Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Je oren zijn geweldige instrumenten, maar wel heel kwetsbaar. Rob, daar weet jij alles van. Je moet echt oppassen met harde muziek en geluid. Ik gebruik zelf altijd oordopjes, zodat m'n oren goed beschermd zijn. Ik heb al schade en zo voorkom ik dat het erger wordt. Waarom is hard geluid dan zo slecht voor je gehoor? Daarvoor moeten we hier zijn... bij het Audiologisch Centrum van het ziekenhuis. Bij jou, dokter Kim. Jij bent dokter bij de afdeling Keel, Neus, Oor. Dat klopt. Kom mee, we gaan een hoortest doen. Kijken of jij ook gehoorschade hebt. Anderhalf tot 2,5 miljoen mensen in Nederland hebben gehoorschade. Wauw, dat is wel veel. Je krijgt deze drukknop van mij. Als je een piepje hoort, mag je drukken. Ok. We beginnen met het rechteroor. (hoge pieptoon) (pieptoon) Ik hoor echt zo'n piepje. Nu klinkt het heel ver weg. Je bent niet zeker of je wel of niet iets hoort. Je hebt hele hoge en ook hele lage. Dat was de test. Geef maar hier. Even de koptelefoon af. Dit is je rechteroor en dat is je linkeroor. Hier heb je de lage tonen en daar de hoge. Bij iemand die heel goed hoort zit het helemaal hierboven. Hoe slechter je hoort, hoe verder naar beneden. Bij jou is het gelukkig zowel rechts als links helemaal boven. Gelukkig maar. Fijn om te horen dat ik geen gehoorschade heb.

Hoe gaat een hoortest?

Programmalogo's

Om erachter te komen of je gehoorschade hebt, kan je een hoortest doen. Je krijgt een koptelefoon op en krijgt verschillende piepjes te horen, hoge en lage, links en rechts. Hoor je een piepje, dan druk je op een knop.

Luisteren naar piepjes om je oren te testen

(Muziek van Beyoncé en Jay-Z: Crazy in love) Muziek luisteren via je koptelefoon of oortjes. Filmpjes kijken op je tablet of videogames spelen met de vetste achtergrondmuziek. Of wat dacht je van dansen op de beats van de hardste dj's. Of zelf muziek maken. Wat is nou mooier dan dat? Wat ik me dan afvraag: Kunnen je oren daar wel tegen? Hoe hard mag het staan zodat het niet slecht is voor je oren? Jij denkt nu waarschijnlijk: Wat maakt dat nu uit? Gehoorschade is iets voor oude mensen. Maar pas op, het overkomt je sneller dan je denkt. (Muziek van Beyoncé en Jay-Z: Crazy in love) Hoe krijg je dan gehoorschade, of zo'n piep of ruis in je oor? Dat noemen we tinnitus of oorsuizen. Dat is een piep of ruis in het oor die je kan krijgen als je te lang naar hard geluid luistert. Bijvoorbeeld met een koptelefoon op of met oortjes in. Of omdat je veel lawaai om je heen hebt. Soms mooi, zoals bij een concert, maar toch schadelijk. Hoe kan dat dan? Omdat de trilhaartjes die in je oor zitten beschadigen. Zij geven het geluid door naar de hersenen. Die trilhaartjes in mijn aquarium zouden dan geknakt zijn. Precies. Kijk, zo zien gezonde trilhaartjes eruit. In mooie rijtjes. Maar als je gehoorschade krijgt, dan ziet het er zo uit. O, wauw! Die hele bovenste rij is gewoon weg. Ja, allemaal kapotgegaan. En daardoor kan je minder goed die informatie naar je hersenen krijgen. Dat zorgt ervoor dat je dingen minder goed kan verstaan of een gesprek met iemand minder goed kan volgen. En sommige mensen krijgen dus zo'n piep of ruis in het oor. Uit onderzoek blijkt dat zelfs kinderen tussen de negen en 11 jaar al gehoorschade hebben. Zo jong al?! Bijvoorbeeld door het dragen van een koptelefoon, waarbij je te lang en te hard geluid laat horen. Maar heel veel mensen gebruiken toch een koptelefoon? Ja, en die lopen dus allemaal een risico op gehoorbeschadiging. Wauw Dat is wel echt heel veel. Waardoor krijg je nou precies gehoorschade? Dat zijn twee zaken. Allereerst hoe hard het geluid is. Dat drukken wij uit in decibel. Dat kan je bijvoorbeeld zien in de app de decibelmeter. En ten tweede hoe lang je luistert naar een te hard geluid. Geluid vanaf 80 tot 85 decibel kan, als het lang genoeg duurt, schadelijk zijn. Ok. Pratende mensen: ongeveer 60 decibel. Dat is niet schadelijk. Verkeersgeluid: 83 decibel. Dat is schadelijk na vier uur. (claxon) Mijn koptelefoon, bijna op zijn hardst. Dan kom je al uit op 95 decibel. Dat is al schadelijk na 15 minuten. Kan je nagaan: al na 15 minuten! (dancemuziek) Kijk nou. Dat is gewoon 100 decibel. Dat is al schadelijk na vijf minuten. Kan je nagaan. Kim, ik ben er wel van geschrokken. Van te lang naar harde muziek luisteren, kan je gehoorschade krijgen. Maar is er dan niks aan te doen? Nee, helaas niet. Maar je kan het wel voorkomen. Een aantal tips, maar je kan ook kijken op de Klokhuis website. Let altijd op hoe hard het geluid staat. Op je telefoon kan je koptelefoonveiligheid aanzetten. Zo kun je ervoor zorgen dat het nooit harder wordt dan 85 decibel. Luister niet langer dan een half uur achter elkaar naar muziek of gamegeluiden door je oortjes maar neem dan even oorpauze. (dancemuziek) En als je naar een concert, club of festival gaat of muziek maakt zorg er dan voor dat je je oren goed beschermt. Het liefst met op maat gemaakte oortjes. En blijf anders weg bij de boxen. Goeie beat, Rob. En niet te hard, daar zijn mijn oren blij mee.

Hoe ontstaat gehoorschade?

In je oor zitten trilhaartjes. Die geven geluid door aan de hersenen. Als je gehoorbeschadiging hebt, zijn die haartjes kapot. Dit kan al gebeuren vanaf 80 tot 85 decibel, als het lang genoeg duurt. Dat is vergelijkbaar met verkeersgeluid. Het kan ook ontstaan als je lang naar harde muziek luistert met een koptelefoon.

Als je te lang naar te hard geluid luistert

(Engels en Nederlands uitgesproken:) AI. Of KI. Allemaal betekenen ze hetzelfde: Artificiële intelligentie oftewel kunstmatige intelligentie. Misschien heb je stiekem wel eens je opstel laten schrijven door een chatbot. Of loop je je huis binnen en zeg je: Licht aan. Dat is allemaal mogelijk omdat een computerprogramma gebruik maakt van kunstmatige intelligentie. Je gebruikt het misschien zonder het te weten elke dag al wel. Als je bijvoorbeeld in je foto's zoekt naar 'fiets' vind je alle foto's in je telefoon met daarop een fiets. Mijn telefoon kan ook meeluisteren naar mijn stem. Speel eens een lekker nummer af. (Froukje:) *Ik ben bang voor een nieuwe dag *Dus ik dans tot de pijn verzacht* Oké, stop het nummer. Dat zijn geen mensen, die meeluisteren of die nummers voor me uitzoeken die in mijn foto's zoeken naar fietsen. Dat is AI. AI kan bijvoorbeeld ook een suggestie geven voor een berichtje. Serah is jarig. Van harte… En dan kan ik klikken. Gefeliciteerd met je verjaardag. Apps kunnen ook AI gebruiken om leuke dingen te doen met je gezicht. Leuk, een katje. Alleen je telefoon al zit dus tjokvol AI. Maar wat is het precies, AI? Wat kunnen we ermee? Wat niet en wat liever niet? De mogelijkheden lijken in elk geval bizar groot. Het Klokhuis duikt in de wereld van AI. Wat is AI? AI heeft dus te maken met computerprogramma's. Om te begrijpen waarom AI zo bijzonder is moet je eerst snappen hoe computerprogramma's zonder AI werken. Dat kunnen we goed laten zien op de Technische Universiteit Eindhoven bij deze voetbalrobot. Nice. Wauw. Wow. Marloes, jij werkt met deze robots. Hoe moeilijk is het om een robot te laten voetballen zonder AI? Dat is echt heel veel werk. Want zonder AI moet je alles zelf vertellen. Als ik deze wil laten voetballen moet ik precies zeggen hoe hij gedraaid moet zijn en wanneer hij moet schieten. We kunnen het wel proberen. Ok, ik zie dat je nu aan de rechterkant staat. Dus dan vul ik in: rechts. Dan moet hij hem aannemen en dan schieten. Dus stap voor stap voor stap. Inderdaad. Schiet hem maar. Als je de bal een meter naar achter doet, proberen we het nog een keer. Maar dan moet ik weer nieuwe commando's geven. Ok, kun je nu de bal 1 centimeter naar rechts leggen? Dan kan ik weer opnieuw gaan vertellen: Hij komt van 45 graden van links. Met vijf kilometer per uur. En dan weer aannemen en schieten. Dan moet je dus voor elke locatie en elke snelheid een andere opdracht geven aan de computer. Dat is niet te doen! Klopt. Daarom gebruiken jullie vast AI. Klopt. Nu hoef ik als programmeur niet meer alle stappen in de computer te zetten. Maar ik train de computer. Nu kunnen we de computer honderden filmpjes van zaalvoetbal geven. Daaruit kunnen onze robots situaties herkennen. En nu hoef ik niks te doen. En ze gaan! Dit doen ze dus volledig zelf. Nou! Je kan een computer dus trainen. Maar hoe je dat doet? Omdat het lastig te zien is wat er in computers gebeurt spelen we dat hier na. In deze studio gaan we laten zien hoe dat werkt. Je hebt natuurlijk een computer nodig. Deze computer gaan we vandaag trainen. We hebben bij de voetbalrobot gezien dat je computers kunt trainen door er veel filmpjes van zaalvoetbal in te stoppen. Maar je kunt er van alles instoppen. Bijvoorbeeld teksten. Of foto's. Of geluid. (de mensen praten door elkaar) Dat noem je allemaal data. Dat gaat de computer in. Stel, je wilt een AI-programma trainen om een hond te herkennen. Jij ziet meteen: dit is een hond. Maar om een AI-programma te trainen, stop je hem vol met foto's en zeg je: Dit is een hond en dit is niet een hond. Let's go. Al die informatie, wel een hond, geen hond gaat de computer in. Het bijzondere is, dat de computer op een gegeven moment zoveel voorbeelden heeft gezien dat hij kan voorspellen: dit is waarschijnlijk een hond, dit niet. Dat een computerprogramma dit zelf herkent, is echt revolutionair. Het gekke is, we weten niet precies waar een AI-programma op let bij het maken van die keuze. Let hij op kleuren? Op vormen? Op roze vlakjes in de foto? Wat hierbinnen gebeurt, weten we niet. Dat noemen we de black box, de zwarte doos, waarvan wij niet helemaal weten wat daarbinnen gebeurt. Alleen maar de keuzes die eruit komen. En dat gaat soms niet helemaal goed. Een voorbeeld: bij een AI-systeem waar ze het verschil gingen trainen tussen een wolf en een husky ging het helemaal mis. Laten we even kijken naar een foto van een husky. Maar het computersysteem zei: dat is een wolf. Hoe kan dat? Je ziet duidelijk dat dit een husky is. De onderzoekers snapten ook niet waar het mis ging. Tot ze zich realiseerden, dat het te maken had met de plaatjes waarmee het programma getraind was. Laten we daar eens naar kijken. Het computerprogramma was getraind met foto's van wolven waar altijd iets van sneeuw in de achtergrond zat. Er waren veel verschillende soorten wolven, maar er was altijd sneeuw. Het programma herkende dus door sneeuw in de achtergrond iets als wolf. En zonder sneeuw in de achtergrond als husky. Dan gaat het hier dus mis. Dit is duidelijk een wolf, maar er zit geen sneeuw in deze foto. Dus het programma kiest: husky. En bij deze foto: wel sneeuw. Het programma zegt dat dit een wolf is. Mensen snappen: het gaat niet om de achtergrond, maar om het dier. Maar zo werkt zo'n AI-programma niet. Hier gaat het ook mis: Een cupcake of een chihuahua? Een mopshond als een croissant. Of een uil als een klokhuis. Goed, dat zijn misschien niet hele grote problemen. Maar wat nou als je zelfrijdende auto een persoon op een step niet herkent? Daarom is het heel belangrijk hoe een AI-systeem wordt getraind. AI is dus een programma dat je traint door er data in te stoppen. En het wordt op veel meer plekken gebruikt dan je misschien weet. Oumaima, jij houdt je bezig met hoe mensen goed kunnen omgaan met AI. Ja. Het is overal om ons heen. Maar hier heb ik het niet echt door. AI-systemen worden hier overal in de buurt gebruikt. Dat zijn bijvoorbeeld slimme stoplichten. Die herkennen wat voor verkeer er aankomt. Bijvoorbeeld bussen, vrachtwagens, fietsen. Dus als er veel fietsers voor het stoplicht staan blijft hij langer groen? Ja. Een ander voorbeeld hier in Amsterdam zijn slimme microfoons. Daar doen ze een test mee. Dat zijn microfoons die hulpgeluiden kunnen herkennen op straat. Ze herkennen bijvoorbeeld rinkelend glas of hulpgeroep. Wauw. Als ik hier hard 'help' roep, kunnen ze mij sneller helpen? Ja, klopt. Daar, of daar. Waar het druk is in de stad. Of er parkeerplekken beschikbaar zijn. Daar, daar, daar, daar, daar. Wauw. Het zit dus echt overal en het kan heel veel. Klopt. Dat wordt al op ontzettend veel plekken gebruikt. Het kan ons enorm helpen. Juist daarom is het belangrijk om te begrijpen hoe deze AI-systemen werken. Belangrijk om te weten: AI is geen rekenmachine. Wat bedoel je daarmee? 1+1=2, dat weten we. En 2+2=4. 123x123=15.129. Ja. Dat klopt altijd als het uit een rekenmachine komt. Dat ga je niet narekenen om te checken. Absoluut niet. Dat blinde vertrouwen in je rekenmachine is terecht. Maar met AI werkt het echt anders. Het geeft het meest waarschijnlijke antwoord, een voorspelling. Dus geen 2+2=4. Maar: waarschijnlijk is het dit, of hoogstwaarschijnlijk is het dat. Dat doet me denken aan als je een berichtje typt op je telefoon. Van harte… Dan geeft hij al aan: gefeliciteerd. Ja. Of bijvoorbeeld: welkom. Dat kan ook goed zijn. Van harte gefeliciteerd, of van harte welkom. Het is belangrijk om te weten: Hoe is de AI getraind? Met welke data is hij gebruikt? En wat komt er eigenlijk uit? Klopt dat? Of vind ik dat goed? Dat is niet altijd per se de werkelijkheid. Mmmm. Het is een immense uitvinding. Maar we moeten vooral zelf blijven nadenken en weten hoe het werkt. In de tussentijd kun je zelf met AI aan de slag in de Klokhuis AI-studio.

Wat is kunstmatige intelligentie oftewel AI?

Je gebruikt kunstmatige intelligentie misschien al wel elke dag zonder dat je het weet. Bijvoorbeeld als je met je stem een commando geeft aan je telefoon of een suggestie voor het volgende woord in een berichtje aanklikt. AI heeft te maken met computerprogramma’s die getraind worden met heel veel data. Met genoeg data kan AI op een gegeven moment zelf een keuze maken. Dat gaat alleen niet altijd goed.

Een computerprogramma dat goed is in voorspellen

We duiken weer in de wereld van AI, artificiële intelligentie. Een waanzinnige technologie waarmee je ontzettend veel kan. Computers kunnen zelf plaatjes maken, een werkstuk voor je schrijven, voetballen, een auto zelf laten rijden en ga zo maar door. De mogelijkheden zijn eindeloos. AI en taal. Serah is jarig. Van harte en dan kan ik gewoon klikken. Gefeliciteerd met je verjaardag Of, ik neem je even mee naar Parijs. De Eiffeltoren is de achtergrond en wij zitten op een terras. De ober komt eraan. Hoe zeg je dit ook alweer in het Frans? Hai, goeiemorgen! Bonjour! Quelle matinée magnifique. J’adore Paris. Je veux vraiment un vrai petit déjeuner Francais. Ja, geinig hè? En ik spreek niet eens Frans. Dat is allemaal mogelijk door AI. Hoe dat werkt? Nou, dat ga ik je uitleggen hier in mijn AI-studio. Hoe werkt bijvoorbeeld zo'n chatbot? Zo'n programma dat alles voor je kan schrijven en antwoord lijkt te hebben op al je vragen. Bijvoorbeeld: wat is de hoofdstad van België? Brussel. Goeie. Heb je een lekker recept voor Surinaamse roti? Heerlijk! Deze app berust allemaal op voorspelling. Het programma is gewoon heel goed in het voorspellen van het volgende woord. Hoe werkt dat, hoor ik je denken. Nou, door te trainen. Omdat het lastig is te zien wat er in computers gebeurt, spelen we dat hier na. Dit is onze hoofdcomputer en die gaan we trainen. En dat trainen, dat doe je met immens veel data, in dit geval teksten. Echt heel, heel, heel veel teksten. Het programma schraapt het hele internet af naar teksten. Al die teksten en al die zinnen die gaan zo hoppa, het computerprogramma in. En het waanzinnige is dat zo'n programma op een gegeven moment zo bomvol zit met zinnen dat het op een gegeven moment zinnen kan voorspellen en kan voorspellen welke woorden vaak na elkaar komen. Even een voorbeeld: De koe staat in de… Welke woorden kunnen daarop volgen? In de wei, of stal? Dat is heel waarschijnlijk. Dat maakt de gewone zin. Wat ook nog kunnen is regen of zon, maar misschien komen die wat minder vaak voor. Achtbaan? Dat zou kunnen. De koe staat in de achtbaan, maar het komt waarschijnlijk helemaal niet vaak voor. Alle woorden die je maar kan bedenken staan in het programma. Alleen zijn ze niet allemaal heel waarschijnlijk. Dus voor onze zin, de koe staat in de, zal je niet zo gauw lieg, vlieg of gedoucht krijgen maar ze staan er wel, dus ik zet ze in een wolkje samen, heel ver weg. Is het computerprogramma eenmaal genoeg getraind, kan het al aardig teksten maken maar als mens heb je nog wel door dat je met een computer aan het praten bent. Dus heb je mensen nodig. Om de taal menselijker te maken gaan mensen de zinnen van de AI controleren. Dus: welke zin is mooier, deze of deze? En dankzij deze clickworkers die uren en uren dagen en dagen bezig zijn met het checken, checken, checken van die zinnen wordt de taal van de AI steeds beter. Menselijker. Zo krijg je dus een chatbot die supergoed getraind is in woorden achter elkaar zetten en daardoor hele mooie zinnen kan maken. Ik kan hem dus ook echt alles vragen. Ik weet wat. Ik ga de chatbot een scene laten schrijven van de cowboys. Let's go! Hier achter dat hek worden alle cowboyscenes opgenomen. Hee Jurrian, superleuk dat ik hier mag zijn. Jij schrijft normaal de scripts. Wat gaaf! Nou, ik ben nu bezig met een aflevering over AI en ik was benieuwd of die chatbot ook een script kan schrijven. Ik ben heel benieuwd. Gaan we proberen. Eh Kan je een scene maken met de cowboys over pindakaas? Dat vind ik heel lekker. Oké. Hij doet het gewoon! Deze is voor jou. Jij speelt Dusty Dan en deze is voor jou. Is iedereen er klaar voor? Ja. Chatbottest, 321 actie. Een typische plek in het Wilde Westen. Op een dag Tony, ik heb iets ontdekt. Pindakaas is het geheime wapen van het Wilde Westen. Pindakaas? Waar heb je het over, Dusty? Probeer het gewoon en je zult versteld staan. Dusty Dan haalt een pot pindakaas tevoorschijn en geeft het aan Tony. Tony smeert aarzelend een dun laagje pindakaas op zijn brood. Wacht maar, Tony. Je zult zien hoe krachtig pindakaas kan zijn. Geloof je echt dat dit werkt, Dusty? Slim Tony sluit zijn ogen en hoopt op het beste. Dusty Dan trekt zijn pistool en schiet maar in plaats van een kogel komt er een stroom pindakaas uit het pistool. Ik zei het je toch, Tony. Pindakaas kan je verdedigen. Pindakaas die uit een pistool komt is wel grappig. Het heeft helemaal niks te maken met wat er daarvoor is gebeurd. Ja. Daarnaast ook Dit heeft niks te maken met hun karakters ofzo. Net of het een beetje los zand is. Ik denk ook een beetje, wat hebben we nou toch in godsnaam gelezen? Het is heel random. Dus jij zou deze chatbot niet gelijk uitnodigen in jouw writer’s room? Nee, helemaal niet. Heeft ook niet zoveel gevoel voor humor denk ik. Vind ik ook. Kijken hoe het grappiger kan. Maak het grappiger, chatbot. Dit is de tweede poging, kijk. Slim Tony. -Ja. En deze is voor jou. Ik wilde net zeggen, misschien is er iets veranderd in onze karakteromschrijving maar wat een verrassing dat we clownsneuzen op hebben. Alsjeblieft. -Allebei? Iedereen klaar? Ja. -Oké. Chatbottest 2. 321 actie! Op een dag Tony, ik heb het ontdekt. Pindakaas is het geheime wapen van het Wilde Westen. Toet toet. Pindakaas, Dusty? Je maakt een grapje, toch? Hoe Oehoehoe. Het is simpel, Tony. Smeer gewoon een flinke klodder pindakaas op je brood en je bent klaar voor actie. Slim Tony sluit zijn ogen houdt zijn clownsneus vast en hoopt op het beste. Plotseling wordt er geschoten maar in plaats van kogels komt er een stroom pindakaas uit de pistolen. Zie je wel, Tony. Pindakaas is het beste verdedigingsmechanisme. Lachbandgeluid. Einde. De chatbot heeft grappig gewoon heel letterlijk genomen. Dus wat is grappig? Rode neus is grappig of lachband hoort bij grappig dus dat heeft de chatbot dan zo ingebracht. Maar het heeft niet De chatbot heeft niet iets gedaan met personages of de situatie veranderd of grappig gemaakt. Ik vond het wel een leuk experiment. Dank je wel! Doei! Wat nou als je een chatbot een opstel ofzo laat schrijven? Hoe weet je dan dat de informatie waar is of klopt of eerlijk is? Hey Feline, welkom in mijn AI-studio. Leuk om hier te zijn! Jij bent informaticus en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Jij weet alles van AI-systemen. Ik ben benieuwd naar chatbots en de waarheid. Hoe weet je nou dat het antwoord dat er uitrolt waar is of niet? Of echt of nep of wel of niet gebeurd? Je moet altijd zelf heel goed controleren of zo'n antwoord als een chatbot geeft, klopt. Een chatbot wordt getraind op bestaande teksten, bijvoorbeeld het internet. Maar niet alles wat op internet staat, klopt. Daar zit ook nepnieuws tussen. En het is ook nog eens zo dat een chatbot geprogrammeerd is om altijd antwoord te geven. Als ik bijvoorbeeld aan jou vraag ‘Wat is een dier wat op een boerderij woont dat begint met een f? Kippen, varkens, koeien? Ffff . Nee, ik kan er zo gauw niet eentje bedenken. Nee, dat is een kloppend antwoord. Een chatbot is geprogrammeerd om toch een antwoord te verzinnen. Een geit?? Maar dat klopt dus helemaal niet. En een ander probleem is dat de wereld helaas niet eerlijk is. En die zit nog vol met discriminatie en vooroordelen. En ook die zitten in de data en komen er dan weer uit, ook als we dat niet willen. En dat geldt eigenlijk voor alle AI-systemen ook bijvoorbeeld spraakassistenten zoals Alexa en Siri. Die werkten in het begin niet zo goed op vrouwenstemmen of kinderstemmen, of mensen met een accent. En de makers gingen toen kijken hoe kan dat eigenlijk, dat sommige stemmen niet goed herkend worden? Ik heb wel een idee. (mannen praten door elkaar) Allemaal mannenstemmen. Is dit een beetje hoe het is gebeurd? Ja. -Dank jullie wel. Die datasets werden voornamelijk met mannenstemmen gevuld en daardoor werkten die algoritmes ook veel beter op mannen en niet zo goed op bijvoorbeeld vrouwenstemmen of kinderstemmen. Wow, dat is best oneerlijk. Ja, dat is niet eerlijk. Gelukkig is in dit geval er dan iets aan verbeterd, maar dat is niet altijd zo. We weten niet altijd waar de problemen zitten tot we ze zien. Wat kunnen we er nou aan doen? Een paar dingen. In ieder geval altijd zelf heel goed nadenken en zorgen dat je snapt hoe het werkt. Kennis is macht, dus hoe meer we er allemaal over weten hoe beter we samen die keuzes kunnen maken. Oh ja, en je kan dus ook oefenen in onze AI-studio.

Hoe kan AI vragen beantwoorden of teksten schrijven?

Een chatbot kan de vragen beantwoorden die jij stelt. Zo’n kunstmatige intelligentie-computer is hiervoor getraind met heel veel data. Er gaan ontzettend veel teksten de computer in. Op een gegeven moment kan het voorspellen welke woorden vlak na elkaar komen en kan het dus zelf zinnen maken. Tirsa test dit door AI een scène van de cowboys te laten schrijven.

AI is goed in het voorspellen van het volgende woord

We duiken weer in de wereld van AI. Artificiële intelligentie. Een waanzinnige technologie, waarmee je heel veel kan. Computers kunnen een werkstuk voor je schrijven je een andere taal laten praten. Bonjour, quelle matinee magnifique! Voetballen, een auto zelf laten rijden, en ga zo maar door. De mogelijkheden zijn eindeloos. Meer over AI en beeld. Eens kijken wat ik allemaal kan maken. Ik wil wel een paard op een fiets in de stijl van Van Gogh. O, wat geinig! Een paard op een fiets. Nu wil ik iets realistisch zien: de Eiffeltoren in brand. Wauw Nog even iets grappigs. Een realistische foto van een hamster op het strand met een cocktail. O, wat schattig! Of neem je eigen koppie. 
Dit kan dus allemaal dankzij AI. Kunstmatige intelligentie. Maar hoe kan een computer dit allemaal herkennen, doen en maken? Misschien eerst leuk om te weten hoe een computer 'kijkt'. Een plaatje van een boom: een bruine stam, veel groen, allemaal takken. Dat werkt voor een computer heel anders. Een plaatje is voor een computer een verzameling aan puntjes, pixels. Je kan hier heel goed zien dat het allemaal kleine vierkantjes zijn in een andere kleur. Het lijkt een beetje op Ministeck. Een computer verwerkt die pixels een voor een van linksboven naar rechtsonder, als een sliert. Een computer kun je dus trainen om dit te herkennen als een boom. Hoe dat werkt, leg ik je uit. 

Omdat het lastig is te zien wat er in computers gebeurt, spelen we dat hier na. Je hebt natuurlijk een computer nodig. Dit is onze hoofdcomputer. Als je dat AI-computerprogramma wilt leren wat een boom is heb je eerst heel veel plaatjes nodig van bomen en andere dingen. En dan moet je daarbij vertellen: Dit is een boom en dit niet. En dit dan honderden, duizenden, miljoenen, miljarden echt heel veel keren. Al die data gaan de computer in. Door die immense hoeveelheid aan plaatjes, kan het AI-programma op een gegeven moment zelf herkennen waarom dit een boom is en dit niet. Het herkent verschillen en overeenkomsten, patronen. Als je er maar genoeg voorbeelden instopt, kan het AI-programma op een gegeven moment ook bij nieuwe foto's bepalen: Dit is een boom en dat niet. Dat is revolutionair. AI is dus een computerprogramma dat patronen kan herkennen en toepassen op nieuw materiaal. Jij hebt misschien ook wel eens geholpen om zo'n AI te trainen. Als je een foto post op Instagram of Tiktok en je zet er een zinnetje of hashtag bij. Of wat dacht je van captcha's? Van die testjes waar je dingen moet herkennen. Hier de stoplichten. Een motor. Deze, deze, deze. Waarom is het handig dat een programma dit herkent? Wat is een bus, wat is een motor, wat is een stoplicht of zebrapad? Ja, bijvoorbeeld voor een zelfrijdende auto. Een zelfrijdende auto! Ik vind dit zo geweldig! Echt de meest spannende technologie van de toekomst. Straks zit de hele snelweg vol met mensen in de auto die een film zitten te kijken of een dutje doen! Maar dat kan dus echt niet zonder AI. Artificiële intelligentie. 
Normaal gesproken zit er iemand achter het stuur om alles te doen en op te letten. Nu moet de auto zelf opletten en alles, alles, alles herkennen. Andere auto's, fietsers, een kind dat over wil steken. Maar hoe doet een auto dat? Hee, Carlo! Hallo. Jij bent AI-wetenschapper bij de Technische Universiteit Eindhoven. Hoe kan een auto zelf rijden en alles herkennen? Dan moeten we toch weer even buiten kijken. Deze auto zit vol met camera's. Deze kan bijvoorbeeld naar achteren kijken. En deze weer naar voren. In totaal zijn er negen camera's en die kijken constant om zich heen. Al die beelden komen samen in de computer van de auto. Met AI gaat hij dan bepalen wat hij allemaal ziet. Doet hij dat even snel als een mens? Dat gaat wel een miljoen keer sneller dan dat wij dat zien. Wauw. Hij maakt een beeld van de omgeving met alle fietsers, voetgangers, vuilnisbakken, vrachtwagens. En dan probeert hij te anticiperen op wat hij moet gaan doen. Dus dat als er een persoon over het zebrapad loopt, hij dan stopt? Ja, als hij dat goed genoeg kan kunnen we steeds vaker het stuur uit handen geven. Kijk, vuilnisbakken ziet hij hier. O ja, wat grappig! We kijken hier in het brein van de computer. Alle camerabeelden die hij binnenkrijgt daar maakt hij een beeld van. Hij ziet verkeersborden, een geparkeerde auto. Die fietser. Er stapt iemand uit. Hier maakt hij een beeld van en daardoor weet hij wat hij moet doen. Zo kan hij zelf gaan rijden. Hij moet wel zien wat er allemaal om hem heen gebeurt. Wat netjes! Hier, de stoplichten ziet hij zelfs. Kijk, er komt een auto aan. Dat moet hij weten om goed te kunnen rijden. Volgens mij kan hij echt beter zien dan ik. O, maar die was fout! Dat was een busje met een aanhangwagen en hij zag een grote vrachtwagen! Dat is echt zo'n voorbeeld. Hij ziet een lang voertuig met wielen en denkt: vrachtwagen. Maar het was dus een busje met aanhanger. Hij moet ook wennen aan het typische straatbeeld voor Nederland. Fietsers ziet hij ook niet altijd even goed. In Nederland zijn heel veel fietsers en de data die hij krijgt om te leren rijden komen van de hele wereld. De data waar hij mee is getraind. Ja, precies. We moeten nog meer Nederlandse data hebben om te begrijpen hoe fietsers precies rijden. En verkeersborden zien er ook anders uit in een ander land. Dat gaat hij allemaal nog leren, want hij krijgt al die data binnen. Het mooie is dat als deze auto dat leert en begrijpt hij die kennis deelt met alle andere auto's zodat ze dat allemaal begrijpen. En zo leer je heel erg snel. Hij kan gewoon alles afkijken! Dat lijkt mij vet: Jij leert zwemmen en dan kan ik het ook gelijk! Zo gaat het met die auto's ook. Als de ene iets weet, deelt hij dat met andere en die leren heel snel. Daarom zullen we op een gegeven moment echt zonder handen aan het stuur kunnen rijden. Dat lijkt me wel heel vet. 

Met AI proberen wetenschappers auto's te maken die helemaal zelf kunnen rijden. Daar zijn ze over de hele wereld mee bezig. Zo ook deze studenten. Het belangrijkste van die auto's is dat ze kunnen waarnemen wat er om hen heen gebeurt. Een auto raakt ook niet afgeleid. Dat is het mooie. Bij hele lange ritten raakt hij niet verveeld, valt hij niet in slaap. Dat is een van de belangrijkste dingen. Dat AI dingen kan herkennen en ook kan deelnemen aan het verkeer is revolutionair. En dat wordt steeds beter, het gaat heel hard. Herkennen is heel belangrijk. Het is niet alleen voor auto's handig, maar ook op andere gebieden. Denk aan röntgenfoto’s van doktoren. Ziektes zijn daarop heel moeilijk te vinden. Die computers kunnen dat heel erg goed. En ook nog met miljoenen foto's tegelijk. Die kunnen 24 uur per dag doorwerken. Dat zijn de voordelen van AI. Dat klinkt echt fantastisch. 

Wat ik me wel afvraag: Valt er voor ons nog wel wat te doen als AI alles over kan nemen? Het zal wel veranderen. Dat is met alles. Toen de fotografie werd uitgevonden, dachten heel veel mensen: Nou hebben we geen schilders meer nodig. Want schilders konden een beeld maken van een familie zodat iedereen wist: Zo zien wij eruit. Fotografie kan dat ook en veel sneller. Nou hebben we foto's. We hebben schilders niet meer nodig. Maar die schilders gingen ineens rare dingen schilderen. Toen kwamen er veel interessantere schilderijen. Dat is met AI ook zo. Laat die maar de saaie, vervelende dingen doen. Dan kunnen wij als mens veel leukere dingen doen. Fantastisch! Dan kan ik achterin de auto een boek schrijven terwijl de zelfrijdende auto mij naar Zuid-Frankrijk rijdt. Ooit gaat dat kunnen, maar we zijn niets voor niks zo hard bezig hier, want het is nog niet goed genoeg. 
Je ziet vooral dat AI af en toe onhandig doet. Dingen die wij heel logisch vinden, doen zij ineens heel anders. Bijvoorbeeld: Er wordt wel eens aan de weg gewerkt en dan mag je maar 30 rijden. In plaats van 120 op de snelweg. Dan moet je even langzaam rijden. Want ze zijn aan het werk. Ik heb een keer meegemaakt dat mijn auto daar reed. De werkzaamheden waren klaar, maar er stond nog een bordje. Mijn auto zag 30 en wilde ineens 30 gaan rijden. Dat was heel gevaarlijk, want iedereen reed 120. Dan zou je afremmen met auto's achter je en dan rijd je ineens 30 op de snelweg! Dat is supergevaarlijk. Dat zijn van die rare dingen die in het echte leven gebeuren die wij beter begrijpen dan de computer. We moeten er nog hard aan werken dat hij dat soort dingen ook begrijpt. Superinteressant wat er allemaal mogelijk is met AI. Het is en leuk en lastig om te bedenken waar het nou een goed idee is of niet. Maar ik ben heel benieuwd waar het heengaat.

Hoe kan AI afbeeldingen herkennen en maken?

Je kan een computer trainen om afbeeldingen te herkennen. Dit doe je door heel veel plaatjes aan te bieden, waarvan jij zegt wat het is. Op een gegeven moment kan het kunstmatige intelligentie-programma zelf herkennen wat er op een afbeelding staat of wat hij met een camera ziet. Dat is bijvoorbeeld handig voor zelfrijdende auto’s.

Een plaatje is voor een computer een verzameling pixels

Deze week gaan Pascal, Nizar en Anas op zoek naar een zonnebloem. En als je die hebt gevonden, weet je zeker dat het zomer is. Dus pak die camera en hup, de natuur in en op zoek naar die grote gele bloem!

Op zoek naar een zonnebloem

Tussen bloemen, struiken en geurige tuinen gaan Nizar, Anas en Pascal op zoek naar een bij. Met hun camera in de aanslag volgen ze het gezoem van bloem naar bloem. Maar lukt het één van hen om de bij scherp op beeld te krijgen voordat 'ie weer wegvliegt?

Op zoek naar een bij | SoortSafari

Kwaak, kwaak, kwaak! Langs het water, bij sloten en kabbelende beekjes, speuren Serah en Pascal naar een kikker. Met hun camera in de aanslag sluipen ze dichterbij. Maar lukt het één van hen om de kikker vast te leggen voordat hij met een plons het water in springt?

Op zoek naar een kikker

Klokhuis SoortSafari

Een schitterende bloem op de meest onverwachte plekken – Pascal en Serah gaan op jacht naar de klaproos.  Dat ze de bloem allebei gaan vinden is geen verrassing, maar wie maakt de mooiste foto?

Op zoek naar een klaproos | SoortSafari

Op zoek naar een klaproos 

Pascal en Nizar gaan deze week op slakkenjacht! Maar waar verstoppen die slijmerige beestjes zich met dit warme weer?

Op zoek naar de slak | SoortSafari

Op zoek naar de slak

Een struik die eigenlijk helemaal niet uit Nederland komt, met bloemen die wel op vuurwerk lijken! Pascal en Nizar gaan deze week op zoek naar de vlinderstruik. En dat doen ze op wel heel bijzondere plekken.

Op zoek naar de vlinderstruik | SoortSafari

Op zoek naar de vlinderstruik

Serah en Pascal gaan op zoek naar vingerhoedskruid; een opvallende plant met paarse bloemen die je vaak aan bosranden en op open plekken vindt. Weten ze deze interessante soort te herkennen en goed vast te leggen?

Op zoek naar vingerhoedskruid | SoortSafari

Op zoek naar vingerhoedskruid

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos