Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Hoe groot is het heelal en hoe warm is het op Mercurius? Alles wat je wil weten over de ruimte, verpakt in korte clips met adembenemende beelden van ESA en NASA.

Spaceclips

Aarde, zon en maan

Kind onder sterrenhemel

Het zonnestelsel

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Al eeuwenlang zijn mensen gefascineerd door de planeet Mars.
Van de planeten in het zonnestelsel staat Mars het dichtst bij de aarde. Mars wordt ook wel de rode planeet genoemd en soms kun je ‘m zien, als een klein rood stipje aan de sterrenhemel. 

Lang is er veel onduidelijk over Mars. Waarom is de planeet eigenlijk rood, hoe ziet het landschap eruit? En hoeveel manen heeft Mars? Al die vragen blijven lang onbeantwoord. Maar nu ruimtewetenschappers meer onderzoek kunnen doen en er zelfs marslanders op de planeet zijn komen er meer antwoorden.

In 1975 wordt een raket gelanceerd, met aan boord de eerste ‘lander’ met onderzoeks-apparatuur. Maar makkelijk gaat het niet. De missie, die Viking 1 heet, kost enorm veel geld, en de reis naar Mars duurt wel 10 maanden.

Eenmaal aangekomen maakt de lander foto’s van het oppervlak van de planeet. Ook is er apparatuur aan boord om de bodem en de lucht te onderzoeken. Voor het eerst kunnen de twee manen van Mars ook goed worden bekeken. En men ontdekt dat de rode kleur van Mars komt van deeltjes ijzer in de grond.

Er komen meer missies naar Mars. Opvolgers zijn bijvoorbeeld rondrijdende karretjes vól met onderzoeksapparatuur. Sinds Viking 1 zijn er doorlopend marsmissies aan de gang. Er is geen dag voorbijgegaan zonder dat er een onderzoeksmissie bezig is op Mars. 


Eén van de recente vondsten is dat er water in de vorm van ijs is ontdekt op Mars. Maar de belangrijkste vraag van de onderzoekers is nog niet beantwoord: is er leven op Mars? Als dat zo is, dan zou het enorm interessant zijn om dat verder te onderzoeken. 

Voorlopig blijft er dus onderzoek gedaan worden. Plannen zijn er nog genoeg. Ruimtevaartorganisaties willen in de toekomst niet alleen apparaten, maar ook mensen naar Mars sturen. Die kunnen vanuit hun basis dan nog beter onderzoek doen. Naar leven op Mars, en ook bijvoorbeeld of het mogelijk is om de planeet ooit bewoonbaar te maken voor de mens.

Het zijn nog maar plannen, want er moet nog veel gebeuren voordat het zover is. Maar wie weet is het op een dag mogelijk om te wonen op Mars. En dan kun je, als je naar boven kijkt, de aarde zien, als een blauw stipje tussen de sterren.

Missies naar Mars

Spaceclips logo

Mars, de rode planeet, wordt al jaren uitgebreid onderzocht. Missies zoals de Viking 1 hebben geholpen om vragen over Mars te beantwoorden, zoals de reden van de rode kleur en de aanwezigheid van water. Het mysterie van mogelijk leven op Mars wordt nog steeds onderzocht.

Onderzoek naar onze buurplaneet

Meer dan de helft van het oppervlak van de aarde bestaat uit water. Je vindt het vooral in de oceanen, maar ook bijvoorbeeld op de noordpool als ijs, of in rivieren en onder de grond.

Al dat water staat nooit stil. Het is in beweging. En dat bewegen gaat vaak volgens een vast patroon. Dat noemen we de waterkringloop.

Kort gezegd gaat water vanuit oceanen naar de lucht, en daarna via het land weer terug naar de oceaan.

De zon speelt daarbij een belangrijke rol. Door de warmte van de zon boven de oceaan verdampen waterdeeltjes. De waterdamp vormt een wolk die stijgt, afkoelt en condenseert om als regen of sneeuw weer naar beneden te vallen.
 
Via rivieren of onder de grond stroomt het water dan weer terug en komen de waterdeeltjes weer terecht in de oceaan. 

Deze kringloop en veranderingen in de samenstelling van water zijn continu aan de gang. Water kan dus vloeibaar zijn, in oceanen, zeeën of meren. Het kan gasvormig zijn, als het waterdamp is geworden. En als het op een plek neerkomt waar het heel koud is, zal het een tijdje bestaan in vaste vorm, als sneeuw of ijs.

Maar vroeg of laat begint elk waterdeeltje altijd weer aan een nieuwe reis in de waterkringloop.

De waterkringloop op aarde

Water is constant in beweging. Het kan bestaan als een gas, in de vorm van waterdamp, vloeibaar, als stromend water, of vast in de vorm van ijs en sneeuw.

De reis van waterdeeltjes

Als je wil weten wat voor weer het is, kijk je naar de lucht. Vooral wolken kunnen je veel vertellen. Zijn ze donker, dan kan het gaan regenen, en bij kleine witte wolkjes blijft het waarschijnlijk droog. 

Maar wolken geven ons nog meer informatie. Door onderzoek te doen naar wolken wereldwijd kunnen wetenschappers ook meer leren over het klimaat. En dat onderzoek wordt vooral gedaan vanuit de ruimte. 

Met satellieten wordt gemeten welk effect wolken hebben op de temperatuur. Soms verkoelen ze de aarde, en soms warmen ze de aarde op.

Dat zit zo. De zon straalt warmte en licht uit. Maar niet al die energie komt bij ons aardoppervlak aan. De luchtlaag die om de aarde heen zit weerkaatst een deel van die energie weer terug. En ook wolken houden energie en dus warmte tegen. 
 
Zo’n 70% van de zonne-energie komt echt op het aardoppervlak terecht.

Maar er is meer. Want de aarde verliest ook warmte. Dat zie je bij de rode pijl. En ook hierbij spelen wolken een rol, want ze houden een deel van de uitgestraalde warmte tegen. Als een soort deken houden ze het vast.

Wolken hebben dus twee verschillende effecten op de verwarming van de aarde. Ze houden zonnewarmte tegen, maar houden ook de warmte van de aarde vast. Het evenwicht tussen inkomende en uitgaande energie heet de stalingsbalans van de aarde.

Welk effect van de wolken het sterkst is, hangt af van het type wolken op een bepaalde plek. 
Hoge bewolking is bijvoorbeeld vaak dunner, waardoor er meer zonnestralen doorheen kunnen komen. Daardoor wordt het warmer. Lage bewolking is vaak dikker, dus die weerkaatsen meer warmte. Waardoor het bij ons koeler wordt. 

Nu het klimaat wereldwijd verandert, heeft dat een groot effect. Want onderzoekers zijn erachter gekomen dat door opwarming van de aarde er minder lage bewolking voorkomt. En juist die lage bewolking hield de zonnewarmte tegen. Minder lage bewolking, leidt weer tot meer opwarming.

Wetenschappers blijven onderzoek doen naar de wolken, en hopen zo meer te begrijpen over het effect van wolken op het klimaat van de aarde.

Wolken en ons klimaat

Wolken zijn van invloed op ons weer, maar ook op het klimaat. Vanuit de ruimte wordt met satellieten onderzocht welke effecten verschillende wolkensoorten hebben op de temperatuur op aarde.

De stralingsbalans op aarde

Bijna iedereen wil wel weten wat voor een weer het vandaag wordt. Wordt het koud of gaat de zon schijnen? En blijft het wel droog? Kijk naar de weersverwachting en je weet het. Heel simpel, in een app op je telefoon. 

Maar hoe die weersverwachting wordt gemaakt, is minder simpel. 

Wat het weer op een bepaalde plek wordt is afhankelijk van wat er gebeurt in de gebieden eromheen. 
Weervoorspellers gebruiken daarom allerlei satellieten, om vanaf een afstand te kijken naar de situatie op aarde en de atmosfeer. 

Die weersatellieten zijn continu gegevens aan het verzamelen, door van alles te meten. Zoals de luchtvochtigheid, de temperatuur, waar wolken zijn en wat de luchtdruk is. 

Door te kijken naar het grote plaatje, kunnen weerdeskundigen, meteorologen veranderingen zien. Al voordat die echt gebeuren. En met die gegevens kunnen ze hun voorspellingen doen.

Dit zijn satellieten van de serie Meteosat, die houden het weer in Nederland in de gaten. Ze bevinden zich op zo’n 36-duizend kilometer hoogte. Terwijl de aarde draait, draaien de satellieten precies even snel met ons mee. Vanuit ons gezien lijken ze dus stil te hangen. 24 uur per dag houden ze de situatie in de gaten.  

De satellieten hebben verschillende meetapparaten aan boord. Zo is er een infraroodscanner, waarmee temperaturen worden gemeten. En er is bijvoorbeeld ook een apparaat dat gericht is op bliksemschichten. Op deze versnelde beelden zie je dat als knipperende lichtjes. 

De metingen worden direct naar de aarde gestuurd. Al die data wordt samengebracht in computers en meteorologen gebruiken die gegevens voor hun voorspellingen. 

Satellieten zijn trouwens niet de enige apparaten die worden gebruikt voor de weersverwachting. Er zij ook veel weerstations op de grond. Maar daarmee kun je niet zo goed zien wat eraan zit te komen.

Daarom blijven wetenschappers bouwen aan weersatellieten met nieuwe technologie. Zodat ze nóg gedetailleerder metingen kunnen doen. En nog beter kunnen voorspellen wat voor weer het gaat worden.

Het weer voorspellen vanuit de ruimte

Satellieten om de aarde verzamelen continu gegevens over de atmosfeer, zoals temperatuur en luchtvochtigheid. Hiermee kunnen meteorologen weersverwachtingen maken.

Gegevens van weersatellieten

Zeewater is altijd in beweging. Dat komt door de invloed van de zon, weersomstandigheden, zoals wind en regen, en zelfs door de maan die de getijden, eb en vloed veroorzaakt.

En er is de laatste tijd nog een verandering aan de gang, de zeespiegel stijgt. Die zeespiegelstijging gaat erg langzaam. Je kunt het niet zien gebeuren, maar het heeft uiteindelijk wel grote gevolgen.

Het water stijgt door klimaatverandering. Het wordt warmer op aarde, en daardoor smelt landijs op de noord- en zuidpool, waardoor er meer water in de oceanen terecht komt. Maar er is nog een oorzaak voor zeespiegelstijging, warmer water zet uit. Warmer zeewater neemt dus meer ruimte in. Hoe warmer de aarde en de zeeën worden, hoe hoger dus zeespiegel.

Om te weten hoeveel en hoe snel het water stijgt, en hoe snel, worden metingen gedaan. Niet met een meetlint, dat is niet te doen. Daarom kijken onderzoekers vanuit de ruimte naar de aarde. Met allerlei satellieten, die hoog boven onze planeet cirkelen.

Er is bijvoorbeeld een satelliet die de temperatuur meet van het zeewater. 
Anderen houden in de gaten hoeveel landijs er smelt en in welk tempo. 
En weer andere apparaten meten de hoogte van de zeespiegel op verschillende plekken.

Alle gegevens worden goed bijgehouden in kaarten en animaties. Zo kunnen onderzoekers meer leren over de zeespiegelstijging en ook voorspellingen doen voor de toekomst. Waar stijgt de zeespiegel het snelst, en welke gebieden kunnen daardoor mogelijk overstromen? Die informatie is niet alleen van belang voor wetenschappers, maar voor iedereen.

Met deze informatie kunnen er plannen worden gemaakt voor het verminderen van zeespiegelstijging en kunnen regeringen beslissen waar bijvoorbeeld hogere dijken moeten komen. Zodat we – ook in de toekomst – goed zijn voorbereid op het veranderende klimaat en een stijgende zeespiegel.

Hoe meet je de stijging van de zeespiegel?

Om te weten hoeveel de hoogte van het zeewater stijgt door klimaatverandering, worden gedetailleerde metingen gedaan vanuit de ruimte. Met die gegevens kunnen voorspellingen worden gedaan en beleid gemaakt.

Satellieten houden water in de gaten

De Sahara is de grootste woestijn op aarde. Het ligt in het noorden van Afrika. Het landschap is uitgestrekt, en het is er droog en heet. Op veel plekken is er kilometerslang niets anders dan zand te zien. Toch gebeurt hier iets opmerkelijks. 

Niet alle zandkorrels blijven altijd liggen op dezelfde plek, maar het zand is in beweging.

Het kan namelijk hard waaien in de Sahara. De woestijnwind zorgt ervoor dat grote hoeveelheden zand de lucht in worden gezogen. Jaarlijks gaat het om miljoenen kilo’s Saharastof, zoals dat heet.

Dat zand en stof verspreidt zich naar andere delen van de woestijn, of zelfs daarbuiten. Want als de deeltjes hoog in de lucht terecht komen, kunnen ze hele grote afstanden afleggen.

Dat is te zien vanuit de lucht. Gigantische wolken Saharastof waaien over de oceaan. 

Wetenschappers doen onderzoek naar de reis die het Saharastof aflegt. Met satellieten kunnen ze metingen doen en gedetailleerde beelden maken. Zo kan worden voorspeld waar het zand naartoe waait.

Zoals naar Zuid-Amerika. Daar komt een groot deel van de zandwolken terecht. En hier, in het oerwoud van de Amazone, speelt het zand een grote rol. 

Wetenschappers hebben ontdekt dat het namelijk belangrijke voedingsstoffen bevat voor de bomen en planten in het gebied. 
De vegetatie in de Amazone is dus onder meer zo groen door de samenstelling van het zand uit de Sahara.

Er komt ook wel eens een stofwolk naar Europa toe. Als dat gebeurt dan kun je dat zelf ook merken. Want dan kleurt de lucht prachtig rood, en op auto’s en op straat vind je dan een dun laagje Saharastof. 

De bewegingen van het zand kunnen ons veel leren over windstromingen boven de oceanen en ook over hoe luchtvervuiling zich verspreidt.
Wetenschappers blijven de reis van het zand de komende jaren dus goed in de gaten houden.

Woestijnzand volgen met telescopen

Zand uit de Sahara, de grootste woestijn op aarde, waait soms ver weg. Met satellieten kan dit zand worden gevolgd, helemaal tot in Nederland, of naar de Amazone in Zuid-Amerika.

Van Sahara naar Amazone

Aan de andere kant van de wereld, in de bergen in een woestijn in Chili, staat een groot onderzoekscomplex. Al meer dan 25 jaar kijken wetenschappers van hieruit de ruimte in om de ruimte te onderzoeken.

Het complex bestaat uit verschillende gebouwen met meerdere gekoppelde telescopen die samen de toepasselijke naam ‘Very Large Telescope’ hebben gekregen: hele grote telescoop. Het is gebouwd door bedrijven en organisaties in Europa, die vaker samenwerken aan dit soort sterrenkundige onderzoeksprojecten. En een aantal onderdelen komt daarbij uit Nederland.

Het lijkt zo op het eerste gezicht misschien een bedrijventerrein, met kantoorgebouwen. Maar de bouwwerken die je ziet, dát zijn de telescopen. Binnen staat de apparatuur waarmee licht uit de ruimte kan worden opgevangen. 

De telescopen worden dus gebruikt om de ruimte te onderzoeken: sterren te bekijken, planeten op te sporen en metingen te doen. Eén telescoop kan al veel meer zien dan wij met het blote oog. Maar als de telescopen samenwerken, krijg je pas echt gedetailleerde beelden. Onder de grond wordt de informatie die de losse telescopen opvangen samengevoegd.

Eén van de taken van de Very Large Telescope is het zoeken naar exoplaneten. Planeten buiten ons zonnestelsel, die dus niet om onze zon draaien, maar om een andere ster. Die planeten zijn moeilijk te vinden, want ze geven zelf geen licht. 

Daarom is hiervoor een speciaal apparaat ontwikkeld en geïnstalleerd in één van de telescopen. En met resultaat: voor ’t eerst in de geschiedenis van het onderzoek naar de ruimte is een foto gemaakt van zo’n exoplaneet – én haar moeder-ster.

Dit soort successen smaken naar meer. Daarom is er, iets verderop, een locatie uitgekozen voor de bouw van de grote broer van de telescoop. En die heeft de toepasselijke naam. Extremely Large Telescope. Je raadt het al: dit is niet een heel grote, maar een extréém grote telescoop. Deze kan nóg gedetailleerder de ruimte in kijken, en nog meer spannende ontdekkingen gaan doen.

Very Large Telescope

‘Very Large Telescope’ is een toepasselijke naam voor dit grote sterrenkundige onderzoekscomplex. Met enorme apparaten wordt licht opgevangen waarmee gedetailleerd de ruimte in kan worden gekeken, bijvoorbeeld naar verre planeten.

Een heel grote telescoop

In het heelal zijn veel sterren te zien, die allemaal roerloos aan de hemel lijken te staan.
Maar er zijn ook verschijningen die zeker niét rustig zijn. Pulsars.

Pulsars zijn lichtjes die rondtollen. 

Ze worden ook wel de vuurtorens van het heelal genoemd. 

Dit is een animatie van zo’n pulsar. 

Ze zijn best klein. Je kunt ze dus niet zien vanaf de aarde. Maar met speciale apparatuur kun je het ronddraaien wel meten. 

Het woord pulsar komt van het woord pulseren. Vergelijk het maar met het kloppen van een hart. Wetenschappers die pulsars onderzoeken, proberen eigenlijk die hartslag te vinden. Soms gaat het enorm snel. Deze bijvoorbeeld draait wel 11 keer per seconde. Dat zou zo kunnen klinken. Anderen kunnen nóg sneller.

Een pulsar ontstaat als een ster, heel ver weg, explodeert. Bijna alle gassen en stoffen worden dan het heelal in geblazen. Maar de kern, de kleine hete binnenkant, die blijft bestaan. 

Door de explosie zit daar zoveel energie samengeperst, dat ie gaat rondtollen. Hij straalt ook continu deeltjes uit. En hij is onvoorstelbaar zwaar. 
Hoe zwaar? Nou, een theelepeltje van zo’n kern weegt zwaarder dan alle mensen op aarde bij elkaar. 

Pulsars kennen we nog niet zo lang. Pas zo’n 60 jaar geleden heeft een sterrenkundige de hartslag van een ronddraaiende ster voor het eerst gemeten. De allereerste pulsar. 

Sindsdien is al veel onderzoek gedaan naar pulsars, bijvoorbeeld met deze satelliet. Er worden ook af en toe nieuwe ontdekt. Maar hoe het preciés werkt, en wat er in de toekomst met een pulsar gebeurt, dat is nog niet helemaal duidelijk. Daarom blijven onderzoekers goed kijken naar de ronddraaiende sterren.

Wat zijn pulsars?

Pulsars worden ook wel de vuurtorens van het heelal genoemd. Het zijn restanten van sterren die ronddraaien, soms extreem snel. Nog maar kort weten we van het bestaan van pulsars, daarom wordt er nog veel onderzoek naar gedaan.

Rondtollende sterren?

Dit is ons sterrenstelsel. Alle lichtjes die je ziet zijn stuk voor stuk sterren. Miljarden in totaal. Waaronder dus ook onze zon. De zon, de aarde en al deze sterren bij elkaar vormen samen het sterrenstelsel ‘De Melkweg’.

Onze Melkweg is niet het enige sterrenstelsel in het heelal. Een stuk verderop vinden we onze buurvrouw, Andromeda.

En er zijn er nog meer. Veel meer. Ze zijn nog lang niet allemaal ontdekt, maar onderzoekers schatten dat er zo’n honderd miljard sterrenstelsels moeten bestaan in de ruimte.

En allemaal bewegen ze door het enorme heelal.

Het komt soms voor dat sterrenstelsels dicht bij elkaar in de buurt komen. En dat heeft grote gevolgen. Want door de zwaartekracht van al die sterren trekken ze elkaar aan. Er ontstaat een botsing. En daardoor verandert de vorm van de stelsels.

Hier zie je een foto van zo’n botsing die aan de gang is. 

Nu moet je niet denken dat zo’n botsing snel gebeurt. Dat duurt miljoenen jaren. Maar toch weten we een beetje hoe zoiets gaat. Want sterrenkundigen hebben veel stelsels ontdekt die op dit moment in het proces van een botsing zitten.

Met computersimulaties kan worden berekend hoe de botsing over al die miljoenen jaren is verlopen en hoe die verder gaat.

Onze Melkweg zal ook ooit gaan botsen, met onze buurvrouw Andromeda. Ook daarvan is een simulatie gemaakt.

Wij gaan die botsing zeker niet meer meemaken. Want dat staat pas over zo’n 4 miljard jaar te gebeuren.

Botsende sterrenstelsels

Miljarden sterrenstelsels, zoals de Melkweg, bewegen door het heelal. Als twee of meerdere sterrenstelsels bij elkaar in de buurt komen, kunnen ze enorm veranderen.

Een crash in slow-motion

Hoe voelt een steen van de maan? Hard of zacht? Is ie koud of warm? Of misschien korrelig, zoals zand? Er zijn maar weinig mensen die daar het antwoord op weten. Maar er is een plek in de Verenigde Staten waar wetenschappers voor hun werk stukjes van de maan voelen, bekijken en onderzoeken. 

Ze gaan heel voorzichtig te werk, want maansteen is zeldzaam. Hier op aarde is er maar weinig van. En je kunt natuurlijk niet even op en neer naar de maan om meer te halen. 

Daarom wordt gewerkt met brokjes die al eerder van de maan zijn meegebracht. Meer dan 50 jaar geleden zijn er al astronauten op de maan geweest. Voor onderzoek. En voor het verzamelen van maanstenen. Ze hakken in de grond, scheppen stukjes van de maan op en nemen het mee in hun capsule, terug naar de aarde, om er onderzoek naar te doen. 

In totaal zijn er meer dan tweeduizend stukken en brokken meegenomen, bij verschillende missies. Sommige zijn klein, en andere een stuk groter.  

Al tientallen jaren, houden wetenschappers zich dus bezig met het onderzoeken van de brokstukken. Bijvoorbeeld om erachter te komen hoe oud de stenen zijn en welke soorten materiaal erin te vinden zijn. Dat kan meer informatie geven over het ontstaan van de maan, en ook andere onderdelen van het heelal, zoals onze aarde.

Al dat onderzoek is niet voor niets geweest. De wetenschappers hebben ontdekt dat de samenstelling van de maan eigenlijk heel erg lijkt op dat van de aarde. Waarschijnlijk zijn ze ontstaan uit hetzelfde materiaal. Ook blijkt uit de stenen hét bewijs dat er water bestaat op de maan.

De meeste maanstenen worden veilig bewaard, in een kluis. En het onderzoek gebeurt in een laboratorium, in speciale luchtdichte kasten. Want de wetenschappers willen natuurlijk niet dat er deeltjes stof van de aarde bij de stenen komen. Dan kun je er geen goed onderzoek meer naar doen. 

Maar er zijn ook stenen die iedereen kan bekijken. Over de hele wereld staan musea waar je een stukje van de maan met eigen ogen van dichtbij kunt bekijken. Zoals deze, die ligt in Noordwijk. Als je ‘m zo ziet.. lijkt het eigenlijk best normaal!

Maansteen

Astronauten die op de maan zijn geweest hebben tijdens hun missies honderden stukjes steen, grind en zand van de maan mee teruggenomen. Die fragmenten worden in luchtdichte kasten goed onderzocht.

Een stukje maan op aarde

Onze maan. Al eeuwenlang draait ze rondjes om de aarde. Maar wist je dat andere planeten in ons zonnestelsel ook manen hebben? Sommige wel twee. Of nog veel meer. 

Een maan is een object in de ruimte dat om een planeet draait. Alle manen zijn weer anders. Maar meestal zijn ze rond, en altijd zijn ze kleiner dan de planeet waar ze bij horen. Een maan geeft geen licht, maar kan bijvoorbeeld wel licht weerkaatsen. Zo zien we onze eigen maan.

Sommige planeten in ons zonnestelsel hebben geen manen. Bijvoorbeeld Mercurius en Venus. Onze buurplaneet Mars heeft er twee. Die manen hebben meer de vorm van een aardappel…

Een stuk verderop in ons zonnestelsel vinden we Jupiter de grootste planeet van het zonnestelsel. En deze planeet heeft heel veel manen, waarvan vier grote. Dat zijn Io, Europa, Ganymede en Callisto. 

Onderzoekers vinden vooral de maan Europa interessant. Ze hebben ontdekt dat er ijs te vinden is op deze maan. En daaronder ligt zelfs een grote zee met water. Misschien betekent dat dat er leven mogelijk is op de maan Europa. Dat zou een grote ontdekking zijn.

Ook de maan Io wordt goed bestudeerd. Opvallend aan deze maan is dat er honderden vulkanen op staan. Zoals hier bovenin. Een satelliet heeft gefilmd dat er een gigantische uitbarsting bezig is. 

En zo zweven er rondom Jupiter tientallen manen. En waarschijnlijk zijn dit ze nog niet eens allemaal. Elk jaar worden er weer nieuwe manen ontdekt. 

Nog verder in ons zonnestelsel vinden we de planeet Saturnus. Je herkent ‘m aan z’n ringen. Maar dat is niet het enige bijzondere aan de planeet. Want ook om deze planeet draaien meer dan honderd manen. De grootste heet Titan, de enige maan die we kennen waar wolken voorkomen. Die zie je hier, het zijn de witte strepen. 

Manen zijn er dus in allerlei vormen en maten. Elke maan is uniek. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan. Mogelijk kunnen de manen van andere planeten ons meer leren over het ontstaan van onze eigen maan en.. het ontstaan van leven.

Manen in het zonnestelsel

De aarde heeft één maan, maar er zijn ook planeten in ons zonnestelsel die tientallen manen hebben. Sommige daarvan zijn extra interessant voor sterrenkundigen, zoals Europa met haar ijs en mogelijke levensvatbaarheid, en Io met vulkanen.

Onze maan is niet alleen

Kijk bij een heldere nacht eens omhoog en je ziet een hemel vol sterren. Hoe langer je kijkt hoe meer je er kunt zien. Niemand weet precies hoeveel sterren er zijn, maar zeker is dat het gaat om miljarden.

En die sterrenhemel is niet altijd hetzelfde. Oude sterren verdwijnen en nieuwe sterren worden geboren. Met behulp van satellieten en telescopen kunnen we inzoomen op plekken waar dat gebeurt. Zoals hier. Dit soort gebieden zijn de geboorteplek van nieuwe sterren. Het lijkt wel een kunstwerk, maar we noemen het een nevel, het is een soort wolk van gas en stof.

Nevels zijn er in allerlei soorten en maten. De ene nog bijzonderder dan de ander.

Voor de vorming van een ster is veel gas nodig, vooral waterstofgas en helium. Dat vind je overal in het heelal, en vooral in die nevels zijn er heel veel gassen.

Als die gassen in de nevel naar elkaar toe bewegen, ontstaan er een soort klonten van sterrenstof.  Die kunnen groeien en groeien. De zwaartekracht wordt steeds sterker, waardoor er steeds meer gas en stof uit de nevel bij elkaar komt.

Dit proces kan duizenden of zelfs miljoenen jaren zo doorgaan. De gasklonten worden langzaam groter en sterker. Net zolang tot de binnenkant van de klont zoveel energie in zich heeft dat-ie begint op te warmen en licht te geven. Het begin van een nieuwe ster.

Bij déze nevel kun je met speciale meetapparatuur zien dat in het midden een ster wordt geboren. 

Net als een pasgeboren baby, moet de ster hierna nog veel groeien. Zolang er gas en stof naar de ster blijft komen, wordt hij steeds groter. Net zolang tot wij de ster kunnen zien aan de nachthemel. 

Met satellieten kijken wetenschappers goed naar nevels en jonge sterren in de ruimte. Want door beter te begrijpen hoe sterren ontstaan, kunnen we ook meer te weten komen over hoe onze éigen ster, de zon ooit is geboren.

Hoe ontstaat een ster?

Sterren worden geboren in nevels, wolken van gas en stof. Die processen, die miljoenen jaren kunnen duren, worden goed bestudeerd met behulp van satellieten en telescopen.

Geboorteplek van sterren in beeld

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.