Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Ik liep dus door een museum en zag daar iets van honderd jaar oud in het water drijven. Hoe kan dat? Inderdaad, hoe kan dat? Iets in een potje stoppen en dat het dan honderden jaren goed blijft? Hier in Leiden hebben ze heel veel van dat soort potjes. Potjes met sterk water. Maar hoe werkt dat nou precies? En waarom moet dit alles bewaard blijven? Ons lichaam zit ongelooflijk ingewikkeld in elkaar en door te onderzoeken komen we er steeds beter erachter hoe het werkt, hoe organen werken, hoe het kan dat mensen ziek worden en hoe je die dan weer kunt genezen of opereren. Maar nadat iemand overlijdt, gaat het allemaal best wel snel. Binnen 48 uur komen er allemaal bacteriën die ervoor zorgen dat het lichaam vergaat en dat er alleen maar een skelet nog overblijft. Maar dat is best wel vervelend als je het lichaam nog uitgebreid wilt onderzoeken. In de zeventiende eeuw kwam de Amsterdamse anatoom Frederik Ruysch met dé oplossing. Hij ontdekte namelijk sterk water. Zo konden lichaamsdelen heel goed bewaard blijven. Bart, wat zit er nu precies in sterk water? Nou, die potjes die je ziet, dat noemen wij natte preparaten. En die voorwerpen of die preparaten die worden bewaard op ethanol, oftewel alcohol. Hetzelfde als wat in een sterke drank zit. Is precies hetzelfde als wat in sterke drank zit. En alcohol, ethanol zorgt ervoor dat schimmels, bacteriën niet kunnen groeien. Ja, en daardoor kun je preparaten heel lang bewaren. Ja. Maar dit zijn allemaal dieren. Ik zie...Is dat een aapje of een..? Dat is een aapje en we hebben daar een vleermuis. Maar kan je dit nou ook met mensen doen? 
Nou, we hebben geen hele mensen op sterk water. Maar we hebben wel lichaamsdelen op sterk water. Wil je die zien? Ja, ik ben wel benieuwd. Kijk, hier hebben we menselijke preparaten. Een oor, een ruggenmerg, een teen met een zweer, een baby-armpje en een baarmoeder met een menselijk embryo. Maar wat hier heel apart is, is dat hier zit alle kleur nog in. Ja, dat klopt. Die andere waren wit-grijzig en deze zijn aangekleurd en dat komt omdat de maker ervan, Albinus, die heeft een geheime manier om kleur onder de huid te krijgen. Ja. Hoe die dat gedaan heeft weten we niet. Dat maakt deze preparaten heel erg bijzonder. Maar dat maakt het bijzonder. Maar het maakt het ook een beetje...Ja, dat kan ik me voorstellen. Maar tegelijkertijd zijn mensen al eeuwenlang gefascineerd door het menselijk lichaam en hoe dieren in elkaar zitten? Ja, het lijkt alsof ze er dan niet zo lang inzitten eigenlijk. Daar lijkt het op. Maar hoe lang zitten ze erin? Ze zitten hier al 400 jaar in. Zo lang al. Zo lang al. Oke. Maar hoe lang blijft dat nog goed zeg maar? Als we er netjes op passen, netjes in een museum bewaren. Dan denk ik dat ze nog gewoon 400 jaar blijven bestaan. Toch wel fascinerend dat sommige dingen zo lang bewaard kunnen blijven. Dat ga ik zelf ook effe proberen. Klokhuisje, wat sterke drank erbij. Klok klok klok klok klok klok klok. Deze goed afsluiten en dan gaan we kijken hoe lang deze meegaat. Ben benieuwd.

Wat is sterk water?

Programmalogo's

In musea zie je wel eens potten met overleden dieren of lichaamsdelen. In die potten zit geen gewoon water, maar sterk water. Sera is bij Naturalis in Leiden om uit te zoeken wat dat precies voor water is.

Ethanol om te conserveren

Plantastisch. Over verhuisplanten. Ik hoor je denken verhuizen? Een plant staat toch gewoon z'n hele leven lang op één plek? Ja, de plant zelf wel, maar het zaad, dus het nageslacht, die pakt soms zijn koffers om naar een andere plek te verhuizen. Hoe die zaden zich verplaatsen, dat gaat een stuk indrukwekkender dan je denkt. Sommige zaden zijn speciaal ontworpen om enorme afstanden af te leggen, zoals dit zaadje van de esdoorn. En dat doet ie door, komt ie, te vliegen. Met een flinke herfststorm reis dat zaadje soms wel kilometers ver. Sommige planten, die laten het werk vooral door anderen doen. De vrucht van de grote klit bijvoorbeeld heeft kleine weerhaakjes, waarmee die dan gemakkelijk aan de vacht van een dier blijft plakken. Plop. Zo'n dier loopt dan kilometers verder en wanneer dat vruchtje dan van hem afvalt, hij blijft echt goed plakken. Zo, dan kan er mooi een nieuw plantje groeien. Zo mooi bedacht van de natuur dat het ook gelijk de inspiratie was voor klittenband. Er zijn planten die het nog slimmer aanpakken en die laten hun vruchten opeten, maar dan wel door het juiste hongerige dier. Deze pepers hier zijn echt enorm pittig, waardoor de meeste zoogdieren ze links laten liggen. Wie schrokken dit dan wel zomaar naar binnen? Vogels. Want vogels, die proeven de pittigheid niet. Maar nog veel belangrijker, ze kauwen hun eten niet, waardoor de zaden heel blijven. Wanneer zo'n vogel dan honderden kilometers verder vliegt en ja, daar die zaden uitpoept, dan kan er op die plek een prachtige nieuwe peperplant groeien. Maar waarom nou al die moeite om zulke afstanden af te leggen? Planten doen dit om ervoor te zorgen dat hun soort overleeft. Als je op heel veel plekken groeit, dan spreid je je winkansen en dan is er dus altijd wel iemand van de familie die blijft leven. Om die peperplant even een handje te helpen. Niet kauwen dus. Tada!

Verhuisplanten

Planten hebben verschillende manieren om hun zaadjes te verspreiden. Sommige zaadjes verplaatsen zich door de lucht, andere zaadjes gebruiken dieren om op mee te liften. Pascal stelt deze planten aan je voor. 

Hoe verspreidt een plant zich?

Dit is het helemaal. Het lijkt op tennis, maar het is echt iets anders. Dit is de snelst groeiende sport van Nederland. Padel. Padel spelen? Hoe doen ze dat? Tennis is heel leuk, maar het is ook heel moeilijk. Het is een grote baan, dus je moet veel lopen en hoe je de bal slaat, dat luistert heel nauw. Maar wat nou als we de helft van de baan gebruiken, het racket een stuk korter maken en we zorgen ervoor dat we altijd met z'n tweeën in één team zitten? En last but not least: de padelkooi. Je maakt een kooi om de baan waarvan je elke wand tijdens het spel mag gebruiken. Je kan dus elke kant opslaan. Handig toch? En dan heb je padel. Het woord padel komt van het woord peddelen. Roeispaan. Ik heb de eer om een balletje te slaan met Tess van Dinteren: Nederlands kampioen Padel. Tess, hier komt ie. Hoe moet ik nou eigenlijk opslaan? Nou, bij de opslag laat je de bal eerst stuiteren en vervolgens speel je hem onderhands schuin in het vak aan de overkant. Ah, dus je laat de bal één keer stuiteren en dan onderhands serveren toch? Met de service moet die binnen de lijnen blijven, maar bij het spel mag je hem overal spelen in het blauw. En het is dus de grap dat je zo handig mogelijk gebruik maakt van al die wanden toch? 
Klopt helemaal. Als jij de bal naar de overkant slaat mag je hem eerst laten stuiteren en vervolgens tegen de glaswand laten gaan. Probeer maar eens, komt ie, laat hem stuiteren tegen het glas en slaan. Netjes, nog een keertje. Je slaat hem terug, glas en slaan. Hoppa. Het is toch wel een uitdaging. Een ander verschil met tennis is bijvoorbeeld het racket. Je ziet dat er gaatjes in zitten en daar gaat dan wat makkelijker lucht doorheen als je er tegenaan slaat. Verder zie je dat er een koordje aan het racket zit. Als jij die goed om je pols doet, dan vliegt in ieder geval het racket het niet uit je handen. Het voelt ook lekker licht aan. Ja klopt, het racket is lekker licht omdat die vanbinnen van foam is gemaakt. Zo zie je dat dit lekker zacht is. Zo ja, voelt wel ook wel lekker aan eigenlijk. Ja. Je speelt dus altijd met z'n tweeën. Ja, klopt, je speelt altijd met z'n tweeën, dat is gezellig. En daarnaast gaat het spel daardoor ook vrij snel. Oke, zullen wij samen een balletje slaan? We gaan we zeker doen. Nizar klaar? Nou, daar gaan we. Sta ik hier gewoon op een achternamiddagje met de Nederlands kampioen padel te spelen. Zo doen ze dat dus.

Hoe speel je padel?

Padel wordt steeds populairder in Nederland. Je speelt het net als tennis met een racket en een bal, maar verder is het heel anders. Zo mag je de bal bijvoorbeeld tegen de wanden laten stuiteren voor je hem terugslaat. Nizar speelt een potje met de Nederlands kampioen padel.

Tennis, maar dan anders

In de herfst verschijnen ze overal, binnen en buiten. Allemaal spinnetjes die stilletjes aan het wachten zijn in hun web. En ondanks dat alle beestjes heel goed in het web blijven plakken, lijken de spinnen er zelf heel makkelijk overheen te lopen. Hier in Leiden weten ze heel veel over spinnen en over hun web. Zo'n web zit heel slim in elkaar, want lang niet alle draden die je ziet zijn hetzelfde. Op het achterlijfje van de spin zitten spintepels en daarmee spint de spin een draad. En zo heb je dikke draden, dunne draden, maar ook plakkerige draden en niet-plakkerige draden. Nou, dit is zo'n plakkerige draad hier, deze druppeltjes. Die zorgt er dus voor dat de draad plakt. En zo'n web is dus eigenlijk een combinatie van allerlei verschillende draden. Als de spin over het juiste draad loopt, dan blijft ie sowieso niet plakken. Maar wat gebeurt er nou als die over een plakkerige draad loopt? Hai Peter. Hallo. Je hebt hier allemaal potjes met spinnen staan. Deze ken ik denk ik wel, dat is de kruisspin toch? Dat is de kruisspin inderdaad ja. En zo'n kruisspin, komt die nou ooit wel eens op zo'n plakkerig draadje van zijn eigen web terecht? Dat gebeurt inderdaad, als hij zegt beweegt over het web, dan komt ie ermee in contact. Hoe kan het dat de spin niet blijft plakken in zijn eigen web? Ja, dat zit 'm in de speciale constructie van zijn pootjes. Daar kunnen we wel even naar kijken zo. Kijk, hier kan je heel mooi het uiteinde van die poot zien. Dus de uiteinden van de pootjes, daar zitten de haakjes aan. Oh ja. En allemaal stekels en haren. En die klauwtjes aan de voorkant. Ja, de klauwtjes, daar rent ie mee door het web. Hij moet natuurlijk op de tast werken, want de oogjes, die zijn niet echt functioneel bij de spin. Hij rent toch precies op zijn prooi af. Hij kan dat dus uitstekend aan trillingen voelen en daar zijn al die haren voor. Oke. En die haren en die klauwtjes, die zijn er ook voor dat ie niet blijft plakken. Precies, die zijn allemaal bedekt met een coating, met een laagje die niet hecht aan zijn eigen kleefdraden. Wat die coating precies is, dat weten we eigenlijk niet, maar het werkt dus wel heel goed. Hij kleeft niet vast. Kijk, hier kan je het goed zien. Als je nu kijkt dan zie je de spinklier. Oh ja, hij heeft een heleboel spinklieren en allemaal verschillend. Dus kleefdraden of sterke draden of inpakdraden. Allemaal verschillende.  En die komen dan uit de verschillende... Ja uit verschillende spinsels. Twee dezelfde, twee andere, maar hetzelfde. Het zijn er totaal zes. Oke. Soms acht. Ja, de evolutie heeft best goed werk gedaan. Ja. Prachtig product toch? Zeker.

Waarom blijven spinnen niet plakken in hun web?

Veel spinnensoorten bouwen een web om hun prooi in te vangen. Vliegen en andere insecten kunnen niet uit het plakkerige web ontsnappen. Maar de spin zelf wandelt er moeiteloos overheen. Hoe kan dat? Sera is bij Naturalis om dat uit te zoeken.

Dankzij hun harige spinnenpootjes

Een heerlijke vegetarische maaltijd met deze blokjes: tofu. Het zit in steeds meer gerechten. Het zijn goeie vleesvervangers en het zit vol met eiwitten. Maar wat is het? Tofu maken? Hoe doe je dat? Mag ik je voorstellen aan Janet en Jinzy Choi? Ze noemen zichzelf ook wel de tofumeisjes, toch? Ja, dat klopt. Hun vader is ooit begonnen met tofu maken in de badkamer. Correct? Ja. En inmiddels hebben ze dus een tofufabriek opgebouwd in Rotterdam. Kunnen jullie in twee minuten uitleggen hoe je tofu maakt? Jazeker. We gaan beginnen. Hier zijn we bij de sojabonen. De bonen beginnen droog. Die laten we een nachtje weken en vervolgens zijn de bonen groter geworden. Dit zijn de geweekte bonen. Oke. Vervolgens worden deze dan in de maalmachine gedaan en als we hem aanzetten, dan zie je dat hier de sojamelk uitkomt, dat is du rauwe sojamelk van de bonen. En daar komt dan de pulp Dit gaat naar de koeien, wordt elke week door de boer opgehaald. Daarna wordt deze rauwe sojamelk gepasteuriseerd, oftewel gekookt. En dan gaan alle bacteriën dood. We tappen het af en vervolgens gaan we naar het stremgedeelte. Na het pasteuriseren gaan we het stremmen, er zit vegetarisch stremsel bij. Nou, daardoor gaat het wat klonteren. En dan zie je een onderscheid tussen de tofu en het vocht. Het vocht gaan we er nu uit halen. Mag hier in de mal. Hoppa. En hier gaan we het overtollige vocht eruit halen zodat het één groot vlak wordt. Tada! Zo. Een, twee. Het lijkt wel op kaas. Het lijkt heel erg op kaas. Het proces is ook een beetje hetzelfde als kaas. Oh ja. Tada! Zo. Het is gelukt. In twee minuten uitgelegd. Goed he. Superlekker, in stukjes snijden, bakken. Heerlijk. Zo doen ze dat dus, tofu maken. Eet smakelijk.

Hoe wordt tofu gemaakt?

Als je wel eens vegetarisch eet, ken je tofu vast wel. Deze witte blokken worden gemaakt van sojabonen. Nizar is bij de tofumeisjes, die laten zien hoe tofu gemaakt wordt.

Vegetarische blokjes van soja

Mensen en dieren zijn gaan bewegen over de aardbol om zo mee te gaan met de veranderingen op aarde. Te warm! Te koud! Maar planten, die zijn te koppig om een stap te verzetten. Plantastisch. Over koppige planten. Stinkend moeras, een kilometershoge berg. Eenmaal geworteld gaat een plant nergens meer naartoe. Maar hoe overleven ze in die extreme omstandigheden? Dit zijn cactussen en in het wild groeien die in de woestijn, bijvoorbeeld hier in Chili. En daar kan het overdag makkelijk 45 graden worden en 's nachts juist afkoelen tot onder nul. En het is er ook nog eens ongelooflijk droog. Per jaar valt er soms maar 250 milliliter regen. Nou, dat is ongeveer gelijk aan één glaasje water. Door zijn dikke, ronde vorm is een cactus heel goed in het vasthouden van vocht en door de stevige, prikkelige huid kan ook geen vocht ontsnappen. Zo heeft de cactus nooit dorst, ook niet in de droogte van de woestijn. En dan nu van de woestijn naar Antarctica. Stel je voor, het is -30 graden en de wind waait met 320 kilometer per uur. Er leven amper planten in deze ijzige omgeving, maar deze dappere arctische mossen hebben een truc bedacht om hier te overleven. In de winter gaan ze in een soort slaapstand waardoor ze hun energie opslaan. Wanneer sneeuw en ijs in het voorjaar smelten, gaan deze mossen binnen no-time weer groeien. Deze mossen zijn dus extreem goed in het opslaan van hun energie. Er zijn zelfs mosplantjes gevonden die meer dan 1500 jaar lang diep bevroren onder het ijs van Antarctica hebben gelegen. En na de ontdooiing werden ze gewoon weer wakker uit hun winterslaap. Wat een bikkels he?

Koppige planten

Planten kunnen niet verhuizen als ze het ergens te warm of te koud vinden. Ze passen zich aan aan hun omstandigheden. Janouk stelt aan je voor: de cactus, die kan overleven in extreme droogte. En arctische mossen, die bittere kou kunnen weerstaan.

Planten die leven onder extreme omstandigheden

Prachtig he. De viool. Echt mooi hoe al die bewegingen samenkomen en je dat ook echt terughoort in de muziek die er klinkt. Violisten zeggen dat met deze hand de machine wordt aangedreven. Want ja, die zorgt voor de tonen, maar die hand, dat bepaalt het gevoel. En die hand heeft ook de strijkstok vast. Heel belangrijk dus voor het gevoel in de muziek. Maar ja, een strijkstok maken. Hoe doe je dat? Dit is het atelier van Andreas Grutter. Hij is een van de weinige strijkstokmakers die de stokken helemaal met de hand maakt. Eerst heb ik een plank. Dit is pernambuco en pernambuco is echt heel hard hout. En het is dus heel goed geschikt voor het maken van strijkstokken. Het is het beste. Van hier moet ik het uitzagen en dan ziet het er zo uit. En dan schaven en de kop uitsnijden en buigen. Dat doe ik over een vlam. Dan moet je hem vasthouden en dan blijft ie in die vorm. Heb je dit punt, een stang, het slofje en een knopje. Dat zijn de delen van een strijkstok. Nu zit de strijkstok in elkaar en is het tijd voor de haren. Maar wat voor een haar is dit eigenlijk? Dit zijn paardenharen. En die komen uit Siberië of Mongolië. Oke. Omdat het daar heel koud is en dan groeien die haren heel dik. Je moet het eerst afsnijden. Afbranden. Dan doe ik ze eerst in de kop. Op de goede lengte. Weer afbranden. En dan in de slof. En klaar. En dan zit de strijkstok echt in elkaar en kun je hem dan gebruiken? Doet ie het? Dat is het geheim van de strijkstok. Die heeft nog hars nodig. Maar wat doet die hars dan met die strijkstok en met de snaar, wat zonder niet gebeurt? Ja, het hars dat kleeft aan de haren. En daarmee kun je de snaar in trilling brengen. Die trekt de snaar mee. Je kunt een toon maken zolang je wilt en de snaar controleren. Een snaar, een klankkast en een strijkstok. Meer is het eigenlijk niet. En dat er dan zulke mooie klanken uit komen. Ik blijf het wonderlijk vinden. Prachtig.

Hoe wordt een strijkstok gemaakt?

Om een viool te bespelen heb je een strijkstok nodig. Daarmee laat je de snaren trillen en maak je dus muziek. Eva is in het atelier van Andreas om te zien hoe hij een strijkstok maakt.

Hout met paardenhaar en hars

Ik zag de natuur altijd als een heel mooi geheel, waarin planten vredig met elkaar en met de wereld om hen heen samenleven. Maar als je heel goed gaat kijken, dan zie je dat dat helemaal niet altijd zo is. Plantastisch. Over asociale planten. Dit hier is de maretak. Die ken je misschien wel van rond de kerstdagen, want als je daar onder gaat staan met je geliefde, dan mag je elkaar kussen. De maretak zelf is een stuk minder vriendelijk. Hij leeft namelijk bovenop andere planten. Op deze dwarsdoorsnede kun je heel goed zien dat de wortels van de maretak gewoon echt in de boom groeien. En zo haalt de maretak dus zijn voedingsstoffen uit de boom en in ruil daarvoor krijgt de boom eh... gezelligheid? Maar als je nou dacht dat dit asociaal plantengedrag was? Nou, het kan nog veel erger. Dit is de Aristolochia. Hier vooraan zit de ingang naar de beker van de bloem, waar kleine vliegjes kunnen schuilen tijdens een regenbui bijvoorbeeld. Maar zodra er een vlieg is ingeslopen, dan gaat die bloem soms één of meerdere nachten dicht en dan wordt die vlieg bedolven onder het stuifmeel, net zo lang tot die hele beker vol zit. Ja, en die vlieg, die wordt dus pas de volgende dag vrijgelaten. Deze acacia is misschien nog wel de meest egoïstische plant van het stel. Met haar zoete nectar trekt ze mieren aan die veilige schuilplekken zoeken bij de boom. En op hun beurt verdedigen die mieren de boom tegen dieren die de acacia willen eten. En er is ontdekt dat de nectar van de boom het gedrag van insecten compleet beïnvloedt. Zo kan deze boom, als ie zich bedreigd voelt, bijvoorbeeld een groepje hardwerkende mieren veranderen in een heel leger boze krijgers. Dat legertje mieren valt dan zelfs hongerige olifanten aan. En zo blijft de acacia veilig.

Asociale planten

Sommige planten gebruiken andere planten om te groeien. En er zijn zelfs planten die dieren voor hun karretje spannen. Janouk stelt de meest asociale planten aan je voor.

Stelen om te leven

Waarom smaken bananensnoepjes niet naar banaan? Ja, dat vind ik een hele leuke vraag, want ik ben namelijk dol op bananen en op bananensnoepjes. Maar het klopt wel, ze smaken echt heel verschillend. En voor wat wij bananensmaak noemen, moeten we even terug in de tijd. Zo'n 160 jaar geleden vonden natuuronderzoekers de perfecte banaan: de Gros Michel. Het was een banaan die heel lekker was van smaak en die ook nog eens heel makkelijk te verbouwen was. Deze bananensoort werd echt een wereldwijde hit. Iedereen wilde dit exotische stukje fruit hebben en door die populariteit kon je die smaak ook in hele andere producten terugvinden. Bijvoorbeeld snoepjes, maar ook ijs, drankjes en nog veel meer producten. Hier in deze botanische tuin in Delft staan heel veel bananenplanten, kijk maar. Hier hangt ook een heel schattig trosje banaantjes. Maar die gros Michel die heb ik niet gezien, Louis, klopt dat? Ja, dat klopt, die is niet zo makkelijk meer te vinden, want in de jaren vijftig is ie bijna helemaal uitgeroeid door een door een virus, de panamaziekte. De panamaziekte. Wat is dat voor ziekte? Inderdaad, dat is een schimmel die vanuit de grond de plant in kruipt en die sloeg zo rap om zich heen dat wereldwijd kon je eigenlijk geen bananen meer telen en dat heeft wel een wereldwijde bananencrisis veroorzaakt toen. Dus eigenlijk was die plant gewoon helemaal verdwenen. Het plantje was zo goed als helemaal verdwenen inderdaad. Maar wat voor bananen eten we dan vandaag de dag? Nou, daarna zijn we natuurlijk op zoek gegaan naar een banaan die wel opgewassen was tegen dat virus. Ja. En die hebben we gevonden en dat is de Cavendish. En hier zie je er één. En van deze plant komen dus zeg maar deze banaantjes? Ja dat klopt, dat is nu veruit de meest gegeten banaan in de wereld. Oké. Eén nadeeltje, hij heeft niet die typische smaak van de gros Michel, maar het is een prima banaan om te eten. Dat vind ik ook. Kijk, en dat zit zo. Datgene wat wij die typische bananensmaak noemen, dat is het stofje isoamylacetaat. Is een heel moeilijk woord, mag je ook meteen weer vergeten. Maar laten we er even vanuitgaan dat deze snoepjes dat stofje voorstellen. En dat stofje, dat wordt dus gebruikt om deze producten die typische smaak te geven. En in die gros Michel zat dus heel veel van dat isoamylacetaat. Maar ja, toen kwam de Cavendish en in die Cavendish zaten veel minder van die stofjes, zeg maar....nog maar zoveel en dus had je ook veel minder die smaak. Ja, minder smaakvol dus. Maar die naam is wel blijven plakken. Dus die bananensmaak van nu, die smaakt zoals de bananen van vroeger. Lekker.

Waarom smaken bananensnoepjes niet naar banaan?

Bananensnoepjes zijn dan wel verslavend lekker, ze smaken totaal niet naar bananen. Dat komt omdat het smaakstofje dat in deze snoepjes en andere bananenproducten zit, is afgeleid van een uitgestorven bananenras.

De smaak van uitgestorven bananen

Hoi Klokhuis, ik ben Annebel. Mijn vraag aan jullie is: als je een heliumballon per ongeluk loslaat, komt ie dan tot in de ruimte? Ja, dat is een hele goeie vraag. Als ik deze ballonnen nu los zou laten, hoe hoog zouden ze dan komen? Dat ga ik natuurlijk niet doen, want dan ben ik ze meteen kwijt. En het is ook niet zo heel goed voor het milieu. Maar hier in Delft doen ze heel veel onderzoeken met helium, dus hier kunnen ze me vast verder helpen. He Janouk. He Marcel! Ohnee. Oh sorry. Oh ik kan erbij. Oeps. Ja, ik heb ze! Kijk, dat ziet er toch feestelijk uit hè? Daar zijn je ballonnen, Janouk. Jee, dank je wel, Marcel. Hoe werkt zo'n heliumballon nou eigenlijk? Het woord zegt het eigenlijk al, er zit helium in. En helium is ongelooflijk licht en is veel lichter aan lucht. Oké. En daarom wil ie omhoog. Maar hoe bedoel je dan omhoog? Dat is eigenlijk net als in frisdrank. Ja. Die bubbels zijn eigenlijk ook ballonnetjes. En die zijn lichter dan de frisdrank en daarom gaan ze omhoog. Dat is net als helium. De lucht eromheen is zwaarder dan de helium en dus gaat de heliumballon omhoog. En betekent het dan ook dat, stel je voor, ik zou de heliumballonnen buiten loslaten dat ze echt helemaal tot het heelal, tot in de ruimte, zeg maar gaan? Ja, dat is nou echt een leuke vraag. We kunnen de ballon natuurlijk niet volgen. Nee. Maar we kunnen het wel nabootsen in het lab. En hoe..? Dat kan hier in deze vacuümbol. Oké, nou laat maar zien. Wow. Kijk. Maar dan hebben we een ballon nodig. We hebben een ballon nodig. Kies maar een mooie uit. Zo. Nou eh, zet de pomp maar aan. Dat is deze? Ja. Ja, de pomp die gaat pompen en die pompt alle lucht weg uit deze vacuümkamer. Ah oké, dus dan bootsen we eigenlijk na dat die ballon aan het stijgen is. Dus hij gaat omhoog. Als het ware. Hij gaat omhoog, hij zit tegen de bovenkant en hij is aan het stijgen en aan het stijgen. En we doen eigenlijk na alsof ie zo omhoog gaat. En hoe hoger je komt, hoe minder lucht er eigenlijk is, hoe dunner de lucht wordt. Doordat die luchtdruk verandert, wordt die ballon ook groter. Ja precies. Die wordt groter en groter omdat er nou eenmaal geen lucht is. Oh wow! Ik zit hem uit hoor. Zet hem maar uit. Zo, die machine die rookt ervan. Een mooie knal. Nou he Hoe hoog was ie nou ongeveer gekomen? Even kijken hoor. Hij is ongeveer twintig kilometer hoog gekomen. Twintig kilometer! Dat is eigenlijk twee keer zo hoog als waar vliegtuigen vliegen. En hoe hoog kan zo'n ballon maximaal komen? Nou, als je echt een hele goeie ballon hebt, dan komt ie wel tot vijftig kilometer hoogte, maar ook dan is ie nog niet helemaal in de ruimte. De ruimte is vanaf ongeveer honderd kilometer. Oké. Maar goed, als ie daar knalt vliegt de helium de ruimte in. Die zijn we echt kwijt. Oké. En de ballon dwarrelt naar beneden. Nou bedankt he Marcel! Graag gedaan Janouk! Doei he! Doeg! Kom maar, jongens.

Hoe hoog kan een heliumballon komen?

Een ballon gevuld met helium is lichter dan lucht. Daarom stijgt ie als je hem loslaat. Maar hoe hoog kan zo’n heliumballon eigenlijk komen? Janouk onderzoekt in het lab of ballonnen in de ruimte kunnen komen.

Lichter dan lucht

Mijn moeder zegt altijd dat ik lekker tegen mijn planten moet praten omdat ze dan sneller zouden groeien. Maar wist je dat planten zelf ook praten? Plantastisch. Over pratende planten. Jongens, jongens, kom op effe stil nu. Oh sorry hoor. Ja oké, niet letterlijk praten hè, zoals jij en ik, maar wel op hun eigen manier. Als je bijvoorbeeld in de lente 's avonds buiten loopt, dan heb je misschien wel eens de heerlijke geur geroken van de jasmijn. En dat is niet voor niets. Het is een manier van communiceren. De bloemen van de jasmijn zijn een feestmaal voor nachtvlinders en met deze geur laat ze weten: het buffet is geopend! Eigenlijk is het dus niet eens meer praten, maar de jasmijn schreeuwt het uit. Planten praten niet alleen tegen insecten, maar ook tegen elkaar. Ja, ik hoor nu niks en zij ook niet, lijkt me. Maar nu wel. Want wanneer een slak of een insect aan de bladeren van deze kool knabbelt, dan laat ie een soort gas vrij en dat is een noodsignaal. Kijk uit! Aanvallers in de buurt! Via de lucht komt dat noodsignaal dan terecht bij de andere kolen en die snuiven als het ware dat alarmerende signaal op. En dan weten ze: oppassen geblazen. Er is gevaar in de buurt. Vanaf dat moment maken de kolen giftige stoffen aan om zich te beschermen tegen de aanvallers. Dit schrikt de insecten af of kan ze zelfs ziek maken. En zo wordt de kool met rust gelaten. Maar zou er een manier zijn waarop wij dat geschreeuw en gepraat van die planten ook kunnen horen? Ja, die is er. Maar niet met onze oren, maar wel met onze neus. Wanneer bijvoorbeeld jouw grasmatje gemaaid wordt, raakt het gras in paniek en gaat het ook beschermende stofjes aanmaken. Wij herkennen dat als de heerlijke geur van vers gemaaid gras. Maar eigenlijk is dit dus gewoon een schreeuw om hulp. Oh oh oh oh sorry.

Pratende planten

Zegt de ene plant tegen de andere…Oke, echt praten kunnen planten niet, maar ze communiceren wel degelijk. Janouk laat zien op welke manieren de jasmijn, de kool en het gras communiceren met hun omgeving.

Planten communiceren om aan te trekken of af te schrikken

We hebben gisteren bij Het Klokhuis een promo opgenomen over satellieten. Je kunt het je niet voorstellen, maar er zweven zo'n 6000 satellieten om onze aardbol. En nou willen we die voor één keer laten inspreken door een echte professionele stem. Want die bestaan. Hoi, Eva van Het Klokhuis. Je mag binnenkomen! Jo! Professionele stemmen die je gewoon kunt inhuren bij een stemmenbureau. Maar ja, welke stem? En hoe zoek je die uit? Een stem uitzoeken, dat kun je gewoon thuis op de computer doen. En bij dit stemmenbureau kun je kiezen uit meer dan 5000 verschillende stemmen. Mannenstemmen, vrouwenstemmen, eigenlijk alle verschillende soorten stemmen die er bestaan. “Dit is onze aarde. Mooi he.” “Make every drive sensational.” Vanaf 23.995 euro. Het is heel simpel. Je stuurt je tekst of filmpje op en de stemacteur die gaat dan thuis in een klein studiootje daarmee aan de slag. Of als je er zelf bij wil zijn, dan kom je hier naartoe en kom je terecht in deze professionele studio waar je live mee kan kijken terwijl jouw tekst wordt ingesproken. Jente, jij hebt een stemmenbureau. Ja. Hoe vind je nu een een goeie stem? 
Ja, het ligt er heel erg aan welke stem je nodig hebt of welke stijl je nodig hebt. Voor bepaalde klussen heb je een leraar nodig, iemand die heel duidelijk met heel veel pauzes in de juiste nadruk vertelt hoe iets nou in elkaar zit. En je hebt ook stemmen waar je iets heel groot moet maken. En dan heb je vaak bijvoorbeeld de trailervoice. En die trailervoice die legt gewoon op elke klemtoon precies de nadruk. Maar je hebt ook mensen die gewoon vaak omen stem ragen die eigenlijk gewoon is zoals ik nu praat dus vertel het maar gewoon zoals het is. En het gekke is, dat is het moeilijkste van allemaal. Ik heb een opdracht. Een promo voor Het Klokhuis. Die moet ingesproken worden, maar ik weet nog niet zo goed welke stem daar nou bij past. Ik heb iemand en die kan echt alles. Mariet heet ze. Mariet. Ja nou, we kunnen beginnen met een uitlegtoon. Je kunt het je niet voorstellen, maar er zweven zo'n 6000 satellieten om onze aardbol. Wat doen die daar allemaal? Ja, nou, misschien kun je hem iets... Ja, misschien iets zwoeler of zo? Je kunt het je niet voorstellen, maar er zweven zo'n zesduizend satellieten om onze aardbol. Wat doen die daar allemaal? Oke, dit was heel leuk, maar dat is het ook niet helemaal. Ik ben een beetje op zoek naar die perfecte Klokhuis-toon, weet je wel. Nou, ik denk dat ik wel snap wat je bedoelt. Ja. Ja, ik denk het wel. Je kunt het je niet voorstellen, maar er zweven zo'n 6000 satellieten om onze aardbol. En wat doen die daar allemaal? En wat hebben wij daaraan? Satellieten? Morgen in Het Klokhuis. Perfect! Dit is hem. Dank je wel. Oh wat goed zeg. Nou, graag gedaan. Zo doe je dat dus, een stem uitzoeken.

Wat doet een stemmenbureau?

Voor een reclamefilmpje heb je een ander soort stem nodig dan voor een educatieve video. Bij een stemmenbureau kun je kiezen uit duizenden stemmen voor jouw video. Zou de perfecte Klokhuisstem er ook tussen zitten?

De perfecte stem voor elke video

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos