Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De lucht in komen met zo'n lier is een ding, maar daar blijven is een hele kunst. Zo'n vliegtuig daalt een meter per seconde. Als je 500 meter omhoog wordt gelierd dan heb je 500 seconden voor je weer moet landen. Dat is zo'n tien minuten, niet erg lang dus. Als je langer wil blijven, is daar een truc voor. Dat doe je door op zoek te gaan naar thermiek. Wat is thermiek? Als 's ochtends de zon begint te schijnen wordt de aarde opgewarmd. Ook de laag lucht boven de aarde warmt op en begint te stijgen. Die warme lucht vormt een soort van bellen die zich langzaam losmaken van de aarde en omhoog komen. Het is dus de kunst om in zo'n thermiekbel terecht te komen. Die lucht stijgt zo hard en heeft zo veel kracht dat hij dat hele vliegtuig mee omhoog kan nemen. We gaan op thermiekjacht. Yes. Daar gaan we. Whoe. Daar gaat-ie. Whoehoehoe. Kijk dan hoe snel hij omhooggaat. Dennis, hoe weet je nou of je die thermiek gevonden hebt? Je voelt het ten eerste. Vanuit onder voel je jezelf omhoog gedrukt worden. Ja. Mocht je dat niet voelen, hebben we ook de variometer. Zodra we de variometer horen piepen gaan we cirkels draaien om in een thermiekbel te blijven. Als we door blijven vliegen, vliegen we eruit maar als we cirkels draaien, blijven we in de thermiekbel en stijgen we mee omhoog met die lucht. Inderdaad. Dat betekent dat je lang kan vliegen. De hoogte is onze brandstof. Hoe hoger we zitten, hoe langer we kunnen vliegen en hoe verder we kunnen komen. Ja. Oké, we gaan landen. Kijk, daar komen we. Touchdown. Hihihi! Heerlijk. Kap opendoen. Ja, laat er maar wat zuurstof bij. Ik had echt het gevoel dat ik een vogel was. Het was zo tof. Thanks, Dennis. Alsjeblieft. Het was een mooie vlucht. Ja, dat was zeker mooi.

Wat is thermiek?

Programmalogo's

Als 's ochtends de zon begint te schijnen wordt de aarde opgewarmd. De laag lucht boven de aarde warmt ook op en begint te stijgen. Die warme lucht vormt een soort bellen die zich langzaam losmaken van de aarde en omhoog komen. Zweefvliegtuigen maken hier graag gebruik van.

Opstijgende warme luchtbellen

Vliegen zonder motor. Hoe kan dat eigenlijk? Allereerst door gebruik te maken van de vleugels net als bij gewone vliegtuigen. Die vleugels maken dan weer op een slimme manier gebruik van de lucht. Hoe werkt dat? Oké, een proefje. Wat gebeurt er als ik de lucht boven dit blaadje in beweging breng door te blazen? Let op. Zie je dat dat blaadje omhoog wil? Hoe zit dat nou? Die lucht boven dat blaadje komt in beweging. Daardoor is er opeens minder druk terwijl de lucht onder het blaadje hetzelfde blijft. Daardoor krijg je een drukverschil en dan krijg je, wat je noemt, een lift. Het blaadje wil omhoog. Datzelfde principe geldt voor de vleugels van een vliegtuig. Als je goed kijkt, zie je dat de bovenkant van de vleugel bol is. De onderkant is helemaal plat. De lucht gaat ook langs die vleugels. Aan de onderkant kan de lucht gewoon rechtdoor. Maar aan de bovenkant moet hij een omweg maken waardoor hij sneller over de vleugel schiet en er dus een drukverschil optreedt en het vliegtuig gelift wordt. Daardoor wil een vliegtuig omhoog. Er zitten vleugels aan maar dan moet je nog zorgen dat de lucht er snel genoeg langs gaat. In een gewoon vliegtuig zit een motor Zodat de lucht langs die vleugels raast. Maar bij een zweefvliegtuig wordt iets anders gebruikt namelijk een lier. Om het vliegtuig genoeg snelheid te geven voor die lift wordt het aan een heel lange kabel omhooggetrokken. Die kabel is wel 1,5 kilometer lang. Zodra het vliegtuig is aangekoppeld, krijgt de lierman een sein. Met een snelheid van zo'n 100 kilometer per uur rolt de lier de kabel op. Het vliegtuig wordt zo de lucht in getrokken. Op zo'n 500 meter hoogte heeft het vliegtuig genoeg snelheid en lift om het zelf te kunnen doen. Het koppelstuk laat los en valt met een parachuutje naar beneden. Dan is het vliegen. We gaan vliegen! Met Dennis. Die zit al klaar in de tweezitter. Hij is een zweefvliegtuiginstructeur. Dit vliegtuig bestaat uit een stevig frame en dit. Wat is dit? Dat is linnen, glad en licht materiaal zodat de lucht makkelijk rond het vliegtuig kan stromen. Hoe bestuur je nou zo'n zweefvliegtuig? Hier in de cockpit hebben we twee voetpedalen. Daarmee kunnen we het roer op de staart bedienen om naar links en rechts te kunnen richten. Het hoogteroer bedien ik met deze knuppel. Zo richten we de neus naar beneden en naar boven. Op de vleugel hebben we twee flapjes. Als we de knuppel naar opzij bewegen kan het vliegtuig helemaal dwars rollen. Zo kun je alle kanten op. Ja. En wie gaat daar zo zitten? Daar mag jij zitten. Dan gaan we vliegen. Ik kan niet wachten. Ik vind het zo leuk. Hop. Spannend wel, hoor. Daar gaan we. Go. Whoe! O, my god! Hoehoe! Oh! Dit is fantastisch. 100 meter. O, mijn god. Zo snel; ik voel het ook aan m'n oren. Ooh, jeetje. Wat zijn we hoog, Dennis. Inderdaad. We zitten nu op 400 meter en klimmen naar ongeveer 500. O, wat een uitzicht. O! En we zijn los. Nu kunnen we vliegen. Hahaha! O, wauw. Oke. Dus we zweven. Maar hoe werkt dat sturen nou precies, Dennis? Met de voetpedalen kan ik dus de neus richten. Als ik het linkerpedaal indruk, gaat hij naar links. Bij het rechterpedaal gaat hij naar rechts. Ja. Het hoogteroer kan ik met de knuppel bewegen. Duw ik de knuppel naar voren, dan gaat de neus naar beneden. Trek ik hem naar achteren, dan gaat de neus omhoog. Ja. Als laatste hebben we het rolroer in de vleugel. Doe ik de knuppel naar links, helt het vliegtuig naar links. Dat werkt ook naar rechts. Kijk maar. O, ja. Dat is naar rechts. Ik zie de knuppel die jij bedient de bewegingen hier maken. G-A-E Grond, Delta-6822 two, two, left. Ik heb even gemeld dat we gaan landen. Te gek. Hoppa. Kijk, daar komen we. Whoehoe. All right. Touchdown. Zo, we staan weer aan de grond. O, dit was echt fantastisch. Dennis, superbedankt, man. Alsjeblieft. Leuke vlucht. Het is alsof je een vogel bent. Je zweeft gewoon.

Hoe kan een zweefvliegtuig vliegen?

Een zweefvliegtuig is een vliegtuig zonder motor. Toch blijft hij vliegen. Het vliegtuig wordt de lucht ingetrokken met een lier. De vleugels hebben een bolle bovenkant en een platte onderkant. Die vorm zorgt ervoor dat het vliegtuig blijft zweven.

Vliegen zonder motor, met een lier

Op deze legervrachtwagen zit een grote, moderne radar, dat rechthoekige ding dat draait. Daarmee houden ze alles in de lucht in de gaten. Denk aan vliegtuigen, helikopters, raketten of spionagedrones. Deze radar kan wel 400 kilometer ver zien en 30 kilometer hoog. Zo'n radar houdt de hele omgeving in de gaten. Dat is handig bij een vliegveld om het luchtverkeer te regelen of bij schepen op zee om te zien wat er vaart en drijft. Maar hoe kan een radar nou zo ver kijken zonder ogen? Radar is een afkorting voor 'radio detection and ranging'. Waarneming en afstandsbepaling met radiogolven. Dat is straling die ontstaat uit elektriciteit. Daar kun je heel veel mee. Met radiogolven kun je bijvoorbeeld radio luisteren. Dit apparaat vangt radiogolven op en zet ze om in geluid. Maar je kunt ook internetten. Dat noem je dan 4G, 5G of wifi. Hier heb je het wifi-tekentje, die golfjes. Je telefoon zet die radiogolven om in gegevens. Hier, bij de enige radarfabriek in Nederland, in Hengelo maken ze radarapparatuur om gebruik te kunnen maken van die golven. Dit is een radar, een kleine, die past in een grote rugzak. Deze gebruikt andere radiogolven dan je voor je telefoon gebruikt. Dit apparaat stuurt een signaal weg en vangt het weer op. Hoe werkt dat? Stel, dit balletje is een radarsignaal. Ik heb hier een vliegtuig. Hij stuurt een signaal richting het vliegtuig maar gaat er net naast. Dan ziet de radar niks. Die weet niet dat daar iets vliegt. Maar stel, hij gaat wel tegen het vliegtuig aan en hij stuitert terug. Dan weet de radar: hee, daar zit iets. Annelot, best wel simpel, toch? Klopt. Straling versturen is niet het moeilijkste. Het opvangen is lastiger. Als je de lucht afzoekt, stuur je heel veel signalen de lucht in. Heel veel balletjes, maar er komen er maar weinig terug. Om dat bord te vinden schieten we van grote afstand miljoenen balletjes af en er komen er maar een of twee terug. Het is alsof je heel hard schreeuwt en tegelijkertijd moet luisteren naar een fluisterstemmetje. Zo'n radar moet tussen al die signalen ook nog kunnen luisteren naar terugstuiterende signalen zonder oren. Een radar werkt dus heel simpel. Hij stuurt een radiogolf weg, dit balletje en hij vangt hem weer op. Hij kan ook zien hoe ver een schip of een vliegtuig is. Als ik vanaf een afstandje een signaal verstuur dan duurt het even voor hij terugkomt. Maar als ik dichterbij kom, komt hij steeds sneller terug. Zo werkt een radar dus ook. Hij kan het verschil zien vanaf het moment dat het signaal weggaat en weer terugkomt. Zo kan hij dus de afstand berekenen. Heel slim. Zo klinkt het wel heel makkelijk. Vliegtuigen, drones of schepen die je met een radar kunt zien zijn niet zo plat als een muur. Gooi je balletje maar eens hier tegenaan en vang ze weer op. Dat moet toch niet zo moeilijk zijn. O. O, sorry. O. Ik maak het nog iets moeilijker. Schepen en vliegtuigen staan meestal ook niet stil. O. O. Raken lukt nog wel, maar dat opvangen is het lastigste. Dat valt niet mee, hè. We sturen met een radar heel veel signalen de lucht in dus dat raken doen we altijd wel, maar het opvangen is lastiger. Hoe lossen jullie dat dan op? Die radar speurt de hele lucht af want een vliegtuig kan daar, daar, daar of daar zitten. Dat weet je niet. Deze zoekt dus helemaal rondom, maximaal 2.000 kilometer ver. Om het probleem met die raar terug stuiterende signalen op te lossen verstuurt deze ook ontzettend veel signalen heel snel achter elkaar. Heel veel balletjes. Op elk ding in de lucht zit wel een klein plekje waarop een signaal precies goed terugstuitert naar deze radar. Dat signaal kan heel zwak zijn maar deze kan supergoed luisteren. Ik laat hem even de lucht afspeuren. Let op. O ja, kijk. Zo, wat veel. Hier zie je alle vliegtuigen die nu boven Nederland vliegen. Je ziet ook welke kant ze op gaan. Ze bewegen ook. Ja, je ziet ze bewegen. Dit is dus nu. Deze vliegtuigen zijn nu in de lucht. Ja. Radiogolven gaan met de snelheid van het licht. Dat betekent dat die signalen supersnel terugkomen. Daarom hebben we heel goede computers die precies het verschil kunnen meten tussen het moment dat zo'n signaal weggaat en terugkomt. Richten we de radar naar boven, de ruimte in dan kun je zelfs satellieten over zien komen. Zo. Daar zie je er een. O ja. Je ziet hoe ver hij is en hoe snel hij gaat. Deze gaat wel 7,5 kilometer per seconde. Deze komt steeds iets dichterbij. Ja, hij gaat recht over ons heen. En dat dus allemaal met radiogolven.

Hoe werkt radar?

Radar stuurt signalen uit. Als die signalen ergens tegenaan komen, bijvoorbeeld een vliegtuig, stuitert het signaal terug. Op basis van hoe snel het signaal terugkomt, is te bepalen hoe ver weg het vliegtuig is.

Op afstand zien en afstand bepalen met radiogolven

Radar wordt gebruikt door het leger, om vijanden van ver weg te zien en op Schiphol om vliegtuigen in de gaten te houden die gaan landen of net vertrokken zijn zodat die elkaar niet raken en op zee om schepen van ver weg te zien ook zodat ze niet botsen tegen elkaar of een ijsschots. Dat is belangrijk als het donker is. Ook dan ziet een radar alles. Als het heel erg stormt op zee of heel hard begint te regenen, dan kun je radar gebruiken voor je regenapp zodat je een storm als deze kunt zien aankomen. Had ik ook kunnen doen. Ook in auto's kun je een radarsysteem vinden. Hier aan de voorkant om te waarschuwen als je te dicht op een andere auto zit. En aan de achterkant om te helpen met parkeren. Hier komen radiogolven uit. Hoe dat werkt, ga ik laten zien. Als ik de auto in z'n achteruit zet dan zie ik op dit schermpje golfjes en er begint iets te piepen. Ik ben even het muurtje. Gaat de auto achteruit, dan komt het muurtje dichterbij. Die radar vertelt me hoe dichtbij het muurtje is. Nu is het oranje. Het piepen gaat steeds sneller. Rode strepen. Nu wordt het gevaarlijk. Als je niet luistert naar je radar, dan boef! is je bumper stuk. Hoorde je de radar niet ofzo? Die werkte prima. Is m'n bumper nog heel? In het leger is een goede radar belangrijk om de lucht in de gaten te houden en ons land veilig te houden. Het leger moet om kunnen gaan met vijandelijke straaljagers helikopters, drones of raketten. Daarom oefenen ze hier met deze splinternieuwe radar. Bovenop een vrachtwagen. Superhandig. Zo kan hij overal naartoe. Als ik zelf in de lucht kijk dan zie ik eigenlijk niet zo veel. Eens kijken wat zo'n radar nou ziet. Hee, Niels. Hoi. Zie jij wel wat op de radar? Jazeker. Hier zien we een oefendrone. Die kan de radar goed zien. Hoe weet je dat het een drone is? De radar geeft toch alleen een signaal af? Op de radar zitten slimme computers. Die kijkt lang naar een object en ziet dan hoe groot het is hoe hoog het vliegt, hoe snel het vliegt en wat voor gedrag het heeft. De radar kan dan bepalen of het een vogel is of een vliegtuig, een drone, een raket of een granaat. De drone vliegt vrij langzaam. Dan kijkt de radar naar de propellertjes en ziet hij dat het een drone is en geen vogel. Dit is een oefendrone. Wat nou als dit een raket is? Wat doe jij dan? Bij een granaat of een raket kan de radar berekenen waar hij vandaan komt en dan kunnen we terugschieten. Daarom is het dus belangrijk dat je kunt zien wat het is. Het is megabelangrijk dat wij goed kunnen zien wat het is. Bij alles wat in de lucht vliegt en op zee vaart is radar niet meer weg te denken. Ze worden steeds beter en slimmer om het ons zo veilig mogelijk te maken. Maar als jij rijdt, komen we nooit veilig thuis. Laat mij maar rijden. Oké, maar niet te snel, he want voor snelheidscontroles gebruikt de politie ook radar.

Waarvoor wordt radar gebruikt?

Met radar kan je ver weg zien, ook als het donker is. Het werkt met radiogolven. Het wordt gebruikt als parkeerhulp in auto’s, door een piepje te laten horen als je bij een obstakel in de buurt komt. Op vliegvelden worden vliegtuigen gevolgd met radar en ook het leger gebruikt radar om in de gaten te houden of er vijandelijke helikopters, raketten of drones in het luchtruim zijn.

Regen voorspellen, vliegtuigen volgen en makkelijk parkeren

Via je voedsel komen er allemaal suikers je lichaam binnen. En via alles wat je drinkt. En die suikers, dat zijn: Dat is sucrose Ja. Fructose En? En lactose. En die drie suikers worden door je lichaam omgezet in glucose. Maar wat doet je lichaam dan met glucose? Laten we zeggen, dit balletje zijn de suikers. Die komen via je mond je lichaam binnen en via je maag gaan die naar je darmen. En in je darmen wordt het opgenomen in je bloed. In je bloed is de eerste opslag van suiker. Dat noemen we de bloedsuikerspiegel. Daar kan eigenlijk niet zoveel suiker in. Dus in dit kleine bakje dat is een beetje de suikers die in je bloed zitten. Oké. Als je dan nog meer suiker gegeten hebt dan er in je bloed kan dan kom je bij de eerste opslag. Die vindt plaats in de lever en in de spieren van bijvoorbeeld je armen en benen. Daar kan dan suiker worden opgeslagen. Dus als een soort pakhuis voor alle overige suiker. Ja. O, kijk hoeveel daarin past! Dat is een suikeropslag die je heel makkelijk kunt gebruiken. Als je gaat sporten of rennen gebruik je die suiker voor energie. Handig. Het probleem met die opslag in je lever en spieren is die is op gegeven moment vol. Ja. Als je dan toch nog meer suiker eet, wordt het opgeslagen als vet. Vetopslag is eigenlijk onbeperkt. Dat betekent, deze is nu vol, maar we kunnen nog meer vet maken. Ja, hupsakee. En zo gaat dat. Precies, maar die vetopslag het is niet dat je spieren en lichaam daar nog glucose uit kunnen halen als je gaat sporten, of wel? Dat duurt een stuk langer. Maar zeker, dus je vetopslag kun je ook weer kleiner maken door juist te gaan bewegen. Mijn collega Anton is hersenonderzoeker en weet waarom je toch zo graag zoveel suiker eet terwijl het niet zo goed voor je is. Suiker is de belangrijkste brandstof voor ons lichaam. Voor onze organen, voor de spieren, om te bewegen. En het is de belangrijkste brandstof voor de hersenen. De hersenen kunnen alleen maar op suiker. Dus het is ontzettend belangrijk dat je genoeg suiker neemt. Maar je moet wel bedenken dat vroeger, duizenden jaren geleden tot ongeveer zo'n 200 jaar geleden, toen had je nog niet geteelde suiker of producten van suiker. Nee, je had geen suikerfabriek of zo. Nee, precies. Dan moesten ze alle suiker uit de natuur halen. Bijvoorbeeld honing. Ja. En vers fruit. Ja. En als je dat vond, moest je het onmiddellijk gaan eten. En zoveel mogelijk, en heel efficiënt opslaan, in vet om dan die winter zonder fruit en alles te overleven. Ja, precies. Tegenwoordig hebben we meer dan genoeg. Is suiker altijd en overal. Maar die hersenen die zijn helemaal geprogrammeerd door de evolutie om maar suiker lekker te vinden. En daarvoor hebben ze een soort trucje bedacht. Als ik deze hersenen even pak dan zit hierzo dat beloningssysteem. En dat beloningssysteem bevat een stofje, en dat heet dopamine. En als dopamine vrijkomt in je hersenen, dan word je daar blij van. Onze hersenen zijn zo geprogrammeerd door al die eeuwen heen dat wij dat suiker nog steeds willen. Maar tegenwoordig hoef je alleen maar naar de kast te lopen. Of naar de koelkast. Ja. En dan heb je de suiker. Dus dat bewegen is er niet meer. Dus de oplossing voor die toegevoegde suiker aan heel veel van onze voedingsmiddelen zit hem eigenlijk in bewegen? Dus gaan we sporten. Gaan wij sporten? Zullen we gaan doen? Maar dit is toch geen sporten! Nee, maar dit is gratis bewegen. En bedenk wel, onze hele maatschappij is alleen maar gemaakt voor lui zijn en gemak. Want ik had bijna de lift gepakt, maar jij zei: we nemen de trap. Precies, dus al die dingen moeten we gaan doen. Pa-pa-pa! Maar we gaan ook sporten toch? Gaan we nu doen. Oké, kom maar! Hoppa!

Wat doet je lichaam met suiker?

Suikers worden via je darmen opgenomen door je bloed. Als je meer suiker hebt opgenomen dan er in je bloed kan, is er plek voor opslag in de lever en in de spieren van bijvoorbeeld je armen en benen. Die energie gebruik je bijvoorbeeld als je gaat sporten. Als die opslag ook vol is, wordt het teveel aan suiker opgeslagen als vet. We eten graag suiker, omdat er dan dopamine vrijkomt in de hersenen.

Je lichaam zet suiker om in glucose voor energie of in vet

Ik ben vandaag bij de universiteit Groningen want ik wil alles te weten komen over suiker. Suiker is natuurlijk heerlijk. Het zit in koekjes, in taart, in snoep. Ik heb een grote zak meegenomen, maar wat is suiker? En waarom vinden we het zo lekker? Marthe weet alles van suiker. Dus jij kan me vertellen hoeveel suiker er precies in mijn snoep zit. Daar kunnen we zeker naar kijken, maar ik kan vast verklappen niet alleen in jouw snoep zit suiker. O. Eigenlijk in heel veel producten zit suiker ook waarbij je dat niet gelijk denkt. Inderdaad. Maar suikers zijn heel belangrijk voor ons lichaam. Suiker geeft ons heel veel energie. Dus je lichaam kan eigenlijk niet zonder suiker. Suiker is de belangrijkste energiebron voor je lichaam en je lichaam heeft energie nodig om te kunnen overleven. Ja, klopt. Er zijn drie verschillende soorten suiker. Sucrose is kristalsuiker. Die ken je vast het beste. Want dit is gewoon de suiker die je in een pakje in de supermarkt koopt. Klopt, zit in jam en in taart. Dat is kristalsuiker. De tweede hier is fructose. Die zit in fruit. O, daar zit ook suiker in. En deze derde noemen we lactose oftewel melksuiker. Die komt veel voor in melk. En al deze suikers worden in je lichaam omgezet tot glucose. En glucose is de suiker in je lijf die gelijk energie geeft. Dus al deze suikers halen we uit onze voeding. We hebben suikers nodig, maar teveel suiker is ongezond. Zit er dan ook te veel suiker in mijn snoep? Laten we een testje doen. Oké. We gaan kijken hoeveel suiker zit er nou precies in. En dat mag jij raden door suikerklontjes erbij neer te leggen van hoeveel suiker jij denkt dat erin zit. Oké. Laten we beginnen met jouw snoepzak. 500 gram snoep. Ik denk dat daar toch zeker tien suikerklontjes inzitten. Appelsap. Twee misschien? Ja, cola is heel zoet dus daar doe ik er wel vier. Een glas melk zit geen suiker in. Chocomelk doen we twee ook, net als de appelsap. Overal ligt te weinig suiker. Echt?! Ook bij de snoep? Juist bij de snoep! O. De helft ervan is suiker. 250 gram suiker? Ja, dat is bijna 60 klontjes suiker, gaat daarin. Wow! Dus daar moet eigenlijk Wel meer. Dit liggen. Zoiets. Appelsap heeft eigenlijk veel meer suiker. Daar zit wel vijf klontjes suiker in. En de cola? Wonderlijk, maar dat is eigenlijk evenveel suiker als appelsap. Nee! Ook vijf. Melk is goed, want daar zit geen suiker in. Maar ja, melk heeft melksuiker. Oh lactose, natuurlijk. Ja. Twee en een half ongeveer. En eigenlijk is chocolademelk onze topper. Chocolademelk zit aan zes klontjes suiker. 30 rozijnen zitten ongeveer in zo'n rozijnendoosje. M-m. Die bevatten evenveel suiker als 30 druiven. O. Drie suikerklontjes. Twee appels bevatten zoveel als vijf suikerklontjes. Oh, veel meer. Dus ik leg er nog vier bij. Interessant om te weten dat het precies hetzelfde is als dat glas appelsap. Oh ja, dat zijn er ook vijf. Ja, een glas appelsap heb je zo gedronken. Ja. En twee appels moet je toch wat langer op kauwen. In ontbijtkoek zit de hoeveelheid van vijf suikerklontjes. Daar moeten er dus ook nog drie bij. In ontbijtgranen zit ook vaak suiker. Het valt mee, jij had een halve, het is een hele. Suiker die wordt toegevoegd aan ontbijtgranen. Om te weten hoeveel suiker ergens in zit kun je het beste het etiket lezen. Tomatenketchup bestaat vooral uit tomaat maar ze doen er ook veel suiker bij. 20 gram, dat is per 100 gram. In een zo'n fles van meer dan 500 gram zit al meer dan 100 gram aan suikers. Dat betekent 28 klontjes suiker die ze toevoegen om tomatenketchup wat zoeter te laten smaken. Een ander waar je het minder verwacht, is boterhamworst. Hier staat bijvoorbeeld glucosestroop. Het is maar een klein beetje, maar hier zit ook suiker in. Maar waarom zou je nou aan al deze producten toch nog suiker toevoegen? Dat maakt dat het extra lekker smaakt en het helpt soms ook om het lang houdbaar te maken. Maar het is niet altijd nodig. Nee. En de suikers die uit de fabriek komen en de suikers uit fruit, ze zijn wel anders toegevoegd of niet maar in je lichaam wordt het allemaal omgezet in energie. Voor je lichaam is er eigenlijk geen verschil: suiker is suiker. Suiker is suiker.

Hoeveel suiker zit er in eten?

Je lichaam heeft suiker uit voedsel nodig om te overleven. Er zijn verschillende soorten suiker. Sucrose is kristalsuiker, fructose zit in fruit en lactose zit in zuivelproducten zoals melk. In veel voedsel zit meer suiker dan je zou denken.

Het aantal suikerklontjes in snoep, fruit of drinken

Kijk vooral naar links. Juist. Links onder je lichaam! Ik ben vandaag in Thialf. En als je goed kijkt… Kijk, daar gaat ze, met die roze ijzers. Dan zie je daar Angel Daleman. Ze is pas 16 jaar. En heeft nu al twaalf gouden medailles gewonnen bij het WK junioren bij het onderdeel langebaanschaatsen. En twee zilveren medailles bij het WK junioren, shorttrack. Langebaanschaatsen en shorttrack. Wat is nou het verschil? Langebaanschaatsen doe je op, zoals de naam al doet vermoeden een lange schaatsbaan van 400 meter. Dat is hier de buitenste schaatsbaan. Shorttrack betekent letterlijk vertaald vanuit het Engels: korte baan. Een shorttrackbaan is 111 meter. En dat is die kleinere, binnenste baan daar. Bij shorttrack gaan schaatsers heel hard door de bocht. Soms gaan ze zelfs zo hard en schuin dat ze met hun hand het ijs moeten aanraken om in balans te blijven. Bij shorttrack strijden vier tot zes schaatsers tegen elkaar. En hierbij gaat het niet zozeer om de snelste tijd. Maar om wie het eerst de finish bereikt. Zo kan je dan dus in je eentje tegen anderen strijden. Maar bij shorttrack kan je ook meedoen als team. Dan is er een iemand, die schaatst een aantal rondjes. Die wordt dan afgewisseld door een ander teamlid met een flinke duw. Zo'n aflossingswedstrijd noem je een relay. En eigenlijk is het dus een soort estafette. Hang in die bocht. Laat jezelf hangen, één beweging. Zo, gaat snel hoor. Laatste ronde!

Wat is shorttrack?

Shorttrack is een schaatssport op een korte baan. Vier tot zes schaatsers per keer strijden tegen elkaar, de winnaar is degene die als eerste finisht. Dit kan met individuele schaatsers, maar ook met teams in estafettevorm. Dat noem je relay.

Hard door de bochten op een korte baan met meerdere schaatsers tegen elkaar

We zitten in de kleedkamer van de junioren, een gezellige chaos. Shorttrackers moeten op de baan natuurlijk superscherpe bochten kunnen maken. En daarom dragen ze speciale shorttrackschaatsen. Kijk. De ijzers staan schuin onder de schoen. En ze staan ook wat hoger dan bij een gewone schaats zodat, als ze door de bocht gaan, die schoen dat ijs niet raakt. Shorttrackers schaatsen echt ontzettend snel. En vaak ook nog eens superdicht op elkaar. Dan kunnen er wel eens ongelukken gebeuren. Helemaal met die vlijmscherpe ijzers natuurlijk, zijn net messen. En daarom dragen ze speciale snijbestendige pakken. Check. Daar komt geen mes doorheen. Dat pak heeft ook nog een speciaal kraagje ingebouwde scheenbeschermers speciale handschoenen een helm en een speciale bril. En dan kan ik nu eindelijk gaan schaatsen. Zo. Pfffffffff.

Wat draagt een shorttracker?

Shorttrackers schaatsen snel en maken scherpe bochten. Daarom hebben ze speciale schaatsen. Het ijzer staat een beetje schuin onder de schoen en hoger dan bij normale schaatsen, zodat de schoen het ijs niet raakt. Ook dragen ze beschermende kleding, zodat bij ongelukken een schaats ze niet kan snijden.

Speciale schaatsen en beschermende kleding

Je hart is superbelangrijk. Het is het middelpunt van je bloedsomloop. Ik merkte tijdens het sporten al dat mijn hartslag flink omhoog ging. In het ziekenhuis in Leiden hebben ze een speciaal scanapparaat dat kan laten zien hoe mijn hart functioneert. Madelien. Ja. Ik stel mijn lichaam graag beschikbaar aan de wetenschap. Zullen we een scan maken? Gaan we doen. Oe! Hahahaha. Oe! O wooow! Dit is je hart. Met de vier hartkamers. En die flapperende dingetjes zijn je hartkleppen. Maar Madelien, waarom lig ik nu op deze fiets? Dan kunnen we zien wat er gebeurt als je je gaat inspannen. Want nu heb je een hartslag van 70. Ja. Maar als je straks gaat fietsen, gaat je hartslag flink omhoog. Dan kunnen we zien dat je hart sterker gaat kloppen. Zal ik maar even in de pedalen gaan? Ga maar doen. Ok. Ja! Pfffff. Je hebt nu een hartslag van 127. Ja. Dus je hart begint wel harder te pompen. Ik stop even, want dan kunnen we het beter zien. Dan zie je dat je hart heel snel klopt. Ja! Maar je ziet ook dat hij heel krachtig klopt. Dat hij veel krachtiger knijpt. En dat doet hij om te zorgen dat-ie per slag meer bloed uitpompt. Is het nou ook zo dat als ik meer train, vaker fiets dat mijn hart steeds sneller gaat kloppen, iedere keer weer? Nee, dat is niet zo. Je hartslag wordt sneller als je je gaat inspannen. Maar als je goed getraind bent, is je hartspier ook getraind en wordt sterker. En op die manier kan die per slag meer uitpompen. Die spier is krachtiger. Precies. Dus die hoeft niet sneller te kloppen, maar heeft meer kracht. Ja. Iedere keer dat-ie klopt. Dus als je jouw hart vergelijkt met een topwielrenner zie je dat zijn hartslag niet hoger is maar doordat dat hart veel sterker is, veel harder knijpt het toch beter bloed kan rondpompen en beter kan fietsen. Ok, dat wil ik wel eens zien. Dat gaan we vergelijken. Kom. Hee! Hee, Bas! Daar ben je. Een rondje rijden? Niet zo snel! Jou moet ik hebben. Mooi stukkie, dit. Ja, mooi. Zo. Bas, je bent topsporter geweest en je bent baas van een wielerploeg. Je weet er alles van. Wat gebeurt er met je hart als je aan topsport doet? Met wielrennen ben je sowieso veel aan het trainen. Je traint veel spieren. Daarom hebben wielrenners vaak dikke benen. Kijk naar deze bovenbenen. Maar je traint niet alleen je benen. Bij duursporten train je ook je hart. Ja. Je hart is niet zo zichtbaar als je benen, maar die train je ook. Jouw hart moet dus ook veel groter zijn dan dat van mij. Ja. De enige manier hoe je dat goed kan zien is door middel van je hartslag opnemen. Of te kijken wat je hartslag doet. Dus we kunnen hier wel een stukje sprinten. Haha. En dan kijken we naar het verschil tussen jouw hartslag en die van mij. Leuk! Gaan we sprinten? Tel jij af. Drie, twee, een! Ja! Ah! Ik geef alles! Het gaat hier lekker omhoog. Aaaah! Bas heeft echt een groot hart. Ik heb ook een groot hart, hoor. Maar geen groot sporthart. Nou, die zie ik niet meer terug.

Waarom gaat je hartslag omhoog als je je inspant?

Als je je inspant, bijvoorbeeld bij het sporten, gaat je hart meer bloed rondpompen. Als je goed getraind bent, is je hart sterker en hoeft je hart minder hard te kloppen om veel bloed rond te pompen. Dat test Bart met oud-wielrenner Bas Tietema.

Je hart gaat meer bloed rondpompen

Je kent het vast wel, dat wanneer je aan het sporten bent je je hart voelt kloppen door heel je lichaam. Maar dit kan ook gebeuren als je zenuwachtig bent of stapelverliefd bent op iemand. Het lijkt dan alsof je geen controle meer hebt over je hartslag. Maar wat is je hartslag eigenlijk? En waarom gaat die soms zo tekeer? En daar weten ze hier in het Leids Universitair Medisch Centrum alles vanaf. Kom mee! Kijk! Cardiologie. Roderick! Yes. Jou moet ik hebben. Roderick, jij bent cardioloog. Jij weet alles van het hart. Dat klopt. Waarom klopt je hart nou eigenlijk? Kijk, dit is een hart. Dat hart zit in de borstkas, een beetje in het midden. Een beetje in het midden. Dat hart knijpt en pompt de hele dag bloed rond. En in dat bloed zitten voedingsstoffen. En zuurstof. En dat zorgt ervoor dat je organen en spieren eigenlijk alles in het lichaam goed kan werken. Het is de motor van het lichaam. Maar dat het harder gaat pompen, heb ik ervaren tijdens het sporten. Waarom gaat het dan harder tekeer? Als jij je inspant dan komt er een stofje vrij, adrenaline. En dat komt uit de oertijd. Ok. In de oertijd moesten mensen soms wegrennen voor gevaarlijke beesten zoals beren bijvoorbeeld. Ja. Dan moest je er natuurlijk als een speer vandoor. Ja. En dat stofje adrenaline zorgt ervoor dat er voldoende zuurstof in de spieren komt zodat je heel snel weg kan. Dus dan gaat meteen je hartslag omhoog. En kan je snel wegrennen. Juist! Maar nu zitten er geen beren meer achter ons aan. Weinig. Maar dat stofje komt ook vrij als je gaat sporten of stress hebt. Als je iets spannend vindt of bij verliefdheid. Je hart is dus een pompende spier. Maar die ziet er wel iets anders uit dan deze. Een hart slaat gemiddeld in een mensenleven zo'n 2 tot 3 miljard keer. En reken je dat om naar minuten, dan praten over een hartslag van 60 tot 80 slagen per minuut. Tenminste, als het klopt. Want dit hart is daar al een tijdje mee gestopt. Je ziet hier een echt mensenhart. Mooi, hè? Degene van wie dit is geweest heeft het beschikbaar gesteld aan de wetenschap zodat wij ervan kunnen leren. Maar hoe werkt het kloppen van een hart nou precies? Het hart bestaat uit vier verschillende ruimtes. Hier, in de eerste ruimte, die officieel boezem wordt genoemd verzamelt het bloed zich dat afkomstig is uit de longen. Dat bloed is heel zuurstofrijk. En als het hart zich dan ontspant stroomt het bloed vanuit de boezem deze kamer in. Door het poortje. Dat poortje is een hartklep. En die hartklep zorgt ervoor dat het bloed wel de kamer in kan, maar niet terug kan stromen. En hier spant het hart zich dan aan. De druk neemt toe. En het bloed wil de kamer uit en kan zo het lichaam worden ingedrukt. En het vervolgt zijn weg via de grote bloedsomloop. Zo is een druppel bloed ongeveer een minuutje onderweg. Het ligt er een beetje aan welke route het neemt maar vervolgens komt het weer terug bij het hart. Op de route heeft het bloed zijn zuurstof afgeleverd. Maar ook een hele hoop CO2, koolstofdioxide mee teruggenomen. En dat is een afvalstof en daar moet het lichaam weer vanaf. Let op. Het bloed bevindt zich nu in deze ruimte, de boezem. Het hart ontspant zich en het bloed stroomt via de hartklep deze kamer in. Hier spant het hart zich weer aan en gaat het bloed de kleine bloedsomloop in. Richting de longen. En in de longen wordt de CO2 weer omgeruild voor verse zuurstof. De kleine en de grote bloedsomloop beginnen en eindigen dus in het hart. En die beweging van het hart de drukgolf die hier veroorzaakt wordt die voelen we door heel ons lichaam. Dat is onze hartslag.

Waarom klopt je hart?

Je hart is een orgaan dat bestaat uit vier verschillende ruimtes. Het hart pompt zuurstofrijk bloed en voedingsstoffen naar je spieren en organen. Ook pompt het zuurstofarm bloed met CO2 richting de longen, zodat die koolstofdioxide weer omgeruild kan worden voor zuurstof. Die pompende beweging merk je als je hartslag.

Je hart pompt bloed rond in je lichaam

Ah. Hallo. Hallo. Even voelen, hoor. Dat mag. Lekker temperatuurtje! Heerlijk. Geniet ervan. Ja, dank je. Zo! Wow, volgens mij is dit de koepel van het hotel maar ik zit wel verkeerd. Hallo! Iemand? Joehoe! Hèhè, jou zocht ik, de hoteldirecteur. Hee. Hallo, Roxanna. Ik was even de weg kwijt, het is hier gigantisch. Ja, er werken dan ook 138 medewerkers hier. Heel veel. Waar moet ik dan aan denken? Denk aan de koks. Huishoudingmedewerkers. Mensen van de administratie. De technische dienst. De spa-medewerkers. En jij. En ik ben de hoteldirecteur. Ik zorg dat alles in goede banen geleid wordt. En je zegt 138 medewerkers. Aan hoeveel gasten moet ik dan wel niet denken? Er kunnen hier 550 gasten overnachten. Soms verwelkomen we 300 gasten en nemen we ook van 300 afscheid. En dat kan iedere dag doorlopen? Iedere dag, zeker. Dan denk ik dat je ook wat extra handjes kan gebruiken. Zeker weten. Maar je moet je eerst even omkleden. Dit kan niet? Nee, in een vijfsterrenhotel hebben we zwarte schoenen aan. En we hebben allemaal een pak aan. Nou, omkleden dan. Hee. Kijk, dit ziet er beter uit. Ja toch? Ja absoluut. Vertel, wat kan ik doen? Hier komen de telefoontjes binnen van gasten die gebruik willen maken van de roomservice. Dat betekent dat eten en drinken naar de hotelkamer gebracht wordt. Klopt. En als er een telefoontje binnenkomt voer je de bestelling in in de computer en dan komt het in de keuken eruit. Dit moet lukken. Succes! Dank je! Nou, wachten maar. (beltoon) Goedendag, roomservice, met Pascal. Waarmee kan ik u van dienst zijn? Ik had graag een vegetarische burger met frietjes en appelmoes en truffelmayonaise. Ja. Een pannenkoek met stroop. Tweemaal chocolademousse als toetje. En een cola met ijs. En een cola met ijs. Komt in orde, dank u wel. Hoi! Het ging erg snel, maar volgens mij heb ik 'm. Doorsturen en op naar de keuken. Ik ben van alle markten thuis, dus ik help ook even in de keuken. Chef! Nieuwe bon. Een vegetarische burger. Een keer friet met truffelmayonaise. Een keer pannenkoeken. En twee chocolademousse. Een geroosterd broodje, alsjeblieft. Bloemetje erop. Dit maakt het wel af, he? Hoppa, dat kan ik wel! En dan een, twee, drie. Yes, ok, volgens mij hebben we alles. Je hebt alles. Nou, op naar de kamer. Ciao! Ja. (liftbel) Pfff! Zo. Drie drie zes. Dit heb ik altijd al eens willen doen. Roomservice! Hee, top! Kijk eens aan, alsjeblieft. O, sorry. Dank je wel. Geniet ervan. Komt goed, werk ze. Thanks. Nou, volgens mij is hij blij, dus missie roomservice geslaagd. Yes, whoe! Hier is iemand bezig. O. Hallo? Hallo? Hai, ik zit hier. Hee. Ik ben Nediem, ik ben van de huishouding. Ik maak nu de kamers schoon omdat de gasten zijn vertrokken. Zou je me willen helpen, zodat de andere gasten ook weer kunnen slapen in een schone kamer? Zeker weten. Je mag de emmer pakken. O ja. En dan mag je met de badkamer beginnen.  Wat doe je nou? Ik spray even, zodat het lekker ruikt voor de gasten. Daar heb je een spray voor? Jazeker. Chocolaatjes. Ja, voor de finishing touch. We zijn nu een half uurtje bezig geweest, deze kamer is klaar. Ja. Hoeveel moeten er nog? We moeten voor 200 gasten kamers schoonmaken. En dat moet voor 3 uur klaar zijn. Dus echt doorbeuken? Zeker. Ik ga vast naar de volgende kamer. Wil jij ervoor zorgen dat de badjas en de slippers er komen op het bed? En de airconditioning moet op 19 graden. Check, check, check. Dan zie ik je zo. Tot zo! Ja, de airco. Hallo, ja, die moet ik hebben. Doe maar een extra large pepperonipizza. En een blauwe bosbessensmoothie met een beetje banaan. En blauwe snoepjes? Blauwe zuurtjes, is goed. Tot zo, top. Weet je wat het is? Ik vind het hartstikke leuk om een kijkje achter de schermen te nemen in een hotel maar uiteindelijk kom ik hier toch ook wel om te relaxen. Oh, wat een dag! Whoe!

Wie werken er in een hotel?

De medewerkers van een hotel zorgen ervoor dat de gasten een prettig verblijf hebben. De hoteldirecteur leidt alles in goede banen. In de keuken wordt het eten klaargemaakt door de koks. Vervolgens wordt het door roomservice naar de kamer gebracht. Die kamer wordt schoongehouden door de mensen van de huishouding. Pascal test al deze rollen uit.

Administratie, technische dienst, koks, roomservice, huishouding en meer

Goeiemorgen. Goeiedag. Mag ik uw autosleutels aannemen meneer? Mijn autosleutels, waarom dan? Dit hotel heeft een Valet Parking-service, de auto wordt voor u geparkeerd. Dat is top. Dus ik kan doorlopen? Geweldig. Nou, hier kan ik wel aan wennen. Hee. Goeiemorgen! Misschien heb je wel eens in een hotel gelogeerd. Je hebt ze in allerlei soorten en maten. Van spotgoedkoop tot extreem duur. De kwaliteit van een hotel wordt uitgedrukt in sterren. Hotels kunnen één tot vijf sterren krijgen. En hoe meer sterren, hoe hoger de kwaliteit en hoe meer service de gasten krijgen. Valet parking is bijvoorbeeld zo’n service. En dit hotel heeft dan ook vijf sterren. Hotels zijn vooral bedoeld voor reizende mensen. Hallo. Guten Tag. Of het nou is voor werk, vakantie of gewoon een dagje weg. Het is een plek waar je even tijdelijk kunt leven. Zo kan je er douchen, eten. En het belangrijkste: slapen. Plekken om te overnachten bestaan al duizenden jaren. In de middeleeuwen werden die plekken herbergen genoemd. Daar konden reizigers tegen betaling eten, slapen en ook hun paard stallen. Deze reizigers bleven vaak maar kort, omdat ze op doorreis waren. Na de Industriële Revolutie, in 1760, werden mensen welvarender. In Europa en in de Verenigde Staten werden hotels gebouwd zoals we die nu kennen. Hier verbleven mensen niet alleen omdat ze op doorreis waren maar ook om te relaxen. Dit hotel, het Kurhaus bestaat al sinds 1818 en heeft dan ook een heleboel meegemaakt. Zo brandde dit gebouw in 1886 helemaal af. Gelukkig is de schade daarna weer helemaal hersteld. Hallo. In de loop der jaren hebben hier ook veel beroemdheden gelogeerd. En veel van die gasten lieten hun handtekening achter in dit boek. Nou, heel voorzichtig. Wauw, oké. Van presidenten tot aan bekende kunstenaars er staat van alles tussen. De allereerste handtekening die komt van koningin Wilhelmina, uit 1893. Dertien jaar was ze toen. En dat is trouwens de overgrootoma van koning Willem-Alexander.

Hoe lang bestaan hotels al?

Hotels zijn vooral bedoeld voor reizende mensen. Plekken om te overnachten bestaan al heel lang. In de middeleeuwen werden ze herbergen genoemd. Ze waren vooral voor mensen op doorreis. In de Industriële Revolutie werden mensen welvarender en werden hotels ook plekken om te relaxen met meer luxe.

Mensen werden rijker en hotels werden luxer na de Industriële Revolutie

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos