Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Als je op vakantie gaat en bijvoorbeeld van Nederland naar België de grens oversteekt, dan kan dat supermakkelijk. Je hoeft je paspoort helemaal niet te laten zien. Je zou denken dat is toch heel normaal? Maar dat was lang niet altijd zo. Dat komt omdat we in Europa zijn gaan samenwerken met elkaar. Trouwens, ik ben helemaal niet op vakantie vandaag. Ik wil onderweg naar een stad niet alleen de hoofdstad van België is, maar ook wordt gezien als het kloppende hart van Europa: namelijk Brussel. En dat samenwerken gebeurt allemaal hier in dit gebouw. Het Europees Parlement. Ik ben benieuwd. In deze zaal zitten mensen, politici uit allerlei Europese landen. En ze proberen nu samen te werken, maar dat is niet altijd zo geweest. Vroeger dreven landen in Europa veel handel met elkaar, maar het liep ook wel eens behoorlijk uit de hand. Tot vreselijke oorlogen aan toe. Nu werken er in het Europees Parlement 27 landen met elkaar samen. Net na de Tweede Wereldoorlog waren dat er maar zes. Ze hebben maar één doel, één gedachte: nooit meer die oorlog. De samenwerking begint in 1951. Dan maken ze afspraak over twee belangrijke grondstoffen: steenkool en staal. Deze heb je nodig om wapens te maken. Ze beslissen dat landen niet meer zelf de baas mogen zijn over hun steenkool en staal, maar dat ze samen bepalen wat ermee gebeurt. Zo slaan ze twee vliegen in één klap. Ze werken economisch samen en ze kunnen elkaars wapenproductie in de gaten houden. Een hele goede manier om oorlog tegen te gaan dus. Vanaf de jaren zestig gaan de landen ook samenwerken op het gebied van landbouw en energie. De samenwerking groeit en groeit en uiteindelijk ontstaat de Europese Unie. Met zelfs een eigen vlag die symbool moet staan voor eenheid tussen alle Europese landen. Europa duikt overal in ons dagelijks leven op en Leverne Nijman is Jongerenvertegenwoordiger Europese Zaken en gaat me hier alles over vertellen. Kom maar mee. Wacht, ik heb lekker zin in zo'n haring. Wil je er ook één? Nee, ik hoef niet, maar ga maar halen. Goedemiddag. Mag ik van u een lekkere haring? Ja, tuurlijk. Wil je er ook uitjes op? Ja gooi er maar alles op.. Ja, dank je wel. Wordt het 2 euro. Lekker en helemaal Nederlands toch? Je zou denken helemaal Nederlands, maar ook weer een beetje Europese Unie, want in Europa maken we afspraken over vis. Zo hebben we afgesproken dat we de zee niet helemaal leeghalen, maar dat er genoeg vissen overblijven in de zee. En dat geld waar je net mee betaalde, de Euro... Vroeger had ieder land zijn eigen soort geld. En als je dan op vakantie ging, dan moest je eerst geld wisselen voordat je daar kon betalen. Maar sinds 2002 hebben de meeste landen afgesproken om de euro te gebruiken. Hoef je dus niet meer te wisselen. Kijk je denkt misschien gewoon een ei, maar iedereen in de Europese Unie heeft zo'n cijfercode. Het eerste cijfer staat voor die kwaliteit dan de twee letters voor het land en die hele lange code dat is dan welke boerderij precies. En niet alleen op eieren, maar op bijna alle producten heeft de Europese Unie wel invloed. Bananen. Wat? El bio. Zie je: Europese landbouw. En kijk, sinds kort krijg je statiegeld op kleine plastic flesjes en op blikjes . En ook over internet en bellen wordt van alles bepaald. Fietspaden, zebrapaden, afval, schoon drinkwater, kentekens. Ook dat is Europese Unie. En zie je dat meisje dat daar een make up aan doen is? Ook daar hebben we regels over in de Europese Unie. Zo hebben we afgesproken dat make up die in Europa gemaakt wordt, niet op dieren getest mag worden. Kijk de Europese vlag! Effe uitrusten. Even geen Europa hier. En toch ook hier is Europa, want eerder zou je altijd een rietje van plastic krijgen, maar die mogen niet meer gemaakt worden, want plastic soep. Dit rietje bijvoorbeeld, die is gemaakt van avocado-pit. Avocado-pitten? Nou ja, t is geen plastic. Europese regelgeving. En deze lucht die we hier inademen. Ook dat is de Europese Unie. De lucht stopt natuurlijk niet aan de grenzen van ons land. Luchtverontreiniging gaan we met z'n allen tegen. Europese lucht!

Europa

Programmalogo's

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen een paar landen op het idee om meer samen te gaan werken om nieuwe oorlogen te voorkomen. Uit dit idee is uiteindelijk de Europese Unie ontstaan. Nederland is een lidstaat van de Europese Unie en dat merk je vaak, zonder het te weten, elke dag.

Samenwerken voor een vreedzame Europese Unie

Huh?! Complot? Wat is dat? Stel, je zit lekker te appen. Opeens word je hartstikke ziek. He, hoe kan dat nou? Geen idee! Komt door die telefoon! Je vriend gelooft in complottheorieën. Huh? Een complot is een samenzwering. Een stiekem plannetje met een kwaadaardig doel. Dat telefoons mensen expres ziek maken, dat is zo'n complot. Het is een theorie. Dat betekent dat niet bewezen is dat het echt waar is. Oh nee, toch geloof ik het. Er is brand. Overal is rook. Het is vreselijk. Complottheorieën ontstaan vaak uit angst. Niemand weet wie het gedaan heeft...Als er iets heftig is gebeurd en niemand weet wie het gedaan heeft, dan kun je zelf op zoek gaan naar een verklaring. Het waren de buren! Die zijn niet te vertrouwen! Om te bewijzen dat je complottheorie klopt ga je op zoek naar informatie die er bij past. Wat rookt daar zo? Op het internet bijvoorbeeld. Zie je wel! Of je praat erover met vrienden die er hetzelfde over denken. Die is raar he? Levensgevaarlijk! Vind ik ook! En zo krijg je steeds meer het gevoel dat je complot waar is. Je wordt minder bang, want je kunt iemand de schuld geven. Iedereen doet wel een beetje aan complotdenken. Niet wetenschappelijk aangetoond. Ook al is er geen bewijs. Inderdaad. Toch kunnen complotten ook waar zijn. Probeerde jij mij expres bang te maken voor mijn telefoon? Ja, helemaal waar ik dat ge-app van jou. En daarmee is dit complotje keihard bewezen. Het is een complot! Sorry!

Wat is een complot?

Als er iets heftigs is gebeurd, kun je zelf op zoek gaan naar een verklaring. Je zoekt op internet en praat met mensen die hetzelfde denken als jij. Zo ontstaan complottheorieën: ideeën die niet bewezen zijn.

Een stiekem plannetje met een kwaadaardig doel

NOJ NOJ NOJ. Nee of ja? Welkom bij NOJ! Een lekker ontbijtje. Maar wacht even. Eh, ik weet dus nu niet meer waar ik de gekookte eieren neergelegd en waar de rauwe eieren liggen. Oh, dat weet ik wel wat op. WAt nou als we allebei een ei pakken en dat stukslaan tegen ons hoofd? Oke, lijkt me een heel goed idee. Oké, 3, 2, 1. Haha! Gadver! Nu weten we in ieder geval wel waar de gekookte eieren liggen, hier namelijk. Kijk! Maar eh, kun je aan de buitenkant zien of een ei gekookt is? Nee of ja? Checking is facting. Heb je een handdoek ofzo? Ik zit helemaal onder. Die heb ik, kom maar. Geen verschil. Nee. Nee. Geen verschil. Wo dat is een verschil. Nog een keer. Dit is superduidelijk! Mijn gekookte ei draait echt veel harder dan jouw rauwe. Kun je aan de buitenkant zien of een ei gekookt is? NOJ NOJ NOJ, een dikke vette ja! Maar hoe dan, alwetende wetenschap, hoe dan? Kijk, bij een gekookt ei is het hele ei gestold, dus zowel het eigeel als het eiwit. En bij een rauw ei is de binnenkant nog helemaal vloeibaar. Dat hebben we bij jou ook wel gezien. Ja, ik voel het nog steeds. Ja goor. En als je dus zo'n rauw ei gaat draaien, dan gaat die vloeistof later draaien dan de schaal. En daardoor remt het eigenlijk af. Ja, precies, want als je zo'n gekookt ei draait, dan tolt die heel hard. Leg je daar je vinger op, ligt ie stil. Ja, maar doe je dat nou met een gekookt ei, dan draait ie nog door. Kijk, ik heb het hier even nagebootst. Dit is de eierschaal en daar binnen zit dus het rauwe ei. Ja, als ik dat dan ga ronddraaien zo en ik stop hem, dan zie je dus dat die binnenkant nog doordraait. En wist je dat je ook een rauw ei ook kan laten stuiteren? Wat heb je daarvoor nodig? Kijk, een schaal met rauwe eieren, dus, daar doe je azijn bij. En dat moet je dan twee dagen laten staan. En dan na die twee dagen, dan is het kalk opgelost. En dan krijg je dus, moet je even zien, deze heren. Huh, wat zien die er raar uit! Ze zijn ook helemaal opgezwollen en groot geworden, maar superzacht. En let op he. Dit is dus een stuiterei! Het lijkt wel een stuiterbal. Mag ik eens? Cool he? Zullen we eens kijken hoe hoog die kan? Whoo! Ohh! Hahaa! Oke dat was te hoog. Maar kan het met een echt ei? Oh! Dat was hem weer, ciao for now en tot de volgende NOJ! Ging net goed, haha!

Kun je aan de buitenkant zien of een ei rauw of gekookt is?

Een gekookt ei ziet er aan de buitenkant hetzelfde uit als een rauw ei. Maar er is een verschil: als je een gekookt ei ronddraait, draait ie veel sneller dan een rauw ei. Eva en Janouk zoeken uit hoe dat komt.

Het verschil tussen vast en vloeibaar

Je hoort het één keer per maand, het luchtalarm of zoals die eigenlijk heet: het waarschuwings- en alarmeringssysteem, kortweg WAS. Het luchtalarm werd in Nederland voor het eerst gebruikt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als de mensen het geloei hoorden, wisten ze dat ze zo snel mogelijk naar de schuilkelders moesten omdat er vliegtuigen aankwamen en er een bombardement dreigde. Maar dat is lang geleden. Je hoort het nu nog één keer per maand om te testen. Op iedere eerste maandag van de maand om precies 12 uur wordt het signaal getest. Dit hier is de meldkamer van Amsterdam-Amstelland en hier zitten de politie, de ambulance en de brandweer en hier komen onder andere de 112-meldingen binnen. En ook de bediening van de sirene van het waarschuwings- en alarmeringssysteem gebeurt hier in de meldkamer van Amsterdam-Amstelland, precies om op deze plek. Jos, jij bent een van de mensen die het alarm mag bedienen. Hoe gaat dat precies in zijn werk? Nou, we hebben hier het bedieningssysteem. Om 12 uur dan gaan we voor een groep kiezen, namelijk de groep alle sirenes. En dan drukken wij op start. Krijgen we nog een keer de laatste waarschuwing: wilt u hem daadwerkelijk versturen? Drukken we op ja. En dan gaan ze al ze allemaal af. Op gebouwen, bij sportvelden of op scholen. Ze staan in ieder geval vaak op hoge gebouwen. Want ja, hoe hoger ze staan, hoe verder het geluid komt. En in heel Nederland staan meer dan 4.000 van die WAS-palen. Zo WAS-paal bestaat uit een paal met daarop drie soort van schotels en in die bovenste twee schotels, daarin zitten speakertjes bij die zwarte gaatjes en de tweede en de derde schotels die zijn bedoeld om het geluid te verspreiden, om het te versterken. En dat werkt eigenlijk net als met zo'n toeter. En zo'n sirene werkt dus eigenlijk precies hetzelfde, want de ruimte tussen die schotels is precies dezelfde vorm als die van een toeter. Iedere eerste maandag van de maand gaat ie dus af als test. Maar wanneer gaat ie nou ook echt af? Ja, dat gebeurt echt bij noodsituaties. Denk aan milieurampen, hele grote branden, ongelukken met gevaarlijke stoffen. En dan is ook wel echt ons advies om naar binnen te gaan, ramen en deuren dicht te doen en de regionale radio- en televisiezenders aan te zetten voor meer informatie. 
Maar naast de WAS-palen hebben we ook nog het NL-Alert. Ja, dat klopt. Ik heb het bedieningssysteem van NL-Alert even voorgezet, kaartje van Nederland. Dan kunnen we een gebied selecteren waar wij een NL-Alert naar willen uitsturen. We kunnen heel concreet een tekst maken waarin staat wat er aan de hand is en waar het aan de hand is. En dat sturen wij uit naar de mobiele telefoons. 
Kijk, en zo komt ie dan dus binnen en hier staat: brand met veel rook. Als u last van rook heeft, ga naar binnen en sluit ramen en deuren en zet ventilatie uit. Dus als burger weet je ook meteen wat je moet doen. Precies, ja. Superhandig, maar ik ben ook wel heel blij dat jullie nog elke eerste maandag van de maand al die WAS-palen nog even testen. En laten we hopen dat het bij testen blijft. Ja, dat hoop ik ook.

Hoe werkt het luchtalarm?

Iedere eerste maandag van de maand is in heel Nederland het luchtalarm te horen. Daarmee test de politie het waarschuwings- en alarmeringssysteem. Waar komt die loeiende sirene eigenlijk vandaan?

Een sirene om te waarschuwen bij rampen

Nadat ik wakker word, maak ik altijd netjes m'n bed op, heb ik van m'n moeder geleerd. Ho wacht, je maakt nu wel je bed op, maar weet je wel dat dit de leefomgeving is van de huisstofmijt? De huisstofmijt? Ja, die wonen gezellig bij jou in bed. Gadver! Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. 
Zitten er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! Jasper, de microbioloog. 
Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Ik hoorde iets over beesten in mijn bed. Jazeker, je bed is de ideale leefomgeving voor de huisstofmijt. Nee, laat me met rust. Mag die deken weer terug alsjeblieft? Hoe komt die huisstofmijt in mijn bed dan? Huisstofmijten houden heel erg van donkere, bezwete plekken. Dus je bed is ideaal daarvoor. Ze eten zelfs van je huidschilfers. Mijn huidschilfers? Eet jij op. Huidschilfers zijn jouw dode huidcellen. Eigenlijk vervel je continu. Een slang doet het één keer, maar jij aldoor en hele kleine stukjes. En de huisstofmijt vindt dat heel lekker en ruimt ze maar wat graag voor je op. Ik heb volgens mij nog nooit een huisstofmijt in m'n bed gezien. Hoe klein zijn de beestjes dan eigenlijk? Nou een normale huisstofmijt is ongeveer 0,3 millimeter groot. Dus als je heel goed zou kijken, zou je hem misschien best kunnen zien zitten. En mijn zweet vindt ie dus ook lekker. Ja, huisstofmijten houden heel erg van vochtige plekjes. En dat is maar goed ook, want per nacht zweet je ongeveer 600 milliliter. Zoveel? Ja zoveel. Oh, ik heb ook gehoord dat mensen allergisch zijn voor de beestjes. Hoe kan dat? Die mensen zijn niet zozeer allergisch voor de huisstofmijt zelf, maar voor hun uitwerpselen. Oke, dus ze zijn niet allergisch voor de mijt, maar voor z'n poep? Ja, dat klopt. Heel veel mensen zijn onbewust allergisch voor huisstofmijtpoep. En die weten dat dus niet. Maar die worden 's ochtends dan wakker met betraande of rode ogen of een niesbui of een hele verstopte neus. En je kunt er niet zo heel veel aan doen. Maar je zou bijvoorbeeld wat vaker kunnen stofzuigen, wat vaker je beddengoed wassen, de lakens even ophangen. In ieder geval als je ochtends wakker wordt, de dekens openslaan. Dus ik moet niet meer m'n lakens opmaken zoals ik dat vroeger deed? Zo strak over mijn bed heen. 
Als je 's ochtends wakker wordt gewoon lekker je dekens opengooien. Dus als je opstaat vouw je lakens dan open en laat alles lekker luchten. Zo zorg je ervoor dat er niet zoveel huisstofmijten in je bed komen zitten. Maar eigenlijk is het helemaal niet zo erg om er een paar in je bed te hebben zitten. Ze ruimen je huidschilfers lekker voor je op.

Wat is huisstofmijt?

Huisstofmijten zijn dol op huidschilfers en zweet. Daarom wonen ze graag tussen de lakens van je bed. Wil je liever geen beestjes in bed? Maak je bed ’s ochtends niet op, maar laat de boel lekker even luchten. Dan heeft de huisstofmijt er weinig te zoeken.

Een beestje in je bed

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is… Goeie vraag: waarom hoeven katten niet in bad? Ja, wij mensen gaan stinken als we te lang niet douchen. Ook honden gaan regelmatig lekker in bad. Maar katten die wassen zich zo. Schattig he? De tong van een kat heeft een soort haren. Het is net een borsteltje. Met zijn tong kan een kat perfect zijn vacht schoonmaken. Dus ja, ze hoeven eigenlijk helemaal niet in bad. Het is zelfs slecht voor hun huid. Als een kat in bad gaat, dan zuigt zijn vacht zich helemaal vol. En dat vinden ze niet fijn. Honden zijn juist wel dol op zwemmen. Op een hondenvacht zit namelijk een dubbele, waterafstotende vette laag. Dat onze huiskat een hekel heeft aan water heeft trouwens nog een reden. Hij stamt af van de Afrikaanse wilde kat en die leeft in droge, woestijnachtige gebieden en ja, was dus geen water gewend. Die wilde katten, die leefden alleen en waren dus een makkelijke prooi. Roofdieren kunnen een schone kat minder goed ruiken, want een schone kat heeft geen geur en daardoor heeft ie meer overlevingskansen dan een ongewassen, vieze, stinkende kat. Daarom poetsen katten zichzelf zo goed. Ze zijn er een derde deel van de dag mee bezig. Als ze niet slapen, ja, dan wassen ze zich. En omdat ze zo lenig zijn, kunnen ze overal lekker bij. Zo dat was het weer, tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom hoeven katten niet in bad?

Heb je je kat wel eens in bad proberen te doen? Katten hebben een hekel aan water, en niet zonder reden. Hun vacht zuigt zich dan helemaal vol. Daarom maken poezen zich schoon met een ingebouwd washandje: hun tong!

Een kat wast zich met zijn tong

Soms, als ik mijn fruit niet snel genoeg opeet, komen er allemaal van die vieze witte en blauwe plekjes op. Nou, dit kan wel weg. Ho wacht! Die schimmel leeft. De schimmel leeft? Ja. Who! Sick! Ja overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zit er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper, de microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Jij gaat mij vast iets vertellen over schimmels? Jazeker. Soms zien ze er misschien een beetje vies uit en ze kunnen ook wel een beetje stinken. Maar ze zijn ontzettend goed in het afbreken van dingen. Als je bijvoorbeeld wel eens wat lunch in je luchtrommel laat zitten. Oh ja, dat gebeurt wel eens. En ja, ik vind dat zo vies. Dan heeft m'n lunch allemaal van die vette harige plekken. Gadverdamme. Ik durf het dan niet eens meer aan te raken. Nou ja, als je het maar lang genoeg laat liggen dan is het op een gegeven niet helemaal weg, want ze ruimen het dan helemaal op. Het zijn echt de opruimers van de natuur. Beetje de beste recyclers ter wereld. Who! Maar waar komen die schimmels dan vandaan? Ik heb ze niet per se uitgenodigd. Schimmels verspreiden zich via sporen. Dat zijn eigenlijk hele kleine schimmeleitjes. En die zitten overal in de lucht om ons heen. Overal? Ja, overal, dus ook op je fruit. En als je ze maar genoeg tijd geeft, dan vermenigvuldigen ze zich. En uiteindelijk wordt het een heel netwerk van schimmels, wat je dus met het blote oog kunt zien. Wauw, het ziet eigenlijk best wel mooi uit. 
Ja, dit herken je misschien niet zo, maar wat je misschien wel herkent van schimmels, dat zijn deze. Champignons! Precies. Champignons of eigenlijk paddenstoelen. Dat zijn de bloemen van schimmels. Wat je misschien iets minder lekker vindt, andere mensen weer wel. Dat is dit. Ruikt vooral heel sterk. Dit blauwschimmelkaas, en dat is dus kaas met dezelfde schimmels als die op die mandarijn groeien. Echt? Ja, dus hier vindt iedereen het supervies, maar dat eten we gewoon op. Dan noemen we dat een delicatesse. Dat klopt. En wat we nog meer met schimmels doen en dat is heel bijzonder, we maken er ook medicijnen van: antibiotica. En dat slik je natuurlijk tegen allerlei ziekten. Maar is elke schimmel dan gewoon goed? Ja, de meesten zijn goed, maar in dit geval weet je niet precies welke schimmels hier op groeien. Dus zou ik het fruit niet meer opeten. Oke, ja, dat was ik op zich ook niet echt van plan. Maar tegelijkertijd zijn schimmels dus helemaal niet schadelijk en ruimen ze jouw rotzooi op. Dus kan ik die fruitschaal dan gewoon laten staan? In principe wel, als je het niet erg vindt dat de tafel heel lang vol ligt met schimmels? Nee vind ik prima. Dus dat kan? Ja. Chill.

Wat zijn schimmels?

Schimmel op je eten ziet er misschien vies uit, maar schimmels zijn eigenlijk hartstikke nuttig! Ze ruimen afval op en ze zijn meestal niet schadelijk. Sommige schimmels kan je zelfs eten!

De beste opruimers uit de natuur

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is… Waarom vinden veel mensen spruitjes zo vies? Ja, spruitjes zijn de knoppen die in de bladoksel van de spruitkoolplant groeien. Okselknoppen noem je dat ook wel. Klinkt ook eigenlijk best wel een beetje vies. Veel mensen vinden spruitjes ook echt niet lekker. Maar hoe zit dat nou? Kijk, spruitjes zijn bitter. Vroeger bepaalden we met onze smaak of iets veilig was om te eten of niet. Giftige planten zijn vaak bitter. Is iets zoet, dan is het oke. Dat leren we al als we baby's zijn, want moedermelk is ook zoet. Kinderen hebben een grotere hekel aan spruitjes dan volwassenen. En dat komt omdat kinderen veel gevoeliger zijn voor bittere smaken dan grote mensen. Dus voor kinderen smaken spruitjes veel heftiger. Daarnaast hebben spruitjes natuurlijk ook een beetje een slecht imago. Kijk, als iedereen roept: spruitjes zijn vies! Dan denk jij; dat zal natuurlijk wel waar zijn. Je hoort spruitjes niet lekker te vinden. De geur van spruitjes helpt trouwens ook niet echt mee. Koolsoorten nemen zwavel op uit de bodem en als je ze te lang kookt dan komt dat weer vrij en dat stinkt. Dat is misschien wel het grootste probleem. Spruitjes worden vaak heel slecht klaargemaakt, veel te lang gekookt. Echte koks die weten dat bittere dingen lekkerder worden als je daar een ander smaakje bij doet. Gewoon een beetje zout en een beetje peper. Huppekee. Doet wonderen! Zo dat was hem weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom vinden veel mensen spruitjes vies?

Een groente die bijna alle kinderen vies vinden, is het spruitje. Maar ook veel volwassenen houden er niet van. Dat komt omdat we hebben geleerd dat bittere smaken vaak betekenen dat iets giftig is. En het spruitje heeft ook een beetje een imagoprobleem.

Een bittere koolsoort met een slechte reputatie

Ik ben Imani. Ik moet vaak gapen. Daarom is mijn vraag aan het Klokhuis: waarom gapen we? En gapen dieren ook? We gaan het uitzoeken in het dierenpark in Emmen. Iemand die alles weet over slapen en gapen bij mensen en dieren, dat is Peter Meerlo van de Rijksuniversiteit Groningen. En Peter, om maar meteen met de deur in huis te vallen. Waarom gapen mensen en dieren? Nou, dat is een interessante vraag. Maar om maar eens met een onbevredigend antwoord te beginnen: eigenlijk weten we dat nog niet zo goed. De onderzoekers zijn er nog niet over uit. Er zijn allerlei ideeën, maar nog niets is zeker. 
De wetenschap is er dus nog niet helemaal over uit. Maar ik wil toch een poging wagen. Moet je nou gapen als je vermoeid bent? Of juist als je iets saai vindt of als je verveeld bent? Want je moet eigenlijk altijd voordat je gaat slapen bijvoorbeeld ook gapen. Bij de mensen zijn er inderdaad pieken in het gapen 's avonds laat. Vlak voordat we naar bed gaan en ook 's ochtends, net nadat we wakker zijn geworden. Ja, inderdaad, de momenten van de dag waarop je het meest slaperig bent. Ik zie ook bijvoorbeeld wel eens topsporters net voor een wedstrijd heel uitgebreid gapen, uitrekken terwijl, dat is toch een moment dat je juist heel alert moet zijn. Nou, wat we weten uit metingen is dat dan bijvoorbeeld ook je hartslag omhoog gaat en je hersenen wat meer bloed krijgen. Dus het lijkt erop dat gapen onder andere dient om je beter te laten functioneren, om je alerter te maken. Maar dieren, die gapen dus ook. Ja, nou en of, bijna alle dieren met botten en een duidelijke mond die gapen. Leeuwen, olifanten, vogels, reptielen, apen. Apen. Apen lijken wat dat betreft best veel op mensen. Ze gapen eigenlijk op precies dezelfde manier. En ook die aanstekelijkheid van het gapen die we bij de mensen kennen, dat zie je ook bij deze apen. En honden, die zie je ook heel vaak gapen. Ja, dat klopt. En honden gapen bovendien ook regelmatig hun baasje na. En honden kunnen trouwens ook heel goed gapen wanneer ze opgewonden zijn, bijvoorbeeld als de baasje vertelt dat ze gaan wandelen. Er zijn dus verschillende theorieën over waarom mensen en dieren gapen. Onder andere dat het iets te maken heeft met het functioneren van je hersenen, dat je hersenen de actieve worden of juist rustiger. Ja, maar ook theorieën die denken dat het een sociale functie heeft, dat je een signaal afgeeft aan de rest van je groep of de rest van je familie dat je slaperig bent. Maar het zijn theorieën. Wat het precies doet, dat begrijpen we nog niet helemaal, maar we blijven het onderzoeken. Gapen blijft dus een beetje een mysterie. Maar wat we wel weten is dat gapen aanstekelijk werkt. Dat wil zeggen als jij iemand ziet gapen of je hoort iemand er alleen al over praten, of sterker nog, als ik nu ga gapen, grote kans dat jij thuis ook aan het gapen bent. Gaap je al?

Waarom gapen we?

Mensen gapen vooral als ze moe zijn. En ook dieren kunnen er wat van. Maar waarom we gapen is eigenlijk nog steeds een mysterie. Het is in elk geval aanstekelijk: als je iemand ziet gapen, zit je binnen de kortste keren zelf ook te gapen!

Een aanstekelijke gewoonte

En uw gastvrouw van vandaag is Sosha Duysker! Ja, daar zijn we weer met een nieuwe waarom? daarom! Vragen die in een paar minuutjes zijn uit te leggen, op te lossen of te beantwoorden. En de vraag van vandaag is…Nou, inderdaad, waarom noem je rood haar eigenlijk geen oranje haar? Ja, rood haar, jongens, is vaak helemaal niet rood, maar oranje. Hoe zit dat nou? Kleurwoorden kloppen wel vaker niet in onze taal. Blauwe druiven zijn niet blauw maar paars en rodekool is eerder paars dan rood. Duizenden jaren geleden ontstonden de eerste kleurwoorden. Dat waren woorden voor felle kleuren zoals rood en groen en geel. Deze kleuren werden gebruikt om belangrijke dingen te omschrijven. Bloed was rood, gras was groen en goud, ja, dat was geel bijvoorbeeld. Lange tijd kenden we alleen een woord voor rood en niet voor oranje. Dat woord ontstond pas in de Middeleeuwen. Waarschijnlijk gebruikten onze voorouders als ze haar kleur moesten omschrijven, dus een woord dat het meest in de buurt kwam bij oranje. Nou ja, en dat was dus rood. En dat doen we nog steeds. Woorden waarmee we veel preciezer kleuren kunnen omschrijven, zoals lila en turquoise en beige, ontstonden pas eeuwen later, in de tijd dat schilderkunst belangrijk werd. Kunstenaars hadden die woorden nodig om uit te leggen welke verf ze nodig hadden. Daarom werden die woorden bedacht en hebben we er steeds meer woorden bijgekregen voor kleur, bijvoorbeeld neonroze of limoengroen. Kijk, als je met kleuren werkt, zoals een ontwerper of een huisschilder. Dan gebruik je geen kleurwoorden, maar kleurcodes. Want ja, hoeveel kleurenwoorden er ook zijn, voor al die kleuren zijn het er nog steeds niet genoeg. Nou, dat was hem weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom noemen we rood haar geen oranje haar?

Kleurwoorden zoals paars, turquoise en oranje bestaan nog niet zo lang. Vroeger gebruikten we de daarom de kleur die het meeste in de buurt kwam bij de kleur die we bedoelden. En oranje lijkt best een beetje op rood, toch?

Veel kleurwoorden kloppen niet meer

Wacht, wil jij je haren wassen? Weet jij dan niet dat dat de leefomgeving is van de hoofdhuidbacterie? Ieuw, daar ook al? Kan ik niet gewoon m'n haar wassen? Ja, overal in je huis, leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er dan ook diertjes in mijn bank? 
Jahoor, ook in je bank, waar dan? Overal! Ah, ha Jasper, de microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Vertel, hoe zit het nou? Kan ik nooit meer mijn haar wassen? Nou ook op je huid en dus ook op je hoofd zitten heel veel bacteriën. Kom, help even. 
Wow, het lijkt wel een berglandschap. Ja, als je je huid van heel dichtbij bekijkt, dan zijn het eigenlijk allemaal pieken en dalen. Oh, maar ik dacht dat het helemaal glad was. Nee hoor. Kijk maar eens goed naar je huid op je hand, van dichtbij zie je dat ook allemaal groeven en spleten heeft. Oja. En in die groeven en spleten, daar leeft eigenlijk jouw microbioom, jouw eigen bacteriën. En het zijn allemaal bolletjes en staafjes. Zo zien wij er in het echt uit: allemaal kleine bolletjes. Dus deze piepschuim bolletjes zitten op mijn hoofd. Ja, maar dan wel veel kleiner natuurlijk. Ja, wij zijn ongeveer duizend keer kleiner dan wat je hier nu ziet. Ja, ik wil niet heel vervelend zijn hoor Jasper, maar ze zien wel een beetje saai uit. Wat zeg je nou? Misschien wel een beetje saai, maar wel heel belangrijk. Als je iets aanraakt dan krijg je de bacteriën van het oppervlak, die komen dan bovenop je huid te liggen en de zorgen je eigen bacteriën ervoor, met allerlei stofjes die zij maken, dat ze ja, die buitenstaanders wegjagen. En dat is maar goed ook, want soms zijn dat, zoals deze gele zijn dat ziekteverwekkers. En zo zorgen jouw eigen bacteriën dan voor dat ze weggejaagd worden. Oke, dus eigenlijk moet ik m'n haar nooit meer wassen? Nou nooit. In ieder geval minder vaak. Zeg één keer per week met shampoo. Als je namelijk te vaak shampoo gebruikt dan spoelen op een gegeven moment ook al die goeie bacteriën uit de groeven weg en heb je niemand meer om te beschermen tegen de ziekteverwekkers. Dus niet te vaak met shampoo, want dan hou ik mijn goede soldaatjes op z'n plek. Ja, je zou gek zijn als je ons weg zou spoelen. Wij beschermen je tegen ziekteverwekkers. 
Dus was je haar maar met mate. Één keer per week is genoeg. Hou je microbioom lekker voor wat hij is.

De hoofdhuidbacterie

Op je hoofdhuid leven allerlei bacteriën. Dat klinkt misschien vies, maar ze houden je hoofdhuid juist gezond. Als je je haren met shampoo wast, spoel je die goede bacteriën weg. Was je haar dus niet te vaak.

Een bacterie die ziekteverwekkers wegjaagt

Fatima is hennakunstenares. Ze zet bijzondere versieringen, een soort tekeningen met henna op het lichaam. En die tekeningen, die heb je vaak op je handen, je voeten of op de buik van iemand die zwanger is. Hennakunst maken, hoe doe je dat? Wat is henna nou precies? Henna is eigenlijk een plant en ik heb hier de blaadjes van de hennaplant. Deze blaadjes daar kun je natuurlijk nog niet mee tekenen. Dat wordt eerst gemalen tot een poeder, dat hebben we hier. Ja, ik heb citroen. Citroen zorgt ervoor dat de henna goed intrekt in de huid. Ik heb oranjebloesemwater, dat ruikt gewoon lekker. En dit hier is eucalyptusolie en dat zorgt ervoor dat de kleur mooi en donker wordt zodat ie goed zichtbaar is op de huid. Hé, wacht even. Wat is dat? Dat heb ik net niet gezien. Pannenkoekenstroop! Oh, doe je dat er ook in? Dat is mijn geheim. Oh. En dat zorgt ervoor dat de henna goed vastpakt aan de huid. Ik zie zoveel verschillende stijlen groot, klein, aan de binnenkant van je hand, aan de buitenkant. Ik weet helemaal niet wat ik moet kiezen. Moet ik eigenlijk iets kiezen? Je hoeft niet te kiezen. Ik werk freestyle, wat betekent dat ik iets verzin voor jou. Dat gebeurt ter plekke uit mijn hoofd. En ik denk dat ik het leuk vind om iets in typisch Marokkaanse staat te doen. Nou leuk, ik kan niet wachten. Ik werk met een spuit. Oke. Dat is deze. Maar er zit geen punt aan, dus ik zal je niet gaan prikken. En ik teken dus op de huid en niet in de huid. Oke. Ik ga de spuit vullen en dat doe ik door de henna op te zuigen. Oh ja. Klaar voor? Ja, zeker. Ik ben heel benieuwd wat je gaat maken. Waar komt deze hennakunst eigenlijk vandaan? Dit is Marokkaanse traditie, maar het gebeurt in heel Noord-Afrika, maar ook India, het Midden-Oosten, Arabisch schiereiland. Henna is een heel wijdverbreid gebruik en het verbindt dus eigenlijk allerlei culturen. Wanneer zetten mensen eigenlijk zo'n mooie hennaversiering? Hennaversiering kan eigenlijk gewoon voor je plezier aangezet worden. Ikzelf kreeg het voor de eerste keer toen ik een jaar of drie, vier was. Oh, ben jij dit? Ja, dit was in Marokko, we waren op familiebezoek en mijn buurmeisje gaf mij dus mijn eerste hennaversiering. Maar traditioneel doen we het natuurlijk ook met feestdagen, met trouwerijen en met feesten, dus het heeft altijd eigenlijk te maken met vreugde en plezier. Het is klaar, alsjeblieft. Moet je kijken. Wat een kunstwerk. Hoe lang blijft deze versiering nou op je hand zitten? Dit blijft even een dag zitten, dit wordt een korstje, dat droogt op en dat gaat eraf. Maar als het zo in de hand dat blijft ongeveer een week à 2 weken zitten. Ja, ik kan nu al niet wachten. Fatima, hartstikke bedankt. Hennakunst maken: zo doet Fatima dat.

Wat is henna?

In veel culturen versieren mensen hun lichaam met hennakunst. Dit zijn een soort tatoeages die vanzelf weer weggaan. Eva laat haar hand versieren door hennakunstenares Fatima.

Tijdelijke tatoeages van de hennaplant

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos