Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

In Nederland eten we de meeste drop van de hele wereld.
En al die dropjes worden, hoe kan het ook anders, in een Nederlandse dropfabriek gemaakt.
Per jaar rolt er alleen in deze fabriek zo'n 8 miljoen kilo drop van de lopende band.
Dat zijn zo'n 550 vrachtwagens per jaar.
Er loopt een denkbeeldige lijn van Amsterdam naar Moskou.
Daarboven eten ze drop, met Nederland als koploper. Maar daaronder bijna niet. Dat is eigenlijk best wel gek. Want een van de belangrijkste grondstoffen voor drop komt uit warme landen, zoals Spanje, Italië en delen van Amerika. Dan gaat het om deze plant. De Glycyrrhyza Glabra, oftewel: De zoethoutplant!
Die groeit ook hier in Nederland, in de Botanische Tuin van de Universiteit Utrecht. Ze gebruiken niet de plant, maar de wortel. Kijk, dit is de wortel. Dat kennen we wel als zoethout. Kijk. Een beetje schoonmaken. Daar kun je op kauwen. Mmm, grappig. Het is een beetje bitter, maar vooral heel zoet. Dat komt door de zoetstof die erin zit, glycerinezuur. Een beetje gekke naam. Die zoetstof is 50 keer zoeter dan suiker!
Dit is de afdeling geneesmiddelen van de botanische tuin, met allerlei geneeskrachtige kruiden en planten van wel 100 jaar oud. Hier staan ook verschillende soorten zoethout. Want voordat drop snoepgoed werd, was zoethout een belangrijk ingrediënt voor allerlei geneesmiddelen.
Van de wortel maakten de Oude Egyptenaren, de Grieken en Romeinen al een sapje dat ze gebruikten als medicijn. 
We weten dat ze in de Middeleeuwen een poeder maakten van deze wortel. Dat gebruikten ze als medicijn tegen hoofdpijn, koorts en hoesten.
Zoethout werd vaak gedroogd om lang te kunnen bewaren.
Wat ze dan deden, was die gedroogde zoethoutwortel in kleine stukjes snijden. En dat in kokend water doen. Na een tijdje zeef je de zoethoutstukjes eruit. Het vocht dat overblijft, laat je nog een half uurtje inkoken. Dan hou je dit over. Een soort, smerig uitziend, zwart drapje. Maar het ruikt al wel echt naar drop.
Als je dit nou laat drogen, dan krijg je: dit. Dat noem je: blokdrop. Het was deze Italiaanse apotheker die er in 1731 voor het eerst in slaagde om blokdrop te maken.
Maar hoe is dit veranderd in dat beroemde Nederlandse dropje?
Het is een beetje een raadsel, maar het eerste Nederlandse recept dat we kennen stamt uit 1866.
Het is het recept van zoethoutkoekjes. Daarin wordt zoethoutwortelsap, suiker en Arabische gom ingedikt tot een soort kauwbaar koekje, snoepje.
We denken dat dit de voorloper is van ons bekende, Nederlandse dropje.
Tegenwoordig begint het maken van drop, nog steeds, hoe kan het ook anders, met blokdrop! Dit kun je wel een blok drop noemen! Er gaan 120 van dit soort blokken in één zo'n ketel.
Vervolgens gaat er water bij en verhitten ze het tot zo'n 80 graden. Dan krijg je zo'n zwarte dropbrij. Dit is dat blokdrop en water mengsel. Om hier echte drop van te maken, doe je er wat zetmeel bij, gelatine, voor de smaak wat zout, suiker, wat glucosestroop en ook altijd een klein beetje honing.
En dan krijg je dit soort bruine drab. Het is bruin geworden door de witte ingrediënten. Dit noem je dropdeeg. In de fabriek gaat het precies hetzelfde maar dan op wat grotere schaal. Keteltje dropdeeg!
Dat dropdeeg wordt verhit tot 135 graden en is weer zwart geworden. Klaar om een dropje te worden.
Maar ja, hoe krijg je nu... ah, heet... van deze kleverige dropmassa al die verschillende dropjes? Dat doen ze door dit in vormpjes te gieten.
Laten we het maar even proberen. 
Als je ze er dan na een tijdje uit wilt halen, gaat het behoorlijk lastig. Nou, ja! Nee, het worden niet echt mooie dropjes.
Daar hebben ze hier het volgende op gevonden: zetmeel.
In dit soort bakken met zetmeel drukken ze met stempelramen de vormpjes.
Tadaaa! Vormpjes in zetmeel. Het lijkt verdacht veel op muntdrop. Weer testen. Dit doet een machine natuurlijk wel iets sneller.
Woow! Moet je kijken! Ik kan hem zo uit het vormpje tillen.
Dat komt doordat zetmeel de eigenschap heeft dat het niet aan drop blijft kleven.
En het neemt ook nog eens vocht op waardoor het dropje sneller droogt. Deze is nog wel een beetje zacht. Het moet nog iets langer drogen. Als de dropjes droog zijn, moeten ze natuurlijk uit hun vormpje. Dan doen ze gewoon door de bakken met meel ondersteboven te kieperen. Met deze schudmachine wordt het meel eraf geschud. En... kijk, de mislukte dropjes worden eruit gezeefd.
In die machine wordt het laatste meel eraf geblazen.
Dan zijn ze echt bijna klaar. In deze trommel krijgen de dropjes nog een laatste douche van bijenwas. Voor een mooi, glanzend laagje. Wat voor soort dropje dan ook, uiteindelijk komen ze allemaal in een zakje terecht. Hoewel... Bijna allemaal.
Oh! Suikerdrop! Dubbelzoute dropjes! Muntdrop, klassiekertje. Ja, honingdrop! Dit is nog eens dropscheppen!

Hoe wordt drop gemaakt?

Programmalogo's

In Nederland eten we de meeste drop van de hele wereld. Drop wordt gemaakt van zoethout, een plant met een zoet smakende wortel. Samen met andere ingrediënten wordt het gemengd met onder andere zout, suiker en honing en tot een snoepje gevormd.  

Van zoethoutwortelsap naar snoepje

Patatje is klaar. Lekker, dank je wel! Wat krijg je van me? 1,90 euro, alsjeblieft. Kan ik betalen met bitcoins? Tuurlijk, kan wel. Top.
1 euro 90... Ja? Alstu.
Dank je wel. Kijk, dat is dus superhandig, betalen met bitcoins. Maar let op, iedere keer dat je iets afrekent met bitcoins, moet je ook extra bitcoins betalen als transactiekosten. Die staan hier heel klein. 5,70 euro. Best duur. Dus bitcoins worden vooral gebruikt om mee te investeren, dus als je geld over hebt. Want als je 't dan verliest mis je 't niet zo. Maar misschien is dit in de toekomst de manier om je patatje te betalen.
Dank je wel, he. Eet smakelijk.
De naam 'bitcoin' betekent eigenlijk munt van enen en nullen. Dus het is een codemunt. En iedere bitcoin is een uniek rijtje van 34 letters en getallen.
En het gekke is... Die code bestaat alleen maar op de computer.
Je kunt 'm niet vasthouden. En zo'n code kun je dus kopen op de computer en die kan je naar iemand sturen om te betalen. Meer is 't niet.
Bitcoin is dus een systeem op internet om codes te versturen.
Maar 't is zo gemaakt dat je niet zelf een code kan bedenken en je kunt ook niet dezelfde code twee keer versturen. Daardoor lijkt 't dus op geld. Want dat kun je ook niet maken en ook niet twee keer uitgeven.
Hier zien we dus een echte bitcoinbetaling. 0,00181375 bitcoin. Dat klinkt niet heel veel, maar hoeveel euro is dat? Dat is op dit moment ongeveer 25 euro, maar dat kan elk moment verschillen. Het hangt af van de bitcoinkoers.
Als ik nu iets wil kopen, betaal ik met cash geld, met mijn pinpas, via internet of met een betaalapp. Bij de bitcoin heb ik dit dus allemaal niet nodig.
Nee, het leuke aan bitcoin is dat je je eigen bank bent. Je kan transacties doen over het internet over de hele wereld zonder tussenkomst van een bank.
Wie controleert dat dan? Er zit dus geen bank meer tussen.
Nee, het bitcoinnetwerk controleert zichzelf. Alle computers in een bitcoinsysteem controleren de regels. Daardoor kan je niet valsspelen.
Dus al deze transacties zijn openbaar. Ik kan hier zien dat iemand in Japan geld over heeft gemaakt naar iemand in Amerika. Ja, alle transacties zijn openbaar.
Alleen is het moeilijk aan zo'n code te zien of het een Japanner of Amerikaan is.
Waarom zijn bitcoins eigenlijk iets waard?
Waarde is eigenlijk een kwestie van vraag en aanbod.
En het bijzondere aan bitcoins is dat er nooit meer dan 21 miljoen op de markt komen.
Dus dan ontstaat er op een gegeven moment een soort schaarste.
Klopt, hoe meer mensen de bitcoin willen, hoe hoger de waarde.
Daan, zeg eens eerlijk, denk jij dat dit het geld van de toekomst wordt?
Gaat dit geld dan verdwijnen? Nee, het zal een tijdje naast elkaar blijven bestaan.

Wat zijn bitcoins?

Bitcoins worden het geld van de toekomst genoemd. Elke bitcoin is een uniek rijtje van 34 letters en getallen. Alle computers in het netwerk controleren de betaling die gedaan wordt met deze valuta.

Digitaal geld op basis van code

Heerlijk, achtbanen.
De meeste hebben nog maar heel weinig met een 8 te maken.
Maar het principe blijft hetzelfde.
Spelen met snelheid en G-krachten zodat je dat onderbuikgevoel krijgt.
We gaan straks op bezoek bij de grootste achtbanenbouwer ter wereld.
En die staat gewoon bij ons in Nederland!
Maar eerst: Wat zijn G-krachten ook alweer?
G staat voor het Engelse woord Gravity. Oftewel Zwaartekracht.
Zou die kracht 0 zijn, dan zou er geen zwaartekracht zijn.
Dan zouden we allemaal gewichtloos rondzweven net als astronauten.
Maar de aarde trekt aan ons en daardoor hebben wij wel zwaartekracht.
We hebben afgesproken dat die normaal gesproken 1 is.
Dus 1G. Bij 1G weeg ik ongeveer 60 kilo.
Nou kun je met een achtbaan, door snelheidsveranderingen en scherpe bochten, krachten op je lichaam uitoefenen die groter of kleiner zijn dan 1G.
Als je hard door een hele scherpe bocht gaat, kan het gebeuren dat er wel twee keer zoveel kracht op je rust als normaal. 2G.
Je voelt je dan even geen 60 kilo, maar het dubbele: 120 kilo!
Andersom kan ook.
Ga je met je achtbaanwagentje van hoog supersnel naar beneden, dan heb je een soort vrije val, een zweefmoment.
Tijdens de val wordt de druk op de weegschaal opeens ook een stuk minder.
Misschien maar de helft.
Dus geen 1G meer, maar een halve G.
En ik voel dan nog maar 30 kilo.
Hier in Vlodrop in Limburg maken ze achtbanen.
Maar voordat je een achtbaan bouwt, moet je hem natuurlijk eerst ontwerpen.
Tonny. Jij bent achtbaanontwerper.
Dat klopt. Als ik het zo zie heeft het wat weg van een soort puzzel.
Ja, dat is het eigenlijk wel.
We zijn volledig vrij om vormen te maken die leuk zijn in een achtbaan.
We kunnen loopings maken of kurkentrekkers. Of allerlei andere vormen.
Je zegt: je bent helemaal vrij. Zijn er geen grenzen?
De grenzen liggen op de veiligheid van mensen.
Mensen moeten veilig na een ritje terugkomen. Het moet ook leuk zijn.
Het is ook belangrijk dat mensen niet misselijk worden.
Om te kunnen genieten van die G-krachten heb je snelheid nodig.
Daar kun je op twee manieren voor zorgen.
Bij de Speed of Sound wordt snelheid gecreëerd door de trein eerst op te takelen en op het hoogste punt los te laten in de baan.
Door de zwaartekracht maak je dan snelheid.
Dan raas je op een moment met 80 kilometer per uur door het station heen, dat is het snelste punt.
Dat is snel genoeg om de hele achtbaan af te gaan. Een andere manier om snelheid te maken is de zogenaamde 'launch'. Hier zie je hoe dat lanceren gaat.
Er staat hier een lanceerwagen klaar. Daar wordt het treintje straks op geklikt.
Naast de baan staat een hele rij elektromagneten. Die worden in heel rap tempo een voor een aangezet.
Daardoor wordt je met het treintje als het ware de baan ingetrokken en dus gelanceerd.
In drie seconden ga je dan van 0 tot 90 kilometer per uur.
Net zo snel als een racewagen. Dat is op zich al een beleving.
Daar gaan we.
Ik leef nog, yes.
Als het ontwerp klaar is, gaan ze in deze grote hal bouwen. De rails liggen hier al klaar. Het hele ontwerp is opgeknipt in stukjes rails.
Met al die bochten is bijna geen stuk rails hetzelfde. Al die stukken zitten in de computer die deze railsbuigmachine aanstuurt. De railsbuiger kan met enorme kracht die massieve stukken staal alle kanten op buigen.
De treintjes voor de achtbaan worden hier ook gemaakt. Deze staan klaar voor de Hyper Space Warp, in China. Zo'n treintje bestaat eigenlijk uit losse wagentjes die aan elkaar gekoppeld worden. Zo kun je een treintje langer of korter maken.
Elke as heeft twee sets wielen. De bovenste, de grootste, deze blauwe dus, zorgen ervoor dat het treintje rijdt. De kleinere, de zij- en de onderwieltjes zorgen dat het treintje goed over alle hobbels en bochten begeleid wordt. 
Je hebt treintjes die rijden, dan zitten de wielen gewoon aan de onderkant en het wagentje bovenop. Logisch. 
Je hebt ook treintjes die hangen. Dan hang je als het ware aan de rails. Dezelfde soort wielen. Maar een hele andere beleving.

Hoe werkt een achtbaan?

In een achtbaan ga je met hoge snelheid in een karretje over een rails. De verschillen in zwaartekracht door de snelheid, oftewel de G-krachten, zorgen voor het gekke gevoel in je onderbuik. 

Hoge snelheid en G-krachten

Algoritme? Wat is dat? Stel: Je hebt een ingewikkeld probleem, en dat wil je graag oplossen. “Ehm...” Maar je weet niet hoe. “Nee.” Je doet dus maar wat. Beetje draaien. Daar heb je dus helemaal niets aan. “Nee, echt niet.” Om dit probleem op te lossen heb je een algoritme nodig. “Een wat?” Een algoritme is een formule die bestaat uit een setje regels die je in een vaste volgorde af moet werken. “O! Zeg dat dan!” Bijvoorbeeld: Als je een cadeau inpakt moet je vaste stappen volgen. Stap 1: knippen. Stap 2: vouwen. Stap 3: plakken. “Hier! Dat had je nou niet moeten doen.” Als je deze stappen in de verkeerde volgorde uitvoert dan heb je er niets aan. “Nou, bedankt, he! Not!” Hoe moeilijker het probleem, hoe langer en uitgebreider een algoritme is. ”Poeh, hee!” Zoekmachines laten de computer algoritmes uitvoeren. Daarin zit bijvoorbeeld een regel over locatie. Als je een pizzeria zoekt, krijg je resultaten in de buurt en niet aan de andere kant van de wereld. “O, handig!” En zo zijn er nog veel meer regels. Als een voetbalcoach zoekt op het woord 'fluit' dan krijgt hij waarschijnlijk dit te zien. Je kleine zusje krijgt dit. En je grote zus vindt misschien weer iets heel anders. “Hihihi!” Want dankzij een regeltje over je zoekgeschiedenis weet het algoritme waar jij interesse in hebt. O ja, en dit probleem, hoe pakken we dat nu aan?
“O, zit dat zo!” Twee keer links, naar boven...Gelukkig heeft het algoritme van de zoekmachine het algoritme voor het oplossen van de kubus zo voor je gevonden. Tada! 


Wat is een algoritme?

Een Rubiks kubus los je op door de juiste blokjes in de juiste volgorde te draaien. Een algoritme eigenlijk! Zoekmachines op internet werken met algoritmes om voor jou de beste resultaten te krijgen.

Regels in de juiste volgorde

Nederland heeft een speciaal team van motorrijders die worden ingezet als er belangrijke personen of transporten begeleid moeten worden. Ze zijn opgeleid om bijvoorbeeld leden van het koningshuis of belangrijke diplomaten door het verkeer heen te helpen. Hoe doen ze dat? Voor een motoragent is het hoogste dat je kunt halen je diploma Verkeerstechnische Begeleiding, het VTB. Dit team heeft als doel om mensen zo snel en veilig mogelijk van A naar B te brengen. De opdrachtgever is vaak de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging. Het team traint regelmatig. Vandaag is een bijzondere dag, want ik mag mee. Ik ben vandaag de oefen-VIP. Ik wil graag naar het koninklijk paleis op de Dam. Dat is hartje Amsterdam en daar wil ik graag als een koningin naartoe gebracht worden. Dit wordt de kolonne waarmee ik straks word gebracht. Even bij het begin beginnen. Voorop hebben we de vijf spitsrijders. Die rijden altijd vooruit om de baan vrij te maken. Op kruispunten zorgen zij ervoor dat de weg vrij blijft zodat de hele kolonne door kan rijden. Achter de spitsrijders rijdt de commandowagen. Met rechts voor de commandowagen de zogeheten spatbordrijder. Die zorgt ervoor dat mensen eventueel op het laatste moment nog opzij geleid of tegengehouden kunnen worden. In die commandowagen zit de commandant, de baas van de stoet. Die heeft contact met alles en iedereen wat met die kolonne te maken heeft. Achter de commandowagen rijdt de VIP-wagen. En achter de VIP-wagen rijdt een back-upwagen. Voor als er iets misgaat. En uiteindelijk wordt de hele stoet afgesloten door twee sluitrijders. Vlak voor vertrek wordt de communicatie nog even gecheckt. 
Start de motoren. Kunnen we gaan. En wij gaan langzaam rollen. Is toch geweldig dit? Oke, we blijven heel even hier zitten. Wij schuiven door naar rijstrook twee. Ga uw gang. Nu denkt iedereen: Die stoet moet zo snel mogelijk rijden.
Maar dat is niet het geval. Het motto is: Rustig aan, we hebben haast. Blijft u wachten. Blijft u wachten. Ze moeten geleidelijk en rustig rijden omdat de spitsrijders voorop de kans moeten krijgen om de weg helemaal vrij te maken. Alleen als dat gebeurt, kan de VIP blijven doorrijden. We zijn 50 meter voor linksaf Damrak. En we draaien achter de koetsen langs. En wij stoppen... nu. Nou, zo doen ze dat dus. In EEN rechte lijn, zonder te stoppen, naar hartje Amsterdam. Superbedankt. Ik vind het heel indrukwekkend. Graag gedaan. Echt een koninklijke ervaring. Het is tijd voor een bakkie. Oh, dit meen je niet. Sleutels vergeten.


Wat is politiebegeleiding?

Belangrijke mensen, zoals de koning of diplomaten, worden door de politie begeleid als ze ergens naartoe moeten. Dat is voor de veiligheid. Hoe gaat dat in zijn werk?

Veilig van A naar B

Ik ben Shiva en mijn vraag is: Hoe worden waterijsjes gemaakt? Een heerlijke vraag. We gaan lekker op onderzoek naar waterijsjes. Hier in deze fabriek in Roermond worden ze gemaakt. Dan heb ik 't niet alleen over 't bekende raketje maar nog veel meer verschillende soorten. Ze maken hier 250 miljoen ijsjes per jaar. 250 miljoen! Voor een waterijsje heb je nodig: glucosesiroop, suiker, kleurstoffen, bindmiddel en citroenzuur. En ook niet geheel onbelangrijk: water. Citroenzuur erbij. Dit waterijsje bestaat uit drie verschillende kleuren en dan heb je dus ook drie verschillende soorten siroop nodig. Hier de gele siroop. Dat is ananas. Dan hebben we hier de oranje siroop, sinaasappel. En kijk even, een rode siroop. 
Dat is aardbei. Om 't ijsje in de vorm van een raketje te krijgen heb je een mal nodig. Allereerst moet de rode siroop erin gegoten worden. Dat is dan dus de top van het ijs. Deze mal is min 18 graden Celsius. Dus binnen enkele seconden gaat de vloeibare siroop over in hard, gekleurd ijs. Daarna wordt op de bevroren eerste laag de tweede laag gespoten de oranje siroop en, je raadt het al zo gaat het ook met de derde laag, de gele siroop. Nog een belangrijke toevoeging: het stokje. Door de temperatuur heel snel van min 18 graden Celsius naar plus 8 te veranderen, schrikt het ijsje als 't ware los. En daar zijn ze, vers van de pers. Hoppa! Zo vers heb ik ze nog nooit gegeten! Waterijsjes zijn al jarenlang superpopulair. Toch wordt er nog steeds geëxperimenteerd met nieuwe smaken. Onze smaak verandert natuurlijk ook. Die smaken moeten getest worden en dat doen ze hier in het laboratorium. Vandaag zijn ze bezig met een nieuw soort sinaasappel. Mmm! Heerlijk. Ondertussen in de fabriek, ijsjes zijn klaar, plastic eroverheen en dan hoeven ze alleen nog maar ingepakt te worden. Ze kunnen hier wel 10.000 waterijsjes per uur maken. Dag en nacht, het hele jaar door. Al die ijsjes moeten natuurlijk wel in de kou bewaard worden, anders ontdooien ze weer en daarom hebben ze hier een gigantisch pakhuis waar het non-stop min 20, soms min 23 graden Celsius is. Dat is koud, kan ik je vertellen dus ik heb een extra beschermende jas aan. O! Wat een ijsjes, miljoenen! Dus maak je geen zorgen, heb je door deze aflevering zin gekregen in zo'n lekker waterijsje? Hier liggen er genoeg om alle supermarkten in ons land en de rest van Europa te bevoorraden. Ikzelf heb door die kou meer zin gekregen in iets warms. Warme chocolademelk met slagroom of zo. Maar eh... deze neem ik natuurlijk wel effe mee.


Hoe worden waterijsjes gemaakt?

In de zomer gaat er niets boven een verfrissend waterijsje! Ze bestaan meestal uit laagjes met verschillende smaken en kleuren. Pascal laat zien hoe waterijsjes gemaakt worden.

Bevroren limonade op een stokje

Hier in Oldenzaal staat EEN van de grootste donutbakkerijen van Europa. Het woord donut komt van het Engelse woord doughnut. Wat deegklompje betekent. Dough betekent deeg. En nut betekent klompje. Hier in de bakkerij worden elke dag meer dan een miljoen donuts gemaakt. Maar hoe doen ze dat? Het basismateriaal van de donut bestaat uit, hoe kan het ook anders: deeg!
Gewoon een simpel deegje van bloem, gist en water. Verder gaat er bakkersmix in, maar wat daar precies in zit? Dat is het geheim van de bakker. Alle ingrediënten worden keurig afgewogen en gemengd in deze grote deegmolen. Hier wordt het deeg uitgerold tot een brede plak die overal even dik is. In deze stansmachine worden de donutvormpjes in het deeg gedrukt. Wat je overhoudt zijn deze kleine ronde bolletjes. Want waar herken je een donut aan? Aan dat gat in het midden natuurlijk. De donut lijkt Amerikaans maar komt eigenlijk uit Nederland. Want het is een afstammeling van de oliebol. Alleen in Amerika vonden ze die te melig dus heeft iemand verzonnen, anderhalve eeuw geleden...we halen het midden eruit zodat hij overal even gaar wordt. Dat werd een enorme hit. De donut. Na het stansen gaan ze de rijskast in. Hier is het net even wat warmer en vochtiger. Dat zorgt ervoor dat het gist in het deeg belletjes gaat vormen. Daar wordt het lekker luchtig van.
Zo gingen ze erin, en zo komen ze eruit. Lekkere zachte deegkussentjes. Meestal wordt deeg in de oven gebakken, maar de donut niet. Die wordt gefrituurd in hete olie. Palmolie. De kunst van het donutbakken zit hem in dit witte randje. Hieraan kun je zien of de donut goed gelukt is of niet. Was de temperatuur van de olie niet goed of was het deeg niet luchtig genoeg...dan zakt die donut te ver de olie in. Dan wordt dat randje twee keer gebakken en donkerbruin. Maar hier is de bovenkant van de onderkant nog perfect gescheiden. Supergoed dus. Traditioneel worden donuts gegeten met een laagje suiker. Zo worden ze het meest gegeten. Maar tegenwoordig worden ze versierd met een klein laagje glazuur zoals hier. En vervolgens afgemaakt met kleurrijke sprinkles. Tasty. Al die miljoenen donuts die hier gemaakt worden gaan naar heel Noord-Europa Hier bijvoorbeeld, 5000 stuks voor Denemarken. Met de hartelijke groeten uit Oldenzaal.

Hoe worden donuts gemaakt?

Donuts zijn zoet, luchtig en vaak voorzien van een lekker laagje glazuur. In Oldenzaal staat een fabriek waar elke dag duizenden donuts worden gemaakt. En Sosha mag kijken hoe dat gaat.

Zoete gebakjes met een gat

Conservatief, wat is dat? Stel. Jij en je vriend handelen in knutselmais. En dat gaat goed. Maar je vriend wil wat anders. “Ik heb een idee”. Hij wil strijkkralen gaan bezorgen. Jij wil niet veranderen. Jij bent conservatief. “Waarom veranderen?” Als je conservatief bent, ben je behoudend. Je houdt de dingen graag bij het oude. Conserveren is een ander woord voor bewaren. In een conservenblikje kun je eten langer bewaren. Een conservatief persoon bewaart zijn ideeën graag wat langer. Soms is dat ouderwets. “Nou en, het werkt nog steeds prima”. Maar er zijn ook ideeën die eeuwen later nog steeds heel goed werken. “Zonde om weg te gooien”. Iemand die graag steeds wat nieuws uit wil proberen...
“Anders, dit is veel beter.”...is vooruitstrevend. Soms zijn nieuwe ideeën beter dan de oude. Maar soms ook niet. Hoe conservatiever je jezelf vindt, hangt af van met wie je jezelf vergelijkt. Jij wil gewoon je vertrouwde knutselmais bezorgen. Net als altijd. Jij vindt jezelf behoorlijk conservatief. Je vriend wil strijkkralen. Vergeleken met jou is je vriend best vooruitstrevend. “Inderdaad ja”. Maar weer iemand anders heeft het idee om klei te bezorgen. “Moet ik toch weten?”. Jouw vriend vindt DAT conservatief. “Best wel, hij is ouderwets.” En jij vindt dat nog steeds best vooruitstrevend. “Zouden we dat nou wel doen?” “Ik vind jullie jullie allemaal conservatief.” Het is dus maar hoe je het bekijkt.

Wat is conservatief?

Conservatief is het tegenovergestelde van vooruitstrevend. Conservatieve mensen willen dingen het liefste houden zoals ze zijn. Vooruitstrevende mensen vinden het juist goed als dingen veranderen.

Behoudend en tegen verandering

Hoi, ik ben Anna. Mijn vraag is: Hoe wordt bepaald of ik oud genoeg ben om een film te kijken...thuis of in de bioscoop. Wie doen dat? Stel. Je wil met je familie een filmpje zien. Je zet de film aan en nog voor hij begint komen ineens allemaal plaatjes in beeld. Deze pictogrammen zijn gemaakt en bedacht door de mensen van Kijkwijzer. Kijkwijzer helpt ouders bepalen of je kind wel of niet naar een bepaalde film kan kijken. De 6 betekent dat een kind veilig kan kijken vanaf 6 jaar. Bij de 9 kan het vanaf 9 jaar. Bij de 12 kan het vanaf 12 jaar. Bij de AL van alle leeftijden kan iedereen veilig naar de film kijken. Kijkwijzer bestaat vanaf 2001. Vrijwel alle films en series krijgen een advies. Maar hoe dan? Zitten hier bij de Kijkwijzer mensen dag in, dag uit films te kijken? Tiffany, dat lijkt me leuk, de hele dag films kijken. Ja, was het maar zo'n feest. Wat wij hier doen, wij beantwoorden vragen van ouders en kinderen als ze bijvoorbeeld iets engs hebben gezien, nemen ze contact op. Dat kunnen wij gebruiken in het Kijkwijzersysteem. Het echte werk gebeurt door de codeurs. Codeurs, wat zijn dat? Codeurs werken bij filmmaatschappijen en omroepen. Zij gebruiken het Kijkwijzersysteem om te bepalen welke leeftijd er op een film terechtkomt. Kun je zomaar codeur worden? Nee. Daarvoor kom je eerst bij het NICAM voor een uitgebreide training. We leren je door de ogen van een kind kijken naar een film of televisieprogramma. Oke. Als ze deze opleiding gevolgd hebben mogen ze zichzelf codeur noemen. Ze kunnen dan advies geven over films en programma's. Dit is Heleen. Zij is mijn collega op de redactie van Het Klokhuis. En ze is codeur bij de NTR. Hoe gaat dat? Ik kijk veel programma's voor jong en oud. Maar bijvoorbeeld Het Klokhuis wordt gemaakt voor alle leeftijden. Dat weten de makers. Af en toe is er een twijfelgeval en dan komen ze met de vraag bij mij. Dit is een voorbeeld. Een aflevering over aangereden wild. Het gaat om dit beeld. Ja, dat is wel zielig. Ja, maar dat wil niet zeggen dat het niet kan. Hoe bepaal je dat dan? Daar doorloop ik een vragenlijst voor. Die lijst is gemaakt door wetenschappers. M-hm. Bijvoorbeeld deze vraag. Komen er beelden van verwondingen bij mensen of dieren voor in de productie? Je ziet geen wonden. Er is geen bloed te zien. Dus daar zeg ik nooit. Komen er beelden van gehavende lijken van dieren voor? Nee, want het is niet gehavend. Dus dat is ook nooit. Uiteindelijk, als je alles hebt ingevuld krijg je een classificatie. Hij komt uit op alle leeftijden. Ja. Dus dit kan. Toch wel dus. Dit kan. Hier zie je Varkentje Rund. Hier! Pak aan! Hij wordt gewoon echt bedreigd. Ja. Je ziet nu ook dat hij een beetje bang wordt. Daarom krijgt deze ook 6 jaar, angst. 6, oke. Kijk, deze aflevering, Blinde darm. Daar zie je beelden van een operatie. Aah. Oh, bah. En in het lichaam. Dat ziet er echt niet lekker uit hoor. Deze aflevering is uitgekomen op 9 angst. Maar Heleen. Wat voor codering krijgt deze aflevering van Het Klokhuis? Door al die voorbeelden die we laten zien wordt deze niet alle leeftijden. Dan wordt het een 9. Klopt.

Hoe bepaalt de Kijkwijzer voor welke leeftijd een programma is?

Films met veel geweld of enge beelden zijn niet geschikt voor jonge kinderen. Om hiervoor te waarschuwen geeft kijkwijzer elk programma en film een advies. Daar zijn handige pictogrammen voor.

Voor elke film en programma een kijkadvies

NOJ NOJ NOJ... Nee of ja? Klopt grootvaders kauwgomtip?
Als je kauwgom in je haar hebt dan is pindakaas je beste vriend. Mmm... NOJ: Nee of ja? Voor deze NOJ hebben we nodig: Pindakaas, kauwgom en haar. Ik heb het allemaal. Ja. Goed zo. Hihi. Heb je wel eens kauwgom in je haar gehad? Ja, EEN keer. Het ging er niet uit. Ik moest het eruit knippen. Knippen? Ja, dus zo'n gat in m'n haar. Oke, dan doen we het nu met mij als testpersoon, ja? Dit is mijn mattie van de materie. Checking is facting. Kauwgom kauwen en plakken maar. Daar gaat-ie. Klaar voor? Gooi je haar los, maak me gek. Hihi. Oke. Als deze eruit geknipt moet worden, dan eh... is dat prima. Drie, twee, een...Oo! Haha! Zo. Dit zit er echt helemaal in, moet je kijken. Deel 1 van de test was best wel makkelijk. Ja, hopen dat deel 2 ook zo makkelijk gaat. Pak de pluk en smeer het erin. O, o...Ik hoop dat het lukt. O, hij gaat niet los. O, ja ja ja! Echt? Ja. Werkt het? Er zit meer pindakaas op m'n hand dan op de...Haha! Even kijken. Nou! Werkt het? Sosha! Gaat het er gewoon uit? Het is er al uit. Niet!
Zit er niks meer in? Kijk! M'n haar is nu wel heel vies, maar hee: De kauwgom is eruit. Het lukte! Handdoek! Ik kan 'm niet vinden! Die handdoek! Die handdoek! O... Even smeren, even smeren. Ja. Smeer jij maar. Haha! Maar het is er wel uit. Dus:
NOJ NOJ NOJ... Ja! Bij kauwgom in je haar is pindakaas je beste vriend. Ja, maar... Waarom, wetenschap? Waarom?
Kauwgom is hydrofoob. Dat betekent 'bang voor water' in het Grieks. Hydro betekent water en 'phobos' is het Griekse woord voor...Wrah! Wra, wra! Hihi. Angst. Alles wat hydrofoob is, lost dus niet op in water. Checking is facting. Bah...Hihi. Er is echt niks gebeurd, he? Nee, kauwgom doet niks met water...dus als je kauwgom in je haar hebt, kun je er water in doen, maar dat werkt dus niet. Nee, maar iets anders hydrofoobs kan WEL die kauwgom eruit halen. Want hydrofobe 'loves' hydrofobe. M-hm. Ze trekken elkaar aan en ze mengen lekker. Net als eh... wij. Pindakaas is dus ook hydrofoob. Gooi er maar in! Checking is facting. Ja, doe maar een flinke klodder.
Oe! Oe! Kijk eens wat hier gebeurt. Zowel de kauwgom als de pindakaas zakken naar de bodem. Die mengen dus niet met water. Dat betekent dus dat ze hydrofoob zijn. Ze zijn alleen... blegh... heel klein gemaakt. Dus zowel pindakaas als kauwgom zijn hydrofoob. Het stinkt ook enorm. Ga jij even je haar wassen...dan zeggen wij: Ciao for now!
En tot de volgende... Nee of ja?


Kun je met pindakaas kauwgom uit je haar krijgen?

Als er kauwgom in je haar zit, is er vaak maar een oplossing: de schaar. Maar je zou kunnen er proberen om het eruit te krijgen met een flinke lik pindakaas. Pindakaas is namelijk net als kauwgom hydrofoob. Sosha en Eva laten zien hoe het werkt.

Een scheikundig wondermiddeltje

En uw gastvrouw van vandaag is Janouk Kelderman. Ja, hallo allemaal. Dank je wel. Dank je wel. Welkom bij Waarom Daarom. Vragen die in EEN minuut zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is: Nou... Goeie vraag! Waarom is de rode loper rood? De rode loper, dat lange tapijt dat voor de sterren uitgerold wordt. Waarom is die eigenlijk rood? Rood is de kleur van bloed en bloed staat symbool voor kracht. Prehistorische krijgers beschilderden zichzelf met bloed en maakten hun wapens rood. Koningin Maxima draagt vaak rood als ze een belangrijk bezoek aflegt. Met rood zie je er extra machtig en krachtig uit. Rood werd gezien als koninklijke kleur. De perfecte kleur dus, voor een koninklijke loper. Belangrijke mensen zoals koningen en keizers liepen niet over dezelfde grond als het 'gewone' volk. Dus liepen zij over een tapijt en dat was al zo bij de oude Grieken. In de Middeleeuwen raakten oosterse tapijten in de mode bij de adel en daar zat heel veel rood in. En alleen rijke mensen konden rode tapijten betalen. Maar halverwege de 19e eeuw werd er een nieuwe, goedkope verftechniek voor textiel ontdekt. En sindsdien wordt de rode loper ook gebruikt als er iets groots gevierd moet worden. Bijvoorbeeld bij de opening van de New Yorkse spoorlijn. Toen bij die opening de eerste reizigers over een rode loper liepen werd dit idee al snel opgepikt in Hollywood. En dat was zo'n succes dat er nu nog steeds op elke filmpremière een rode loper wordt uitgerold. En dat is ook niet zo gek, want filmsterren en koningen zijn vandaag de dag ongeveer even belangrijk. Dat was 'm weer. Tot de volgende Waarom Daarom!

Waarom is de rode loper rood?

Op elke filmpremière wordt er een rode loper uitgerold. Rood is al sinds de prehistorie een kleur die macht en kracht uitstraalt. Op de rode loper zie je dus vooral filmsterren, koningen en koninginnen voorbij lopen.

Een koninklijke kleur

Huh? Gender? Wat is dat? Stel: Je wordt geboren. En je bent een meisje. Tenminste, dat zegt de dokter. Kijk maar in de luier. Dus je wordt opgevoed als meisje. Pling! Als je wat ouder bent, merk je dat je je daar helemaal niet fijn bij voelt. Dit voelt niet oke. Ik voel me anders. Je denkt na over je gender. Mijn wat? Dat leggen we even uit. Tussen je benen ben je een jongetje OF een meisje. Of je hebt kenmerken van allebei, maar dat vergeten we even. Dat is je sekse. Maar hoe je je voelt...Ehm... voel ik me nou een jongetje of een meisje? Dat is je gender. Ik voel me een meisje. Ik voel me een jongen. De wereld ziet meisjes vaak als lieve prinsesjes. En jongens als stoere piraten. Maar in het echt is het dus niet zo simpel. Ehm... Nee, echt niet! Je kan een meisje zijn en je een jongen voelen. Ja, dat heb ik ook! Ik voel me een jongen! Ja, ja, ja! Je kunt je HEEL erg een jongen voelen...Nee, da's te veel. Of een heel klein beetje. Ietsje naar rechts... Ja! Ja, zo voel ik me. Zo! Kiezen tussen blauw en roze hoeft ook al niet. Weg ermee! Maar het MAG wel. Hee! Roze is mijn lievelingskleur. Maar ik voel me wel een jongen. Ik haat roze, maar ik voel me een meisje. Gender zie je dus niet aan de buitenkant. Nee. Ook al ben je een jongen of een meisje, en hoe je er ook uitziet...er zijn ontelbaar veel genders te bedenken. Ik voel me een jongen. Ik ook! Ik voel me een meisje. Ik ook! Ik voel me nergens bij thuis. Ik juist overal!
Hoe jij je gender ook ziet, het is altijd oke. Want gender is een gevoel. En voor gevoelens, daar zijn gelukkig geen regels voor. Hoera! Hoi, hoi, hoi! Yes!


Wat is gender?

Je wordt geboren als een jongen of een meisje. Dat heet sekse. Maar sommige meisjes voelen zich meer jongen of andersom. Dat noem je gender.

Het gevoel een jongen of meisje te zijn

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos