Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

De meeste voorwerpen geven zelf geen licht, zoals deze appel, maar dit peertje (beeld: gloeilamp) geeft wel licht. Die lichtstralen vallen op de appel, weerkaatsen daar en vallen ons oog binnen. Peertje, oog, appeltje, eitje.

De zon straalt ook licht uit en dat lijkt wit. Maar als het licht door een waterdruppel heen valt, dan zie je opeens waar dit licht uit bestaat: alle kleuren van de regenboog. Nu is een waterdruppel behoorlijk doorzichtig, maar de meeste voorwerpen zijn dat niet. Zoals deze sinaasappel. Een gedeelte van het licht dat erop valt, wordt door de sinaasappel geabsorbeerd. En een ander gedeelte wordt weerkaatst. Een sinaasappel absorbeert alle kleuren licht, behalve het oranje licht. Dat wordt in alle richtingen weerkaatst, en dus zien we de sinaasappel als oranje. Hetzelfde geldt trouwens voor een mandarijn en voor een oranje opblaaskroon.

Sommige voorwerpen weerkaatsen heel weinig licht, die zijn zwart, en andere weerkaatsen heel veel, die zijn weer wit. Da’s ook handig om te weten als je minder wil zweten. Licht is een vorm van energie. Een zwart t-shirt absorbeert in de zomer dus veel energie en wordt sneller heet. Dus wie koel wil blijven, draagt wit. En wie cool wil zijn, die draagt gewoon wat-ie wil.

Clipphanger

Clipphanger logo

Gras is groen en sinaasappels zijn oranje. Dat hoeven we niet uit te leggen. Maar hoe komt dat eigenlijk? Dat heeft te maken met de weerkaatsing van licht. Een sinaasappel absorbeert bijvoorbeeld alle kleuren licht, behalve oranje. Die kaatst terug naar je ogen en daarom zie je een sinaasappel die oranje is.

Waarom hebben dingen een kleur?

Alle gassen om ons heen, noemen we samen: de lucht. Een  gemiddeld hapje lucht bestaat voor meer dan driekwart uit stikstof. Stikstof is ooit zo genoemd, omdat proefdieren in een ruimte met pure stikstof vrij snel het loodje leggen. Dat komt echter niet door de aanwezigheid van stikstof, maar door de afwezigheid van zuurstof. Gelukkig is dat in onze lucht wel aanwezig. Wij ademen die zuurstof in om onze energie te verbranden. En hoog in de lucht wordt zuurstof omgezet in ozon, dat houdt de uv-straling van de zon tegen en zorgt ervoor dat wij hier beneden niet zo snel verbranden. Tenzij je in slaap valt op je luchtbed.

Water dat verdampt zorgt voor, jawel, waterdamp. Dat zit dus ook in de lucht. Dat spul is heel licht, stijgt op, en condenseert dan weer tot wolken. En verder bevat onze lucht nog het edelgas argon en allerlei gasjes zoals koolstofdioxide. Al deze gassen samen vormen een soort schil om de aarde van zo’n 100 kilometer dik. Dat is de atmosfeer, onze levenscapsule die de temperatuur op peil houdt. Zonder die schil van lucht zou het op aarde gemiddeld min 18 graden zijn. En zo zorgt de atmosfeer voor een hele fijne sfeer. Lang leve de lucht!

Mensen hebben zuurstof nodig om te ademen. Maar in de lucht om ons heen zitten nog veel meer gassen. Al die gassen vormen samen de atmosfeer, en die zorgt hier op aarde voor een fijne sfeer!

Wat is lucht?

Als onze voorvaderen naar de hemel kijken, zien ze dat de meeste sterren zich nogal voorspelbaar gedragen. Maar sommige hemellichamen niet. Die worden door de Grieken ‘dwaalsterren’ genoemd, oftewel ‘planètès’: Als in de 17de eeuw de telescoop wordt uitgevonden, krijgen we d’r steeds meer planeten bij. In 1930 mag Pluto ook bij de club, maar die wordt in 2006 weer afgewaardeerd tot dwergplaneet. Wegwezen, ukkie!

Lange tijd vermoeden we dat andere sterren in het heelal ook planeten hebben. Inmiddels weten we hoe we daar achter kunnen komen. Door de zwaartekracht van de ster, blijft een planeet eromheen draaien. Maar die planeet trekt ook een beetje. Hierdoor gaat de ster wiebelen. Zo wordt in 1995 bij de ster 51pegasi de eerste planeet buiten ons zonnestelsel ontdekt. Deze ‘exoplaneet’ wordt ‘51Pegasi b’ genoemd. Goh, originele naam!

Een andere manier om exoplaneten te vinden is door goed te kijken naar het licht van een ster. Als er een dipje is in die lichtsterkte, kan dat komen doordat er een planeet voorlangs beweegt. Met speciale ruimtetelescopen zijn op deze manier al meer dan tweeduizend exoplaneten ontdekt. En misschien zit er op een van die planeten wel iemand die net... de aarde heeft ontdekt...

Ons zonnestelsel telt acht planeten. Maar er zijn er natuurlijk nog veel meer in andere zonnestelsels: zogenaamde exoplaneten. Ze worden ontdekt met speciale ruimtetelescopen, die aan de zwaartekracht en de lichtsterkte van een ster kunnen zien of er een planeet omheen draait.

Hoe ontdek je een andere planeet?

Rond het jaar 1450 komt er in ons eigen Den Bosch een talentje ter wereld: Jheronimus van Aken. Zijn hele familie zit in het schildersvak en dus grijpt ook de kleine Jeroen al gauw naar de kwasten. Om aan een vlotte bijnaam te komen, hoeft hij alleen maar even naar de rand van de bebouwde kom te lopen… En vanaf dat moment, heet Jeroen Bosch.

Den Bosch is in die tijd vooral een religieuze plek, waar heilig wordt geloofd in hemel en hel. En daar kan de schilder Jeroen Bosch zich helemaal op uitleven. Op zijn schilderijen zijn, naast gewone mensen en heiligen, altijd wel wat demonen en fabelfiguren te vinden. Zijn beroemde drieluik de Tuin der Lusten bevat een paneel waarop de hel is afgebeeld, en wel ZO heftig dat je d’r bijna weer in zou gaan geloven...

Tijdens zijn leven wordt Jeroen Bosch een ware bekendheid. Hij heeft een groot atelier met veel leerlingen, maar er zijn ook heel wat copycats actief. Hierdoor is van veel schilderijen niet zeker of ze wel door Bosch zelf zijn geschilderd. En als we dat wel weten, dan weten we soms ook weer niet wat-ie precies bedoelt met al die vreemde symbolen van ‘m. In 1516 is Bosch definitief uitgeschilderd, en kan-ie zelf gaan ontdekken hoe dat hiernamaals er nou in het echt uitziet...

Schilder Jeroen Bosch werd geboren als Jheronimus van Aken. In Den Bosch, dat wel. Op zijn schilderijen spelen demonen en vreemde fabelfiguren de hoofdrol. Zijn drieluik De tuin der lusten is één van zijn beroemdste werken.

Wie was Jeroen Bosch?

Er was eens… een kabouter, die het verschil niet kent tussen ‘is’ en ‘eens’. Hij schrijft dus dingen als ‘Ik moet weer is naar huis’ en ‘Is even kijken wat de pot schaft, maar eerst is even een kabouterbiertje’. Dit is allemaal niet goed, en als de kabouter eindelijk eens thuiskomt krijgt hij met de kaboutermatteklopper. 

Het woordje ‘is’ is namelijk enkel en alleen de derde persoon enkelvoud van het werkwoord ‘zijn’: ik ben, jij bent en hij, zij of het IS. ‘Doe is normaal’ is dus niet normaal. Dat moet ‘Doe eens normaal’ zijn. Ben je het daarmee eens? Dat maakt niet uit, want het is toch gewoon zo.

‘Eens’ is een bijwoord, het betekent zoveel als ‘een keer’. ‘We gaan eens kijken in het kabouterdorp. Ah, de kabouter zit weer ‘ns in de kroeg.’ ‘Ns? Ja, ‘ns is een informele vorm van ‘eens’. Nog korter kan ook: dan wordt het ‘s. ‘Die kleine zuiplap is weer ‘s helemaal dronken.’

‘s of ‘ns of eens, dat mag allemaal, maar is is in dit geval echt niet correct. Dat is zelfs een beetje dom. Al maken we natuurlijk allemaal wel is een foutje.

‘Is’ wordt vaak gebruikt in plaats van ‘eens’. Bijvoorbeeld in de zin ‘ik moet maar is naar huis’. Dat klopt niet, want ‘is’ kun je alleen gebruiken als vervoeging van het werkwoord zijn. ‘Ik moet maar ‘ns naar huis’ mag dan weer wel.

Wat is het verschil tussen is en eens?

Astrologen eh… astronomen, bestuderen de sterren en hebben daarbij te maken met enorme afstanden. Zoals de afstand tussen ons zonnestelsel en het Andromedastelsel. Die bedraagt meer dan 22 triljoen kilometer. Dat zijn 2 tweeën met 18 nullen, en als je die eindelijk allemaal achter elkaar hebt gezet, dan ben je d’r al bijna.

Om toch met grote afstanden te kunnen dealen, hebben astronomen hun eigen lengtemaat: het lichtjaar. Licht reist ongelooflijk snel, met wel 300.000 kilometer per seconde. Dat merk je dus niet als je de schemerlamp aandoet. Maar het licht van de zon bijvoorbeeld doet er meer dan 8 minuten over om bij ons op aarde te komen. Als je een jaar lang met de snelheid van het licht zou reizen, dan heb je een enorme afstand afgelegd van zo’n 9,47 biljoen kilometer: en dat is nou precies een lichtjaar. Al is het voor jou ook vooral een erg zwaar jaar.

Een lichtjaar is dus geen tijdmaat, maar een lengtemaat: de afstand die het licht in een jaar aflegt. Het lichtjaar wordt vooral gebruikt voor letterlijk astronomische afstanden. En als je dan toch jouw eigen lengte wil uitdrukken in lichtjaren, dan kan dat. Alleen krijg je dan weer een hoop nullen, maar dan achter de komma.

In de ruimte zijn de afstanden letterlijk astronomisch groot. Je hebt het dan over triljoenen kilometers. Daarom drukken astronomen deze afstanden uit in lichtjaren: de afstand die licht in een jaar aflegt. Licht heeft een snelheid van 300.000 kilometer per seconde, dus reken maar uit hoeveel dat per jaar is!

Wat is een lichtjaar?

William Shakespeare wordt in 1564 geboren in het Engelse Stratford-Upon-Avon. Op school krijgt hij de klassieke werken van beroemde dichters als Ovidius en Vergilius te lezen. Hypergeïnspireerd vertrekt hij in 1588 naar Londen, om het daar helemaal te gaan maken als acteur en schrijver. En dat lukt aardig! Hij wordt mede-eigenaar van een theatergroep en van het Globe Theatre. Heel handig: zo kan hij zijn eigen stukken op de planken te brengen. En als het stuk dan niet goed valt, dan kan-ie snel nog even wat aanpassen...

Shakespeare schrijft in de loop der jaren 38 toneelstukken. Waaronder de klassiekers Romeo & Juliet, Hamlet en King Lear. Stukken waar acteurs ook vandaag nog steeds een moord voor doen om erin te mogen spelen.  Daarnaast heeft uncle Willy ook nog tijd om 154 sonnetten op te pennen. In die liefdesgedichten gaat het er vaak stevig aan toe, dus niet elk sonnet is echt zo net.

In het jaar 1613 wordt in het Globe Theatre net het stuk Henry VIII opgevoerd als de boel in brand vliegt. Onze Willy stopt met werken. Hij heeft genoeg verdiend, en gaat nog even van zijn oude dag genieten. Vanaf dan schrijft hij alleen nog maar boodschappenlijstjes. Maar wel hele lange, in jambische pentameter en op rijm!

Romeo & Juliet, Hamlet en King Lear: eeuwenoude toneelstukken die vandaag de dag nog steeds gespeeld worden. Dat heeft die William Shakespeare toch best knap gedaan.

Wie was Shakespeare?

De grondlegger van het fascisme is de Italiaan Benito Mussolini. De jonge Mussolini is nog socialist, maar als hij staat te trappelen om mee te doen aan de Eerste Wereldoorlog, moet hij de partij uit. Hij sticht dan maar zijn eigen Italiaanse strijdgroepen, de fasci italiani di combattimento en creëert zo een heel leger aan fascisten. Mussolini zelf is de leider, Il Duce, en dus volgens hemzelf zeker geen doetje.

In het fascisme is een sterke leider belangrijk. Ondergeschikten moeten netjes gehoorzamen. 
En wie niet in de pas loopt, krijgt met de geheime politie te maken. Als Mussolini aan de macht komt, heeft hij grote plannen met Italië. Volgens de propaganda gaan die gesmeerd, maar in het echt pakken zijn keuzes niet zo goed uit. Uiteindelijk wordt zijn bondgenootschap met nazi-Duitsland Mussolini fataal. De grote Leider eindigt hangend aan een tankstation bij Milaan. Zegeltjes d’rbij?

Ook heden ten dage kennen we groeperingen die min of meer fascistisch zijn. Hun ideologie is sterk populistisch én nationalistisch, met de nadruk op nationale symbolen en tradities. De eigen cultuur wordt verheerlijkt en ondertussen worden andere culturen zwartgemaakt. Of soms erger….

Het fascisme, dat is toch iets van 80 jaar geleden? Bedacht door de Italiaanse dictator Mussolini, met veel propaganda en militair machtsvertoon. Met Mussolini liep het niet zo goed af, maar er bestaan nog steeds ideologieën met fascistische trekjes.

Wat is fascisme?

In het Engelse Liverpool wordt op 9 oktober 1940 Johnny Lennon geboren en kleine John blijkt een muzikaal ventje. 16 jaar later staat hij met zijn eigen bandje op een muziekfestival waar hij een ander broekie tegenkomt, Paul McCartney genaamd - dat klikt - en als ook George Harrison en Ringo Starr present zijn, kan de wereld zich opmaken voor Beatlemania.

De kevertjes veroveren de hartjes van miljoenen meisjes over de hele wereld. Eerst nog met simpele lala-liefdesliedjes, maar de songschrijvers Lennon & McCartney willen dieper gaan en spreken zich steeds meer uit over maatschappelijke thema’s in hun songs. John Lennon is dan inmiddels getrouwd met een zekere Yoko Ono en op hun huwelijksreis komen ze ook in Amsterdam terecht, waar ze een ‘bed-in’ houden: een demonstratie voor de wereldvrede (in het Hilton). In weer een ander bed maken John & Yoko het vredeslied Give Peace A Chance, al gaat het er inmiddels bij de Beatles wat minder vreedzaam aan toe...

Als de Fab Four  in 1970 uit elkaar gaan, kan Lennon zich wijden aan zijn werkzaamheden als spreekbuis van de protestgeneratie. Hij schrijft het lied Imagine, over de ideale wereld, waarin iedereen het met elkaar kan vinden. Ook dit lied duikt sindsdien regelmatig op als de mensheid het even niet meer ziet zitten. In 1980 wordt Lennon cynisch genoeg vermoord door een gestoorde fan. Sindsdien leeft zijn boodschap nog voort in zijn liedjes.

Hij stond in 2015 voor het eerst bovenaan in de Top2000 met zijn nummer ‘Imagine’: John Lennon. Iedereen kent hem van de liedjes die hij maakte met en zonder The Beatles, en anders wel van zijn vrouw Yoko Ono. Maar wie was John Lennon eigenlijk?

Wie was John Lennon?

De skileraar is natuurlijk de koning van de piste, maar zelfs hij kan nog wel eens verrast worden, door... een Lawine. Een lawine is een grote sneeuwmassa die loskomt van de helling en vervolgens met hoge snelheid naar beneden raast. De arme wintersporter wordt door de enorme druk weggeblazen, of zelfs onder een dik pak sneeuw bedolven. En dan is het tijd voor de hulpdiensten om vliegensvlug uit te rukken en diepgravend onderzoek te doen.

Het lawinegevaar is het grootst als er grote hoeveelheden verse sneeuw op de hellingen vallen. En nog groter op de eerste, mooie dag daarna. De oude en nieuwe sneeuwlagen hechten niet goed aan elkaar, en er hoeft maar iets te gebeuren, of…Es geht wieder los! Op zo’n moment kan het dus raadzaam zijn om even niet te gaan skiën, maar gewoon van het uitzicht te genieten.

Om verrassingslawines te voorkomen, worden ze soms expres opgewekt. Door de druk van een lawinepijl... komen mogelijke lawines lekker los. Hierna zijn de pistes weer veilig. Maar wie off-piste op avontuur gaat, kan maar beter een lawinepieper op zak hebben. Dat is een zendertje waardoor je sneller teruggevonden wordt. Als de hulpdiensten tenminste nog niet aan de après-ski zijn...

Als je lekker op wintersport bent, wil je natuurlijk niet overvallen worden door een lawine. Lawines ontstaan als sneeuwlagen niet goed aan elkaar hechten en gaan schuiven. Ski voor je leven!

Wat is een lawine?

Door de straling van de zon zitten wij er op aarde redelijk behaaglijk bij, met een gemiddelde temperatuur van zo’n 12 graden. Gassen als koolstofdioxide, waterdamp en methaan zijn daarbij heel belangrijk. Zij houden de warmte in de atmosfeer, zoals een broeikas de warmte ook binnenhoudt. Dit noemen we dan ook het ‘broeikaseffect’. Zonder die gassen zou het op aarde gemiddeld zo’n 18 graden onder nul zijn! En da’s geen broeikas, maar een brrrrrr-oeikas.

Wij mensen verbruiken nog steeds veel fossiele brandstoffen als steenkool, aardolie en aardgas. Hierdoor komt er heel veel CO2 vrij. Normaal zou dat overschot opgenomen kunnen worden door de bomen, maar die worden ook nog eens door ons gekapt. Hierdoor is in de afgelopen eeuw de temperatuur al met meer dan een halve graad gestegen. Best lekker bij een dagje aan zee, maar als de ijskappen gaan smelten, wordt weer een stuk minder plezant op het strand.

De opwarming van de aarde zorgt ook voor uitdijende woestijnen, uitslaande bosbranden en uitstervende diersoorten. Om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen moeten we zelf energie besparen: korter douchen, de verwarming een paar graden lager en lekker de lampen uit. En dan heb je alle gelegenheid om het zelf lekker broeierig te maken...

Broeikasgassen zorgen ervoor dat het op aarde gemiddeld 18 graden is. Maar omdat we steeds meer CO2 uitstoten, wordt het broeikaseffect versterkt. Gevolg: smeltende poolkappen en steeds vaker natte voeten.

Wat is het broeikaseffect?

‘Hun’ komt altijd van pas als bezittelijk voornaamwoord. Dit is mijn kleding, en dat is hun kleding. Da’s niet verwarrend, want ‘hen kleding’, dat zeg je niet. Tenzij je de kleding van een vrouwtjeskip bedoelt. Maar hoe vaak komt dat nou voor?

‘Hen’ wordt wel gebruikt als lijdend voorwerp: ik zie hen, ik vind hen leuk, en dus complimenteer ik hen.
‘Hun’ wordt ingezet als meewerkend voorwerp: ik geef hun allemaal een nieuw trainingspak, want dat heb ik hun nou eenmaal beloofd.
Als je geen zin hebt om je zin te gaan ontleden, dan zijn er lange lijsten met werkwoorden die ‘hun’ of ‘hen’ krijgen. En je kan ook altijd nog een beetje vals spelen, door te kiezen voor ‘ze’. Ik vind ze leuk, dus geef ik ze een kusje. Slijmbal.

Na een voorzetsel hoef je ook nooit te dubben: dan is het altijd ‘hen’: ik geef een lolly aan hen, dat doe ik graag voor hen, omdat ik vrienden ben met hen. Deze regels zijn in de 17de eeuw ingevoerd door de Leidse grammaticus Christiaen van Heule. Maar tegenwoordig vegen steeds meer mensen hun kont ermee af, omdat het ze niks kan schelen. Sorry, Christiaen!

In spreektaal wordt ‘hun’ vaak gebruikt in plaats van ‘hen’ of ‘ze’. Bijvoorbeeld: ‘hun zeiden dat het mocht!’. Maar ‘hun’ is nooit het onderwerp van een zin. Je kunt ‘hun’ alleen gebruiken als bezittelijk voornaamwoord of meewerkend voorwerp: ‘dat is hun mening’. Of: ‘ik geef hun allemaal een nieuw trainingspak’.

Wanneer gebruik je hen en hun?

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos