Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Emancipatie. Wat is dat? Stel, je hebt twee oudere zussen en die spelen altijd de baas. Ze bepalen de spelletjes die jullie spelen. Wat goeie muziek is en wat leuke kleren zijn. 
Ze doen nooit jouw zin, en je bent er helemaal klaar mee. 
Je besluit te emanciperen. Emancipatie is het streven naar gelijkwaardigheid. Dat betekent dat je wil bereiken dat anderen zien dat je evenveel waard bent als zij. En dat betekent dat emancipatie ervoor moet zorgen dat jij straks net zoveel te zeggen hebt als je zussen. Maar zo makkelijk gaat dat meestal niet. Voor zo'n verandering moet je vaak flink je best doen. Soms moet je er zelfs voor vechten. 
Vroeger mochten vrouwen nergens over meebeslissen. Ze moest moesten doen wat de man zei. Ook al hadden ze daar geen zin in. Maar vrouwen hebben gevochten voor vrouwenemancipatie en dat doen ze nog steeds. Ook homoseksuelen, moslims, jongeren, ouderen en doven willen emanciperen. Net als andere groepen die zich onderdrukt voelen. Emancipatie kost tijd. Je voelt je niet altijd serieus genomen, maar je geeft niet op. Je denkt aan je eigen kinderen, kleinkinderen en aan de wereld. Want die wil je veranderen. Dus je zet door en je zult zien, als je erin blijft geloven, dan gaat het nog lukken ook.

Wat betekent emancipatie?

Programmalogo's

Vrouwen hebben hard moeten vechten om dezelfde rechten te krijgen als mannen. En er zijn nog veel meer groepen die zich onderdrukt voelen: homo’s, moslims en dove mensen bijvoorbeeld. Dat streven naar gelijkwaardigheid noem je emancipatie.

Streven naar gelijkwaardigheid

Preventie? Wat is dat? Stel, je bent bang in het donker. Aaahhh hellepie! Daarom slaap je met een lampje in je kamer en slaap je met een knuffel. En 's avonds laat kijk je nooit enge films. Je doet dus aan preventie. Als je aan preventie doet, dan probeer je problemen te voorkomen door in te grijpen voordat het misgaat. Iedereen doet aan preventie. We poetsen onze tanden want we willen geen gaatjes. We doen de deur op slot tegen inbrekers en we zetten de wekker omdat we ons niet willen verslapen.
Preventie is dus niet altijd leuk. Soms is het juist fijn om iets te doen wat niet goed voor je is. Ook al kun je daardoor in de problemen komen. Er zijn verstandige types die ervoor willen zorgen dat je stopt met het gedrag waar je problemen door krijgt. Die geven voorlichting, ze leren jou waarom je gedrag slecht is. En ze geven advies over hoe je je beter wel kunt gedragen en tips over hoe je dat moet aanpakken. Ook dat is preventie. Meestal is preventie gericht op een groep mensen die veel kans heeft om een bepaald probleem te krijgen. In Nederland, met al dat water, ga je op zwemles. Preventie! Maar in de woestijn heb je daar niet zoveel aan. Heeft iemand misschien water gezien? Hoe goed je ook aan preventie doet en hoe kleiner de kans op problemen daardoor ook is...Groen! Links, rechts, links; hij kan! Je weet nooit zeker dat alles goed gaat.

Wat betekent preventie?

Als je je tanden poetst, ben je bezig met preventie: je wil voorkomen dat je gaatjes krijgt. Preventie is dus helemaal niet zo ingewikkeld. Maar je kunt natuurlijk niet alles voorkomen.

Ingrijpen voordat het misgaat

Deze mag wat pittiger. Oh, deze is precies goed! Het ziet eruit als vlees, maar deze nuggets zijn honderd procent veganistisch. Dat wil zeggen dat er niks in zit wat van dieren afkomstig is. Dus geen vlees, maar ook geen melk of ei. Wist je dat je om één kilo vlees te maken tot zo'n negen kilo plantaardige voeding nodig hebt? Superzonde, want die 9 kilo kunnen we net zo goed zelf opeten. Maar dan moeten we er wel iets lekkers van maken. Misschien iets wat op vlees lijkt. 

Balletjes, schnitzels, burgers, nuggets...Vleesvervangers maken, hoe doen ze dat? Vlees bestaat voor een groot gedeelte uit eiwitten. Maar nou kun je die eiwitten ook gewoon uit planten halen. Erwten, paddenstoelen, soja. Hier gebruiken ze vooral eiwit uit tarwe, omdat dat in Nederland gewoon heel makkelijk te verbouwen is. 
En dat ziet er zo uit. Het lijkt een beetje op vlokken. Zodra je er water bij doet, gaan die vlokken wellen en krijgen ze een beetje de structuur van gehakt. Het smaakt nog niet echt, maar het voelt wel al echt als vlees. Die gewelde vlokken worden gemengd en op smaak gebracht. Er worden verse kruiden aan toegevoegd, zoals peper, kurkuma, nootmuskaat. Misschien een uitje. Het is maar net hoe je het wil laten smaken. Alle ingrediënten worden gemengd tot een pasta en vandaag zijn de nuggets aan de beurt. De nuggets worden eerst gepaneerd, dan gaan ze onder een douche van tarwebloem en water en daarna verdwijnen ze in een bed van paneermeel. Ze komen er geheel bedekt uit en glijden in een bad van hete olie. Dan worden ze kort gefrituurd om een knapperige jas te krijgen. Ja, nou zijn ze helemaal mooi bruin geworden en is het een echte nugget. Hij is alleen vanbinnen nog niet gaar dus hij gaat hier de oven in om helemaal door en door gaar te worden. Als de nuggets gaar zijn worden ze meteen afgekoeld in een vriestunnel van -100 graden.

En zo komen ze dan uiteindelijk in de winkel te liggen, nuggets. En nou lijken heel veel vleesvervangers vaak op echt vlees. Maar waarom eigenlijk? Want we kunnen toch net zo goed vleesvervangers maken die helemaal een eigen smaak hebben en niks meer met vlees te maken hebben? Natuurlijk kan dat, wat dacht je van deze zeewiernugget? Die heeft een hele eigen smaak en heeft niks meer met vlees te maken. Zo heb je ook deze rode-algnugget of deze groene-algnugget en hier in de proefkeuken slaan ze geen enkel ingrediënt over om uit te proberen. Zolang het maar niet van dieren af komt. Zo doe je dat dus, vleesvervangers smaken. Smakelijk!

Hoe worden vleesvervangers gemaakt?

Als je een dagje geen vlees wil weten, of als je vegetariër bent, kun je kiezen voor een vleesvervanger. Vegetarische nuggets worden gemaakt van eiwit uit tarwe. En ze smaken net zo lekker als echte kipnuggets! Maar er bestaan ook vleesvervangers met zeewier en algen.

Vegetarische nuggets van eiwit en paneermeel

Als je een gezicht wil natekenen, dan zijn er een paar hele handige regels die je kunt gebruiken en die voor elk gezicht hetzelfde zijn. 
Als je een grappig gezicht wil tekenen, een karikatuur, dan is het heel leuk als de verhoudingen niet kloppen. Als je het nou echt wil maken, heel realistisch, dan heb ik de tips voor en het enige wat je nodig hebt is een stukje touw. 
Want met zo'n touwtje kun je namelijk dingen opmeten die niet recht zijn, zoals mijn gezicht. 
En dat is natuurlijk veel handiger dan gewoon een keiharde liniaal. Want dat werkt natuurlijk niet.
Oké, elke persoon in de wereld is uniek, maar toch hebben we ook een heleboel gemeen, zoals de lichaamsverhoudingen. Voor het gezicht zijn er een aantal regels die in principe voor iedereen gelden. 
Regel 1: je ogen zitten precies in het midden van je gezicht. Dat is raar, maar dat is wel waar. 
Regel 2: de afstand van onze haargrens tot je wenkbrauw is precies één derde van de totale lengte van je gezicht. Kijk, van hier naar hier is één derde. Dan is het stukje van mijn wenkbrauwen tot onder mijn neus één derde van onder mijn neus tot aan de onderkant van mijn kin is ook één derde. Dus als je nu een gezicht wil tekenen, dan weet je precies wat je waar neer moet zetten. Regel 3: de afstand tussen onze ogen is precies zo breed als één oog. Dat betekent gewoon dat er ruimte is voor een derde oog. Dat is een beetje gek. Regel 4: de breedte van je neus is precies zo groot als 1 oog. Regel 5 is ook een hele leuke, kijk. Mijn hand is precies als de hele lengte van mijn gezicht. Cool toch? En zo zijn er dus een heleboel tips en tricks die je kunt gebruiken als je het menselijk lichaam in de juiste verhoudingen wil tekenen. Mensen kennen deze coole lichaamsregels al heel erg lang. Al 500 jaar geleden maakte kunstenaar en uitvinder Leonardo da Vinci deze tekening over de lichaamsverhoudingen bij de mens. Het wordt de mens van Vitruvius genoemd, vernoemd naar de Romeinse architect Vitruvius die meer dan tweeduizend jaar geleden leefde. Hij vond dat de mens zo geniaal in elkaar zat dat je volgens hem bij het ontwerpen van gebouwen moest kijken naar de verhoudingen van het menselijk lichaam. Pak een touwtje erbij en check of de regels van het gezicht bij jou ook kloppen. Gezichtsverhoudingen. Het is bijzonder, maar geen wonder.

Hoe teken je een gezicht?

Als je een gezicht tekent met een hele grote neus, krijg je een karikatuur. Dat kan heel grappig zijn, maar klopt natuurlijk niet met de werkelijkheid. Janouk geeft je vijf tips voor het tekenen van een gezicht. Het enige dat je nodig hebt is een touwtje.

Tips voor perfecte gezichtsverhoudingen

Word je als held geboren
Of is het te leren?
Hoe wist Mandela in Zuid-Afrika dat je sterker staat
Als je je tegenstanders kent
En optimistisch bent
En je niet verleiden laat tot wraak en haat
Je moet maar durven op te staan
Tegen alles in te gaan
Durven vechten zonder wapens en geweld
Wie durft, wie durft?
Het wordt wel weer eens tijd voor een held
Geduld en hoop, begrip en moed
Is dat te leren?
Hoe hield Mandela zo lang vol, 
Zelfs toen hij de cel in ging
Hoe kun je op tegen de anderen als de enkeling?
Hoe word je Jezus, Gandhi, Malala, Martin Luther King
Je moet maar durven
Onverstoord, als een groep jou het liefst vermoordt
Om je droom en het verhaal dat jij vertelt
Wie durft, wie durft?
Het wordt wel weer eens tijd voor een held
Gister kon ik het journaal maar amper aan
En toen een vriendje werd gepest, 
Stond ik zwijgend bij de rest
Iemand werd uitgescholden, ik heb niks gedaan
Maar vandaag ga ik het opnieuw proberen
Word je als held geboren 
Of is het te leren?

Je moet maar durven

Mandela deed het, Martin Luther King en Malala: opstaan voor gerechtigheid. Durf jij voor jezelf of een ander op te komen? Hoe word je een held? Daar gaat dit liedje over.

Liedje over eigentijdse helden

Het leven is niet altijd leuk. Soms kun je moeilijk uit bed komen, en soms heb je een tegenslag. Goh! Groot of klein. Dan heb je gewoon een enorme... baaldag. Er zijn mensen die zich elke dag somber voelen. Soms zelfs zonder echte tegenslagen. En die hebben dan dus last van een depressie. Maar hoe voelt zo'n depressie? En kun je er ook vanaf komen? 
Ik heb zelf geen depressie, dus ik weet niet hoe het is. Maar Noortje wel. Jij bent depressief. Klopt. Hoe kwam je daarachter? Toen ik een jaar of zes was, was ik altijd somber, verdrietig en moe. Ik omschreef het toen als buikpijn. Omdat ik nog niet zo goed mijn gevoelens een naam wist te geven. Snel huilen, snel paniek. Ik kon minder genieten van dingen. Dus als leeftijdgenoten aan het spelen waren, dan kon jij daar niet echt in meegaan. Nee, vaak niet. Dus ook vaak een gevoel van eenzaamheid of ongelukkig zijn.

Je kunt je gevoel voorstellen als zo'n soort mengpaneel. Met allerlei emoties en vier basisemoties. Bang, boos, blij en verdrietig. En elk van die basisemoties heeft een eigen schuif. Luister maar. Blij. Verdrietig. Bang. Zo, en boos. Cigdem! Wat? Cigdem, jij bent psycholoog. Ja. Dus je weet alles van gevoelens van mensen. Kun je zo'n mengpaneel vergelijken met je gevoel? Jazeker. Soms ben je blij omdat bijvoorbeeld de zon schijnt of je iets leuk vindt. Soms ben je boos omdat je een lekke band hebt of ruzie hebt. En soms ben je bang, omdat je ouders ruzie hebben. En soms ben je een beetje verdrietig omdat je niet naar een feestje kunt gaan of dat je ziek bent. En al die gevoelens gaan dus de hele tijd op en neer. Al die positieve en negatieve gevoelens. Dat gaat de hele dag zo door? Ja, precies. En dat is allemaal heel normaal. Al die gevoelens, positief of negatief, horen nu eenmaal bij het leven. Maar wat is dan een depressie? Dat is als je bijna elke dag geen zin hebt om dingen te ondernemen, moeite hebt met concentreren, slaapproblemen hebt. Heel typerend voor een depressie is dat je heel veel last krijgt van negatieve emoties. Je kunt het vergelijken met zulke schuifjes. Boos, verdrietig en bang zijn tegelijk. Tegelijk of een ervan. En die gaan dan helemaal open? Ja. Zo, wat een herrie! Ja. En dit voel je dan helemaal allemaal tegelijk? Precies. Als die dan vast komen te zitten, en als dat heel lang duurt, als je dan een klein schuifje opent, omdat er bijvoorbeeld een feestje is of de zon schijnt… Ik hoor dat blije schuifje nu gewoon helemaal niet. Nee, precies, want alles wat leuk is, wordt overstemd door die rotgevoelens. Als dat een hele lange tijd duurt, dan heb je een depressie? Ja, precies. 

Ja, dat is beter. Hoe ontstaat nou zo'n depressie? Meestal is er niet echt één aanleiding voor aan te wijzen. Meestal zijn het er meerdere tegelijk. Een verdrietige gebeurtenis zoals gepest worden. Ouders die ruzie hebben. Overlijden van iemand van wie je houdt. Als dat lang aanhoudt, of er gebeuren meerdere dingen tegelijk, of een zo'n gebeurtenis is super heftig, dan bestaat de kans dat je een depressie kan ontwikkelen. Dus hoe meer oorzaken, hoe erger die knoppen vast komen te zitten. Ja, precies. Hoe kan het dat de een wel een depressie heeft met dezelfde aanleidingen, en de ander niet? Daar zijn verschillende oorzaken voor. Belangrijk is dat erfelijke aanleg ook een oorzaak speelt. Dus als je papa, mama of ander familielid ooit een depressie heeft gehad, dan is de kans groter dat jij die ook kan krijgen. Dus het kan ook in je genen zitten. Ja, maar dat betekent niet dat je zeker die depressie zult krijgen. Dus je hebt niet automatisch een depressie als een van je ouders het heeft. Het maakt wel dat die schuifjes standaard wat hoger zitten dan bij andere mensen. Als je dan nog eens nare dingen meemaakt… Kom je op slot te zitten. Precies, het kan allemaal heel veel worden en dan gaat die emotie op slot. Dan kun je die negatieve emotie niet meer uitzetten. Nee. We weten hoe dat klinkt.

Boodschappen. Melk, brood, kaas... Hee buurman, eieren, pindakaas. Hee, fiets ‘ie je al? O ja, krentenbollen. Daar gaan we, kom maar. Dat denk ik als ik over straat loop. Bijzonder, als ik over straat loop denk ik heel veel andere dingen. Ik hoor bij jou veel neutrale en positieve dingen. Ja. Voor mij is dat toch anders. Wat gaat er dan door jou heen? O, weer boodschappen. Brood, eh, pindakaas... Dadelijk kom ik mensen tegen. O, buurman. Moet ik nou iets zeggen? Zou hij boos zijn? Ik weet niet zo goed wat ik moet halen. Auto, auto. Al die mensen, wat zullen ze niet van me denken? Zouden ze zien dat ik me zo voel? En hier ook, al die mensen. Wat zullen ze wel niet denken? Ik moet echt weg, ik wil naar huis.
Dus in precies dezelfde situatie heb jij veel negatievere gedachten dan dat ik heb. Ja, zo kun je het wel zien. Waar komen die negatieve gedachtes dan vandaan? Goede vraag. Ik weet het niet. Ik ben denk ik een beetje anders ingesteld als jij bijvoorbeeld. Dat is altijd al zo geweest. Ja. Ja.

Kun je van een depressie afkomen? Jazeker, voor verreweg de meeste mensen is het een tijdelijke ziekte. Je bent die ziekte niet, je hebt die ziekte en die kan weer overgaan. Hoe dan? Het begint ermee dat je met iemand gaat praten over je gevoelens. Zoek iemand die je vertrouwt en praat erover. Maar als je echt depressief bent en het lukt niet met praten, dan kan er toch wel meer nodig zijn. Wat is dat dan? Je kunt naar een psycholoog gaan. Een psychologisch is iemand die verstand heeft van gedachten, gevoelens en gedrag. Iemand zoals jij dus? Ja. Die kan jou helpen om die schuifjes weer losser te krijgen. Hoe krijg je dat dan voor elkaar? Het begint ermee dat je ervoor zorgt dat die persoon weer actief wordt. Toch naar school, toch gaat sporten. Daarnaast gezond eten en genoeg slapen. En als het niet werkt, is er dan niet gewoon een pilletje voor? Die zijn er wel. Die laten we het liefst niet voorschrijven. Waarom niet? Omdat het een tijdelijke oplossing is. Je hebt ook vervelende bijwerkingen. Oké. Het goede nieuws is dus dat je kunt genezen van een depressie. Jazeker. Dan gaan de knopjes los. Ja. Dit is beter. Lekker toch. Ja.

Je gaat nu op jezelf wonen. Dat lijkt me ook best een beetje spannend. Ja, het is zeker wel spannend. Maar ik heb geoefend de laatste tijd. Betekent dat dan ook dat je dan nu niet meer depressief bent? Dat vind ik moeilijk te zeggen. Ik denk, ik heb nu in ieder geval een goede periode. Maar ik zal pas later weten of de depressie over is. Wat is het verschil dan tussen nu en toen je echt depressief was? Ik geniet weer van het leven. Ik kan geluk ervaren. En ik voel me beter, energieker. Gelukkiger.

Dus als ik me heel erg verdrietig voel, wat moet ik dan doen? Of je nu verdrietig bent, somber of echt depressief, zoek iemand die je vertrouwt en praat over jouw gevoelens. Als dat niet helpt, kan je altijd contact opnemen met de kindertelefoon. Of je kan je huisarts in vertrouwen nemen. Of je je nu gelukkig of verdrietig voelt, het is altijd fijn om over je gevoelens te praten. Precies.

Hoe voelt het als je depressief bent?

Sommige mensen voelen zich elke dag somber, soms zonder goed te weten hoe dit komt. Dan heb je last van een depressie. Het is alsof de verdrietige, bange of boze emoties niet meer uitgaan en je geen blijheid meer voelt.

Verdrietige, bange en boze emoties overstemmen de blije

Ja jongens, even opletten. Wist je dat driehoeken zo sterk zijn dat je op een stoel kunt zitten van krantenpapier, zolang er maar genoeg driehoeken in het ontwerp zitten?
Oké, ik ga van deze krant een meubelstuk maken waar je op kunt zitten. Dat klinkt bijzonder, maar is geen wonder. Durf jij te zitten in een stoel die alleen gemaakt is van kranten en tape? Het kan en ik ga je laten zien hoe. De kranten zijn de bouwstenen van onze stoel. Rol ze op en maak de krantenrolletjes vast met tape. Zorg dat je meerdere rolletjes hebt. Maak met vier opgerolde kranten een vierkant. Zo. En plak ze aan elkaar met een flink stuk tape. Dit voelt niet echt stevig, maar wacht maar tot ik een rol diagonaal aan het vierkant vastplak. 
We zien nu twee driehoeken ontstaan, waardoor je zult merken dat er geen beweging meer in zit. Maak dit object nog drie keer. Maak van de vier verstevigde vierkanten een kubus. Als je een extra krantenrol in elke hoek plakt, wordt de kubus nog steviger. Dit is de basis van je stoel. Maak met twee rollen een kruis en plak die aan een zijde van de kubus waar geen diagonale rol zit. Dit wordt de zitting van je stoel. Je ziet nog meer driehoeken ontstaan. Bekleed de zitting met krantenrolletjes zodat je comfortabel zit en gebruik twee grote rollen om een rugleuning te maken. Ook voor de rugleuning geldt dat het maken van driehoeken voor extra stevigheid zorgt. Een stoel gestoeld op driehoeken. En dan is nu het moment van de waarheid. Nou, hij doet het! Dat zit eigenlijk best lekker, zo'n krantenstoel. Niet alleen meubeldesigners, maar ook architecten gebruiken driehoeken om hun bouwwerk extra stevig te maken. Vooral als ze koepels ontwerpen gebruiken ze driehoeken, zodat de boel niet instort en er geen dragende pilaren nodig zijn. Zo'n koepel heet een geodetische koepel en overleeft zelfs een orkaan. Probeer ook maar eens je eigen papieren stoel te maken met de kracht van driehoeken. Je kunt hem nog extra verstevigen met behangplaksel of hem een leuk kleurtje geven. De kracht van de driehoek. Het is bijzonder, maar geen wonder.

Hoe maak je een stoel van kranten?

Kranten zijn niet echt stevig. Maar als je ze oprolt en in driehoeken aan elkaar vast maakt, kun je er een prima stoel van maken. De driehoek is zelfs zo sterk, dat ze worden gebruikt in koepels en bruggen.

De kracht van de driehoek

Ik ben Jalila Essaïdi en ik gebruik koeienpoep opnieuw om er kleding van te maken. Hoe doe je dat eigenlijk, van mest een jurk maken? Dat begint eigenlijk bij de mest en die bestaat uit poep en urine. En dat zit door elkaar. Stap twee is dat ik die koeienpoep en urine uit elkaar gaan halen en dat doen we door te verhitten en te zeven. Uiteindelijk houden we cellulosepulp over. Deze pulp gaat naar de fabriek waar er een draad van gemaakt wordt.
En met dat draad kun je een jurk maken. Hoe maken ze in de fabriek van jouw pulp een draad? Het is eigenlijk best een ingewikkeld proces, maar als je kijkt naar katoen wat bestaat uit allemaal balletjes. En die balletjes, als je die uit elkaar trekt, dan heb je een draad. In het geval van de goeie pulp heb je alle kleine korte stukjes en die korte stukjes die lijmen we aan elkaar door een stofje toe te voegen. Daarmee maak je een draad. Het is een goed idee, omdat we in Nederland heel veel koeienmest hebben. Ik los eigenlijk twee problemen op. Doordat we heel veel mest hebben en die mest dan gaan gebruiken om kleding te maken, hoeven we niet zo veel bomen te kappen en ook niet zoveel katoen te produceren. En met 2 kilo mest maken we een T-shirt. Wat is jouw droom? Dat over een paar jaar iedereen in kleding rondlopen van koeienmest. En dat het niet langer gezien wordt als een afvalstroom, maar als een waardevolle grondstof om kleding van te maken en dat we daardoor zorgen voor een beter milieu, geen kinderarbeid. Dat het lokaal, dus hier in Nederland, geproduceerd kan worden en je geen grondstoffen uit het buitenland hoeft te importeren en dat we daarmee eigenlijk een betere en mooiere wereld creëren.

Hoe maak je kleding van koeienmest?

Veel kleren komen uit verre landen en de productie is slecht voor het milieu. Dat kan duurzamer! Wist je dat je van koeienmest draad kunt maken om kleren van te maken? Bedenker Jalila Essaïdi hoopt dat iedereen over een paar jaar rondloopt in kleding van koeienmest.

Een duurzame manier van kleding produceren

Klimaat. Wat is dat? Stel, je bent op vakantie in een warm land, maar het is koud en het regent dat het giet. Je loopt behoorlijk te balen, want je bent niet voor niets op vakantie gegaan naar een land met een zonnig klimaat. En zo word je natuurlijk nooit bruin. Nee. Het klimaat is het gemiddelde weer over een bepaalde periode. Om het klimaat te bepalen kijk je op één plek 30 jaar lang naar het weer. Je meet temperatuur, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. De gemiddelden van die metingen bepalen het klimaat. Gematigd rotklimaat. Het klimaat van jouw vakantiebestemming is prima. Dat had je nog gecheckt toen je je reis boekte. Helaas is het weer nu toch pieeep! Dat kan. De kans op mooi weer is groter in een warm klimaat. Toch kan het anders uitpakken. Het weer kan elke dag weer anders zijn. Het gemiddelde weer, het klimaat, dus niet. Het klimaat vertelt ons in grote lijnen wat voor weer we kunnen verwachten. Dankzij het klimaat weten we dat het in Nederland in de winter kouder is dan in de zomer. De boer weet wat hij in het voorjaar moet zaaien en de supermarkt weet wat goed verkoopt in de winter. Ook weten we dankzij het klimaat dat je een grotere kans hebt om poepiebruin terug te komen van een weekje Marbella dan van een weekje Renesse. Tenzij het weer die week in Marbella pieeep is geweest natuurlijk, ondanks het klimaat. Tegen alle verwachtingen in.

Wat betekent klimaat?

Het weer kan elke dag weer anders zijn. Het klimaat niet.  Maar ook als je op vakantie gaat naar een land met een warm klimaat, kun je pech hebben met het weer.

Het gemiddelde weer over een bepaalde periode

Mijn oma praat nooit stoer over de oorlog
De laatste winter weet ze nog het beste
Ze was zeven
Zuid-Nederland bevrijd, de rest nog niet
Oma hoorde bij de rest

Raar dat vrede zo vaak gaat over waar je huis toevallig staat
Ze heeft toen vaak de hemel af staan speuren
En dacht maar: wanneer gaat het nou gebeuren?

Waar blijven ze nou?
De mensen die ons gaan bevrijden
Ze weten toch wel dat we kou en honger lijden?
Zijn ze gewoon vergeten daar dat we bestaan?
Of komen ze er stiekem bijna aan?
Waar blijven ze nou?

Mijn oma heeft nu kasten vol met eten
En ook haar koelkast si altijd gevuld
Ze wil nooit meer restjes uit het vuilnis hoeven rapen
Als toen, toen ze van honger niet kon slapen
En dacht: waar blijven ze nou?
Waar blijven ze nou?

Soms sla ik het journaal maar liever over
Alweer een oorlog of een voedselramp
Al die mensen die hoop houden in platgegooide steden of een vluchtelingenkamp
Raar dat vrede zo vaak gaat over waar je huis toevallig staat
Dus zie je ons nooit en hen wel in nieuwsberichten
Met steeds dezelfde vraag op hun gezichten

Waar blijven ze nou?
Ze weten toch wel dat we kou en honger lijden?
Zijn ze gewoon vergeten daar dat we bestaan?
Of komen ze er stiekem bijna aan?
Dan wil je schreeuwen: het komt goed
Iedereen doet wat ie kan
Maar als dat niet zo is
Wat zeg je dan?

Waar blijven ze nou?

In 1944 wordt het zuiden van Nederland bevrijd. De rest van ons land moet de hongerwinter doorstaan. Ook vandaag de dag zijn er mensen op de vlucht voor oorlog. Dit liedje gaat over wachten op bevrijding.

Liedje over vrede en bevrijding

Oké, misschien vinden jullie me een beetje te oud voor het bouwen van een fort. Maar kom op. Wat is er nou leuker dan dit? Ik heb een helm nodig. Ik heb een leger nodig, een zo groot mogelijk leger. Maar ja, dat moet mijn fort dus ook zo groot mogelijk zijn. Hoe maak ik van deze twintig kussens een zo groot mogelijk fort? Stel, ik maak mijn fort in de vorm van een rechthoek. De omtrek van dit rechthoekige fort is nu precies 20 kussens. 20 kussens. Stel je voor één kussen is precies één meter breed. Dan is de omtrek van mijn fort dus precies twintig meter. Maar met zo'n rechthoekig fort, wat is dan de ruimte in het fort? Met andere woorden hoeveel soldaten kan ik hierin kwijt? Laten we dat checken met kussens. 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16. 16 kussens kan ik kwijt in mijn fort. Stel je voor dat al die randen van die kussens weer precies 1 meter zijn. 
Dan kan ik dus 16 vierkante kussens kwijt in mijn fort, oftewel 16 vierkante meter. Dat vind ik toch nog een beetje krap, maar ik kan dus mijn fort groter maken, zonder dat ik extra kussens gebruik. Magie? Neehoor. Check dit. Ik heb alle twintig kussens gebruikt, maar de omtrek is hetzelfde. Die is nog steeds twintig kussens. Maar check de ruimte in het fort. Het lijkt toch gewoon veel groter. Net konden er zestien vierkante kussens in mijn fort. En nu 5, 10 15 20 25. 25 vierkante kussens passen er in mijn fort. Zelfde omtrek, grotere oppervlakte. Een vierkant geeft je dus een groter grondgebied dan een rechthoek. Hier passen zo wel genoeg soldaten in. Elk land in de wereld heeft natuurlijk ook een omtrek. Neem het land Chili in Zuid-Amerika. Dat is een heel langgerekt land. Als je de omtrek oftewel de grenslijn van Chili neemt, die is heel lang en smal, en je maakt er een vierkant van. Dan zou de oppervlakte van het land twaalf keer groter zijn. Zelfde omtrek, andere vorm, veel meer ruimte. Als je dus een fort wil maken waar je zo veel mogelijk soldaten in kwijt wil. Maak een vierkant, dezelfde omtrek, grotere oppervlakte. Maar het nadeel aan zo'n groot fort is wel dat je een veel grotere oppervlakte moet bewaken!

Hoe maak je het grootste fort van 20 kussens?

Een vierkant van 20 kussens heeft dezelfde omtrek als een rechthoek van 20 kussens. Toch is de oppervlakte groter. Hoe kan dat? Janouk laat zien hoe je het grootste kussenfort bouwt.

Dezelfde omtrek, andere oppervlakte

Uw gastheer van vandaag is: Habtamu de Hoop! Ja hallo! Wat goed dat jullie er weer zijn bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in één moeite zijn uitleg te beantwoorden of op te lossen en de vragen. En de vraag van vandaag is: waarom zitten katten zo graag in kartonnen dozen? Als je een kat laat kiezen tussen een dure poezenmand en een kartonnen doos, dan kiest ie voor een kartonnen doos. Uit onderzoek blijkt zelfs dat katten in het asiel minder gestrest zijn als je ze een kartonnen doos geeft. Hoe komt dat precies? Nou, van nature leven katten alleen. Soms is dat handig. Een kat jaagt door heel stilletjes te gaan zitten wachten tot er een lekker hapje voorbijkomt. Dan sluipt ie er op af en grijpt ie hem. Dat werkt goed, omdat een kat in zijn eentje niet opvalt. Dieren die in groepen leven, hebben steun aan elkaar als er gevaar dreigt. Katten zijn veel kwetsbaarder. Een kat die zich niet op z'n gemak voelt of gestrest is, trekt zich terug. Hij zoekt het liefst een plekje hoog of hij verstopt zich. Dat doen ze in de natuur, maar ook bij ons thuis. Ze kruipen onder een bank of onder een kast, maar de kartonnen doos is favoriet. Onze huiskatten zijn niet de enigen die graag in dozen zitten. In de dierentuin doen panters, lynxen en wilde katten het ook graag. De perfecte kattendoos? Die heeft een deksel, want daar zitten ze lekker beschut. Maar een in- en uitgang zijn ook belangrijk. Maar als je verschillende dozen in huis zet op een rustig plekje, dan kiest de kat zelf de doos uit die hij het allerfijnst vindt. Heeft ie een doos gekozen, laat hem dan vooral staan waar die stond. Katten houden namelijk niet van verandering. Dat geeft stress. Zo, dat was het weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom zitten katten zo graag in kartonnen dozen?

Katten zijn eigenwijze dieren. Ze krullen zich liever op in een kartonnen doos dan in een dure mand. Daar voelen ze zich veilig. Habtamu legt uit hoe de ideale kattendoos eruitziet.

Een veilige plek voor de gestreste kat

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos