Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Als je een gezicht wil natekenen, dan zijn er een paar hele handige regels die je kunt gebruiken en die voor elk gezicht hetzelfde zijn. 
Als je een grappig gezicht wil tekenen, een karikatuur, dan is het heel leuk als de verhoudingen niet kloppen. Als je het nou echt wil maken, heel realistisch, dan heb ik de tips voor en het enige wat je nodig hebt is een stukje touw. 
Want met zo'n touwtje kun je namelijk dingen opmeten die niet recht zijn, zoals mijn gezicht. 
En dat is natuurlijk veel handiger dan gewoon een keiharde liniaal. Want dat werkt natuurlijk niet.
Oké, elke persoon in de wereld is uniek, maar toch hebben we ook een heleboel gemeen, zoals de lichaamsverhoudingen. Voor het gezicht zijn er een aantal regels die in principe voor iedereen gelden. 
Regel 1: je ogen zitten precies in het midden van je gezicht. Dat is raar, maar dat is wel waar. 
Regel 2: de afstand van onze haargrens tot je wenkbrauw is precies één derde van de totale lengte van je gezicht. Kijk, van hier naar hier is één derde. Dan is het stukje van mijn wenkbrauwen tot onder mijn neus één derde van onder mijn neus tot aan de onderkant van mijn kin is ook één derde. Dus als je nu een gezicht wil tekenen, dan weet je precies wat je waar neer moet zetten. Regel 3: de afstand tussen onze ogen is precies zo breed als één oog. Dat betekent gewoon dat er ruimte is voor een derde oog. Dat is een beetje gek. Regel 4: de breedte van je neus is precies zo groot als 1 oog. Regel 5 is ook een hele leuke, kijk. Mijn hand is precies als de hele lengte van mijn gezicht. Cool toch? En zo zijn er dus een heleboel tips en tricks die je kunt gebruiken als je het menselijk lichaam in de juiste verhoudingen wil tekenen. Mensen kennen deze coole lichaamsregels al heel erg lang. Al 500 jaar geleden maakte kunstenaar en uitvinder Leonardo da Vinci deze tekening over de lichaamsverhoudingen bij de mens. Het wordt de mens van Vitruvius genoemd, vernoemd naar de Romeinse architect Vitruvius die meer dan tweeduizend jaar geleden leefde. Hij vond dat de mens zo geniaal in elkaar zat dat je volgens hem bij het ontwerpen van gebouwen moest kijken naar de verhoudingen van het menselijk lichaam. Pak een touwtje erbij en check of de regels van het gezicht bij jou ook kloppen. Gezichtsverhoudingen. Het is bijzonder, maar geen wonder.

Hoe teken je een gezicht?

Programmalogo's

Als je een gezicht tekent met een hele grote neus, krijg je een karikatuur. Dat kan heel grappig zijn, maar klopt natuurlijk niet met de werkelijkheid. Janouk geeft je vijf tips voor het tekenen van een gezicht. Het enige dat je nodig hebt is een touwtje.

Tips voor perfecte gezichtsverhoudingen

Word je als held geboren
Of is het te leren?
Hoe wist Mandela in Zuid-Afrika dat je sterker staat
Als je je tegenstanders kent
En optimistisch bent
En je niet verleiden laat tot wraak en haat
Je moet maar durven op te staan
Tegen alles in te gaan
Durven vechten zonder wapens en geweld
Wie durft, wie durft?
Het wordt wel weer eens tijd voor een held
Geduld en hoop, begrip en moed
Is dat te leren?
Hoe hield Mandela zo lang vol, 
Zelfs toen hij de cel in ging
Hoe kun je op tegen de anderen als de enkeling?
Hoe word je Jezus, Gandhi, Malala, Martin Luther King
Je moet maar durven
Onverstoord, als een groep jou het liefst vermoordt
Om je droom en het verhaal dat jij vertelt
Wie durft, wie durft?
Het wordt wel weer eens tijd voor een held
Gister kon ik het journaal maar amper aan
En toen een vriendje werd gepest, 
Stond ik zwijgend bij de rest
Iemand werd uitgescholden, ik heb niks gedaan
Maar vandaag ga ik het opnieuw proberen
Word je als held geboren 
Of is het te leren?

Je moet maar durven

Mandela deed het, Martin Luther King en Malala: opstaan voor gerechtigheid. Durf jij voor jezelf of een ander op te komen? Hoe word je een held? Daar gaat dit liedje over.

Liedje over eigentijdse helden

Het leven is niet altijd leuk. Soms kun je moeilijk uit bed komen, en soms heb je een tegenslag. Goh! Groot of klein. Dan heb je gewoon een enorme... baaldag. Er zijn mensen die zich elke dag somber voelen. Soms zelfs zonder echte tegenslagen. En die hebben dan dus last van een depressie. Maar hoe voelt zo'n depressie? En kun je er ook vanaf komen? 
Ik heb zelf geen depressie, dus ik weet niet hoe het is. Maar Noortje wel. Jij bent depressief. Klopt. Hoe kwam je daarachter? Toen ik een jaar of zes was, was ik altijd somber, verdrietig en moe. Ik omschreef het toen als buikpijn. Omdat ik nog niet zo goed mijn gevoelens een naam wist te geven. Snel huilen, snel paniek. Ik kon minder genieten van dingen. Dus als leeftijdgenoten aan het spelen waren, dan kon jij daar niet echt in meegaan. Nee, vaak niet. Dus ook vaak een gevoel van eenzaamheid of ongelukkig zijn.

Je kunt je gevoel voorstellen als zo'n soort mengpaneel. Met allerlei emoties en vier basisemoties. Bang, boos, blij en verdrietig. En elk van die basisemoties heeft een eigen schuif. Luister maar. Blij. Verdrietig. Bang. Zo, en boos. Cigdem! Wat? Cigdem, jij bent psycholoog. Ja. Dus je weet alles van gevoelens van mensen. Kun je zo'n mengpaneel vergelijken met je gevoel? Jazeker. Soms ben je blij omdat bijvoorbeeld de zon schijnt of je iets leuk vindt. Soms ben je boos omdat je een lekke band hebt of ruzie hebt. En soms ben je bang, omdat je ouders ruzie hebben. En soms ben je een beetje verdrietig omdat je niet naar een feestje kunt gaan of dat je ziek bent. En al die gevoelens gaan dus de hele tijd op en neer. Al die positieve en negatieve gevoelens. Dat gaat de hele dag zo door? Ja, precies. En dat is allemaal heel normaal. Al die gevoelens, positief of negatief, horen nu eenmaal bij het leven. Maar wat is dan een depressie? Dat is als je bijna elke dag geen zin hebt om dingen te ondernemen, moeite hebt met concentreren, slaapproblemen hebt. Heel typerend voor een depressie is dat je heel veel last krijgt van negatieve emoties. Je kunt het vergelijken met zulke schuifjes. Boos, verdrietig en bang zijn tegelijk. Tegelijk of een ervan. En die gaan dan helemaal open? Ja. Zo, wat een herrie! Ja. En dit voel je dan helemaal allemaal tegelijk? Precies. Als die dan vast komen te zitten, en als dat heel lang duurt, als je dan een klein schuifje opent, omdat er bijvoorbeeld een feestje is of de zon schijnt… Ik hoor dat blije schuifje nu gewoon helemaal niet. Nee, precies, want alles wat leuk is, wordt overstemd door die rotgevoelens. Als dat een hele lange tijd duurt, dan heb je een depressie? Ja, precies. 

Ja, dat is beter. Hoe ontstaat nou zo'n depressie? Meestal is er niet echt één aanleiding voor aan te wijzen. Meestal zijn het er meerdere tegelijk. Een verdrietige gebeurtenis zoals gepest worden. Ouders die ruzie hebben. Overlijden van iemand van wie je houdt. Als dat lang aanhoudt, of er gebeuren meerdere dingen tegelijk, of een zo'n gebeurtenis is super heftig, dan bestaat de kans dat je een depressie kan ontwikkelen. Dus hoe meer oorzaken, hoe erger die knoppen vast komen te zitten. Ja, precies. Hoe kan het dat de een wel een depressie heeft met dezelfde aanleidingen, en de ander niet? Daar zijn verschillende oorzaken voor. Belangrijk is dat erfelijke aanleg ook een oorzaak speelt. Dus als je papa, mama of ander familielid ooit een depressie heeft gehad, dan is de kans groter dat jij die ook kan krijgen. Dus het kan ook in je genen zitten. Ja, maar dat betekent niet dat je zeker die depressie zult krijgen. Dus je hebt niet automatisch een depressie als een van je ouders het heeft. Het maakt wel dat die schuifjes standaard wat hoger zitten dan bij andere mensen. Als je dan nog eens nare dingen meemaakt… Kom je op slot te zitten. Precies, het kan allemaal heel veel worden en dan gaat die emotie op slot. Dan kun je die negatieve emotie niet meer uitzetten. Nee. We weten hoe dat klinkt.

Boodschappen. Melk, brood, kaas... Hee buurman, eieren, pindakaas. Hee, fiets ‘ie je al? O ja, krentenbollen. Daar gaan we, kom maar. Dat denk ik als ik over straat loop. Bijzonder, als ik over straat loop denk ik heel veel andere dingen. Ik hoor bij jou veel neutrale en positieve dingen. Ja. Voor mij is dat toch anders. Wat gaat er dan door jou heen? O, weer boodschappen. Brood, eh, pindakaas... Dadelijk kom ik mensen tegen. O, buurman. Moet ik nou iets zeggen? Zou hij boos zijn? Ik weet niet zo goed wat ik moet halen. Auto, auto. Al die mensen, wat zullen ze niet van me denken? Zouden ze zien dat ik me zo voel? En hier ook, al die mensen. Wat zullen ze wel niet denken? Ik moet echt weg, ik wil naar huis.
Dus in precies dezelfde situatie heb jij veel negatievere gedachten dan dat ik heb. Ja, zo kun je het wel zien. Waar komen die negatieve gedachtes dan vandaan? Goede vraag. Ik weet het niet. Ik ben denk ik een beetje anders ingesteld als jij bijvoorbeeld. Dat is altijd al zo geweest. Ja. Ja.

Kun je van een depressie afkomen? Jazeker, voor verreweg de meeste mensen is het een tijdelijke ziekte. Je bent die ziekte niet, je hebt die ziekte en die kan weer overgaan. Hoe dan? Het begint ermee dat je met iemand gaat praten over je gevoelens. Zoek iemand die je vertrouwt en praat erover. Maar als je echt depressief bent en het lukt niet met praten, dan kan er toch wel meer nodig zijn. Wat is dat dan? Je kunt naar een psycholoog gaan. Een psychologisch is iemand die verstand heeft van gedachten, gevoelens en gedrag. Iemand zoals jij dus? Ja. Die kan jou helpen om die schuifjes weer losser te krijgen. Hoe krijg je dat dan voor elkaar? Het begint ermee dat je ervoor zorgt dat die persoon weer actief wordt. Toch naar school, toch gaat sporten. Daarnaast gezond eten en genoeg slapen. En als het niet werkt, is er dan niet gewoon een pilletje voor? Die zijn er wel. Die laten we het liefst niet voorschrijven. Waarom niet? Omdat het een tijdelijke oplossing is. Je hebt ook vervelende bijwerkingen. Oké. Het goede nieuws is dus dat je kunt genezen van een depressie. Jazeker. Dan gaan de knopjes los. Ja. Dit is beter. Lekker toch. Ja.

Je gaat nu op jezelf wonen. Dat lijkt me ook best een beetje spannend. Ja, het is zeker wel spannend. Maar ik heb geoefend de laatste tijd. Betekent dat dan ook dat je dan nu niet meer depressief bent? Dat vind ik moeilijk te zeggen. Ik denk, ik heb nu in ieder geval een goede periode. Maar ik zal pas later weten of de depressie over is. Wat is het verschil dan tussen nu en toen je echt depressief was? Ik geniet weer van het leven. Ik kan geluk ervaren. En ik voel me beter, energieker. Gelukkiger.

Dus als ik me heel erg verdrietig voel, wat moet ik dan doen? Of je nu verdrietig bent, somber of echt depressief, zoek iemand die je vertrouwt en praat over jouw gevoelens. Als dat niet helpt, kan je altijd contact opnemen met de kindertelefoon. Of je kan je huisarts in vertrouwen nemen. Of je je nu gelukkig of verdrietig voelt, het is altijd fijn om over je gevoelens te praten. Precies.

Hoe voelt het als je depressief bent?

Sommige mensen voelen zich elke dag somber, soms zonder goed te weten hoe dit komt. Dan heb je last van een depressie. Het is alsof de verdrietige, bange of boze emoties niet meer uitgaan en je geen blijheid meer voelt.

Verdrietige, bange en boze emoties overstemmen de blije

Ja jongens, even opletten. Wist je dat driehoeken zo sterk zijn dat je op een stoel kunt zitten van krantenpapier, zolang er maar genoeg driehoeken in het ontwerp zitten?
Oké, ik ga van deze krant een meubelstuk maken waar je op kunt zitten. Dat klinkt bijzonder, maar is geen wonder. Durf jij te zitten in een stoel die alleen gemaakt is van kranten en tape? Het kan en ik ga je laten zien hoe. De kranten zijn de bouwstenen van onze stoel. Rol ze op en maak de krantenrolletjes vast met tape. Zorg dat je meerdere rolletjes hebt. Maak met vier opgerolde kranten een vierkant. Zo. En plak ze aan elkaar met een flink stuk tape. Dit voelt niet echt stevig, maar wacht maar tot ik een rol diagonaal aan het vierkant vastplak. 
We zien nu twee driehoeken ontstaan, waardoor je zult merken dat er geen beweging meer in zit. Maak dit object nog drie keer. Maak van de vier verstevigde vierkanten een kubus. Als je een extra krantenrol in elke hoek plakt, wordt de kubus nog steviger. Dit is de basis van je stoel. Maak met twee rollen een kruis en plak die aan een zijde van de kubus waar geen diagonale rol zit. Dit wordt de zitting van je stoel. Je ziet nog meer driehoeken ontstaan. Bekleed de zitting met krantenrolletjes zodat je comfortabel zit en gebruik twee grote rollen om een rugleuning te maken. Ook voor de rugleuning geldt dat het maken van driehoeken voor extra stevigheid zorgt. Een stoel gestoeld op driehoeken. En dan is nu het moment van de waarheid. Nou, hij doet het! Dat zit eigenlijk best lekker, zo'n krantenstoel. Niet alleen meubeldesigners, maar ook architecten gebruiken driehoeken om hun bouwwerk extra stevig te maken. Vooral als ze koepels ontwerpen gebruiken ze driehoeken, zodat de boel niet instort en er geen dragende pilaren nodig zijn. Zo'n koepel heet een geodetische koepel en overleeft zelfs een orkaan. Probeer ook maar eens je eigen papieren stoel te maken met de kracht van driehoeken. Je kunt hem nog extra verstevigen met behangplaksel of hem een leuk kleurtje geven. De kracht van de driehoek. Het is bijzonder, maar geen wonder.

Hoe maak je een stoel van kranten?

Kranten zijn niet echt stevig. Maar als je ze oprolt en in driehoeken aan elkaar vast maakt, kun je er een prima stoel van maken. De driehoek is zelfs zo sterk, dat ze worden gebruikt in koepels en bruggen.

De kracht van de driehoek

Ik ben Jalila Essaïdi en ik gebruik koeienpoep opnieuw om er kleding van te maken. Hoe doe je dat eigenlijk, van mest een jurk maken? Dat begint eigenlijk bij de mest en die bestaat uit poep en urine. En dat zit door elkaar. Stap twee is dat ik die koeienpoep en urine uit elkaar gaan halen en dat doen we door te verhitten en te zeven. Uiteindelijk houden we cellulosepulp over. Deze pulp gaat naar de fabriek waar er een draad van gemaakt wordt.
En met dat draad kun je een jurk maken. Hoe maken ze in de fabriek van jouw pulp een draad? Het is eigenlijk best een ingewikkeld proces, maar als je kijkt naar katoen wat bestaat uit allemaal balletjes. En die balletjes, als je die uit elkaar trekt, dan heb je een draad. In het geval van de goeie pulp heb je alle kleine korte stukjes en die korte stukjes die lijmen we aan elkaar door een stofje toe te voegen. Daarmee maak je een draad. Het is een goed idee, omdat we in Nederland heel veel koeienmest hebben. Ik los eigenlijk twee problemen op. Doordat we heel veel mest hebben en die mest dan gaan gebruiken om kleding te maken, hoeven we niet zo veel bomen te kappen en ook niet zoveel katoen te produceren. En met 2 kilo mest maken we een T-shirt. Wat is jouw droom? Dat over een paar jaar iedereen in kleding rondlopen van koeienmest. En dat het niet langer gezien wordt als een afvalstroom, maar als een waardevolle grondstof om kleding van te maken en dat we daardoor zorgen voor een beter milieu, geen kinderarbeid. Dat het lokaal, dus hier in Nederland, geproduceerd kan worden en je geen grondstoffen uit het buitenland hoeft te importeren en dat we daarmee eigenlijk een betere en mooiere wereld creëren.

Hoe maak je kleding van koeienmest?

Veel kleren komen uit verre landen en de productie is slecht voor het milieu. Dat kan duurzamer! Wist je dat je van koeienmest draad kunt maken om kleren van te maken? Bedenker Jalila Essaïdi hoopt dat iedereen over een paar jaar rondloopt in kleding van koeienmest.

Een duurzame manier van kleding produceren

Klimaat. Wat is dat? Stel, je bent op vakantie in een warm land, maar het is koud en het regent dat het giet. Je loopt behoorlijk te balen, want je bent niet voor niets op vakantie gegaan naar een land met een zonnig klimaat. En zo word je natuurlijk nooit bruin. Nee. Het klimaat is het gemiddelde weer over een bepaalde periode. Om het klimaat te bepalen kijk je op één plek 30 jaar lang naar het weer. Je meet temperatuur, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. De gemiddelden van die metingen bepalen het klimaat. Gematigd rotklimaat. Het klimaat van jouw vakantiebestemming is prima. Dat had je nog gecheckt toen je je reis boekte. Helaas is het weer nu toch pieeep! Dat kan. De kans op mooi weer is groter in een warm klimaat. Toch kan het anders uitpakken. Het weer kan elke dag weer anders zijn. Het gemiddelde weer, het klimaat, dus niet. Het klimaat vertelt ons in grote lijnen wat voor weer we kunnen verwachten. Dankzij het klimaat weten we dat het in Nederland in de winter kouder is dan in de zomer. De boer weet wat hij in het voorjaar moet zaaien en de supermarkt weet wat goed verkoopt in de winter. Ook weten we dankzij het klimaat dat je een grotere kans hebt om poepiebruin terug te komen van een weekje Marbella dan van een weekje Renesse. Tenzij het weer die week in Marbella pieeep is geweest natuurlijk, ondanks het klimaat. Tegen alle verwachtingen in.

Wat betekent klimaat?

Het weer kan elke dag weer anders zijn. Het klimaat niet.  Maar ook als je op vakantie gaat naar een land met een warm klimaat, kun je pech hebben met het weer.

Het gemiddelde weer over een bepaalde periode

Mijn oma praat nooit stoer over de oorlog
De laatste winter weet ze nog het beste
Ze was zeven
Zuid-Nederland bevrijd, de rest nog niet
Oma hoorde bij de rest

Raar dat vrede zo vaak gaat over waar je huis toevallig staat
Ze heeft toen vaak de hemel af staan speuren
En dacht maar: wanneer gaat het nou gebeuren?

Waar blijven ze nou?
De mensen die ons gaan bevrijden
Ze weten toch wel dat we kou en honger lijden?
Zijn ze gewoon vergeten daar dat we bestaan?
Of komen ze er stiekem bijna aan?
Waar blijven ze nou?

Mijn oma heeft nu kasten vol met eten
En ook haar koelkast si altijd gevuld
Ze wil nooit meer restjes uit het vuilnis hoeven rapen
Als toen, toen ze van honger niet kon slapen
En dacht: waar blijven ze nou?
Waar blijven ze nou?

Soms sla ik het journaal maar liever over
Alweer een oorlog of een voedselramp
Al die mensen die hoop houden in platgegooide steden of een vluchtelingenkamp
Raar dat vrede zo vaak gaat over waar je huis toevallig staat
Dus zie je ons nooit en hen wel in nieuwsberichten
Met steeds dezelfde vraag op hun gezichten

Waar blijven ze nou?
Ze weten toch wel dat we kou en honger lijden?
Zijn ze gewoon vergeten daar dat we bestaan?
Of komen ze er stiekem bijna aan?
Dan wil je schreeuwen: het komt goed
Iedereen doet wat ie kan
Maar als dat niet zo is
Wat zeg je dan?

Waar blijven ze nou?

In 1944 wordt het zuiden van Nederland bevrijd. De rest van ons land moet de hongerwinter doorstaan. Ook vandaag de dag zijn er mensen op de vlucht voor oorlog. Dit liedje gaat over wachten op bevrijding.

Liedje over vrede en bevrijding

Oké, misschien vinden jullie me een beetje te oud voor het bouwen van een fort. Maar kom op. Wat is er nou leuker dan dit? Ik heb een helm nodig. Ik heb een leger nodig, een zo groot mogelijk leger. Maar ja, dat moet mijn fort dus ook zo groot mogelijk zijn. Hoe maak ik van deze twintig kussens een zo groot mogelijk fort? Stel, ik maak mijn fort in de vorm van een rechthoek. De omtrek van dit rechthoekige fort is nu precies 20 kussens. 20 kussens. Stel je voor één kussen is precies één meter breed. Dan is de omtrek van mijn fort dus precies twintig meter. Maar met zo'n rechthoekig fort, wat is dan de ruimte in het fort? Met andere woorden hoeveel soldaten kan ik hierin kwijt? Laten we dat checken met kussens. 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16. 16 kussens kan ik kwijt in mijn fort. Stel je voor dat al die randen van die kussens weer precies 1 meter zijn. 
Dan kan ik dus 16 vierkante kussens kwijt in mijn fort, oftewel 16 vierkante meter. Dat vind ik toch nog een beetje krap, maar ik kan dus mijn fort groter maken, zonder dat ik extra kussens gebruik. Magie? Neehoor. Check dit. Ik heb alle twintig kussens gebruikt, maar de omtrek is hetzelfde. Die is nog steeds twintig kussens. Maar check de ruimte in het fort. Het lijkt toch gewoon veel groter. Net konden er zestien vierkante kussens in mijn fort. En nu 5, 10 15 20 25. 25 vierkante kussens passen er in mijn fort. Zelfde omtrek, grotere oppervlakte. Een vierkant geeft je dus een groter grondgebied dan een rechthoek. Hier passen zo wel genoeg soldaten in. Elk land in de wereld heeft natuurlijk ook een omtrek. Neem het land Chili in Zuid-Amerika. Dat is een heel langgerekt land. Als je de omtrek oftewel de grenslijn van Chili neemt, die is heel lang en smal, en je maakt er een vierkant van. Dan zou de oppervlakte van het land twaalf keer groter zijn. Zelfde omtrek, andere vorm, veel meer ruimte. Als je dus een fort wil maken waar je zo veel mogelijk soldaten in kwijt wil. Maak een vierkant, dezelfde omtrek, grotere oppervlakte. Maar het nadeel aan zo'n groot fort is wel dat je een veel grotere oppervlakte moet bewaken!

Hoe maak je het grootste fort van 20 kussens?

Een vierkant van 20 kussens heeft dezelfde omtrek als een rechthoek van 20 kussens. Toch is de oppervlakte groter. Hoe kan dat? Janouk laat zien hoe je het grootste kussenfort bouwt.

Dezelfde omtrek, andere oppervlakte

Uw gastheer van vandaag is: Habtamu de Hoop! Ja hallo! Wat goed dat jullie er weer zijn bij een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in één moeite zijn uitleg te beantwoorden of op te lossen en de vragen. En de vraag van vandaag is: waarom zitten katten zo graag in kartonnen dozen? Als je een kat laat kiezen tussen een dure poezenmand en een kartonnen doos, dan kiest ie voor een kartonnen doos. Uit onderzoek blijkt zelfs dat katten in het asiel minder gestrest zijn als je ze een kartonnen doos geeft. Hoe komt dat precies? Nou, van nature leven katten alleen. Soms is dat handig. Een kat jaagt door heel stilletjes te gaan zitten wachten tot er een lekker hapje voorbijkomt. Dan sluipt ie er op af en grijpt ie hem. Dat werkt goed, omdat een kat in zijn eentje niet opvalt. Dieren die in groepen leven, hebben steun aan elkaar als er gevaar dreigt. Katten zijn veel kwetsbaarder. Een kat die zich niet op z'n gemak voelt of gestrest is, trekt zich terug. Hij zoekt het liefst een plekje hoog of hij verstopt zich. Dat doen ze in de natuur, maar ook bij ons thuis. Ze kruipen onder een bank of onder een kast, maar de kartonnen doos is favoriet. Onze huiskatten zijn niet de enigen die graag in dozen zitten. In de dierentuin doen panters, lynxen en wilde katten het ook graag. De perfecte kattendoos? Die heeft een deksel, want daar zitten ze lekker beschut. Maar een in- en uitgang zijn ook belangrijk. Maar als je verschillende dozen in huis zet op een rustig plekje, dan kiest de kat zelf de doos uit die hij het allerfijnst vindt. Heeft ie een doos gekozen, laat hem dan vooral staan waar die stond. Katten houden namelijk niet van verandering. Dat geeft stress. Zo, dat was het weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom zitten katten zo graag in kartonnen dozen?

Katten zijn eigenwijze dieren. Ze krullen zich liever op in een kartonnen doos dan in een dure mand. Daar voelen ze zich veilig. Habtamu legt uit hoe de ideale kattendoos eruitziet.

Een veilige plek voor de gestreste kat

Dit is het prachtige natuurgebied het Naardermeer en wat hier allemaal groeit aan bijzondere planten en bomen, dat kan je met het blote oog zien. Maar als je wil weten wat voor dieren hier rondlopen, dat is al een stuk lastiger. En juist dat is wat je als boswachter zo precies mogelijk wil weten. Dieren tellen. Hoe doen ze dat? 
Het is nu half zes 's ochtends. Normaal tel ik rond deze tijd alleen nog maar schaapjes. Maar vandaag ga ik mee met boswachter Hanne ter Smetten om reeën te tellen. En dat kan het beste tijdens de uren dat het schemert. 
Als straks de zon opkomt, dan komen de reeën vanuit het bos om aan de rand te grazen. Dat is ook gelijk het beste moment om ze te tellen. 1 2, 3, 4 nu 6 denk ik? Check. Check. Je begint het te leren. De boswachter heeft een formulier waar ze heel precies opschrijft wat ze ziet, hoe veel dieren zijn. Zijn het mannetjes of vrouwtjes? Zitten er misschien jongen tussen? Dat schrijft ze allemaal op. 
Heel Nederland is ingedeeld in zogenaamde telgebieden. Eén keer per jaar trekken de boswachters eropuit om dieren te tellen. Ieder jaar weer en meestal op dezelfde plekken en op dezelfde manier. Nou ben ik wel benieuwd, want hoe weet je nou of je alle reden in een bepaald gebied geteld hebt? Nou, eigenlijk weet je dat niet. Je telt ze ook niet allemaal, want sommigen zie je gewoon echt letterlijk niet. Maar omdat we elk jaar op precies dezelfde manier de reeen tellen in het Naardermeer dan zie je wel een trend. En ja, daardoor kan je wel zeggen of het goed gaat met de populatie of dat er meer zijn geworden of minder. En dat doen we al jaren. En hoe staat het ervoor in het Naardermeer? Gemiddeld tellen we zo'n 60 à 70 reeën. Is dat goed? Dat is heel goed en dat is al jaren vrij stabiel, dus dat is leuk, mooi. Bij het beheren van het gebied is het ook belangrijk om te weten welke soorten er aanwezig zijn. Het Naardermeer zit vol met moeilijk toegankelijke plekjes waar de dieren zich gemakkelijk kunnen verschuilen. Want er zijn genoeg diersoorten die helemaal niet van pottenkijkers houden. Dus hoe spot je die dieren dan? Over het hele gebied verspreid zijn er meer dan 20 zogenaamde cameravallen geplaatst. Juist, dit is er één. En kijk, zodra er iets voor de lens beweegt, dan begint ie met opnemen. Hij heeft nu een maand gestaan, dus het lijkt mij dat hij wel iets opgenomen heeft. Die reeën komen de hele tijd terug. Kan je hier ook weg daadwerkelijk dieren mee tellen? Nee, hier tel je niet de dieren mee, maar je kan hier wel heel goed zien welke dieren hier dus graag komen. En wat voor dieren heb je allemaal opgenomen? Onder andere de boommarter, die komt veel voor, een roerdomp. Vossen zien we veel, maar ook bijvoorbeeld een das en een otter zelfs. En dat is echt heel bijzonder. Hij is hier vijftig jaar lang niet gezien en we hebben een onlangs weer op de cameravallen waargenomen. De otter is sowieso een goed teken, dat is echt een heel goed teken. Otter staat echt aan de top van de voedselketen. Als je zo'n otter in een gebied hebt, dan is je hele gebied supergoed in orde. Het is een beetje dubbel, want je weet gewoon dat hier ontzettend veel verschillende dieren rondscharrelen. Maar om ze echt te zien te krijgen, dat is een kunst en juist dat houdt het ook weer lekker spannend.

Hoe tel je wilde dieren?

Een keer per jaar gaan boswachters in heel Nederland eropuit om het aantal wilde dieren in hun telgebied te tellen. Maar hoe weet je nou of je alle reeën in een gebied geteld hebt? Pascal gaat in alle vroegte op pad met boswachter Hanne.

De jaarlijkse wildtelling

De gaswinning in Groningen zorgt dus voor aardbevingen. En ik sta hier nu op een speciale trilplaat waarmee aardbevingen nagebootst kunnen worden. Dit is Omer, en jij onderzoekt hoe je gebouwen kunt versterken tegen aardbevingen. Zou jij mij een Groningse aardbeving kunnen laten aanvoelen? Zeker. Komt-ie.
Dat was het. Ja, dat was het? Dat was het. Dat valt op zich nog wel mee dan. Wil je die uit Japan proberen? Kom maar op, zeker weten. Nou ja, ik kan me voorstellen dat als dit uit het niets gebeurt, dat je je dan echt kapot schrikt. En dat huizen dan in elkaar storten en zo. Ja. Maar ja, op zich is die Groningse aardbeving best wel relaxed. Klopt. Het is veel minder intens, ja. Maar waarom is het dan zo'n groot probleem? Het grote probleem in Groningen is dat de huizen ouder zijn dan de aardbevingen zelf. Als je kijkt naar Japan of Turkije, die al langer kampen met een aardbeving, dan zie je dat de huizen gebouwd worden met het idee dat ze een aardbeving moeten kunnen weerstaan. En dus zijn ze sterker. Waarom zijn de huizen in Groningen niet sterk genoeg? Dit komt omdat de huizen in Nederland worden gebouwd met dunne muren van gemetselde bakstenen. Heel toevallig heb ik hier ook een huisje, van baksteentjes. Koekjes, maar je snapt het idee. Lekker. Ja toch? Zeker. Wat zou er gebeuren met dit huisje bij een aardbeving? Nou, laten we het testen. Zet maar op de trilplaat. Ik ben benieuwd, zet maar aan.
O ja! Ik zie het al gelijk! De scheur. Echt op het moment dat hij zo 'rats' ging. Zie je hem? Inderdaad, je ziet daar een trapsgewijze scheur. En deze is ontstaan doordat de bovenzijde van het huisje heen en weer heeft geschud. Aan de voorzijde zie ik echter geen scheur. Normaal zou hier ook een horizontale scheur moeten voorkomen. Zou je hier nog in kunnen wonen dan? Het probleem met veel scheuren is dat bij een volgende aardbeving het kan zijn dat de vloer of het dak niet meer kunnen worden gedragen en dan stort het huis in. Heftig.
Omer, jij hebt iets bedacht dat de huizen in Groningen bestendiger moet maken tegen aardbevingen. Ja. Omdat een muur op twee verschillende manieren kan breken, hebben wij twee dingen bedacht. De eerste oplossing zijn deze strips. Dus als een muur wil buigen, dan zorgen deze strips ervoor dat het wel buigt, maar niet breekt. Wauw. En er is nog een manier? Klopt. Daar gebruiken we dan deze matten voor. En dit gebruiken we dan om bijvoorbeeld de trapsgewijze scheurvorming tegen te gaan. En dit werkt? Dit werkt zeker. 

Op dit moment is er bij 28.822 huizen schade gemeld. Het gaat om 10 procent van alle huizen in de provincie Groningen. Toch zijn er nog veel meer huizen met schade waarbij het niet gemeld wordt. Bij elke aardbeving komen er nieuwe meldingen bij. 
Zo, er wordt hier keihard gewerkt. Want als je aardbevingsschade hebt en je huis moet aardbevingsbestendig gemaakt worden, dan kun je dus ook een tijdje niet in je eigen huis wonen. Wat zijn jullie allemaal aan het doen? We hebben vanmiddag een sleuf in de muur gezaagd. Die zijn we aan het opvullen met supersterke lijm. En daarna komen deze strippen. En dan is het huis aardbevingsbestendig? Ja. Mooi. Maar is het niet veel slimmer om helemaal te stoppen met het boren naar gas? Want dat is waar het probleem vandaan komt. Dat is inderdaad zo. Alleen is het zo dat het nog 10-20 jaar doorgaat met aardbevingen als de gaskraan dicht is. Dus het versterken van de woningen is echt noodzakelijk.
Hier woon jij normaal gesproken. Ja. Hoe vind je het dat je huis zo verbouwd wordt? Nou, ik vind het op zich leuk. Alleen vind ik het ook wel weer heel gek dat het weer een nieuw huis wordt van de binnenkant. Je hoopt natuurlijk dat je hier binnenkort terugkomt. Ja. Hoe lang duurt het nu al allemaal? Het duurt al best wel lang. Ik vind het ook wel jammer. In het begin duurde het lang voordat ze echt begonnen. Toen was het huis helemaal leeg, het leek op een spookhuis. Maar wel prettig dat je huis binnenkort aardbevingsbestendig is. Ja, dat vind ik wel heel fijn.
Als ze stoppen met boren, moeten we de energie ergens anders kopen. Dat kost geld. Maar huizen die kapot gaan, kan ook niet de bedoeling zijn. Het Groningse gas heeft Nederland 50 jaar lang veel opgeleverd, maar ondertussen hebben we ook een groot probleem.

Hoe zorg je dat een huis aardbevingsbestendig is?

Huizen in Groningen zijn er niet op gebouwd om aardbevingen te weerstaan, terwijl ze er nu wel mee te maken krijgen. Door de muren te verstevigen met speciale strips of matten storten ze niet in bij een volgende beving.

Huizen in Groningen verstevigen

We zijn vandaag in Appingedam. Appingedam ligt in Groningen en hier komen vaak aardbevingen voor. Jullie kunnen mij daar vast meer over vertellen. Wat merk je van zo'n aardbeving? Het klinkt 'n beetje als een harde knal. En alles begint te trillen. Dat is best wel eng. Dat snap ik. Hoe ervaar jij dat? Vind jij het ook eng? Nou, het voelt eigenlijk alsof er een vrachtwagen door je straat rijdt. Alleen dan veel heftiger. Nog heftiger, oké. En kennen jullie ook mensen bij wie er iets kapot is gegaan door een aardbeving? Nou, wij moesten verhuizen omdat we aardbevingsschade aan ons huis hadden. Even een check. Want bij wie van jullie is er allemaal schade aan het huis? Steek even je hand op. Bij bijna iedereen. Eén ding is zeker, de aardbevingen komen doordat er hier naar gas wordt geboord. Ik ben benieuwd hoe dat zit en of we er iets aan kunnen doen.
Aardbevingen komen op heel veel plekken in de wereld voor. Bijvoorbeeld hier, bij Japan. En hier, langs de westkust van Noord- en Zuid-Amerika. En juist daar komen ze voor, omdat de aardplaten daar langs elkaar schuiven. Een aardplaat is eigenlijk gewoon een groot stuk schil van de aarde. Die liggen niet stil, maar ze bewegen een beetje. Dus stel dat deze aardplaat tegen de volgende botst, dan ontstaat er druk en op een gegeven moment wordt die druk zo hoog dat ze in één keer een stuk bewegen. Die plotselinge bewegingen van de aardplaten is een aardbeving.
Hier in Groningen heb je ook aardbevingen. Dan beweegt de aarde ook plotseling. Maar niet doordat de aardplaten bewegen, maar doordat er gas uit de grond wordt gehaald. 
Zo'n 300 miljoen jaar geleden zag Nederland, en Groningen dus ook, er totaal anders uit. En leefden dino's, en eigenlijk was het hier een zompig moeras. Als de planten en dieren dood gingen, verdwenen ze in dat moeras. Dat ging miljoenen jaren zo door. En zo is er in de loop der tijd een stinkende laag ontstaan van planten- en dierenresten. 30 miljoen jaar geleden veranderde het klimaat en werd Nederland een woestijn. Er werden lagen zand over de aarde heen geblazen. 20 miljoen jaar later overstroomde het land en was er hier een zee. Die zee heeft ervoor gezorgd dat er een dik pak zout op het zand werd gelegd. In de miljoenen jaren die daarop volgden, werden er steeds meer lagen klei en zand afgezet. Het werd dus een steeds dikker pakket. Door het gewicht van die lagen, werden de planten- en dierenresten onderin steeds harder aangedrukt. Die planten- en dierenresten veranderden door die druk in steenkool. Dat ziet er zo uit. En je kreeg gas. Dat gas steeg naar boven en kwam in de zandlaag te zitten. Het kon niet verder omhoog, omdat het zout inmiddels een dikke harde laag was geworden. En deze laag zand, met het gas erin, zit hier in Groningen op drie kilometer diepte. 
In 1959 werd bij Slochteren een heel groot gasveld ontdekt. Iedereen was superblij, want het gas kon je goed gebruiken om te koken of om je huis te verwarmen. Fabrieken konden het gebruiken en ook boeren gebruikten het om de kassen te verwarmen. Er was zoveel gas dat het ook aan andere landen verkocht werd en zo is Nederland heel rijk geworden. Wat men toen nog niet wist, of niet wou weten, is dat bij het winnen van het gas aardbevingen kunnen ontstaan. Het gas zit onder hoge druk in de zandlaag. Het zit in de kleine ruimtes tussen de zandkorrels. Extreem uitvergroot kun je het vergelijken met deze ballonnetjes. Door de druk blijven ze bol staan, kun je er dingen opzetten, maar als je het gas weghaalt... Als het rustig gebeurt, is er niet zoveel aan de hand. Dan zakt alles gelijkmatig. Toch kan het ene stuk grond harder zakken dan het stuk ernaast. En net als bij het bewegen van de aardplaten, kun je ook hierbij plotselinge bewegingen krijgen: aardbevingen.

Hoe ontstaan aardbevingen in Groningen?

In Groningen zit gas in de bodem. Het wordt gewonnen omdat het gebruikt kan worden om op te koken of het huis te verwarmen. Het is ontstaan door rottende planten- en dierenresten. Door het eruit te halen, klinkt de bodem in.

Boren naar gas in de bodem

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos