Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Dit kennen we allemaal wel: maiskorrels. Die kunnen we gewoon zo opeten maar je kunt er ook popcorn van maken, tortilla's, tortilla chips. Maar totdat het zover is. Dit is de maisplant. In deze dichtgevouwen bladeren zit een maiskolf en inderdaad, er steken haren uit. Die haren zijn nodig voor de voortplanting, want dat gaat wel even anders dan bij andere planten. Veel planten hebben insecten nodig om zich voort te planten. Kleurrijke bloemen trekken insecten aan zoals bijen en vlinders. In die bloemen vinden insecten nectar, dat vinden ze lekker. Dat lijkt heel aardig van de plant, maar hij geeft die nectar niet zomaar weg. Die plant wil bevrucht worden, want hij wil zich voortplanten. De insecten zorgen voor die bevruchting. Als een insect de bloem inkruipt, dan plakken er stuifmeelkorrels aan het beestje vast. De insect vliegt weg naar een volgende bloem om nectar te drinken. De stuifmeelkorrels die op zijn rug zitten, worden in de bloem opgevangen door de plakkerige top van de stijl. De stuifmeelkorrel beweegt zich dan door de stijl heen en bevrucht het vruchtbeginsel. Dit groeit dan uit tot een lekkere vrucht, bijvoorbeeld een appel. Als die vrucht wordt opgegeten en die zaadjes worden weggegooid of uitgepoept dan kan op die plek weer een nieuw plant groeien. Zoals je wel kan zien hebben maisplanten geen felgekleurde bloemen en ze hebben ook al geen zoete nectar dus er komen geen insecten op af. Maisplanten zijn familie van gras. Mais en grasplanten worden bevrucht door de wind. Aan het uiteinde van de tak zitten dan een soort bloemen, geen felgekleurde, en die bloemen maken hele lichte stuifmeelkorrels. Die stuifmeelkorrels worden meegenomen door de wind. Dus maisplanten hebben helemaal geen insecten nodig maar alleen maar een heel licht briesje. Naast deze bloemen hebben maiskorrels ook nog hele andere bloemen en die zijn verpakt in deze bladeren. Ik doe de bladeren weg en er zitten allemaal kleine bloemetjes in. Elk bloemetje heeft een zaadbeginsel. Dat zijn die hele kleine korreltjes die je hier ziet. Al die zaadbeginsels hebben een hele lange stijl. Waarom? Nou die zaadbeginsels en stijlen worden omgeven door al die bladeren. Als die stijlen heel kort zouden zijn, dan zouden ze verborgen blijven in die bladeren en dan zou er nooit een stuifmeelkorrel bij kunnen komen. Zo kan er ook geen bevruchting plaatsvinden. Dus die stijlen moeten lang zijn zodat ze uitsteken boven de bladeren. Wanneer die stuifmeelkorrels langs die stijlen waaien, worden ze opgevangen en die korrels werken zich een weg naar beneden, naar het vruchtbeginsel. Die wordt bevrucht en groeit uit tot een volwaardige maiskorrel. Dus voor elke maiskorrel is er een vruchtbeginsel en een stijl. Het kan wel eens voorkomen dat er een gaatje in je maiskolf zit. Dat wil niks anders zeggen dan dat er een stuifmeelkorrel het vruchtbeginsel niet heeft bereikt dus er is nooit een vruchtje uit gegroeid. Dat maakt verder niet uit, er zitten vruchtjes genoeg. Dus een maiskolf heeft geen haren, maar hele lange stijlen. Sterker nog, de langste stijlen ter wereld.

Waarom zitten er haren aan een maïskolf? 

Programmalogo's

Maïsplanten zijn familie van gras. Uit de plant groeien kolven met maïskorrels, die je los kunt eten of waar je popcorn of tortilla’s van kunt maken. Een maïskolf wordt beschermd met bladeren en aan het eind groeien lange haren: de ‘stijl’. Maar wat doen die haren eigenlijk?

Een bijzondere voortplanting

Ik ben Iris Smeek en ik kom uit Joure. Toen wij laatst langs de zee reden met de auto zag ik koeien langs de zee staan. Ik vroeg aan mijn ouders of ze ook zoutere melk gaven. Mijn vraag is: Geven koeien die langs de zee staan ook zoutere melk? 
Lekker! Melk en kaas. Zonder deze dame geen melk en geen kaas. Nu hebben wij uitgezocht Iris of koeien die dichter bij de zee staan ook zoutere melk geven. Maar laten we eerst bij het begin beginnen. Koeien zijn 16 uur per dag bezig met het kauwen en herkauwen van gras. Daarbij eten ze ook nog kuilgras en biks. Zo ziet rauwe melk eruit die uit de koe komt. Deze gaat naar de fabriek waar het wordt verwerkt tot melk die we in de winkel kunnen kopen. Een koe gaat pas melk geven als het een kalfje heeft gehad, maar dan doet ze het ook meteen goed. 300 Dagen achter elkaar en in de eerste dagen 40 liter per dag: 20 liter 's ochtends en 20 liter 's avonds. Daarna wordt het minder. Een koe geeft jaarlijks 8000 liter melk. Er zijn 1,5 miljoen koeien in Nederland dus je kan wel nagaan hoeveel die dames bij elkaar produceren. Heel veel. Koeien geven veel meer melk dan een kalfje op kan dus het grootste gedeelte gaat naar de fabriek. Daar wordt dat melk van gemaakt natuurlijk, yoghurt, karnemelk, kaas, noem maar op. Een koe heeft groenvoer als gras nodig om melk te kunnen maken. In gras zit heel veel energie en eiwitten en hoe meer energie en eiwitten een koe in haar lichaam opneemt, hoe beter dat is voor de melkproductie. Gras is een hele belangrijke brandstof voor de koe. De kwaliteit van het gras is natuurlijk ook van invloed op de kwaliteit van haar melk. Wat er hier in gaat, moet er op een bepaald moment ook weer uit komen. Nou wil jij weten Iris of de melk van koeien die aan de kust grazen, zouter is door de zoutdeeltjes die over het gras zijn gestrooid. Dat is een hele goede vraag. Daar zijn grasonderzoekers namelijk ook heel benieuwd naar, dus die zijn in verschillende provincies grassen zijn verzamelen in het binnenland en aan de kust en zijn het gaan onderzoeken in een laboratorium. Dit zijn de monster uit het onderzoek en uit het onderzoek bleek dat uit sommige percelen gras wel iets zouter zijn maar dat had weer niks met de zee te maken. Sterker nog, gras dat niet in de buurt van de zee stond is zouter. Waarom dat zo is, is niet onderzocht. Dus Iris het is logisch om te denken dat weilanden in de buurt van de zee zouter zijn, maar dat is niet zo. Maar zelfs zouden er meer zoutdeeltjes in het gras zitten, dan nog komt het niet in de melk terecht. Dat regelt een koeienlichaam zelf. Dus melk heeft van nature weinig zout. Er zitten wel andere stoffen in als eiwitten, vetstoffen en noem maar op, die goed zijn voor het kalfje en de mens. Maar voor het zout hoef je dus geen melk te drinken want het zit er gewoon niet zoveel in. Ook al graast die koe naast de zee. Kaas kan een zoute smaak hebben maar dat komt echt door het recept en niet door het zoute gras. Hoe zout de kaas uiteindelijk smaakt, dat is het geheim van de kaasmaker.

Geeft een koe die dichtbij de zee graast zoutere melk?

Je zou denken dat het gras dat dicht bij de zee staat zouter is dan in het binnenland. Als dat zo is en als koeien de hele dag van dit gras grazen, wordt de melk dan ook zouter dan van koeien in het binnenland? 

Het zout van de zee

Zand wordt gemaakt van stenen. In de bergen zoals de Alpen liggen dikke pakketten steen op elkaar gestapeld en dat gesteente lijkt heel sterk, en dat is het ook. Voordat zo'n stuk rots als zand op een strand ligt zijn we miljoenen jaren verder. Daar kunnen we nu niet op gaan wachten dus we gaan de natuur een handje helpen. Het uiteen vallen van gesteente in kleine stukjes noem je verwering. Verwering kan op verschillende soorten manieren en het hangt ook af van het soort gesteente. Manier nummer 1. Allereerst is er kou. Het kan in de bergen echt heel hard vriezen. Als water bevriest wordt het ijs. Nou zitten er in gesteente hele kleine gaatje en scheurtjes. Ik heb hier een heel dun plakje van dit stuk steen. Wanneer ik dit onder de microscoop zou bekijken dan ziet het er zo uit. Die donkere plekken zijn de gaatjes en scheurtjes. Daar kan water in gaan zitten en als het vriest, bevriest dat water dus ook. Nou en zou je zeggen maar het is zo dat als water bevriest het zet uit. Proef op de som. Ik heb hier een fles gevuld met water, dop erop dus het is afgesloten en die gaat de vriezer in. De bodem van de fles is er gewoon uitgeknapt. Kijk nou, die fles is gebarsten. Water zet uit en drukt die fles uit elkaar. Dat gebeurt ook als er water in die gaatjes van de steen zit. Het water bevriest en drukt de steen uit elkaar. Manier nummer 2. Dit is de Matterhorn. Deze berg reikt tot 4500 meter hoogte. Dat is bijna 5 km. Hartstikke hoog. Je kan je voorstellen dat als daar een steen vanaf valt, dat hij onderweg naar beneden in een aantal stukken breekt. Let op. Manier nummer 3. Wanneer de steen lager in het dal terecht komt is hij nog niet veilig want daar leven namelijk bomen en planten en die breken met hun wortels de stenen. Bovendien leeft tussen die wortels schimmels en bacteriën die de grond een beetje zuur maken. Daar kunnen stenen ook niet zo goed tegen. Daar gaan we ook niet op wachten. We gaan het proces een beetje versnellen met zoutzuur en het zuur lost de lijm die de steen bij elkaar houdt op zodat de steen uit elkaar valt. Zandkorreltjes. Manier nummer 4. Dan blijven er een heleboel kleine stukjes steen en zand over. Die worden door de rivier meegenomen. De Rijn bijvoorbeeld is 1300 km lang. Door de stroming botsen stukjes steen en zand alsmaar tegen elkaar op waardoor ze nog kleiner worden. Onderweg verliest de rivier al heel veel zand en grind en dat zand wat overblijft komt in de zee terecht. De golven en stroming zorgen er uiteindelijk voor dat het een strand wordt. Dus Tarijn, als je weer eens lekker op het strand met zand aan het spelen bent, bedenk dan dat het zand een hele lange weg heeft afgelegd voordat het uiteindelijk daar terecht is gekomen.

Hoe ontstaat zand?

Zand wordt gemaakt van stenen, die uit elkaar vallen door verwering. Dat verweren duurt heel erg lang: het duurt miljoenen jaren voordat een rots uiteindelijk als zand op het strand ligt. Maar hoe gaat dat eigenlijk?

Hele kleine stukjes steen

Van wie is deze neus? Dat wordt een makkie vandaag zeg. Die kan je moeilijk verwarren met een ander dier. Dieren ruiken veel scherper dan mensen en dat moet ook wel. Hun hele leven hangt er vanaf. Voedsel, ruiken ze. Vijanden, ruiken ze ook. Een mannetje of vrouwtje om mee te paren, ruiken ze. De allerbeste neus van het dierenrijk is van de olifant. Dat komt door die enorm lange slurf. Neushoorns kunnen ook heel goed ruiken, kijk maar naar die grote neusgaten. Als de wind goed staat, kunnen ze je al op kilometers afstand ruiken. Aan de andere kant zijn ze zo kippig als wat. Ze hebben hele kleine oogjes. Van 10 meter afstand zien ze niet eens het verschil tussen een boomstronk, een mens of een struik. Die oren zijn weer prima in orde. Als ze iets horen of ruiken wat gevaarlijk kan zijn, nemen ze een aanloop en stormen ze met dat lichaam met een snelheid van 40 km/uur op hun doel af. Dan kan je maar beter zorgen dat je weg komt. 
Weet jij eigenlijk waarvan die hoorn is gemaakt?
Van bot?
Nee niet van bot. Hij is eigenlijk gemaakt van aan elkaar geklit haar.
Haar?
Je moet eigenlijk zeggen keratine. Dat is het spul waar onze haren en nagels van gemaakt zijn. Bij de neushoorn staat ie op zijn neus.
Een hele dikke dreadlock eigenlijk? Waar werd de hoorn voor gebruikt?
Dat weten we niet, maar neushoorns bestaan al heel lang. In de ijstijd leefden ze ook in Nederland. De wolharige neushoorns. En misschien gebruikte ze die hoorn wel om onder ijs naar voedsel te zoeken. 
Er zijn neushoorns met 1 hoorn, maar je hebt ze ook met 2. Als ze pas geboren zijn hebben ze die hoorns nog niet, maar hebben ze een soort wratje op hun neus. Na een week of 5 begint het er al aardig op te lijken.
Kijk dat lipje. Alles aan een neushoorn is groot, dik en zwaar. Behalve het bovenlipje. Dat is heel handig want daar kan hij alles mee vastpakken. Zelfs stukjes appel en hij kan er blaadjes mee plukken. Kortom, eigenlijk is het een soort vingertje wat hij boven zijn mond heeft. 
Dat is ook saai zo alleen in bad.
Ja maar neushoorns zijn echte eenlingen. Mannen en vrouwen leven apart en ze vinden het best zo.
En niemand om de rug te schrobben.

Hoe goed ruikt een neushoorn?

Dieren kunnen vaak veel beter ruiken dan mensen. Dat is ook heel belangrijk, want zo kunnen ze eten vinden en hun vijand al op afstand ruiken. De olifant heeft de beste neus van het hele dierenrijk, maar kan een neushoorn ook zo goed ruiken? 

Op kilometers afstand

Bijna alle kleding die je in winkels en warenhuizen kunt kopen komt van ver, heel ver. Shirtjes uit India, pantalons uit China, prachtig mooie truien uit Taiwan. Wanneer je de spullen uit de doos haalt zien ze er een beetje verfrommeld, een beetje vodjes achtig. Wanneer ze in de winkel hangen zijn ze ineens prachtig gestreken, compleet met merklabel (goed merk trouwens) en maatlabel. Hoe maak je van dit vodje een prachtig gestreken pantalon. Hier bij het reconditionerings bedrijf in Veenendaal worden dagelijks 10000-en kledingstukken klaargemaakt voor de winkel. De eerste stap is dat alles wat nu ligt, moet hangen. Beugelen heet dat. De volgende stap is dat de kleding gereconditioneerd wordt. Oftewel opnieuw nieuw gemaakt en dat gebeurt op de pop. Mouwspanners erin. Dan wordt het jasje eerst warm gemaakt waardoor de vezels al wat soepeler worden. Wat meer stoom erbij dan blazen ze zichzelf in model en dan gaat de mevrouw er ook nog een beetje aan trekken zodat het goed in model blijft. Kreukels verdwijnen, het jasje wordt gedroogd, jasje klaar. Hartstikke goed. Jasje voor, jasje na. Ik wil thuis ook zo'n apparaat, hartstikke handig. Nou is dat met die pop een tijdrovende bezigheid, vooral als het om zulke grote partijen gaat. Daarom is er ook een machine die het allemaal automatisch doet en die kan tot 2000 kledingstukken per uur aan. Eerst wordt het kledingstuk verwarmd. Dan komt de stoom erbij. Oh wat stoomt dat lekker zeg. Dan gaat het kledingstuk langs een ijzeren plaat en die werkt als een soort strijkijzer. Dan wordt hij gedroogd en tot slotte komt er aan het eind een klein toefje lucht. Dat wordt in de kleding geblazen. Uiteindelijk komt de kleding hier in het magazijn te hangen. Als ze bij de winkel nou nieuwe kleding nodig hebben dan bestellen ze hier een nieuwe voorraad. Nou zijn hier heel veel stangen en nou hebben die stangen een nummer: 64, 66, 67. Elk nummer is een winkel. Die kledingstukken worden via de transportband aangestuurd en nou is het mooie dat die transportband weet welk kledingstuk naar welk rek moet. Dus uiteindelijk krijg je de hele bestelling juiste kledingstuk en juiste maat bij elkaar en kan het zo naar de winkel.

Hoe werkt een ontkreukelmachine?

Kleding wordt van over de hele wereld naar Nederland gebracht, bijvoorbeeld vanuit India en China. Vervolgens wordt de kleding kreukvrij gemaakt, voordat het in de winkel komt te hangen. Maar hoe werkt zo’n ontkreukelmachine precies?

Klaarmaken voor de verkoop

Wie heeft de langste? Je bedoelt toch niet de langste... Echt? Nou dan ga ik dat maar even uitzoeken hé. Het lijkt misschien een beetje vies of raar maar in de dierenwereld draait het daar wel om. Je hebt ze groot, klein, dik, dun. We doen er dan wel een beetje lacherig over, maar even serieus. Even zonder gekheid. De piemel is in de natuur van levensbelang en niet alleen om mee te plassen maar ook om voort te planten. We kunnen er heel kort over zijn. De langste heeft natuurlijk de olifant. Hij heeft niet alleen aan de voorkant een lange slurf maar ook aan de achterkant kan hij 1,5 meter worden. Het is ook echt nodig die 1,5 meter. De olifant is natuurlijk groot en het vrouwtje is ook groot en die heeft een enorme vagina en het moet wel allemaal passen. Mantelbavianen zijn weer een verhaal apart. Die heeft namelijk een knalrode piemel en die gaat er ook mooi voor zitten zodat je goed kan zien hoe mooi en groot hij wel niet is. Zo laat hij zien dat hij de baas is. Dat moet ook wel want anders nemen de andere bavianen zijn plaats in en al die vrouwtjes die erbij horen dus showen dat ding. Ze kunnen dan wel een mooie piemel hebben maar of hij de langste is. Van de landdieren heeft de olifant dus de langste. Heeft hij dan ook de langste van het dierenrijk? Dat dacht ik al.
Maar daar overheen komt de blauwe vinvis. Met een piemel van wel 3,5 meter lang.
Hoe lang is dat?
Langer, langer.
Zo hallo. Maar hoelang is de blauwe vinvis zelf dan?
Zo'n blauwe vinvis kan zelf ook wel 33 meter lang worden.
Maar dan is het een piemeltje van niks voor zo'n lange vis.
Maar met stip op de eerste plaats staat de zeepok. Een klein garnaaltje dat van kalk een huisje bouwt en als hij er eenmaal in zit dan komt hij er niet meer uit. Zeepokken zijn een mannetje en vrouwtje tegelijk en hebben 2 piemels van 25 keer hun eigen lengte.
Kijk, dat vind ik nou lang. Maar waarom moet dat zo lang zijn?
Als hij in zijn huisje zit en er niet meer uit kan en die piemel zo ver naar buiten moet steken om die buur te bevruchten.
Het is maar goed dat het alleen in het dierenrijk kan. Oh verschrikkelijk. Maar je bent het met me eens hé? Bij landdieren staat de olifant op de eerste plaats.

Welk dier heeft de langste piemel?

In de dierenwereld draait het er wel om, want: de piemel is in de natuur van levensbelang. Niet alleen om mee te plassen, maar ook om voort te planten. Maar welk dier heeft nou eigenlijk de langste?

Groot, klein, dun of dik

Nieuw papier wordt gemaakt van bomen. Wc-papier kan gemaakt worden van oud papier en dat is maar goed ook want het is natuurlijk zonde om bomen te kappen en er daarna letterlijk je kont mee af te vegen. Oud papier is hard en stug. Hoe maak je van dit harde, stugge papier heerlijke, zachte wc-papier. Allereerst wordt het oude papier in een bak met heet water gekieperd. Door dat water valt het papier uit elkaar in hele kleine stukjes. Dit noem je de papiervezels. Het papje wordt door een aantal zeven en persen geleidt om stukjes plastic, nietjes en ander vuil eruit te halen. Van die papiervezels kan al papier gemaakt worden. Het enige wat je moet doen is het water eruit drukken. Wanneer het meeste water eruit is gedrukt, blijft er al iets over wat een beetje op papier lijkt. In deze machine gebeurt dat in het groot. Hier wordt het papier met de papiervezels op een grote, draaide zeef gespoten. Het kletsnatte papier loopt vervolgens door deze enorme walsen. Die persen al het water eruit. Met een groot mes wordt het papier van de walsen afgeschraapt. Van dit papier wordt uiteindelijk wc-papier gemaakt, maar het is nu nog niet klaar. Het is nog flinterdun en niet zacht genoeg en het moet nog op kleine rolletjes worden gewikkeld. Op deze grote machine worden de grote rollen weer afgewikkeld. Bij 2-laags toiletpapier worden er 2 banen papier door de machine geleid. Komt de een van onder en de ander van boven. Een metalen rol met een reliëfje drukt deukjes en een patroontje in het papier. Dit is die metalen rol met reliëf. Het papier gaat er zo in. Het relief van die rol wordt erin gedrukt en dan komt het papier er zo uit. Het voelt direct een stuk dikker en zachter aan. Vervolgens worden met een mes met tandjes de scheurrandjes gemaakt. Dan worden de velletjes op een kartonnen koker gewikkeld en met een beetje lijm wordt het laatste velletje vast geplakt. Je hebt nu 1 lange wc-rol en die wordt hier met een scherp mes in rolletje gesneden. Zo worden er in deze fabriek per dag 1,5 miljoen wc-rollen gemaakt. Je moet maar niet bedenken waar ze voor worden gebruikt.

Hoe wordt wc-papier gemaakt? 

Wc-papier wordt gemaakt van oud papier. Maar omdat het oude papier nog hard en stug is, wordt het eerst geweekt in heet water en vervolgens gezeefd en geperst. Hoe gaat dat precies?

1,5 miljoen rolletjes per dag

Ik heb een heerlijk vuurtje om warm te blijven en een prachtige hut om in te slapen, maar niks te drinken. Wist je dat de mens weken, zelfs langer dan een maand zonder eten kan, maar slecht 3 a 4 dagen zonder water? Daarom ga ik op zoek naar water. Ik ben aan het survivallen in een stukje privé bos. Daar mag ik allerlei dingen doen die in een normaal bos niet mogen. Kamp maken, hutten bouwen, vuur maken, noem maar op. Haal vooral geen water uit slootjes of stilstaande plassen want de kans dat daar verkeerde bacteriën inzitten is heel groot en dan word je ziek en dat wil je niet. Regenwater is wel schoon water. Wat doet het nou altijd in Nederland? Precies, regenen. Regenwater gaan we opvangen met deze poncho. Het kan ook een ander zeiltje zijn als je geen poncho hebt. De poncho spannen we even heel handig tussen deze bomen en deze tak. Nu zorg ik dat het regenwater hier mooi ergens terecht komt en blijft liggen. Een hele andere mooie manier om aan water te komen is gebruik maken van de dauw. 's Ochtends vroeg als je bent opgestaan is het gras vaak een beetje vochtig. Een beetje nat zoals hier. Dit veld is zelfs drijfnat, vol met water. Maar hoe krijg ik het water in mijn pannetje? De truc is deze droge handdoek. Die zwaai ik lekker door het natte gras waardoor die handdoek al het water opneemt, net zolang totdat hij drijfnat is. Mooi zeg. Mooi schoon helder dauw, beter kan je niet hebben. Even kijken wat mijn poncho heeft opgeleverd. Het is geen groot plasje maar behoorlijk wat. Kijk, hier zit ook nog. Het is niet veel maar alle beetje helpen. Mijn dauwwater en ponchowater met veel moeite verzameld, zo in mijn keteltje en dan is het alleen nog een kwestie van koken om te zorgen dat er echt geen slechte bacterie meer in zit. Ik ga thee zetten en wat is thee zonder een smaakje. Daarom heb ik hier naalden van een spar. Het mooie daarvan is is dat ze smaken naar citroen. Is dus lekker maar er zit ook vitamine C in dus ook nog eens gezond. En het water kookt. Beetje sparrenthee. Al die naalden in mijn mond!

Hoe kom je aan drinkwater uit de natuur?

Je kunt weken zonder eten, maar slechts een paar dagen zonder drinkwater. Daarom is het belangrijk dat je genoeg drinkt. Maar waar haal je schoon water vandaan als je in de natuur bent, zonder dat je er ziek van wordt? 

Regenwater en dauwdruppels

Dit is een petfles en dit is een fles gevuld met pet. Deze hele  silo zit vol met polyethyleentereftalaat zoals dat heet. Daar is pet de afkorting van. Dit is pet: korrels. Granulaat zoals dat heet en hier kun je flessen mee maken. Heel veel flessen. Hier komen de flessen binnen en via deze slangen, je hoort de korrels door de slangen heen schieten, komen ze in een soort föhn terecht. De föhn blaast warme lucht tegen de korrels zodat ze droog worden. Van natte korrels krijg je slappe, ondoorzichtige flessen. Hier worden de korrels opgewarmd, net zolang totdat ze een mooie vloeibare pasta vormen. De massa wordt gloeiend heet in een mal gespoten en de grap is dat die mal meteen weer wordt afgekoeld zodat de massa stolt. Op die manier krijg je een mooi klein petflesje. Schattig he? Dit noemen ze een preform. De plek waar de dop straks moet komen is al wel op ware grootte, maar het flesje zelf is natuurlijk veel te klein. De prevormpjes worden hier als het ware opgeblazen. Ze komen eerst op het verwarmingsrad terecht, maar met behulp van infrarode straling worden de prevormpjes verhit, verwarmd zodat ze zacht worden. De machine daarnaast pakt ze vervolgens vast, trekt ze een beetje uit en onder enorme druk blaast de machine ze heel erg op. Eigenlijk een soort ballonnetje. Als de fles is afgekoeld is de pre-vorm veranderd in een mooi, doorzichtig, stevig exemplaar. Om nou te controleren of alles wel goed is gegaan, maken deze cameraatjes van elke fles nog even een foto en controleert de computer of alles goed is.

Hoe wordt een petfles gemaakt?

De meeste frisdrankflessen worden gemaakt van korrels polyethyleentereftalaat; daar komt de afkorting PET in petfles vandaan. De korrels worden gesmolten en in een mal gespoten. Maar hoe gaat dat precies?

Plastic smelten en opblazen

Ik vind het zo goed bij elkaar passen: een bioscoopfilm en popcorn. Trouwens popcorn wordt gemaakt van mais. Popcorn en mais bestaan al heel lang. Al veel langer dan films en bioscopen. Popcorn is al eeuwenlang populair in Noord- en Zuid-Amerika. In Mexico is zelfs een beeld van een maisgod gevonden van ruim 2000 jaar oud. Waarschijnlijk werd er al ruim voor die tijd popcorn gegeten. De meeste indianenstammen aten popcorn en die gebruiken werden overgenomen door de eerste kolonisten. De emigranten uit vooral Europa die zich in Amerika gingen vestigen. Tot de 19e eeuw aten Amerikanen popcorn thuis, maar door de opkomst van kermissen, circussen en markten ontstonden er popcornwagens en machines. Rond 1925, bij het ontstaan van de eerste bioscopen, werd ook daar de popcorn populair. Er zijn verschillende soorten mais. Nu is niet iedere soort geschikt om popcorn van te maken. Pofmais wel. De naam zegt het al, je kan het poffen. Verhitten zodat de maiskorrel uit elkaar ploft. Er is een overeenkomst tussen pofmais en een fluitketel. Als je water namelijk verhit in een fluitketel, dan wordt het water heet, er ontstaat stoom, er ontstaat dus letterlijk druk op de ketel en het stoom wil eruit. Wanneer de stoom de ketel verlaat dan gaat hij fluiten. Bij pofmais gebeurt precies hetzelfde. Er zit een heel klein beetje water in zo'n maiskorrel dus als je hem verhit komt hij ook onder druk te staan. Als de druk te groot wordt, dan ploft hij uit elkaar en heb je popcorn. Nog een proefje. Een klein beetje water in een boterhamzakje afgesloten. Boterhamzakje in de magnetron. Dan gaan we het water verwarmen en door het verwarmen komt het zakje onder druk te staan en als de druk te groot wordt knalt hij uit elkaar. Een explosie is nog maar het halve verhaal. Voor de explosie is een maiskorrel hard en niet te eten. Na de explosie lekker zacht en wit, lekker. In elk maiskorreltje zit een heel klein bolletje zacht zetmeel. Wat gebeurt er nou precies? Een proefje. Lepel met maiskorrels, beetje olie erop en dat gaan we verhitten. In zo'n maiskorrel zit een beetje maiszetmeel. In dat maiszetmeel zit water opgeslagen. Een heel klein beetje. Doordat we die korrel gaan verhitten wordt het water heet en dat maiszetmeel wordt vloeibaar. Doordat het heet wordt, wordt de druk in de korrel opgevoerd en dat water wil er op een gegeven moment uit. Dat gaat niet zo gemakkelijk want die rand van de maiskorrel is heel hard. Pas als de druk 9 keer hoger is dan normaal en bij een temperatuur van 175 graden zal die maiskorrel uit elkaar ploppen en dat maiszetmeel komt eruit. Dat vormt witte bubbels. Wat is er nou gebeurd? Doordat de buitenlucht kouder is, stolt dat vloeibare maiszetmeel en krijg je dus popcorn. Daar komt namelijk ook de naam vandaan, popcorn. Corn is Engels voor mais, dat popt, dat uit elkaar springt bij verhitting. Een paar korrels op een lepel poppen schiet natuurlijk ook niet op dus als je thuis popcorn wilt maken: pan op het vuur, olie erin, wachten totdat de olie heet is, pofmais erin (niet teveel want anders schiet het alle kanten op) en de deksel erop want anders schiet het alsnog alle kanten op. Kijk daar gaan ze. Popcorn maken in een pannetje in leuk voor thuis, maar in bijvoorbeeld bioscopen gebruiken ze liever dit soort popcornmachines. Het werkt hetzelfde eigenlijk alleen kun je veel meer popcorn in 1 keer maken. Beetje olie erin, maiskorrels erbij, dekseltje erop. Na 2 minuten beginnen die maiskorrels te poppen. Klaar. Als je nou de volgende keer in de bioscoop zit dan kun je mooi aan je buren vertellen hoe popcorn wordt gemaakt. Dat vinden ze vast hartstikke leuk. Of niet.

Hoe wordt popcorn gemaakt?

Popcorn is een populaire snack voor in de bioscoop. Maar popcorn en maïs bestaat al veel langer dan films kijken in de bioscoop. Waar komt het vandaan en hoe komt het dat maïs kan poppen tot popcorn? 

Het poppen van maïs 

Dit hier is 1 van de 6 brievensorteercentra van Nederland. Iedere avond na het sluiten van de postkantoren en legen van de brievenbussen komen hier 3 miljoen brieven binnen. Aan het eind van de avond verlaten al die brieven ook weer het pand met het verschil, ze zijn gesorteerd op postcode. Daar hebben ze hele speciale, bijzondere machines voor. Eerst worden de brieven in deze trommel op maat gesorteerd. Sommige brieven zijn nou eenmaal te groot, te dik of te kreukelig. Daar kan de machine niks mee, gaat hier de trommel uit en worden verder met de hand uitgezocht. De rest en het overgrote deel van de brieven gaat de machine in. De brieven worden allemaal netjes met het adres aan de voorkant gestapeld. Groot bij groot, klein bij klein. Maar hoe weet die machine nou precies wat de voorkant van een brief is: de postzegel. Op iedere postzegel zit een dun fosforlaagje dat door de machine wordt herkend. Zo weet hij niet alleen wat de voorkant van de brief is, maar ook waar de postzegel zit. Dan doet hij er meteen een stempel op. Hier gaat de voorgesorteerde post de codeherkenningsmachine in. Let op, want dit is echt een fraai staaltje van super techniek. Moet je je voorstellen: van elke handgeschreven brief of voorbedrukte envelop die hier langs flitst maakt dit apparaat een foto. Dat gaat dus echt super snel. Iedere foto wordt naar een handschriftherkenningscomputer gestuurd die hier boven staat en die computer leest dus de handschriften. Het eerste wat die computer doet is op zoek gaan naar de postcode en in heel veel gevallen herkent hij die meteen. Het komt wel eens voor dat die postcode er heel onduidelijk op staat en dan kijkt de computer naar het adres, naar de straatnaam en vult dan de postcode aan. Als hij de postcode herkent heeft, krijgt iedere brief een streepjescode mee waarin de postcode verwerkt zit. Met behulp van deze streepjescode komt de brief uiteindelijk in de goede bak terecht. Deze rij bijvoorbeeld gaat naar Harderwijk, terwijl deze kleinere stapel naar Dieren gaat. Dat is vlakbij Arnhem. Uiteindelijk komt alle gesorteerde post hier weer terecht. Op de kantoren zelf wordt de post nog op volgorde gelegd van straatnaam en huisnummer voor de postbodes. 3 Miljoen brieven in minder dan 12 uur, best knap.

Hoe wordt post gesorteerd?

Elke dag weer worden alle brievenbussen in heel Nederland geleegd en worden de brieven naar een postsorteercentrum gebracht. Daar wordt de post gesorteerd op postcode, zodat de postbodes de brieven op het juiste adres kunnen bezorgen. Hoe gaat dat precies?

Miljoenen brieven per dag

Ik heb nu een mooie hut gemaakt waarin ik lekker kan slapen. De bivak is klaar maar om te overleven in de natuur heb je natuurlijk niet alleen maar een hut nodig. Vuur is minstens zo belangrijk. Dit stukje bos is een privé bos. Hier mag ik dingen doen die in een normaal bos absoluut niet mogen, vuurtje stoken bijvoorbeeld. Het eerste wat je nodig hebt is tondel. Zo heet dat. Het is materiaal wat je gebruikt om je vuurtje op te starten en het heeft maar heel weinig hitte nodig om vlam te vatten. Dit is de mercedes onder de tondel: berkenbast. Het mooie van berkenbast is dat er olie in de schorst zit. Het is een soort hars en het brandt hartstikke goed. Even schoonmaken, zo. Berkenbast erin. Is er geen berkenbast in de buurt dan kan je ook altijd droog gras gebruiken. Dat brandt ook als een raket. Vervolgens hebben we aanmaakhout nodig. Aanmaakhout is het hout dat door de tondel wordt aangestoken. Het laatste wat we nodig hebben is de brandstof. Het dode hout wat het vuurtje straks lekker lang doet branden. Dood hout zoals dit. Is het groen zoals hier dan weet je dat de boom leeft en laat je hem staan. Hier komt het vuurtje. Een beetje vlak maken en dan van een paar stokjes een plateautje. Ik schraap wat van de berkenbast af. Zo ontstaan er krulletjes. Dit is firesteal. Als ik hier met mijn zakmes overheen ga, dan komen er vonken vanaf. Hiermee kan ik de krullen van de berkenbast vlam laten vatten. Ja, dit brandt goed. Droog gras erboven. Niet erop want dan komt er geen zuurstof bij. Dat brandt hartstikke goed zeg. Dan die sparrentakken. Geef het een beetje lucht, dat is belangrijk - zuurstof. Dan is het een kwestie van brandstof geven. Daar zit ik dan, bij een heerlijk warm vuurtje. Het is hier bijna 25 graden. Lekker warm. Prima toch?

Hoe stook je een vuurtje?

Zelf een vuurtje stoken is helemaal niet zo ingewikkeld. Maar welke ingrediënten uit de natuur kun je gebruiken om een perfect kampvuurtje te maken?

Tondel, aanmaakhout en brandstof

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos