Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Als iemand ‘kleurenblind’ is, denk je misschien dat-ie helemaal geen kleuren kent, en alleen zwart-wit ziet. Maar dat komt weinig voor. De meeste kleurenblinden hebben moeite met bepaalde kleuren, zoals rood en groen. Al kan dat nog steeds erg vervelend zijn, als je bijvoorbeeld stoplichtreparateur bent.

Alles wat je om je heen ziet komt in je oog terecht op je netvlies. Zo’n 7 miljoen kegeltjes houden zich ieder voor zich bezig met de kleuren rood, groen en blauw. Door deze signalen te combineren, zien de meeste mensen alle kleuren van de regenboog. Maar bij een kleurenblinde ontbreken er bepaalde kegeltjes of werken ze niet goed. Deze aandoening komt vooral voor bij mannen en is trouwens ook erfelijk: dat verklaart meteen dat bizarre behang van je opa.

Kleurenblindheid wordt al in de 18de eeuw onderzocht door John Dalton. Niet zo vreemd, want onze John heeft zelf moeite met kleuren zien en hij denkt nog dat het komt door een verkleuring in zijn eigen kijkers. Na zijn dood worden Johnnies ogen dan ook meteen onderzocht en kan zijn theorie de prullenbak in, samen met die ogen.

Clipphanger

Clipphanger logo

Als je niet kunt zien of het verkeerslicht op rood of groen staat, ben je misschien wel kleurenblind. Kleurenblindheid is een oogafwijking waarbij je bepaalde kleuren niet van elkaar kunt onderscheiden. Dat heeft alles te maken met kegeltjes in je netvlies.

Wanneer ben je kleurenblind?

In 1854 wordt in het Groningse Sappemeer Aletta Henriette Jacobs geboren. Haar vader is huisarts en dat wil de kleine Aletta ook wel worden. Helaas worden vrouwen in die tijd niet eens toegelaten tot de opleiding! Aletta schrijft een mooie brief aan de minister. Die stuurt meteen zijn toestemming - aan haar vader, dat wel.

Als 17-jarige stapt Aletta de universiteit binnen en 7 jaar later is ze de eerste vrouwelijke arts van Nederland. Een jaar later promoveert ze om te gaan werken als huisarts in Amsterdam. Daar houdt ze een gratis spreekuur voor arme vrouwen, en ze helpt vrouwen die eerst alleen maar mogen moederen omdat ze voortdurend zwanger raken. Haar experimenten met voorbehoedsmiddelen zijn niet bij iedereen populair, maar voor veel vrouwen is het een hele opluchting om even niet zwanger te zijn. 

In die gekke tijd mogen vrouwen niet eens meedoen aan verkiezingen. Ook dat is voor Aletta onacceptabel. Mede door haar felle strijd is in 1919 het vrouwenkiesrecht een feit. En in 1922 mogen Nederlandse vrouwen eindelijk voor het eerst naar de stembus. In 1929 overlijdt ze, maar Aletta gaat de geschiedenis in als boegbeeld van de feministische golf waar alle vrouwen in Nederland op meesurfen.

Dat vrouwen sinds 1919 ook mogen stemmen, hebben we te danken aan Aletta Jacobs. Ze voerde niet alleen actie voor algemeen kiesrecht, ze vond ook dat vrouwen de beschikking moesten krijgen over voorbehoedsmiddelen.

Wie was Aletta Jacobs?

In jouw mooie bakkes barst het van de bacteriën. Als je niet goed poetst, vormen die een laagje over je tanden, ‘tandplak’. En jij geeft ze nog te eten ook! Want alle suikers die jij in je bekkie stopt, worden door de bacteriën omgezet in zuren en dan… Kan de aanval beginnen! 

Eerst is je tandglazuur de sigaar. Het glazuur wordt door het zuur ontkalkt en je krijgt een doffe witte plek. Onder het oppervlak gaat de ontkalking verder, richting het tandbeen. Soms wordt de plek ook bruin, jakkie. Als er te veel glazuur is opgelost, stort het in. Een gaatje is geboren… De meeste gaatjes hoeven niet gevuld te worden, maar moet je zelf te lijf gaan door goed te poetsen en minder te snoepen. Is het gaatje niet meer te stoppen,  dan wordt het  boren! Eerst even brullen, dan komt het vullen.

Of je gaatjes krijgt (of niet) wordt mede bepaald door je speeksel. Speeksel spoelt je mond namelijk lekker schoon. De hoeveelheid en de kwaliteit daarvan is erfelijk. Bedankt hè! Maar je kan zelf ook wat doen: Niet te veel eetmomenten per dag! Dan krijgt je speeksel de kans om de ontkalking te herstellen. En  regelmatig poetsen, met fluoridetandpasta. Want: met twee keer per dag boenen, krijg je een gebit om te zoenen.

Iedereen weet dat je je tanden goed moet poetsen, anders krijg je gaatjes. Maar het helpt ook om niet te vaak suikerrijke producten te eten. En om lekker veel speeksel in je mond te hebben! Alleen kun je daar zelf niet zoveel aan doen.

Hoe ontstaan gaatjes in je tanden?

Of je nou wil of niet, zo’n elke 3 weken krijg jij een hele nieuwe huid. Oude huidcellen worden afgestoten en maken plaats voor enthousiaste nieuwelingen. Al deze cellen zijn zo klein, dat je hier normaliter weinig van merkt. TENZIJ JE LAST HEBT VAN ROOS. 

Roos is eigenlijk een aandoening van je hoofdhuid. Jouw huidcellen zijn toevallig net wat fanatieker, waardoor het vernieuwingsproces veel sneller gaat. Bovendien produceer je meer talg, waardoor de dode huidcellen aan elkaar klonteren. En dan zijn ze opeens wel zichtbaar! O o o even afkloppen. Kijkt het sneeuwt!

Roos heeft een aantal oorzaken, zoals stress, verminderde afweer of het gebruik van zeep of cosmetica. Ook zijn er soms erfelijke factoren. Dat komt goed uit, dan kan je mooi de antiroosshampoo van je vader lenen. Sommige shampoos verminderen de schimmels en gisten op je hoofdhuid, en andere halen de roos rücksichtslos van je hoofdhuid af. Je kan er ook voor kiezen om je er niet druk over te maken, want roos is niet gevaarlijk en niet besmettelijk. Het is gewoon de natuur!

Bijna iedereen heeft er wel eens last van: roos. De witte schilfers op je hoofdhuid betekenen dat de huidcellen op je hoofd iets te fanatiek aan het vernieuwen zijn. Gelukkig is er shampoo tegen en is het niet besmettelijk.

Hoe ontstaat roos?

Al sinds de oertijd worden bewoners van poolgebieden af en toe getrakteerd op een geheel natuurlijke, spectaculaire discolaserlichtshow in de kleuren rood, blauw, paars en vooral veel groen. Het Noorderlicht rond de Noordpool, of het Zuiderlicht op Antarctica, maar je mag ook gewoon poollicht zeggen - omdat er meestal ergens in de buurt wel een pool ligt.

Voor de oorsprong van het poollicht gaan we naar de zon. Een gloeiend hete gasbol, die (dus) regelmatig een windje laat. Die protonen en elektronen worden aangetrokken door onze magnetische polen. Ze gaan steeds sneller, krijgen meer energie en in de atmosfeer aangekomen, botsen ze op onze gasatomen. Die raken in een ‘aangeslagen’ toestand, en om weer normaal te worden zenden ze fotonen uit. Et voila, het Poollicht! Maak gauw een foto, van al die fotonen.

Ondertussen gaan elders op aarde misschien wel allerlei systemen aan de kook. Want zo’n protonenstorm kan mobiele netwerken en elektrische apparatuur aardig verstoren. En ook de astronauten in het ISS kunnen maar beter binnen blijven, voordat ze op de röntgenfoto gaan. Niet dringen bij het raampje! Aaah, mooi he?

Staat het poollicht zien ook op jouw bucketlist? Dit bijzondere natuurverschijnsel is alleen te zien rond de Noordpool en Antarctica. De spectaculaire lichtshow met groene, paarse en blauwe kleuren wordt veroorzaakt door uitbarstingen op de zon. De zonnedeeltjes botsen met de stoffen in onze atmosfeer en er ontstaat een prachtig schouwspel!

Wat is het noorderlicht?

Lang zal je lang zal je leven in de gloriaa ja ja, je bent jarig. Gefeliciteerd! En: een versierde stoel, slingers, een verjaardagskaart en natuurlijk een verjaardagsstaart. Nee: geen -staart: -taart!

In de oertijd was je nog niet jarig, want jij was er nog niet, en er waren nog geen kalenders. Als de Romeinen die uitgevonden hebben, vieren ze eerst maar ‘s de verjaardagen van hun vele goden en andere vips. In Nederland wordt de verjaardag pas populair vanaf de 18de eeuw, eerst en vooral in de betere kringen. Omdat een verjaardag maar eens per jaar voorkomt is het een mooie gelegenheid om uit te pakken met cadeautjes en extra lekker gebak. Mmmmm! Alweer een jaar d’rbij. Hm.

Dat gebak is eerst nog een soort veredeld brood. Maar betere ovens EN de uitvinding van het bakpoeder zorgen voor een revolutie in de taartenwereld. Na de industriële revolutie worden taarten ook voor de massa bereikbaar. Niet vergeten die kaarsjes uit te blazen! Da’s weer een traditie van de oude Grieken. Wat zit er een hoop geschiedenis in jouw verjaardag he? Hopelijk heb je ook nog een mooie toekomst voor de boeg! De beste wensen!

Hoera! Op je verjaardag krijg je cadeautjes, een versierde stoel, een kus van je moeder en: taart! Waar komt de verjaardagstaart eigenlijk vandaan? Met dank aan de kalender van de Romeinen, de kaarsjes van de Grieken en de industriële revolutie!

Waarom eet je taart op je verjaardag?

Klas 4/5/6

Water bestaat uit druppels. En als je handig bent, kan je zo’n druppel ook weer kleiner maken, en nog een keer en in het laboratorium nog een paar keer totdat je komt bij het watermolecuul. Dat is het allerkleinste waterdeeltje. Maar je moet er dus miljarden keer triljoenen van hebben, om je dorst te lessen. Proost!

Alles om je heen, bestaat uit zulke moleculen. Wetenschappers kennen wel 50 miljoen verschillende moleculen, en als je die allemaal achter elkaar zou kunnen leggen, dan kom je helemaal van hier tot aan de tafel. Toch zijn moleculen niet de kleinste deeltjes die we kennen. Onze vriend het watermolecuul is opgebouwd uit drie zogenaamde ‘atomen’: twee waterstofatomen en 1 zuurstofatoom. Vandaar dat water door zijn vriendjes ook wel H2O genoemd wordt. Van atomen zijn er maar zo’n 100. Het is een heel exclusieve club waar je alleen inkomt als je op de gastenlijst staat, of liever nog op de edelgassenlijst.

Het Griekse woord atomos betekent ‘ondeelbaar’, dus je zou denken dat er niks kleiners te vinden is. Maar als je in het atoom zou kunnen kijken, dan zie je nog kleinere dingen, zoals protonen, elektronen, ionen en… de fiets van Roel van Velzen?!

Bij scheikunde leer je dat alles om je heen uit moleculen bestaat. En moleculen bestaan op hun beurt weer uit nog kleinere deeltjes: atomen. Zo bestaat één watermolecuul bijvoorbeeld uit één zuurstofatoom en twee waterstofatomen.

Wat is het verschil tussen moleculen en atomen?

Als de weerman weet, dat het zonnetje gaat schijnen, krijg je misschien de neiging om meteen naar buiten te rennen. Maar pas op: onbeschermd bakken kan op korte termijn leiden tot verbranden, en op langere termijn tot huidkanker en misschien zelfs …. ‘O Greet, een rimpel op je… Rug.’

Daarom wordt bij het zomerweerbericht vaak de Zonkracht vermeld. Ook wel de UV-index genaamd, vanwege de hoeveelheid ultraviolette straling. Die zonkracht loopt van 1 tot 8. Hoe hoger, hoe sneller je huid verbrandt. Bij zonkracht 3 kan een ‘ongewende’ huid na een half uur verbranden. Maar bij zonkracht 7 raak je al na een kwartiertje aangebrand. Oeioeioeioeioeioei een roodhuid in de tuin!

De zonkracht wordt vooral vermeld zodat je jezelf beter kan beschermen. Regelmatig smeren met een goeie zonnecrème, en die koperen ploert vermijden als-ie op zijn hoogtepunt is, dus tussen 12 en 15. Dan maar even de schaduw in, of lekker binnen voor de buis. Kan je gelijk de zonkracht voor morgen checken. En of de weerman zelf wel goed smeert.

Genieten van de zon is lekker, maar door te veel UV-straling kun je verbranden en zelfs huidkanker krijgen. Daarom vermeldt de weerman of -vrouw in de zomer vaak de zonkracht bij het weerbericht. Wordt er een hoge zonkracht voorspeld? Vergeet je zonnebrand niet!

Wat is zonkracht?

Als jij een keer in Azië gaat backpacken, let dan ook eens op het weer. Begin juni loop je in India nog lekker in de zon, maar dan begint het opeens te regenen. En niet zomaar een buitje, maar met bakken. Dit is… de moesson.

Voor de oorsprong van de moesson, moeton we even uitzoomon. In de zomer warmt het Indiase land sneller op dan de zee. De lucht boven land stijgt op, en zuigt vochtige zeelucht aan. Als die met water gevulde lucht boven land aankomt, stijgt-ie ook op, en in India komt-ie ook nog eens de Himalaya tegen. De stijgende lucht koelt af en condenseert. De hemelsluizen gaan open, en ‘t is tijd om de plu te pakken. Of het vliegtuig, want de komende maanden blijft het behoorlijk buiig.

Elk half jaar draait de wind, en wordt de natte moesson een droge. Tijdens ‘onze wintermaanden’ wordt het dan zomer bezuiden de evenaar, en krijgen ze in Afrika en Indonesië met de moesson te maken. Dan weet je nu waar je heen moet, voor een vakantie met 100% moessongarantie.

In Zuidoost-Azië heerst een lekker tropisch klimaatje. Maar in juni, juli en augustus valt er in India net zoveel regen als bij ons in een heel jaar. De wind voert dan vochtige zeelucht aan en ja, die moet een keer naar beneden. Hallo moesson!

Wat is de moesson?

Als jij lekker een avondje op de bank wil hangen, dan kan je natuurlijk een vette serie bingen, epic fails kijken, of een keer zappen naar de Nederlandse Publieke Omroep. Helemaal speciaal voor jou én voor alle andere Nederlanders in binnen- en buitenland. 

In de Mediawet kan je lezen wat we van de Publieke Omroep mogen verwachten. Het grote publiek wordt bediend, maar ook minderheden zoals nieuwkomers en kerkgangers. De programma’s zijn onafhankelijk, dus er wordt niet opeens ingegrepen door een politicus of lid van het koningshuis. En programma’s worden niet onderbroken door reclame, zoals bij de commerciële concurrentie. En in het nieuwsaanbod komen alle partijen aan bod: als je de NPO maar goed in de gaten houdt, breek je dus vanzelf uit je bubbel.

Al deze prachtprogramma’s worden betaald van onze belastingcenten. En misschien daarom heeft iedereen er wel een mening over. 2 of 3 tv-zenders? Wel muziekfeest, geen opera? En al dat gesport, kan dat niet wat minder? Maar he, je kunt zelf kiezen. Live of uitgesteld, op je TV, radio, of gewoon: je smartphone.

In Nederland zijn er acht omroepen die van de regering geld krijgen om programma’s voor televisie, radio en internet te maken. Dit zijn onze publieke omroepen, die vallen onder de NPO. Hierdoor kun jij genieten van allerlei programma’s, series en Clipphangers!

Waarom is er een Publieke Omroep?

In je lichaam is een voortdurend verbrandingsproces gaande, waar zuurstof voor nodig is. Die haal je uit de lucht, als je inademt. De afvalstof van dit proces is koolstofdioxide, en dat adem je weer uit. Die ademhaling van jou gaat 24 uur per dag door: op een laag tempo als je slaapt, zo’n 10 tot 12 keer per minuut als je wakker bent, en bij ‘inspanning’, gaat ook de frequentie van je ademhaling ‘omhoog’.

Bij hyperventilatie gaat dat anders. Dan gaat je adem opeens veel te snel. Bijvoorbeeld door een nare mededeling op je werk. Doordat je ademhaling versnelt, verlies je te veel CO2. Je lichaam wil daar wat aan doen. Je bloedvaten worden nauwer, zenuwen extra prikkelbaar. Je kan tintelende vingers krijgen, duizelig worden, en zelfs benauwd en angstig. Ja, probeer dan maar weer ‘s rustig te ademen…

Hyperventilatie heeft vaak te maken met een paniekstoornis. Die kan behandeld worden met gedragstherapie. Een praktische tip als je een aanval voelt aankomen: ga even een flink stuk wandelen. Zo produceer je meteen meer CO2. Bijkomend voordeel: je hoeft je baas even niet te zien!

Paniek! In stressvolle situaties kan je ademhaling ineens op hol slaan. Je ademhaling versnelt, je vingers kunnen gaan tintelen en je kan duizelig, benauwd en angstig worden. Geen pretje dus, hyperventilatie. Maar gelukkig is er wel iets aan te doen.   

Wat is hyperventileren?

Narcolepsie is een aandoening die vooral bekend is door dit best wel bizarre symptoom: je kan zomaar opeens last krijgen van een onbedwingbare slaapaanval! Dat kan gebeuren als je thuis op de bank zit te chillen, maar ook achter het stuur - en dan wordt het eerder gillen.

De oorzaak van narcolepsie zit in je koppie. Daar wordt het eiwit hypocretine aangemaakt, maar bij jou net te weinig. Dat heeft nog wat gevolgen, zoals: spierverslapping bij bepaalde emoties - dan zak je dus als een pudding in elkaar. Hallucinaties tussen slapen en ontwaken. En slaapverlamming: je lichaam slaapt nog, maar je hersens zijn wakker. Je kan je niet bewegen en voelt je gevangen in je eigen lichaam. Da’s naar! Colepsie.

De aandoening is nog niet te genezen. Er kan soms medicatie worden gegeven om slaapaanvallen te voorkomen. En behandeling is erop gericht om klachten te verminderen. Het is belangrijk om op vaste tijden te rusten. Niet iedereen kan daar begrip voor opbrengen. ‘Doe je nou alweer niks?’ Laat ze maar praten! Jij moet leven met narcolepsie. En da’s echt niet niks.

Als je narcolepsie hebt, kan je soms zomaar in slaap vallen. Daarnaast kan je last krijgen van slaapverlamming en nachtmerrie-achtige hallucinaties die tussen waken en slapen in zitten.

Wat is narcolepsie?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos