de oude Germanen rond het eind van het jaar een offer om de godin Perchta te plezieren. Het offervoedsel wordt in meel gewikkeld, in de olie gebakken en vervolgens nog even met meel bestrooid. En dan maar hopen, dat de godin dit eten net zo goddelijk vindt...

In de middeleeuwen wordt er door christenen in de periode voor Kerstmis steevast gevast. Na afloop wordt er op grote schaal gefeest, en op grote schalen worden daar oliekoeken aangevoerd. Rijk aan vet en calorieën zijn ze prima brandstof voor een lange winter. In 1667 wordt de oliebol voor het eerst genoemd in een kookboek, en later krijgt hij de bijnaam smeerkoek. Misschien wel omdat je het vet heel gemakkelijk in je haar kan smeren.
 
Pas in de 19de eeuw lukt het onze bakkers om van de oliekoek een echte, luchtige oliebol te maken. En dan begint ook de opmars van de oliebol als typische oud&nieuw-delicatesse. Het is een makkelijke snack uit het vuistje en een prima bodem voor een avondje flink feesten, en dat voor nog steeds maar 320 calorieën per stuk. Goed voornemen: meer oliebollen eten!

Clipphanger

Clipphanger logo

Op oudejaarsavond staan ze in elk Nederlands huis op tafel: oliebollen! Gefrituurde deegballen met krenten en een berg poedersuiker. Heerlijk! Maar waarom eten we die vette dingen eigenlijk met oud en nieuw?

Waarom eten we oliebollen met oud en nieuw?

De lucht die we allemaal inademen gaat via de luchtpijp en bronchiën naar de microscopisch kleine longblaasjes. De wanden van die longblaasjes bevatten nog kleinere bloedvaten. Zo komt lekker frisse zuurstof in ons bloed terecht en gaan afvalstoffen ons lichaam ook weer uit. Een prachtig systeem, maar je moet natuurlijk niet opeens die wandjes gaan behangen....

Dat is wel wat er aan de hand is bij een longontsteking. Door een virus of een bacterie kan de boel gaan ontsteken. Je lichaam gaat gelijk aan de slag om de oorzaak van de ontsteking op te ruimen. Maar daarbij ontstaat vaak een dik soort slijm waarmee je bronchiën en longblaasjes worden dichtgeplamuurd. Dit zit de opname van zuurstof behoorlijk in de weg en daardoor krijgt je het benauwd en moet je hoesten.

Met wat antibiotica, of een tijdje in het ziekenhuis gaat een longontsteking vaak wel weer over. Bij ons in het rijke Westen tenminste. In ontwikkelingslanden is een longontsteking een stuk linker. Door de lagere weerstand van de mensen is het daar een levensgevaarlijke ziekte. Vooral kinderen onder de 5 jaar lopen risico. Hoog tijd dus dat we die vreselijke ziekte de wereld uitblazen!

Je longen halen zuurstof uit de lucht die je inademt. Maar bij een longontsteking gaat de boel dichtzitten door een dik slijm en wordt ademhalen moeilijker. Gelukkig is longontsteking goed te behandelen.

Wat is longontsteking?

Als mens loop je ongemerkt allerlei gevaren. Beestjes en plantjes kunnen ziektes overbrengen of ronduit levensbedreigend zijn. Gelukkig hebben wij een heel gevoelig beschermingsorgaan: onze huid. Als daar iets op terechtkomt dat er niet hoort, dan wordt er een speciale sensor ingeschakeld: de jeuksensor. Deze stuurt via de jeukzenuw het jeuksignaal naar de hersenen. En dat kan 3 dingen betekenen: Jeuk, jeuk of jeuk! Das niet zo leuk.

Met het jeuksignaal krijgen je hersenen door dat er iets niet in orde is, en dan kan er actie ondernomen worden. Krabben maar! Da’s heel nuttig om de de veroorzaker van de jeuk weg te krijgen. Bovendien doet krabben ook gewoon pijn, en die pijn is fijn want die onderdrukt voor heel even de jeuk. Aaaah, wat een opluchting! Al moet je ook weer niet te veel krabben, want dan kan de boel weer gaan irriteren, dan krijg je daar weer jeuk van en dan ben je nog verder van huid eh huis.

Er zijn trouwens nog heel veel andere oorzaken voor jeuk, waaronder ook psychische. Maar dan helpt krabben niet meer, tenzij het gedaan wordt door een professionele zielenkrabber.

Jeuk is niet leuk. Maar het heeft wel een functie. Door te jeuken geeft je huid aan dat er iets op je huid terecht is gekomen wat daar niet hoort. Krabben maar!

Wat is jeuk?

Klas 4/5/6

Nederland is een democratie en dat betekent dat we iedere 4 jaar mogen stemmen voor de leden in Tweede Kamer. Maar het kan gebeuren dat er zomaar een wet wordt aangenomen waar het volk toch niet op zit te wachten. Het gepeupel begint te morren en er wordt geroepen om: een referendum! 

Zo’n volksraadpleging komt er als minstens 300.000 mensen dat willen. Eigenlijk is het ook gewoon een verkiezing, maar dan met maar 2 keuzes. Het referendum is alleen geldig als meer dan 30% van de mensen komt opdagen. En dan nog is het alleen maar een raadgevend referendum: de regering kan het advies lekker door de shredder halen. Maar dan zal het volk ongetwijfeld weer van zich laten horen.

De laatste grote referenda gingen over Europa (tegen!) en onze band met Oekraïne (tegen!). Maar ook op lokaal niveau wordt soms een referendum gehouden. Het gemeentebestuur van Naarden wil in 1912 de kermis afschaffen. Maar na een referendum blijkt dat de bevolking in meerderheid VOOR de kermis is. En zo komt het dat de Naardenaren nog steeds elk jaar kunnen genieten van de Turbopolyp. Fijn hè, zo’n referendum?

In een democratie mag het volk meepraten over wat er moet gebeuren. Soms door middel van een referendum: de regering vraagt dan aan het volk of ze ergens voor of tegen zijn. Stemmen maar!

Wat is een referendum?

Als het erg koud is, bijvoorbeeld in de winter of in de koelcel, dan kan het helpen om te gaan bewegen. Je spieren geven dan warmte af, en daar krijgt je hele lichaam het weer lekker warm van. Als jij geen zin hebt om te bewegen, dan gaat je lichaam dat vanzelf wel doen. Je spieren in je armen en benen maken snelle trilbewegingen en dat zorgt ervoor dat je gaat bibberen. Ook de spieren in je mond doen volautomatisch mee en daardoor ga jij klappertanden. En of je het nu wil of niet, dit proces kan je niet stoppen behalve door iets in je mond te stoppen zoals bijvoorbeeld een heerlijke warme winterworst.

Als je ook in warme tijden begint te klappertanden, dan is er iets anders aan de hand. Het kan voorkomen in de beginfase van griep, of van een long- of nierbekkenontsteking. Dan is het dus tijd voor een tripje naar dokter Bibber. Brrr…

Wij mensen zijn trouwens niet de enige dieren die klappertanden. Je cavia kan het ook. Maar die doet het als-ie boos, en dat is dan ook vaak het begin van een flinke caviafittie. 1, 2, 3… Fight!

Als je het koud hebt, gaan de spieren in je lichaam als een gek trillen en bibberen. Je mond doet ook gezellig mee: het klappertanden is begonnen!

Waarom ga je klappertanden als je het koud hebt?

Of je nou ontzettend houdt van bananen, of bananen walgelijke vruchten vindt: dat mag je in Nederland allemaal vrijelijk zeggen, van de daken roepen, rondappen en zelfs in de krant zetten. Dit alles zonder dat je vooraf toestemming hoeft te vragen! Deze vrijheid van meningsuiting is een van de pijlers onder onze democratie, en het zorgt er mede voor dat ons mooie landje niet verandert in een bananenrepubliek.

In onze Grondwet garandeert artikel 7 de vrije meningsuiting voor iedereen maar… ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet’. Dat betekent bijvoorbeeld dat je niet mag aanzetten tot haat, door op twitter te zetten dat alle XXXXXen nou eindelijk eens een geXXXXd moeten worden. Als je dat doet, dan kan je rekenen op een bezoekje van de wijkagent, en als je die dan weer uitscheldt voor vuile stinkaap, dan krijg je waarschijnlijk een gratis ritje naar de rechter.

Dat je alles mag zeggen, betekent trouwens nog niet dat je het ook moet zeggen, of, dat iedereen het met je eens moet zijn. Over goede smaak heeft de wet niets te zeggen, en dat is jammer, want dan zouden bananen wel verboden zijn, die gore gele glibbers.

In Nederland hebben we de vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staan. Maar betekent dat dat je alles moet kunnen zeggen, hoe kwetsend dat ook voor een ander kan zijn?

Wat is vrijheid van meningsuiting?

Het is een overbekend fenomeen voor iedereen die armen heeft: je ligt een tijdje gewoon heel relaxed op je arm, en dan ontstaat er opeens een verdoofd en tegelijkertijd prikkend gevoel. Je arm slaapt, en dat heet (met een moeilijk woord) paresthezzzzzzzie… Wakker worden!

Ook als je braaf met je benen over elkaar zit kan zoiets gebeuren. Dat komt doordat de bloedtoevoer wordt afgekneld. Er kan dan minder bloed naar je voet en dat zorgt voor dat verdoofde gevoel. Tegelijkertijd raken sommige zenuwbanen bekneld. Zij kunnen het gevoel niet meer doorgeven aan de hersenen. En dat terwijl andere zenuwen juist heel veel prikkels afgeven. Dit zijn de tintelingen die melden dat je van houding moet veranderen. Je zenuwen geven dus ‘gemengde signalen’ af, en dat zorgt voor een warboel in je bolletje.

Een slapende arm of voet is helemaal niet gevaarlijk. Maar het is wel vervelend. Vooral als je haast hebt! Je kunt je voet makkelijk zelf tot leven wekken door weer rustig aan te gaan bewegen. En dan zet jouw voet al snel weer z’n beste beentje voor.

Je zit net iets te lang met je benen over elkaar en voor je het weet wordt je voet helemaal gevoelloos. Wat gebeurt er in je lichaam op dat moment, en kan het kwaad?

Wat is een slapende voet?

Bij klonen neem je een organisme en maak je daar een kopie van. Nee, niet met de kopieermachine: het is iets ingewikkelder.

Allereerst heb je een eicel nodig. Daar haal je de kern uit, en die gooi je weg. Een nieuwe kern haal je uit een volwassen cel van het dier dat je wilt klonen. De nieuwe combinatiecel plant je in de baarmoeder van een welwillende draagmoeder. Even wachten, en na een tijdje wordt -als alles goed gaat-, de kloon geboren. Een schaap klonen gebeurt voor het eerst in 1996. Het gekloonde schaap Dolly wordt wereldberoemd, want het is een exacte genetische dubbelganger van haar moeder. En dat kan je wel zien ook!  

Die lieve Dolly is helaas maar 6 jaar geworden, en dat is zelfs voor een schaap niet echt oud. Dat komt omdat dieren klonen (nog) niet zo heel goed werkt. De klonen zijn vaak ziek of hebben rare afwijkingen. Dit is een van de redenen dat het klonen van mensen vrijwel overal verboden is. Behalve in science-fictionfilms, en dan kan je gelijk zien waarom we daar wel heeeel voorzichtig mee moeten zijn.


Een kloon is een kopie van een ander organisme. Klinkt simpel, maar dat is het niet. Om een levend wezen te klonen, moet je flink rommelen met het DNA ervan. Hoe werkt klonen precies?

Hoe werkt klonen?

Ongeveer 1 op de 10 vrouwen en kinderen, en maar liefst 1 op de 5 volwassen mannen SNURKT. Dit geluid kan soms wel een volume van 70 decibel bereiken. Tijd om de politie te bellen, maar ja, die liggen misschien zelf ook net… precies.

Snurken ontstaat doordat je tong- en keelspieren zich in je slaap ontspannen. Je keelholte wordt nauwer, maar je blijft natuurlijk wel doorademen en dus moet er nog altijd een hoop lucht doorheen. Je huig en de zachte delen van je mond beginnen te vibreren en dit veroorzaak het bekende zagende geluid. Het is te vergelijken met het laten leeglopen van een ballon: er moet een hoop lucht door een kleine opening, die begint trillen en dat maakt geluid. En als je dit nou doet naast iemand die ligt te snurken, dan ben je d’r gelijk vanaf.

Er zijn allerlei manieren bedacht om snurken tegen te gaan. Van speciale kussens tot sprays tot beugels tot zelfs operaties. Het oudste middeltje is om niet op je rug te slapen, maar op je zij of op je buik. Misschien even wennen, maar ‘t is de makkelijkste manier om je bedgenoot gelukkig te maken...

Je zal maar naast iemand slapen die snurkt: het volume van iemand die snurkt kan wel 70 decibel worden. Gelukkig is er iets aan snurken te doen. Maar waarom snurkt de een wel en de ander niet?

Wat is snurken?

Homerus kennen we als de schrijver van de Ilias en de Odyssee. Deze twee epische gedichten staan boordevol godenverhalen, mythische vertellingen en overgeleverde heldensagen. En daarmee zijn ze eigenlijk een soort greatest hits van de klassieke Griekse cultuur, en is Homerus de dj die de remix instart.

Aan het werk van Homerus hebben we veel te danken: het is een belangrijke bron voor onze kennis van de oudste geschiedenis van de Grieken, hun maatschappij en hun wereldbeeld. En ook de ins en outs van de Griekse Goden op de Olympus kennen we door de beschrijvingen van Homerus, die dus ook meteen een soort roddelkoning van de klassieke oudheid is.

Homerus betekent ‘de blinde’. Dat kan komen omdat-ie tijdens het dichten, ook altijd zijn ogen dichthield. Zeker weten doen we dat niet, zoals we ook niet weten waar Homerus vandaan kwam (Smyrna of Chios) en wanneer hij precies leefde (zo tussen 800 en 750 voor Christus). Er zijn mensen die beweren dat er nooit een Homerus geleefd heeft, en dat zijn naam meer een soort kwaliteitsstempel is: deze sage is toppie, 5 sterren, helemaal Homerus!


Dankzij Homerus weten we heel veel over de oude Grieken.  Waar hij precies vandaan kwam uit Griekenland weten we niet, maar we weten wel dat hij kon schrijven: de Ilias en de Odyssee zijn twee bekende klassiekers.

Wie was Homerus?

Het wordt kouder, het gaat regenen, waaien, maar het is pas echt herfst als de bladeren verkleuren. Geel, bruin, oranje, rood, wat een kleurenpracht! Elke dag helemaal gratis te bekijken in het theater van Moeder Natuur.

De rest van het jaar zijn bladeren van loofbomen gewoon saai groen. Dat komt door het chlorofyl oftewel bladgroen. Bladgroen is de stof die de boom van energie voorziet, met medewerking van de zon. Hierbij worden alle kleuren uit het zonlicht geabsorbeerd behalve groen, en daarom zien wij de bladeren als groen. Nog wel...

Tijdens de lente en de zomer draait de chlorofylfabriek overuren. Maar in het najaar is er minder zon en wordt er minder chlorofyl aangemaakt. De laatste restjes worden uit de bladeren getrokken en in de takken opgeslagen voor volgend jaar. Wat overblijft in de bladeren zijn de pigmentstoffen die per boom verschillen. Zo is caroteen zo oranje als een peen en xanthofyl zo geel als je scootmobiel.

Als al het chlorofyl uit de bladeren verdwenen is, dan zijn die alleen nog maar een last voor de boom. Hoog tijd om ze te laten gaan! Want ja, in de herfst... dan zijn de bladeren... op hun sterfst.

Als de zomer voorbij is wordt het herfst. De groene bladeren worden dan geel, bruin en oranje. Hoe komt dat?

Waarom verkleuren bladeren in de herfst?

De ziekte van Pfeiffer is een virusinfectie die veroorzaakt wordt door een virus genaamd Epstein-Barr. En je kan het ook krijgen aan de bar, als je daar iemand tegenkomt met wie het klikt. Pfeiffer staat ook wel bekend als de zoenziekte, want daar kan je het van krijgen. Maar ook als je uit het glas drinkt van iemand die besmet is, of als je, eenmaal thuis, éven de tandenborstel leent. 

Na besmetting duurt het 10 dagen tot 6 weken voor het Pfeifferfeest losbarst. Hoofdpijn, keelpijn, koorts: in het begin lijkt het nog net een griepje. Maar die keelpijn houdt langer aan, je lymfeklieren zwellen op en je kan last krijgen van geelzucht of huiduitslag, ademhalingsproblemen en hoesten. En je wordt vooral heel... erg... moe. Gauw naar bedje toe! Maar wel: alleen, graag. En je bent trouwens toch te moe.

Als je voldoende rust neemt, gaat de ziekte van Pfeiffer vanzelf weer over. En als je ‘t eenmaal gehad hebt, dan ben je immuun en krijg je het van je leven nooit meer. Zoenen maar!

‘Heb je de ziekte van Pfeiffer? Dan heb je zeker gezoend met iemand die dat ook heeft.’ Maar de ziekte van Pfeiffer kun je ook op andere manieren krijgen. Van Pfeiffer word je grieperig en vooral heel moe. Maar: als je het een keer gehad hebt, krijg je het daarna nooit meer.

Wat is de ziekte van Pfeiffer?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos