Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Door de straling van de zon zitten wij er op aarde redelijk behaaglijk bij, met een gemiddelde temperatuur van zo’n 12 graden. Gassen als koolstofdioxide, waterdamp en methaan zijn daarbij heel belangrijk. Zij houden de warmte in de atmosfeer, zoals een broeikas de warmte ook binnenhoudt. Dit noemen we dan ook het ‘broeikaseffect’. Zonder die gassen zou het op aarde gemiddeld zo’n 18 graden onder nul zijn! En da’s geen broeikas, maar een brrrrrr-oeikas.

Wij mensen verbruiken nog steeds veel fossiele brandstoffen als steenkool, aardolie en aardgas. Hierdoor komt er heel veel CO2 vrij. Normaal zou dat overschot opgenomen kunnen worden door de bomen, maar die worden ook nog eens door ons gekapt. Hierdoor is in de afgelopen eeuw de temperatuur al met meer dan een halve graad gestegen. Best lekker bij een dagje aan zee, maar als de ijskappen gaan smelten, wordt weer een stuk minder plezant op het strand.

De opwarming van de aarde zorgt ook voor uitdijende woestijnen, uitslaande bosbranden en uitstervende diersoorten. Om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen moeten we zelf energie besparen: korter douchen, de verwarming een paar graden lager en lekker de lampen uit. En dan heb je alle gelegenheid om het zelf lekker broeierig te maken...

Clipphanger

Clipphanger logo

Broeikasgassen zorgen ervoor dat het op aarde gemiddeld 18 graden is. Maar omdat we steeds meer CO2 uitstoten, wordt het broeikaseffect versterkt. Gevolg: smeltende poolkappen en steeds vaker natte voeten.

Wat is het broeikaseffect?

‘Hun’ komt altijd van pas als bezittelijk voornaamwoord. Dit is mijn kleding, en dat is hun kleding. Da’s niet verwarrend, want ‘hen kleding’, dat zeg je niet. Tenzij je de kleding van een vrouwtjeskip bedoelt. Maar hoe vaak komt dat nou voor?

‘Hen’ wordt wel gebruikt als lijdend voorwerp: ik zie hen, ik vind hen leuk, en dus complimenteer ik hen.
‘Hun’ wordt ingezet als meewerkend voorwerp: ik geef hun allemaal een nieuw trainingspak, want dat heb ik hun nou eenmaal beloofd.
Als je geen zin hebt om je zin te gaan ontleden, dan zijn er lange lijsten met werkwoorden die ‘hun’ of ‘hen’ krijgen. En je kan ook altijd nog een beetje vals spelen, door te kiezen voor ‘ze’. Ik vind ze leuk, dus geef ik ze een kusje. Slijmbal.

Na een voorzetsel hoef je ook nooit te dubben: dan is het altijd ‘hen’: ik geef een lolly aan hen, dat doe ik graag voor hen, omdat ik vrienden ben met hen. Deze regels zijn in de 17de eeuw ingevoerd door de Leidse grammaticus Christiaen van Heule. Maar tegenwoordig vegen steeds meer mensen hun kont ermee af, omdat het ze niks kan schelen. Sorry, Christiaen!

In spreektaal wordt ‘hun’ vaak gebruikt in plaats van ‘hen’ of ‘ze’. Bijvoorbeeld: ‘hun zeiden dat het mocht!’. Maar ‘hun’ is nooit het onderwerp van een zin. Je kunt ‘hun’ alleen gebruiken als bezittelijk voornaamwoord of meewerkend voorwerp: ‘dat is hun mening’. Of: ‘ik geef hun allemaal een nieuw trainingspak’.

Wanneer gebruik je hen en hun?

Klas 4/5/6

De Romein Juvenalis schrijft rond het jaar 100 al gedichten met daarin felle kritiek op de maatschappij. In zijn Satiren zet hij de hypocriete Romeinse machthebbers letterlijk en figuurlijk voor lul én te kakken.

Sinds die tijd is satire de verzamelnaam voor kunstuitingen waarin vaak stevige maatschappijkritiek wordt geleverd. Meestal gebeurt dat op humoristische wijze, zoals in de Lof der Zotheid. De humanist Erasmus heeft in de 16de eeuw al felle kritiek op de kerk, en door de jaren heen is dat altijd een populair onderwerp van satire gebleven. Vreemd genoeg, want de kerk heeft toch altijd alleen maar goede dingen gedaan voor de mensen. En voor de kinderen!

In Nederland is ook het koningshuis traditioneel vaak de sigaar. Dat gebeurt in allerlei satirische vormen, zoals een cabaretvoorstelling, een website met onzinnieuws of een tv-programma. Als dat je allemaal te veel moeite is, dan kan je natuurlijk ook nog altijd een leuk krantje beginnen om de maatschappelijke satirespieren te testen. Satire begeeft zich vaak op de grens tussen grap en grofheid. Maar niet iedereen zit erop te wachten dat zijn allerheiligste heiligheden zo bespot worden. Nou ja: al is de kogel nog zo snel, de satire overleeft het wel!

Een spotprent in een krant of een filmpje van Luckytv: satire is er in allerlei vormen. Satire heeft al eeuwenlang de  taak om misstanden in de maatschappij aan de kaak te stellen. Maar daar is niet iedereen altijd even blij mee.

Wat is satire?

Als je ‘Sinterklaas’ zegt, dan zeg je natuurlijk ook...:. Chocoladeletters, taai-taai, marsepein, en natuurlijk: pepernoten! Nee Piet, deze niet. Dit zijn kruidnoten. Kruidnoten zijn die halve bolletjes van speculaas die rond 5 december de kindermondjes invliegen en daar op knapperige wijze vermalen worden. Wel raak blijven gooien, Piet.

De ouderwetse pepernoten, dat zijn die dobbelsteentjes die een beetje lijken op taai-taai. Het rondstrooien van de nootjes is een eeuwenoude Sinterklaastraditie. Op een schilderij van Jan Steen uit 1665 zien we al ‘peeper-neuten’ op de grond liggen. En ook bedelaars zijn vaak erg blij met zo’n gepeperd presentje, omdat ze door de lange houdbaarheid, de rest van de winter wat te smikkelen hebben.

Al heten ze dan pepernoten, er zit niet altijd peper in. Voor de kruidnoten geldt wel dat ze vrijwel altijd bereid worden met -jawel- kruidnootjeskruiden. Inmiddels is de kruidnoot veel populairder dan de oorspronkelijke pepernoot. Dé grote overeenkomst: het lijkt wel of ze elk jaar eerder in de schappen verschijnen! Het ene jaar in september, het volgende jaar in augustus… en het schijnt, dat er nu alweer noten in de winkel liggen voor Sinterklaas volgend jaar! Gelukkig blijven ze nog steeds lekker lang goed. Strooigoed!

Al maanden voordat Sinterklaas weer in het land is, liggen ze al in de winkels: pepernoten. Maar eigenlijk bedoelen we kruidnoten, de knapperige bolletjes speculaas. Pepernoten zijn die hoekige blokjes die bijna niemand lekker vindt.

Wat is het verschil tussen pepernoten en kruidnoten?

‘Dalai lama’ betekent ‘oceaan der wijsheid’. En dat is De dalai lama. Hij is een van de belangrijkste kopstukken van het boeddhisme. Hij schrijft boeken en reist de hele wereld over om de boeddhistische wijsheid te verspreiden en allerlei filmsterren te ontmoeten die voor de verandering een keer met hém op de foto willen.

Vroeger was de dalai lama ook de politiek leider van het Tibetaanse volk. Maar als Tibet in de jaren ‘50 bezet wordt door China, moet hij in ballingschap verder leven in Noord-India. Van daaruit strijdt hij op geweldloze wijze voor de Tibetaanse vrijheid. Aan het begin van deze eeuw heeft de dalai lama zijn politiek leiderschap overgedragen aan de Tibetaanse regering in ballingschap. Sindsdien is hij alleen nog geestelijk leider. En geestig, want hij houdt wel van een grapje op zijn tijd.

De titel van dalai lama gaat terug tot de 14de eeuw. En ze zijn een lang leven beschoren, want we hebben er pas 14 gehad. Als de dalai lama uiteindelijk toch overlijdt, dan wordt er een zoektocht gestart naar een opvolger. De boeddhisten geloven dat de oude dalai lama ergens reïncarneert in een mensenkind. Dus kijk nog maar eens goed, naar je kleine broertje...

De Dalai Lama is de geestelijk leider van het Tibetaanse volk. Via boeken en lezingen verspreidt hij wijsheden uit het boeddhisme. En wanneer de Dalai Lama overlijdt, gaat heel Tibet op zoek naar zijn reïncarnatie.

Wie is de Dalai Lama?

Watt is de eenheid van elektrisch vermogen? Nou, de watt. Een föhn bijvoorbeeld heeft een vermogen van 1000 watt. Dat betekent dat-ie 1000 joule per seconde verbruikt. De joule is de basiseenheid van energie. Zo kan je bijvoorbeeld in een dieetboekje lezen hoeveel joule je opneemt uit jouw ontbijtspek. En gelijk even gaarföhnen. Mmmmm...

Jouw föhn is weer aangesloten op het lichtnet, en daar staat spanning op. Dat hoef je niet zelf uit te testen, dat is gewoon zo. Met spanning bedoelen we het potentiaalverschil tussen de elektrische polen. Die spanning drukken we uit in volt. Bij een stopcontact gaat het standaard om 230 volt. En bij een batterijtje is de spanning maar 9 volt. Dus bij gebrek aan spek kan je daar met een gerust hart aan likken. Oei! Prikkelend.

Als je het vermogen (WATT) van een apparaat deelt door de spanning (VOLT), dan krijg je de stroomsterkte in Ampère. 1000 watt gedeeld door 230 volt, betekent dat er zo’n 4,35 ampère wordt getrokken door je föhn. De stop in je stoppenkast kan maar 16 ampère hebben. Met zijn drieën föhnen is dan dus prima, en pas bij de vierde föhnfan… slaan de stoppen door.

Alle elektrische apparaten hebben een vermogen, het wattage. Als je dat deelt door de spanning, het voltage, krijg je de stroomsterkte in Ampère. Zo werkt dat dus!

Watt is Volt en Ampère?

In de Tweede Wereldoorlog wordt Europa geteisterd door explosies, maar de grootste ‘boem’, die moet nog komen. Tijdens de babyboom slaat heel Europa aan het eh voortplanten, en dat zorgt voor een enorme aanwas aan klein grut. Al deze baby’s worden vanzelf groter en ouder. Hierdoor neemt begin 21ste eeuw het percentage ouderen hand over rimpelhand toe. Dit proces noemen we ‘vergrijzing’, vanwege de haarkleur van de hoofdrolspelers, al kiezen sommige ouwe rockers liever voor een kekke kleurspoeling.

Heel veel babyboomers zijn inmiddels de 65 gepasseerd. Er wordt tegenwoordig veel gezonder gegeten, er is meer aandacht voor veiligheid en de geneeskunde staat op een zeer hoog plan. Met een beetje hulp houden die krasse knarren het nog wel even vol, en zo komen er steeds meer! En dat merk je vanzelf als de plaatselijke skateshop wordt omgetoverd in een rollatoroutlet.

Vergrijzing zorgt voor meer uitgaven aan pensioenen en AOW. Het voordeel van vergrijzing is dat je het van verre ziet aankomen. En dus wordt de pensioenleeftijd de komende jaren alvast opgehoogd. Zodat jij, als je uiteindelijk ook een keer grijs bent, je 100ste verjaardag kan vieren met een rondje traktaties op je werk.

Er zijn steeds meer ouderen in ons land. Dat betekent dat we met zijn allen steeds meer moeten betalen aan de pensioenen en AOW’s. Maar gelukkig kun je vergrijzing van verre zien aankomen.

Wat is vergrijzing?

Sneller, hoger, sterker: dat zijn allemaal voorbeelden van de vergrotende trap. De vergrotende trap gebruik je om een verschil aan te geven. En als je dat netjes wilt doen, dan doe je dat met het woordje ‘dan’: Hans is langer dan Grietje. Maar gelukkig is Grietje sterker dan Hans.

Dan is ‘dan’ dus duidelijk. Maar hoe zit het met ‘als’? ‘Als’ gebruik je in een vergelijking met ‘zo’ of ‘even’: Hans is zo oud als Grietje. En Grietje is even blond als Hans.
Hier zijn de vergeleken eigenschappen gelijk. Maar ook bij ongelijkheid kan ‘als’ van pas komen, als er maar ‘zo’ in de zin staat: Grietje is half zo lang als Hans, maar Hans is twee keer zo zwaar als Grietje. Lekker dan..

Deze regels hebben we te alsken, eh… te danken aan Balthasar Huydecoper. Die taalkundige baalt enorm van schrijvers als Vondel en Hooft die ‘dan’ en ‘als’ door elkaar heen gebruiken. In 1730 bepaalt Huydecoper per decreet de nieuwe regels voor ‘dan’ en ‘als’. Daardoor is hij misschien wel minder geliefd dan Vondel, maar heeft hij wel 3,2 x zo veel invloed gehad als Hooft.

Dan en als worden vaak door elkaar gebruikt. Maar ze hebben een verschillende betekenis. Dan gebruik je om een verschil aan te geven, als gebruik je in een vergelijking met ‘zo’ of ‘even’: Grietje is even blond als Hans, maar Hans is langer dan Grietje.

Wanneer gebruik je dan en als?

De reeks van Fibonacci begint met de 0 en de 1, da’s logisch. Dan komt er nog een 1, de 2, de 3, de 5, de 8, de 13 en… wat is daar nog logisch aan? Jaja: elk getal (na de eerste 1) is de optelsom van de 2 getallen ervoor. En dan worden 8 en 13 dus gevolgd door 21, 34, 55, 89 eh enzovoort etcetera voilá.

Dit fenomeen is al sinds de oudheid bekend bij Oosterse wetenschappers, maar in het westen komt men er pas rond 1200 achter. In zijn boek Liber Abaci maakt de Italiaan Fibonacci deze vergelijking: als een konijnenpaartje na 2 maanden begint met fokken, en telkens een nieuw paartje baart, dan groeit het konijnenleger precies volgens deze reeks. De reeks wordt daarom ook wel de ‘konijnenrij‘ genoemd. Al doen konijnen natuurlijk nooit precies wat je wil. Af! Af!

Ook op rustiger plekken in de natuur vinden we de reeks terug, zoals bij een zonnebloem in de pitjesspiralen en in de ringen van een ananas. En hoe verder je in de reeks komt, hoe dichter de verhouding tussen twee getallen de gulden snede nadert. En dat is dan weer de basis voor onze mooiste muziek, schilderkunst en architectuur. Van de pyramides tot... konijnenhokken.


Elk getal in de beroemde reeks van Fibonacci is de optelsom van de twee getallen daarvoor. Zo ontstaat een oneindige rij cijfers die je vaak tegenkomt in de praktijk. Bijvoorbeeld in zonnebloemen, muziek en architectuur.  

Wat is de reeks van Fibonacci?

Martin Luther King wordt in 1929 geboren. Zijn vader én grootvader zijn predikant, dus de kleine Martin gaat ook theologie studeren. Na zijn promotie tot doctor wordt hij dominee in het stadje Montgomery in het zuiden van de VS. En daar gebeurt in 1955 iets historisch: de zwarte vrouw Rosa Parks weigert haar plekje in de bus af te staan aan een blanke medereiziger. Rosa Parks wordt gearresteerd, maar King laat het er niet bij ‘zitten’. Hij komt in opstand en organiseert een busboycot. De busmaatschappij moet door de knieën en vanaf dan mogen ook zwarten overal in de bus zitten. 1-0 voor de King!

In 1963 volgt Dr. Martins grote toespraak in Washington, voor meer dan een kwart miljoen mensen. King vertelt over zijn droom van een samenleving waarin blank en zwart echt samen kunnen leven: ‘I have a dream’. Een jaar later krijgt King de Nobelprijs voor de Vrede en weer een jaar later komt er een wet waardoor donkere mensen meer burgerrechten krijgen. King kan daar zelf maar kort van genieten, want in 1968 wordt er een aanslag op hem gepleegd. De King overleeft het niet, maar hij heeft laten zien dat dromen niet altijd bedrog zijn.


Martin Luther King kennen we natuurlijk van zijn beroemde uitspraak ‘I have a dream’. Hij droomde van een samenleving waarin blanke en zwarte mensen dezelfde rechten zouden krijgen. Voor zijn geweldloze strijd ontving hij de Nobelprijs van de Vrede. In 1968 werd King doodgeschoten. 

Wie was Martin Luther King?

Om een werkwoord te vervoegen, moeten we eerst op zoek naar de stam. Voor de stam van ‘vervoegen’ haal je gewoon even ‘en’ eraf. En deze stam is meteen ook de eerste persoon enkelvoud, dus het is ‘ik vervoeg’. Om de tweede en de derde persoon enkelvoud te krijgen hangen we simpelweg een t aan de stam: jij vervoegt, en hij vervoegt ook, en zij vervoegt zich helemaal suf.

Deze regel geldt ook voor werkwoorden waarvan de stam eindigt op een ‘d’, zoals ‘branden’ of ‘vinden’: ‘ik vind’ is gewoon de stam, en ‘jij vindt’ en ‘hij vindt’ zijn stam+t. Als je dit lastig vindt, dan kan je altijd even spieken bij spieken. Het is ‘ik spiek’ en ‘hij spiekT’, dus is het ook ‘hij vindt’, dat ik spiek.

‘Snap je dit?’
‘Jaha, je snapt dit.’
Hé, da’s gek. Het is ‘je snapT’, maar ‘snap je’, snap je? Dat is een uitzondering: als ‘je’ ACHTER de persoonsvorm komt, dan valt de ‘t’ weer weg. Snap je dit, of vind je dit gek? Misschien is het ook gek, maar het is wel fijn als je dit onthoudt. Of toch even spiekt.

In de tegenwoordige tijd krijgen werkwoorden die je vervoegt in de tweede en derde persoon enkelvoud altijd een t. Ik loop en hij loopt. En als de stam van het werkwoord eindigt op een d, krijg je dt: ik vind, hij vindt.

Wanneer eindigt een werkwoord op d, t of dt?

Al het leven op onze mooie aarde wordt mede mogelijk gemaakt door de groene vingers van onze planten en bomen. Dat noemen we fotosynthese. 

Zo’n plant is eigenlijk een klein groen fabriekje. Er komt water binnen uit de grond en koolstofdioxide in de mond. De mond? Ja, de kleine huidmondjes waar de bladeren van de plant mee bedekt zijn. Water en koolstofdioxide willen wel wat met elkaar doen, maar daar hebben ze wel energie voor nodig. En omdat planten (nog) niet aan het elektriciteitsnet zijn gekoppeld, kiezen ze voor zonne-energie. Lekker groen.

Het zonlicht wordt opgevangen door de blaadjes van de plant, en wel door de bladgroenkorrels. Dat zijn trouwens ook de korrels die het blad groen maken. Ja, hè hè! Als de energievoorziening geregeld is, dan kan het fabriekje gaan draaien. Het water en de koolstofdioxide worden omgezet in glucose en zuurstof. Dit zijn voedingsstoffen waar de plant van smult! En een deel van de zuurstof wordt ook nog eens via de huidmondjes teruggeven aan de lucht. Die zuurstof komt uiteindelijk weer terecht in jouw mooie mondje en het mondje van je hondje. Bello blij, wij blij, plant bijzonder blij! Wat is het leven toch mooi.


Planten zijn niet alleen mooi, maar ook een soort kleine fabriekjes. Ze zetten zonlicht, koolstofdioxide en water om in zuurstof en suiker. Daarmee kunnen ze zichzelf van voedsel voorzien. Eet smakelijk!

Wat is fotosynthese?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos