Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Maurits Cornelis Escher is een Nederlandse graficus die vooral bekend is vanwege zijn ‘onbestaanbare situaties’. Figuren die eigenlijk niet kunnen, zoals in deze prent.. Als je d’r met je neus bovenop staat, zie je gewoon een stuk trap. Maar als je even uitzoomt… Dan zitten die trappen wel heel raar in elkaar. Het voelt bijna als een trap... tegen je hoofd.

De kleine Escher wordt in 1898 geboren in Leeuwarden. Op school vindt hij maar 1 vak echt leuk: lekker tekenen. Later leert-ie grafische technieken als etsen en houtsnijden. Op reis naar Spanje komt-ie de mooiste geometrische figuren tegen. Dat kan etser Escher zelf ook. Hij stort zich op de zogenaamde vlakvullingen, ontzettend gedetailleerde patronen vol salamanders, vissen, vlinders en vogels. Mensen dachten dat die Escher wel een wiskundige moest zijn, maar hij gaf zelf altijd meteen toe dat-ie d’r eigenlijk ook niet zo veel van snapte...

In zijn prenten speelt Escher ook met de relatie tussen het platte vak, en het 3-dimensionale beeld dat je daarmee kan oproepen. Door dat soort ‘grappen’ wordt onze Escher niet zo serieus genomen door de ‘echte’ kunstkenners. Maar zijn prenten gaan nog altijd als warme posters over de toonbank.

Clipphanger

Clipphanger logo

Trappen die alle kanten op gaan, kubussen die niet kloppen; Escher staat bekend om zijn onbestaanbare situaties. Door zijn grafische grapjes nemen kunstkenners hem niet serieus, maar zelfs veertig jaar na zijn dood zijn Eschers prenten nog populair.   

Wie was Escher?

Klas 4/5/6

Een groot deel van de 20ste eeuw is Nederland in de ban van… De Verzuiling. In zo’n verzuilde maatschappij leven bevolkingsgroepen behoorlijk gescheiden. Zo zijn er bijvoorbeeld protestants-christelijke en Katholieke Nederlanders, en die komen mekaar nauwelijks tegen. Als jouw ouders toevallig katholiek zijn, dan word jij gedoopt in de katholieke kerk, speelt bij de katholieke voetbalclub, en leest daarna de katholieke krant in de rij bij de katholieke bakker: ‘1 hostie graag!’

Naast de religieuze zuilen staan nog een arbeiderszuil, een algemene zuil en nog wat bijzuiltjes. Die verzuiling komt voort uit de opkomst van het christelijk onderwijs en de invoering van het algemeen kiesrecht. Hierdoor gaan mensen zich meer en meer verenigen op basis van levensovertuiging of geloof. Vooral de gelovigen vinden het eigenlijk wel knus in hun eigen fijne zuiltje. Geen last van die rare ongelovigen, de verzuiling is de filterbubbel van de fifties.

Vanaf de jaren 60 beginnen de kerken leeg te stromen, en hangen de mensen meer en meer voor de teevee. Alle zuilen hebben natuurlijk ook eigen omroepen. Maar ja, als de katholieken vanavond niet uitzenden… dan kijken we stiekem toch een keer naar de arbeiders? Langzaam maar zeker brokkelen die ooit zo mooie zuilen af. Zo raakt Nederland ontzuild, maar ook weer ontzettend gezellig.

Vanaf de jaren 50 is Nederland verzuild in een katholieke, protestantse, socialistische en liberale zuil. Iedereen blijft het liefste veilig in zijn eigen zuil, met zijn eigen omroep en zijn eigen krant. Verzuiling is eigenlijk de filterbubbel van de jaren 50.

Wat is verzuiling?

Bij het syndroom van Gilles de la Tourette denken veel mensen gelijk dat je de hele dag alleen maar loopt te vloeken. Maar dat komt maar bij een klein deel van de Touretters voor. Tourette gaat wel altijd gepaard met tics, zoals knipperen met je kijkers, knikken met je koppie of knakken met je kootjes. Ook zijn er zogenaamde vocale tics zoals kuchen en klakken en – inderdaad - vieze woorden roepen, zoals eh... ‘broccoli’!

Tourette ontstaat in de kindertijd, vaak al tussen je vierde en je zesde levensjaar. Het begint met een kleine tic, zoals een trekje aan de je mond. Na verloop van tijd worden de tics heftiger. De piek ligt tussen je 10de en 12de levensjaar. Bij de meeste mensen nemen de tics daarna weer af, maar ongeveer een derde van de kinder-Touretters zit er als volwassene nog steeds mee opgescheept. En dan is het tijd om echt even te vloeken...

Die tics voel je trouwens al van verre aankomen, en dat geeft een hoop spanning. O jee, daar gaan we weer! Als je door je tics gehinderd wordt in je functioneren, is het tijd om hulp te zoeken. De arts kan je helpen om je tics te verminderen. Zo kan je hopelijk voorkomen dat je d’r echt getict van wordt!

Als je het syndroom van Gilles de la Tourette hebt, heb je last van tics. Dat kan zich uiten in knipperen met je kijkers, knikken met je koppie of het roepen van vieze woorden.

Wat is Gilles de la Tourette?

Als je zegt: ‘Jean-Louis is de enigste modeontwerper die ik ken’, wat zeg je dan eigenlijk? a) Dat jij maar 1 mode-ontwerper kent, Jean-Louis? Of b) dat je juist heel veel modeontwerpers kent, en dat hij de meest enige is, oftewel de leukste, de frivoolste, die zo énig met zijn pink omhoog kan naaien? In dit geval is b) het enige juist antwoord. Jean-Louis is erg enig, en als er niemand eniger is dan hij, dan is hij de enigste.

Het andere ‘enig’ gebruik je als je maar 1 modeontwerper kent. Dan is Jean-Louis de enige modeontwerper. Mocht je later toch nog andere modeontwerpers leren kennen, maar die zijn allemaal oersaai, dan is diezelfde Jean-Louis trouwens de enige enige modeontwerper - maar dat terzijde. 

Enige uitzondering op deze regel: als je nou geen broers of zussen hebt, hoe noem je dat? Een ‘enig kind’, inderdaad, da’s helemaal goed. Maar als jij zegt ‘ik ben een enig kind’, dan raken sommige mensen danig in de war. Zo is het gekomen dat veel mensen ‘enigst kind’ zeggen, en dat mag eigenlijk ook best. En dan kan jij in jouw klas het enige enigst kind zijn, dat ook echt een énig kind is. Net als Jean-Louis.

Het woord ‘enig’ heeft twee betekenissen: het kan prachtig betekenen of ‘waarvan geen tweede is’. Soms zeggen mensen ‘enigst’ terwijl ze ‘enig’ bedoelen. Maar hoe zit het nou precies?

Wat is het verschil tussen enige en enigste?

Als je een jonge vrouw bent, dan kan het zomaar gebeuren dat je ‘s ochtends met een misselijk gevoel opstaat. Dat kan door 2 dingen komen: of die paar glaasjes wijn van gisteravond, of dat avondje rollenbollen van laatst. Voor veel vrouwen is ochtendmisselijkheid het eerste teken van zwangerschap. Gefeliciteerd! En beterschap.

Die misselijkheid is natuurlijk, en natuurlijk zoals je hele zwangerschap, een hormoonkwestie. Het heeft te maken met hCG, oftewel humaan choroingonadotrofine. Tijdens de eerste 12 weken gaat je hcg-gehalte sky high. Niet onbelangrijk want het zorgt voor de groei van je foetus en houdt de zwangerschap in stand. HCG is trouwens ook de veroorzaker van je toenemende vermoeidheid, gevoelige borsten én stemmingswisselingen - vooral als er ‘iemand’ toch even aan die borsten wil voelen. Vermoeiend.

Ochtendmisselijkheid treedt vooral op in de ochtend, omdat je maag dan leeg is. De tip is dan ook om al iets eten voordat je opstaat. Andere tips die vaak gegeven worden: licht verteerbaar eten, een bakje vla, en een stronkje gember. Na een stuk of 16 zwangere weken gaat je hcg-spiegel trouwens vanzelf weer omlaag. Deze verschijnselen zijn dus niet misselijk, maar gelukkig wel tijdelijk.

Zwanger zijn gaat vaak gepaard met allerlei kwaaltjes. En als je pech hebt, hang je een groot deel van je zwangerschap boven de wc. Waarom voelen veel vrouwen zich tijdens hun zwangerschap vaak misselijk?

Waarom zijn zwangere vrouwen ’s ochtends vaak misselijk?

Het begrip ‘populisme’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘populus’, en dat betekent gewoon ‘volk’. Dat kan je makkelijk onthouden omdat het volk vaak staat te popelen om achter een populist aan te lopen.

Zo’n populist verdeelt de samenleving in twee groepen: het pure volk tegenover de corrupte elite. De populistische leider weet zichzelf goed neer te zetten als de enige vertolker en uitvoerder van de ware wil van het volk - ook al is ie misschien zelf onderdeel van de elite en woont-ie bijvoorbeeld in een gouden huis. 

Populisme is van alle tijden, en populistische partijen vinden we aan beide kanten van het politieke spectrum. Aan de linkerkant is het vaak gelinkt aan socialistische thema’s, zoals economische gelijkheid voor iedereen, en aan de rechterkant kom je terecht bij nationalistische ideeën, zoals eigen volk eerst. Populisme gaat vaak samen met wantrouwen tegenover het gezag en de instituties met een controlerende functie. En voor je het weet wordt dan de rechtbank uitgemaakt voor ‘neprechtbank’, en worden journalisten beticht van het verspreiden van ‘fake news’. En dat geldt misschien ook wel voor deze Clipphanger...

Populisten zeggen altijd namens het volk te spreken. Ze verdelen de samenleving graag in twee groepen: het volk en de elite. Populisme wordt vaak geassocieerd met rechtse partijen, maar kan net zo goed links georiënteerd zijn.

Wat is populisme?

Als jij gaat parachutespringen dan val je ook tijdens het vallen steeds sneller. Je snelheid versnelt met zo’n 9,8 meter per seconde, pér seconde. Dit noemen we de valversnellinG, en die duiden we dus aan met de letter g, de enige letter die overblijft als het woord te pletter slaat. He g!

G-krachten zijn een handig hulpmiddel voor achtbaanfans. Als een achtbaan een versnelling van 2G geeft, dan ga je dus elke seconde zo’n 20 meter sneller. En dat merk je wel, als je in je stoeltje gedrukt wordt. Nog leuker wordt het bij achtbanen die 3G of 4G geven. En dan zal je merken dat die G ook nog voor ‘gillen’ staat.

Als je lichaam te hoge g-krachten te verduren krijgt, kan er van alles misgaan. Gebroken botten, gebarsten bloedvaten en organen die aan het schuiven gaan. Ook kan het bloed wegtrekken uit je hersenen. Even fijn, maar op de lange termijn, kan het dodelijk zijn. De hoogste G-kracht in een achtbaan (op aarde) is 6.3, en die duurt maar een paar seconde. Als je daar toch niet tegen kan, dan spring je d’r uit, en dan ervaar je weer gewoon de normale valversnelling van 1G. Niet vergeten om je parachute mee te nemen!

Op aarde zorgt de zwaartekracht ervoor dat alles wat omhoog gaat, ook weer naar beneden komt. Maar als je sneller valt dan de zwaartekracht, komen er G-krachten in het spel. Een paar G is leuk in de achtbaan, maar te veel G-krachten kunnen dodelijk zijn.

Wat zijn G-krachten?

In de aanloop naar Pasen wordt er traditioneel door katholieken gevast: 40 dagen lang wordt er minder gegeten, gesnoept of gedronken. Carnaval wordt gevierd aan de vooravond van die vastentijd, en wordt in Limburg dan ook wel ‘vastelaovend’ genoemd. Het woord ‘carnaval’ zou wel ’s afgeleid kunnen zijn van het Latijnse ‘carne vale’ dat ‘vaarwel vlees’ betekent. Want tijdens het carnaval kan er – voordat het vasten begint – nog 1 keer massaal shoarma en frikadellen gegeten worden. Maar daar krijg je pas echt trek in als je eerst flink wat bier consumeert, dus dat doen ze dan ook maar. Carnaval is ook een omkeringsritueel: maatschappelijke rollen worden omgedraaid en het gedrag dat de rest van het jaar wenselijk is, wordt tijdelijk opgeschort. Op carnavalsdinsdag is om middernacht het feest weer voorbij. Op Aswoensdag krijgen de feestvierders in de kerk een kruisje van as op hun voorhoofd. Dit is het teken dat ze spijt hebben van hun zonden, en hoogstwaarschijnlijk ook een ENORME kater.

Boven de rivieren snapt men er de lol niet van, maar in het zuiden van Nederland zijn het drie heilige dagen: carnaval. Waar komt die traditie van optochten, drinken en feesten eigenlijk vandaan?

Waarom vieren wij carnaval?

Iemand met anorexia heeft een verstoord lichaamsbeeld. Je ziet jezelf als dik, terwijl je heel normaal bent. Om de teller van de weegschaal nog verder naar beneden te krijgen, eet je extreem weinig en verzin je smoesjes om onder het eten uit te komen. Als je ongezond mager wordt, kan je erop rekenen dat er vrienden of familie aan de bel trekken om je te laten helpen. En da’s heel goed van ze, want zo’n 5 tot 10 % van de anorexiapatiënten overleeft het niet.

Ook boulimiapatiënten zijn obsessief met eten bezig. Zij hebben regelmatig flinke eetbuien, waarbij ze de controle verliezen. Omdat ze niet willen aankomen, braken ze daarna alles weer uit, of ze slikken laxeermiddelen om al die calorieën weer kwijt te raken. Boulimiapatiënten weten hun probleem soms heel goed verborgen te houden, omdat je er aan de buitenkant niks van ziet.

Eetstoornissen ontstaan vaak als reactie op een ingrijpende gebeurtenis. [Daarom gebeurt dat ook zo vaak rond je puberteit. Da’s namelijk een hele ingrijpende teit.] Maar als je zo’n stoornis krijgt, is het hoog tijd om zelf in te grijpen. Je moet rekening houden met een intensieve behandeling, die soms gepaard gaat met opname. Door gedragstherapie leer je weer ‘normaal’ te eten. En dat gaat heel zorgvuldig, hapje voor hapje...

Mensen met anorexia en boulimia zijn allebei obsessief met eten bezig. De één hongert zichzelf uit, de ander heeft eetbuien en braakt alles daarna weer uit. En dat allemaal omdat ze zichzelf te dik vinden.

Wat is het verschil tussen anorexia en boulimia?

Er zijn 2 soorten hoogtevrees: de optische, die krijg je als je vanaf een zekere hoogte gewoon naar beneden kijkt. En dan heb je nog de cognitieve hoogtevrees: dat is de angst over wat er allemaal zou kunnen gebeuren als je van die hoogte naar beneden valt of springt. Ieks! Hartklopppingen, zweten, duizeligheid en je komt in ademnood, want de kans is groot, dat er uiteindelijk helemaal niks gebeurt.

Eigenlijk heeft bijna iedereen wel een beetje last van hoogtevrees. En daar is niks mis mee, want het voorkomt een hele hoop domme acties. Het wordt pas vervelend als je hoogtevrees krijgt op je keukentrapje. Want: hoe kom je dan bij de kurkuma?

Als je hoogtevrees een fobie wordt, dan loopt het uit de hand. Je vermijdt balkons, ladders en roltrappen. En dan is het tijd voor de therapeut! Hopen dat die drempel niet te hoog is.

Hoogtefobie kan behandeld worden met cognitieve gedragstherapie. Da’s een ingewikkelde term voor ‘steeds een stapje hoger’. Ook wordt er tegenwoordig virtual reality gebruikt: je staat veilig op de grond, maar je denkt dat je aan de rand van een ravijn staat. Zo wordt je alarmsysteem als het ware opnieuw geprogrammeerd. En als je van je hoogtevrees af bent, dan heb je alle tijd voor je nieuwe hobby: raketparachutespringen!

Mensen met hoogtevrees kun je beter niet bovenop een flatgebouw zetten. Een beetje angst voor hoogtes is normaal en zorgt ervoor dat je geen gekke dingen doet. Maar als hoogtevrees een fobie wordt, kun je daarvoor in therapie.

Wat is hoogtevrees?

Vroeger was de wereld heel simpel: je had mensen, zoals Jan hier, en je had robots, zoals de JJS3000. De mens vertelt de robot wat-ie moet doen, en iedereen is tevreden. Nou ja, behalve de JJS3000.

Dit sprookje verandert met de komst van de wetenschapper Manfred Clynes. Hij beschrijft in 1960 een mens met machineonderdelen, die overkomen als natuurlijke delen van het menselijk lichaam. Deze combinatie van cybernetica en organisme noemt hij een cyborg. Bij dit woord denk je misschien aan science-fiction films waarin de mensheid wordt bedreigd door een leger van supersterke robotmensen. En dat zou ook zomaar kunnen gebeuren! Maar cyborgs vind je ook dichter bij huis. Denk maar ‘s aan je oma, die laatst een nieuwe heup heeft gekregen. Volgens de regel is je omaatje dus eigenlijk ook een cyborg, maar dan eentje die draait op aardappelpuree en advocaatjes.

Tegenwoordig wordt de definitie van ‘cyborgs’ wel eens opgerekt, tot mensen die versmolten zijn met hun gehoorapparaatjes of contactlenzen. En als je niet zonder je smartphone kunt? Dan ben je ook afhankelijk van techniek. Misschien is de mensheid dus eigenlijk allang overgenomen door de cyborgs… Moehahaa!

Bij cyborgs denk je misschien aan robotmensen die de wereld willen overnemen. Maar eigenlijk is een cyborg niet meer dan een combinatie van cybernetica en een organisme. Zo bekeken is je oma met haar kunstheup ook een cyborg!

Wat is een cyborg?

Stel, je partner en jij willen graag kinderen. Maar een van jullie heeft een ernstige erfelijke aandoening. Dan wil je natuurlijk niet dat die kleine baby dat ook krijgt. Daarom hebben we in Nederland sinds 1995 embryoselectie oftewel preïmplantatie genetische diagnostiek oftewel PGD. Daar fiks je ‘t mee.

Bij PGD gaan jullie niet op klassieke wijze aan de slag. Het gaat iets medischer. Uit de baarmoeder van de vrouw worden eicellen gehaald. Die worden in contact gebracht met zaadcellen die de man heeft -eh- afgestaan. Zo ontstaan een aantal embryo’s. Na drie dagen zijn deze elk ongeveer 8 cellen groot. 1 van die cellen mogen ze afstaan, die wordt onderzocht op de gevreesde afwijking. Alleen het embryo zonder die afwijking wordt teruggeplaatst. En dan krijgen jullie over 9 maanden een kerngezond kindje. Nou ja, daar hoef je toch niet om te huilen?

In theorie kan je met PGD ook selecteren op geslacht, of uiterlijke kenmerken. Voor als je per se een jongetje wilt met oranje haar en blauwe ogen. Maar da’s in Nederland niet toegestaan. Het blijft dus gewoon afwachten wat je krijgt... Ach, als je maar gezond bent!

Als je zelf een erfelijke ziekte hebt, wil je natuurlijk niet dat je kind die aandoening ook krijgt. Bij embryoselectie wordt na een bevruchting met IVF een cel uit een van de embryo’s onder de microscoop onderzocht. Alleen het embryo zonder de afwijking wordt teruggeplaatst en de zwangerschap kan beginnen.

Wat is embryoselectie?

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos