Groep 6/7/8

KRO-NCRV

Willem Wever is het populair-wetenschappelijke programma dat antwoord geeft op brandende vragen van kinderen. Hier vind je de leukste clips uit Willem Wever. (KRO-NCRV)

Programmaheaders

Techniek

Willem Wever

Programmalogo's

Zoek in alle vragen van Willem Wever

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Da's vaag. Op elke verrekijker staan twee getallen met een kruis er tussen. Bijvoorbeeld 8 keer 32. Dat eerste getal geeft aan hoe vaak de verrekijker vergroot. Onze camera kan allerlei verschillende vergrotingen aan. Nu, hier ben ik niet vergroot. Maar we kunnen ook 8 keer inzoomen. En dat ziet er dan zo uit. Je ziet dat ik groter ben geworden. Maar onze camera kan rustig 16 keer inzoomen. Dat ziet er zo uit. Langzamer zeker wordt de wereld om mij heen kleiner en word ik langzaam maar zeker groter en groter op het scherm. Onze camera is zo goed, die kan zelfs 22 keer inzoomen. En dan heb je dit. Dat tweede getal op een verrekijker dat zegt iets over hoe groot het glas is van de verrekijker. Je kan je wel voorstellen dat hoe groter dat glas is, hoe meer licht in die verrekijker kan vallen. Dat zorgt ervoor dat je ook als het wat donkerder is of als het voorwerp wat kleiner is, dat je alles scherper en beter kan zien. Een vergrootglas bestaat uit twee lenzen. En dit is een lens. Zie je dat? Ik word eigenlijk al groter. Dit wordt 'n vergrootglas genoemd. Het is een bol stuk glas. En als je naar de verrekijker kijkt, ik heb 'm uit elkaar gehaald. Doe dat thuis niet. Dan worden papa en mama boos. Als je 'm uit elkaar haalt, zie je dat er twee bolle lenzen inzitten. Daarmee kan je dingen superveel vergroten. Je kunt zelf thuis ook een lens maken. Moet je een stuk karton pakken, daar een gat inmaken, wat huishoudfolie er overheen. En als je dan 'n druppel water op het gat laat vallen. Dan heb je je eigen vergrootglas gemaakt. Twee van die lenzen achter elkaar, dat vergroot heel erg goed. En dan heb je dus een verrekijker. Maar, dan ben je er niet helemaal. In een verrekijker, als je twee lenzen achter elkaar zet is dat links en rechts omgedraaid wordt en boven en beneden. Wat doen ze dan in verrekijkers? Dan stoppen ze twee van dit soort driehoekige stukken glas erin. En dat worden prisma's genoemd. En wat daar gebeurt! Die draaien alles weer om, links en rechts, boven en onder...en uiteindelijk is alles weer goed. Dan heb je gewoon een verrekijker en kun je kijken of er iets aankomt. 'n Schip, bijvoorbeeld.

Hoe werkt een verrekijker?

Met een verrekijker kun je veel verder kijken dan met het blote oog. Je zoomt als het ware in op je omgeving. Diederik laat zien hoe zo’n verrekijker dat doet.

Twee bolle lenzen en prisma’s

Ga je gang. Vijf, vier, drie, twee. Ah. Sammie, Sammie. Stop even. Wat? Ga het allemaal maar opruimen, we gaan naar een echte melding toe. We moeten even snelheid maken want er is haast geboden. Yo! Plankgas op die lollie! Heftig, he? Ja. Hier zijn ze. Dit zijn echte. Niet nep, niet uit een game...of soort van spelletje. Dit zijn echte bommen en raketten. Laten we ze even voelen en bekijken. Dit ziet er uit als best wel een heftige. Sjee. En we wachten hier, dat is eigenlijk het bizarre, op een echte melding van een raket of een bom die ergens gevonden is.
En dat heeft alles te maken met jouw vraag, of niet? Ja. Wat is jouw vraag? Wat moet je doen als je een explosief vindt. Waarom wil je dat weten? Omdat ik heel erg houd van iets laten ontploffen of kapot maken. En ik wil ook weten wat je moet doen als je er een vindt. Laat je zelf thuis wel eens dingen knallen? Dat mag niet. Nee, oke. Ik wilde al zeggen. Je bent niet op je eigen zolderkamer bommen aan het maken? Nee. Gelukkig. Vind je het niet een beetje spannend? Nee. Nee? Ik vind 't wel een beetje spannend, hoor. Ik vind het pas spannend als het eenmaal begonnen is. Oke. Oke, Sammie. We zijn in spanning. We wachten op de melding. Ja. Maar voor we die melding binnenkrijgen is het handig te weten hoe je een bom of raket ontmantelt. Weet je dat? Dat weet ik nog helemaal niet. Oke. Da's een probleem. Maar gelukkig staan daar twee experts. Bjorn en Marco. En die weten het wel. Ben je er klaar voor? Ja. Ben je er klaar voor? Ja. Let's go! Hoeveel meldingen krijgen jullie per jaar? Globaal 2000. Van die 2000 meldingen zijn ongeveer 1700 dit soort explosieven. Ik heb hier handschoenen voor je, Sammie. Jee! Die mag je aandoen. Wat kom je allemaal tegen voor bommen? We komen granaten uit de Tweede Wereldoorlog tegen. Gewoon kleine granaten. Hele grote granaten. Vliegtuigbommen. Handgranaten. Noem het maar op. We kunnen van alles vinden. En da's voor jou de taak, om aan de achterkant...ik heb net gekeken, de achterkant voorzichtig schoon te maken. Je mag ook een beetje naar de voorkant gaan, Sammie. Niet te ver. Ja, tot daar. Kijk eens, daar komt de ontsteking te voorschijn. Als je 'm op het gele gedeelte vastpakt...Als je maar zo recht mogelijk blijft. Als je 'm nou rustig neerlegt...Sammie, hoe voelt dat om een granaat vast te hebben? Gek. Ja? Ja. Nu kunnen we... Hij blijft goed rustig! Hebben jullie door hoe rustig hij blijft? Zeker. Ik zie toekomst. Een toekomstige collega. Echt, he? Vind je het nog steeds leuk, het ontploffen? Eerlijk? Ja, hartstikke leuk. Dat moet je wel leuk vinden, toch? Dat is ook leuk. Wat dat betreft zit je hier helemaal op je plek, Sammie. We gaan het doen, we gaan het meenemen. Kijk, Sammie, zo moet je 'm dragen. Alsof je een baby draagt. EEN hand aan de onderkant en EEN hand voor het gele gedeelte. De nepbom is uitgegraven. Laat 'm niet vallen, Sammie. En nu leert Sammie hoe je zo'n bom veilig tot ontploffing kunt brengen. Eerst graaf je een gat van een kleine meter diep. Is het zwaar die granaat? Ja. Daarna klei je een kegel van springstof...gaatje erin voor de elektrische ontsteker. Ontsteekdraad uitrollen...ontsteker aansluiten en tape erom heen. Ontsteker in het gaatje...en gaan met die banaan! Politie Nijmegen. Wat kunnen we voor u doen? Met Jansen, goedendag. We hebben een paar handgranaten in het weiland gevonden. Ga je gang. Vijf, vier, drie, twee, een! Wacht even! Wat? Nee! Ga het allemaal maar opruimen. We gaan naar een echte melding. We moeten snelheid maken want er is haast geboden. Plankgas op die lollie! Omdat het nu om een echte granaat gaat...Succes, mannen. Dank je. En best wel gevaarlijk is gaan de mannen van de E.O.D....eerst zonder Sammie en Tess kijken. Gaat 't goed? Ja. Het is veilig. Ze mogen dichterbij komen. Ik vind het echt een beetje eng, hoor. Hoeft niet. Je kan wel iets dichterbij komen. Hoeveel dichterbij? Nog iets dichterbij. Kan wel. Zeker? Je kunt 'm nu al zien, he? Kijk, hier liggen ze. De explosieve stoffen zitten er nog in. Tess vindt het allemaal maar spannend. Bjorn en Marco besluiten na grondig onderzoek...dat het het veiligste is om de granaten met de hand...naar hun voertuig te brengen. En dat doen ze uiteraard volgens protocol. Waarom moet dat in 'n zandbak? Dat doen we speciaal want omdat ze dan gedempt worden in de auto. Dan liggen ze behoorlijk stabiel. En mocht er iets met ons gebeuren... Daarom leggen we ze naar de zijkant. Met de ontsteker niet naar de rijrichting. Mocht iets gebeuren...dan kan -ie in ieder geval niet afgaan. We gaan naar de vernietigingslocatie. Daar gaan we de springstof aanbrengen. Dan gaan we ze tot vernietiging brengen. Nu gaan we dus echt ontploffen. Nu gaan we echt de boel ontploffen. Yes! Toch? Waarvoor je gekomen bent, he? Zo. Veilig opgeborgen. Op naar de vernietigingslocatie. Goed. We hebben een rode knop nodig, geloof ik. Ja, die is hier. Vier, drie, twee, een...Hoe voelde dat? Goed. Natuurlijk! High five! Ze zijn afgegaan, man. Gefeliciteerd.

Wat moet je doen als je een explosief vindt?

Elk jaar worden er in Nederland zo’n 1700 explosieven gevonden. Vliegtuigbommen en granaten uit de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld. Dat is natuurlijk hartstikke gevaarlijk. De Explosieven Opruimingsdienst zorgt dat zulke explosieven veilig tot ontploffing worden gebracht.

Bommen ontmantelen en tot ontploffing brengen

Hoi Willem Wever, waarom mochten meisjes vroeger niet studeren? Interessante vraag, Emma. Iedereen kan tegenwoordig naar de universiteit. Of je een jongen of een meisje bent. Vroeger was dit anders. Lang mochten meisjes niet studeren omdat vrouwen thuis moesten blijven. Om het huishouden te doen en voor de kinderen te zorgen. Ongeveer 150 jaar geleden was 'n meisje in Nederland 't daar niet mee eens. Aletta Jacobs. Ze wilde supergraag dokter worden. Toen ze zeventien was schreef ze een brief aan minister Thorbecke om te vragen of ze mocht studeren. Thorbecke schreef 'n brief aan Aletta's vader waarin hij toestemming gaf. Zo gezegd, zo gedaan. En daarmee is Aletta Jacobs het eerste meisje dat ging studeren. Vanaf 1871 mochten alle meisjes in Nederland naar de universiteit. Maar, Aletta wilde meer. Tot 1919 was stemmen alleen weggelegd voor mannen. Aletta vond dat oneerlijk. En samen met andere mannen en vrouwen die dat ook vonden ging ze de strijd aan. Deze mensen noemden zichzelf feministen. In 1919 was 't eindelijk zover: het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd. In 1922 mocht Aletta op 68-jarige leeftijd voor het eerst in haar leven naar de stembus. Namens alle vrouwen van Nederland: Aletta, bedankt!

Waarom mochten meisjes vroeger niet studeren?

In de negentiende eeuw is het gewoon dat meisjes niet gaan studeren maar moeder worden en voor het huishouden zorgen. Aletta Jacobs vindt dat onzin. Ze wordt de eerste vrouwelijke arts van Nederland en zorgt ervoor dat vrouwen net als mannen kiesrecht krijgen.

Vrouwenrechten dankzij Aletta Jacobs

Wick, wat heb jij meegenomen? Ik heb een vuilniszak bij me. En die heb je altijd bij je. Nee. Het heeft te maken met je vraag. Mijn vraag is: Wat gebeurt er met het restafval nadat je het afval hebt gescheiden? Met gescheiden bedoel je plastic bij plastic, papier bij papier. Glas, groente en fruit eruit. En dan hou je troep over. En wat gebeurt er met dat afval? Dat wil je weten. Ja. Zo, dat zijn veel bakken. Mag dit erbij? Ja, hoor. Gooi er maar in. Proppen maar. Het past er niet helemaal in. Daar is hij. Nou, Wick. Steen, papier, schaar. Yes, ik mag mee. Ach nee, echt waar? Nou, veel plezier. Ik mag mee. Doei. 
Doei, allemaal. Ik rijd mee. Rijd je mee? He, he. Ben je er eindelijk? Ja, ja. Lekker bezig, jij. Makkelijk praten, zeg. Wick, waarom vind je dat afval scheiden zo belangrijk? Omdat het goed voor het milieu is. En het is ook beter voor mijn toekomst. Voor jouw toekomst? Hoezo? Als we het niet goed doen, gaat het slechter met de aarde. En dan komt er misschien eerder een einde aan de wereld of zo. Elke Nederlander produceert per jaar 7 kilo plastic, 5 kilo apparaten, 4 kilo kleding, 21 kilo glas, 60 kilo papier... en 221 kilo restafval. Bij elkaar produceren Nederlanders 6,5 miljard kilo per jaar. Ik ben Saskia. Ik ben Rene. Ik ben Wick. Goeiemorgen. Wat komen jullie doen? We komen hier kijken. Maar holy, moly... Kijk eens hoeveel afval. En hoe diep. Ik zou er niet in willen springen. Dit zijn een soort megagrijpers. Die je ook op de kermis hebt, maar dan iets groter. Hoeveel afval ligt hier wel niet? Moeilijk in te schatten. Ik denk 17.000, 18.000 ton. Is dit allemaal restafval? Dit is restafval. Die grijpers pakken het. Waar gaat het dan heen? We hebben vier ovens. De kraandrijvers grijpen het afval uit het stortgat, daar beneden. Dat wordt netjes opgestapeld. Als de trechter een beetje leeg is, duwen ze afval in de trechter. En dat gaat naar de oven. Durf je het te proberen? Ja. Dan gaan we dat doen. Je gaat met zo'n grijper aan de haal. Chef, wil je even plaatsmaken voor deze jongeman? Natuurlijk. Ga maar zitten. Je krijgt een eigen cockpit. Klim er maar op. Dan kun je, zeg maar, hijsen. En zakken. En naar beneden. Dan druk je op dit knopje. Hier, druk maar in. Kijk, let op. Daar gaat 'ie. Kind kan de was doen. Je bent je eigen afval aan het verplaatsen. Ja. Wick, hij komt nu wel dichtbij. Ja, hartstikke dichtbij. Daar zie je hoe het erin valt. Dus ik zie hem ook weggaan. Ja. Is dit ding ooit leeg? Ik heb hem alleen leeg gezien bij de nieuwbouw. Is dit al het afval dat je net door de trechter gegooid hebt? Ligt dat hier te verbranden? Ik denk het wel. Wat wordt ervan gemaakt? Als het afval goed verbrand is, heet het slak. Slak? Dat noemen we zo. Dat is verbrand afval. Dan komt het daarna in een bak water, om af te koelen. En met die slak gaan we ook nog mooie dingen doen. Zo, nieuwe bergen. Dit is ruwe slak. In die ruwe slak zit ook ijzer. Dit komt uit die oven. Maar dat is niet verbrand. Nee. Dit smelt ook niet. Waarom niet? IJzer smelt bij 1600 graden. De oven is 1200 graden. Dan moet je hem hoger zetten. Nee, dit kunnen we hergebruiken. Dat doen we ergens anders. Waar gebruik je het voor? Ze smelten het in de hoogovens. Dan maken ze er fietsen, velgen en auto's van. Zijn dit die slakken die je bedoelde? Dit is ook slak. Dat wordt ook weer fijngemalen. Eigenlijk een steentje. Dat wordt gesorteerd met magneten, zeefjes. Water, spoelen, wassen. Alles wat erin zit, wordt gescheiden. Dan houden we zand en grind over. En dat gebruiken we in de wegenbouw als fundering. Echt waar? Dus dit wordt eigenlijk hergebruikt. Ja. Dat is wel vet. Dus als je straks over de snelweg rijdt dan weet je dat je over je verbrande troep heen rijdt. Uiteindelijk blijft er van afval dus helemaal niets over. Wat we verbranden, wordt allemaal hergebruikt. Alles. Zelfs de ovenwarmte gebruiken we. We vangen warmte op, we maken stoom. Links zie je een stoommachine, een turbine. En dat groene gedeelte is de generator. Eigenlijk een grote fietsdynamo. Daar maken we elektriciteit mee, voor de hele stad Alkmaar. Dus als ik in Alkmaar een stekker erin steek, heb ik jullie stroom. Wat tof. We hebben een schema gemaakt. Dit is het afval. Dat gaat in de verbrandingsoven. Voor de oven maken we stoom. Die gaat door de turbine. Dat heb je net gezien, he? Dat was wat we net zagen. Daar maken we dus elektriciteit. Dat is dit. Stopcontacten in huis. Van die turbine hebben we ook nog warmte over. Daarvan maken we warm water. Dat brengen we ook naar huizen, als stadsverwarming. Dan komt er koud water terug, dat gaat terug de installatie in en dan maken we weer stoom, elektriciteit, warm water...en zo is de cirkel rond. Telkens weer... Inderdaad. Dus jouw zakje afval heeft best wat opgeleverd. Ja. Je kunt er zeven keer van douchen. Zeven keer. Als je normaal doucht. Van EEN vuilniszak. Ja. We fietsen op gerecyclede fietsen. En op een weg van slakken. Ja, ook gerecycled. Hoe groen wil je het hebben?

Wat gebeurt er met restafval?

In Nederland produceren we maar liefst 6,5 miljard kilo restafval per jaar. Al die vuilniszakken gaan de verbrandingsoven in. Wat er overblijft wordt hergebruikt. En van de warmte die vrijkomt bij het verbranden wordt elektriciteit gemaakt.

Verbranden en recyclen

Dit heb je natuurlijk weleens gezien: roest. Het is bruin, het valt uit elkaar. Superzonde. Hoe kan het nou dat sommige voorwerpen bruin, lelijk en brokkelig worden...en sommige metalen voorwerpen mooi blijven en niet roesten? En als je snapt hoe roest werkt dan snap je ook hoe wetenschappers buitenaards leven kunnen opsporen. Roest ontstaat als ijzer en zuurstof uit de lucht met elkaar reageren. Maar daar is water voor nodig. Stel je nou voor dat dit een blok ijzer is. Op het moment dat er water op valt, water uit de lucht of regen...dan gaan door dat water stukjes van het ijzer oplossen. Je krijgt allemaal vlokken ijzer. Bij die kleine stukjes ijzer kan zuurstof uit de lucht komen. Via een klein tussenstapje wordt het uiteindelijk ijzeroxide. Oxide is een moeilijk woord voor zuurstof. IJzer en zuurstof dus. En dat is roest. Roodbruinig, en het vlokt. Roest is dus niets anders dan ijzer waar zuurstof bij komt. Om dat echt te kunnen zien moet je normaal best lang wachten. Het duurt gelukkig even. Maar we kunnen het versnellen als we een zuur en bleekmiddel samenvoegen. Doe dit thuis nooit. Er komen gevaarlijke gassen bij vrij. Daarom doe ik het in een kast, met goede afzuiging. Dit gaat erbij. Als ik dit ijzer er nu bij doe dan zie je het live roest worden. Hier is zuurstof keihard met ijzer aan het binden. En als ik nu dat ijzer eruit haal dan zie je dat de onderkant bruin is geworden. Maar het lepeltje is gewoon nog helemaal oke. Het is wel ijzer, maar het is beschermd door een bepaald laagje. Dat noemen we roestvrij staal. Een truc om te voorkomen dat zuurstof met ijzer bindt. Maar vergis je niet. Zuurstof wil zo graag met van alles binden dat ook roestvrij staal kan roesten. Het is bijna niet te voorkomen. Als er geen bomen en algjes en planten op aarde zouden zijn die continu zuurstof de lucht in blazen zou alle zuurstof vanuit de dampkring zo, plop, naar beneden slaan en binden aan ijzer en van alles en nog wat op aarde. Voordat er leven was op aarde, was er ook geen zuurstof in de lucht. Heel weird. En dat is precies wat wetenschappers gebruiken om op zoek te gaan naar ET. Als ze een planeet vinden hier heel ver vandaan en met de telescoop zien dat er zuurstof in de lucht van die planeet zit dan moet dat er bijna gekomen zijn doordat levende wezens continu zuurstof verversen. Anders was er alleen roest op de bodem en geen zuurstof in de lucht.

Hoe ontstaat roest?

Metaal wordt na verloop van tijd bruin en vlokkerig. Dat noem je roest. Dat komt doordat ijzer wordt aangetast door zuurstof. En dat is nou eenmaal overal om ons heen. Diederik laat in het laboratorium zien hoe metaal roest. Maar probeer dat vooral niet thuis!

IJzer reageert met zuurstof

Ids vraagt zich af: Wie was graaf Dracula? Verhalen over vampiers of wezens die bloed van anderen drinken bestaan al duizenden jaren in verschillende culturen. Net als verhalen over de manier om die vampiers te verslaan: met knoflook, wijwater, een kruis, vuur of zonlicht. Over een ding zijn ze het eens: Vampiers zorgen voor dood en verderf. In de 19e eeuw verscheen er een roman met zo'n bloeddorstige vampier in de hoofdrol: Graaf Dracula.
In het boek is hij een edelman uit Transsylvanië die in een vervallen kasteel woont. Dracula wordt gezien als de voorloper van alle vampiers die we nu zien in films en series. Maar wie was de echte graaf Dracula? Men denkt dat 't verhaal is gebaseerd op een prins uit de 15e eeuw: Vlad Dracula van Walachije. Zijn naam kreeg hij van zijn vader Vlad Dracul, dat 'draak' betekent. Vlad Dracula was dus 'zoon van de draak'. Later werd Dracula gekoppeld aan de duivel. Net als de graaf uit de roman vocht de prins tegen de Ottomanen. Hij was een moordlustig man, bekend om zijn gruwelijke moordtechnieken die verslagen soldaten aan een stok spietste. Uiteindelijk werd Vlad Dracula in 1476 zelf vermoord tijdens een van zijn veldslagen. Maar of dat gebeurd is met knoflook...?

Wie was graaf Dracula?

Dracula heeft een cape, twee scherpe hoektanden en is op jacht naar bloed! Lekker eng dus. Maar hoe komen we eigenlijk aan dat beeld van graaf Dracula?

De voorloper van alle vampiers

Zo, Xander. Dus jij hebt het in je om piloot te worden. Ja, tuurlijk. Wat doe je als er een motor uitvalt? Dan probeer ik hem aan te doen. Wat doe je als je ontdekt dat de benzine op is? Dan ga ik gelijk landen en tanken. En wat doe je als de wind je bij de landing wegblaast? Dan stuur ik zo snel mogelijk terug. Gefeliciteerd. Je hebt stalen zenuwen. Je kunt piloot worden. Bedankt. Hee, Xander. Zo, jij had je antwoorden wel klaar. Was je erop voorbereid? Eigenlijk niet. Ik vond het hartstikke goed. Wat is je vraag precies? Mijn vraag is hoe een piloot rustig blijft bij een noodsituatie. Alle piloten spreken in dezelfde taal. Het is een soort Engels, met name voor letters. Dat klinkt ingewikkeld en dat is het ook. Daarom krijgen ze er les in. Okay, gentlemen. Can you hear me? De praktijkopdracht is: Op Schiphol staat u geparkeerd op GA 11. Verzoek om de control zone te verlaten via de Amsterdam-sector. And go. Dan drukken we op dit knopje. Ik zal het even voordoen. Papa, Hotel, Charlie, Tango, Lima. Request taxi and request leaving the CTR via the Amsterdam sector. Papa, Hotel, Charlie, Tango, Lima. Request taxi...and leaving the CTR...and leaving the CTR...overhead the Amsterdam sector. Overhead the Amsterdam sector. Thank you very much. You have passed the test. Oke, Xander spreekt pilotentaal. En dan nu de lucht in. We vliegen op 1000 voet. Twee motoren. Ik geef je 'n motorstoring. Dan zie je wel wat er gebeurt als je bij 'n motorstoring niks doet. Trekken, trekken. Engine failure. Met je rechtervoet moet je dan goed trappen. Naar voren. Ho, ho. Oke, throttles forward. Dat gaat niet goed. Nou, dat moeten we maar niet in het echt doen, he? Hoe leer je rustig te blijven tijdens een crash of 'n noodlanding? Het is gewoon heel veel oefenen. Vooral in de simulator. Dan is het niet erg als je crasht. Zo kun je dan oefenen hoe het is in een echte situatie. Hoe je rustig blijft. Heb je nog speciale trucs? Ademhalingstechnieken of zo? Dat kun je inderdaad proberen. Dat helpt ook voor sommige mensen. En in een stressvolle situatie kun je soms ook aan je ademhaling werken. Maar voor de rest is het vooral kennis hebben van alles en van de procedures. Dan kun je ook beter focussen. Ja. We staan in de verkeerstoren. Hier zorgen we dat alle vliegtuigen op Eelde veilig starten en landen. Wat doen deze apparaten hier? Dat is het radarscherm. Daarop zie je waar in de lucht de vliegtuigen zijn. Hier zie je ze rijden, en verder weg zie je ze op het radarscherm. Op het andere scherm zie je het weer, de bewolking, de temperatuur. Alle extra informatie kunnen we daarop zoeken. Wat is nu jullie rol als er een keer wat misgaat? Het eerste dat wij doen, is de brandweer op het vliegveld alarmeren. En we zorgen voor een snelle landing. Dus communicatie is cruciaal tussen toren en vliegtuig. Ja. Als je nou hier zit en je moet heel nodig naar de wc en er moet een vliegtuig landen of opstijgen…Dan moet je het even ophouden. Oke. Hallo. We gaan vliegen. Hallo. Wij mogen met u meevliegen. Dat is ons net verteld. De zon schijnt. Ja, heerlijk. Dan mag jij op de plaats van de piloot plaatsnemen. Ik kom naast je zitten, op de instructeursplaats. En dan gaan we gezelligvliegen. Oke. Parking brake kan eraf. En dan ga ik een beetje gas geven. Runway clear for take-off. Wind 250-12. Ready for departure. Nou, we hebben toestemming. Wauw. Dit is leuk. Cool, he? We gaan even om de wolk heen. Je ziet: Als je een bocht maakt, ga je langzaam zakken. We gaan even deze kant op om een beetje buiten de wolken te blijven. Zal ik een steile bocht maken? Ja, doe maar. O mijn god.
Probeer je arm eens op te tillen. Alles is nu twee keer zo zwaar. Wauw, je wordt in je stoel gedrukt. O man, oooooh. Nog een keer? Ja, alsjeblieft wel. Te gek. Beter dan elke attractie waar ik ooit in ben geweest. Je wordt helemaal in je stoel gedrukt. Wauw. Nou, dan gaan we langzaam terug. Zo. Dat was wat, he? Dat was zeker wat. Het was echt zo mooi dat we zo helemaal gingen draaien...en dat je twee keer zo zwaar werd. Dat was ook heel mooi. Goed, dan zien we je over een paar jaar terug. Hier op school.

Hoe blijft een piloot rustig in een noodsituatie?

Soms moet een vliegtuig een noodlanding maken omdat de benzine op is of omdat er een motor uitvalt. Een spannende situatie, waarin het extra belangrijk is dat de piloot zijn hoofd koel houdt. Maar hoe doe je dat?

Overal op voorbereid door te oefenen in de simulator

In Nederland gooien we per jaar meer dan 344 miljoen kilo glas in de glasbak. Allemaal netjes gesorteerd op kleur. En al dat glas wordt voor 100 procent hergebruikt. Recyclen heet dat. Maar hoe wordt glas gerecycled? Het glas komt de recyclefabriek binnen en wordt met de hand gescheiden van stukken plastic of ander afval. Op een trilband wordt het glas gebroken in steeds kleinere…nog kleinere...en nog kleinere stukjes. Deze meneer controleert...of er toch niet stiekem troep is achtergebleven in het glas. Is dat niet het geval, dan gaan alle kleine stukjes in de wasmachine...en wordt het vieze glas lekker schoon. En dan begint het recyclen pas echt. Het glas wordt vervoerd naar de verwerkingsfabriek waar het wordt omgesmolten tot nieuw glas. Oud glas hergebruiken kost minder energie dan het maken van nieuw glas. En dus is het beter voor het milieu. Glashelder, toch?

Hoe wordt glas gerecycled?

Flessen die je in de glasbak gooit, worden recycled tot nieuwe flessen. Eerst wordt het glas gebroken en gewassen. Daarna kan het worden omgesmolten tot nieuw glas. Heel duurzaam dus!

Van glasbak tot nieuw flesje

Hij is heel mooi gemaakt, vind je niet? Toch? Welkom! Welkom! Ja! Dat is leuk thuiskomen, toch? Heb jij vaak in zo'n vliegtuig gezeten? Wel heel vaak. Nee? Wel. Waar ben je allemaal geweest dan? Was voor landen? Afrika. Ben je in Afrika geweest? Zo cool. Denk je dat onze gasten een goeie vlucht hebben gehad? Hiermee wel. We staan gewoon naast het vliegtuig. Zitten er nog mensen in die naar ons kijken? Ik denk dat de mensen ons wel zien. Laten we even zwaaien. Dan komen ze! Wel een hele gekke uitgang he? Voor onze gasten wel, ja. Zie je ze? Ze zijn cute! Kijk hoe schattig. Ze zijn een beetje aan het bibberen. Nou, dit zijn dus onze gasten. Ze komen uit Johannesburg maar ze vliegen nog door naar Brussel. En dat heeft alles te maken met jouw vraag. Ja. Wat is je vraag. Waar blijven de dieren bij het overstappen? Yes! Ik vind dat zo'n goeie vraag. Want wij gaan natuurlijk lekker patat eten en cola drinken. Maar wat gebeurt er nou met die honden? Ja, geen idee. Ik weet het ook niet. We gaan er achter komen. Volg de honden! Hallo. Hoe heet jij? Ik ben Renate. -Ik ben Tess, dit is Marlijn. Hoi, ik ben Marlijn. Marlijn heeft een vraag, namelijk: Wij gaan de honden nu naartoe. De honden worden nu weggebracht naar het dierenhotel. We gaan ze uitzwaaien en we zien ze zo in het dierenhotel. Top. Tot zo! Dag. Had jij verwacht dat er een dierenhotel zou zijn? Nee. Op Schiphol staat een van de grootste dierenhotels ter wereld. De dieren die hier komen moeten soms uren wachten om over te stappen. In de tussentijd wordt er goed op ze gelet...en wordt er voor gezorgd dat hun reis zo soepel mogelijk verloopt. We staan nu bij een stal die net is binnengekomen met paarden uit New York. Hebben dieren ook een jetlag? Niet dat wij zo merken. Altijd een beetje spannend, want dit is ook aflopend. Ze moeten goed kijken waar ze hun voeten neerzetten dat ze niet gaan struikelen. Hallo, welkom in Nederland. Oppassen dat we niet te dichtbij en niet achter het paard gaan staan. Dat kan wel eens gevaarlijk zijn, als we hier aan de zijkant staan. En reizen deze paarden ook wel eens business class? Dat kan, ja. Jij dacht van niet! Echt? Normaal gesproken doen we drie paarden in een stal. En ze kunnen ook kiezen voor twee paarden of soms alleen. Dat noemen we dan business class. -Daar betaal je extra voor? Ja. Had je niet verwacht, he? Nee, ik dacht dat het allemaal gewoon hetzelfde was. Onze vriendjes. Kijk hoe vies zijn. Hallo. Hij is nog een beetje...Wat schattig. Hoe heten ze? Dit is Charlotte en dit is Henry. Deze honden zijn vanmorgen uit het vliegtuig gekomen waar wij stonden. Ja. Wat grappig. Dan komen ze hier binnen. Ik weet niet waarom ik ineens als een hond hier zit, maar...dan komen ze dus hier binnen. Je bent zo schattig! Hoeveel honden komen hier dagelijks binnen? Heel veel honden. Ik durf niet echt exacte aantallen te zeggen. Maar ik denk dat er wel zo rond de 50 honden per dag zitten. En zijn ze dan allemaal even rustig? Nee, de een is wat drukker...de andere hond vindt het allemaal heel erg gezellig...dus die is alleen maar aan het kwispelen. Dat verschilt heel erg. Je ziet dat deze wat bang is. Deze vindt het heel spannend. Maar Charlotte vindt het wel een feestje. Die vindt het allemaal gezellig. Het is heel erg spannend voor ze. En misschien ook wel een beetje stressvol. Maar uiteindelijk willen ze ook naar hun baasje toe. Die misschien aan het verhuizen is. En dan wil je toch je hond of je kat meenemen. Jij zal je hond denk ik niet meenemen op vakantie, toch? Nee, maar misschien wel als ik zou verhuizen. Dat is een goeie reden om een dier mee te nemen. Dat gebeurt ook heel erg veel. Zijn hier ook wel eens echt hele gekke dieren gekomen? Dat je echt zo dacht van: Dat is best wel raar. Hele gekke dieren. Ik vind het wel indrukwekkend als dieren voor de dierentuin komen. Wat voor dieren dan? We hebben een neushoorn gehad. We hebben beren gehad. Giraffes hebben we gehad. Dus dat is wel heel indrukwekkend. Zou jij een beer eten durven geven? Nee. Frisse lucht! Kijk nou. Hoelang hebben ze ook weer in het vliegtuig gezeten? Bijna 11 uur. Dit is het grasveldje? Hier kunnen we de honden uitlaten. Laat je de neushoorn ook uit? Nee, die laten we in een kooi. Dat durven we niet aan. Iets te spannend. Schattig. Wat gebeurt hier eigenlijk? Hier moeten we controleren of de honden hetzelfde zijn als op het papierwerk staat. Dat doen we door ze te chippen. Oke, Charlotte moet Charlotte zijn. Je en ze moet het nummer hebben zoals hier op de papieren staat. Dan hou je het de rode knopje ingedrukt. Hier?-Ja en dan ga je langs haar nek. Wacht even, de chip zit in de hond...en dat gaan we nu controleren. Dat is best wel cool. 38-4C. -Dat klopt. Dit is Charlotte. Is het wel eens verkeerd gegaan dat Charlotte niet Charlotte was? Dat hebben we ook wel eens een keertje gehad. Toen hebben we gebeld naar het buitenstation waarvandaan ze kwamen. En toen hebben ze inderdaad een verwisseling...Nee! Dus iemand staat in Dubai te wachten op zijn hond en dan komt gewoon een andere hond binnen. Ja. Daar gaan we. Marlijn, nieuw hok, nieuwe kansen. Terwijl de honden nog even wachten op hun volgende vlucht kan Sjaggie, de grote kat, nu naar zijn baasje in Dublin. We moeten haar er maar snel in doen. Ja. Maar in deze kennel, krijgen ze wel genoeg water en eten? In deze kennel niet meer. Want als we nu water in de kennel gaan doen...dan gaat het tijdens de reis er misschien wel overheen.
En dan wordt de kennel helemaal nat. Gaat-ie? Klaar voor vertrek. En deze kar gaat nu naar het vliegtuig. Nou. We zetten haar hier neer. Doei Sjaggie! En dan rest ons nog een ding om te doen...en dat is: Zwaaien! Dag! Naar katten die ons niet kunnen zien. -Ja!

Waar blijven dieren bij een overstap op het vliegveld?

Dieren reizen ook wel eens met het vliegtuig! En soms moeten ze van het ene vliegtuig overstappen op het andere. Kunnen ze dan even de benen strekken of moeten ze in hun kooi blijven? Tess en Marlijn zoeken uit of dieren ook businessclass vliegen.

Een dierenhotel voor reizende huisdieren

Waar blijven dieren tijdens een overstap op een vliegveld?

Wat is er nou lekkerder dan een glas koud water uit de koelkast. Vooral in de zomer als het heel warm is. Dan ben je blij dat je een koelkast hebt. Hoe koelt een koelkast eigenlijk? Dat is een interessant verhaal en dan ga je meteen wat goeie wetenschap leren met mooie wetten bijvoorbeeld. De tweede wet van de thermodynamica. Vergeet dat vooral, de naam is niet belangrijk maar het klinkt wel cool. Het is eigenlijk heel simpel. Zo simpel dat je er misschien nog nooit over hebt nagedacht. Maar het zegt eigenlijk dat warmte van iets heets naar iets kouds gaat. Bijvoorbeeld deze pot thee is superheet. 100 graden. Heel heet. Dus die zal altijd warmte afgeven aan de koudere lucht en zelf daardoor afkoelen. Van 100 naar beneden. Maar andersom werkt het ook. Dit glas water is 0 graden. Kouder dan de lucht, daardoor zal de lucht warmte afgeven aan het glas. En daardoor zal het glas warmer worden. Ik heb hier een vies, lauw blikje cola. Dat wil ik koelen in de koelkast. Wat je dan eigenlijk wil is dat die bak, die koelkast, dat er continu iets kouds langs stroomt. Dan moet je er wel voor zorgen dat wat er omheen stroomt steeds heel erg koud blijft binnenin die koelkast. Maar hoe doe je dat? Hoe hou je dat dan weer koud? Daar hebben ze iets slims op gevonden. O, dit is zwaar… Aan de achterkant van een koelkast zit altijd zo'n rooster. En wat er gebeurt is dat spul wat om de cola heen gaat dat krijgt de warmte van die cola. Wordt door de koelkast naar de achterkant gedaan, naar dit rooster. In die spuwt de warmte de keuken in. Maar hoe doet een koelkast dat dan? Hoe kan hij nou warmte rondpompen? Het slimme trucje van die koelkast is dat de vloeistof rond gaat afgewisseld onder hoge druk brengt en dan weer vrijlaat. En daar zit de magie in. Ik zal je laten zien wat er gebeurt. Op het moment dat je iets van hoge druk naar lage druk brengt zoals bijvoorbeeld bij de deodorant, er zit hier in dat flesje onder hele hoge druk heel veel deo...Als ik die laat gaan dan wordt het zo vrij en wordt het lage druk. En van hoge druk naar lage druk, dat koelt af. Kijk maar, dat is heel bijzonder. Als ik op deze thermometer spuit dan zie je het gas wat er uitkomt enorm koud is geworden. Je ziet die thermometer naar beneden vliegen tot onder het vriespunt. Nou kan ik me voorstellen dat je op de bank zit en denkt: prima...deo, het koelt af, waarom gebruik je dat dan niet in de koelkast. Dat is niet handig, want dan moet je elke keer nieuwe spuitbussen in de koelkast doen, dat is niet handig. Je moet wel iets hebben wat de hele tijd door blijft gaan. En nou komt echt de truc. Andersom werkt het ook. Als je iets van lage druk naar hoge druk brengt dan warmt het enorm op. Ik heb hier een heel grappig ding waarmee ze in de jungle vuur maken. Moet je eens opletten als ik heel snel van lage druk naar hoge druk ga. Dan wordt het warm. Zo warm dat het ontbrandt. Puur omdat je de druk zo hebt te laten toenemen dat de temperatuur omhoog gaat. Als je zorgt dat de vloeistof op druk en warm is aan de achterkant dan gaat van nature de energie weg van warm naar koud de keuken in weg van die vloeistof en dat je hem dan weer afkoelt door hem vrij te laten bij de cola, dan is hij koud en gaat van nature de warmte van de cola in die koude vloeistof. En zo gaat het rond en zo werkt de koelkast en wordt je colaatje koud.

Hoe werkt een koelkast?

Als je een lauw blikje cola in de koelkast zet, wordt het vanzelf koud. De warmte die de cola afgeeft, wordt in de koelkast naar de achterkant verplaatst, en naar buiten gespoten. Diederik legt uit dat dit alles te maken heeft met hoge en lage druk.

Zo wordt je colaatje koud

Fenna vraagt zich af: Waarom moeten we niezen? Niets is zo vervelend als dat je snotverkouden bent. Keelpijn, een vol gevoel in je neus en constant moeten niezen. Wist je dat de gemiddelde nies een snelheid van 165 km/u kan halen? Niezen ontstaat doordat bepaalde bacteriën in je neus en mond prikkelen. Je lichaam vindt die prikkels irritant en stuurt een signaaltje naar je hersenen. Je niest omdat je lichaam die prikkelende bacteriën kwijt wil. De spieren in je ribbenkast en longen reageren. Je haalt diep adem en dan komt er een explosieve ademhaling. Als je verkouden bent, bevinden zich bacteriën in je neus en mond. Door te niezen verspreiden deze bacteriën razendsnel door de ruimte. Daarom moet je dus van je ouders in je handen of elleboog niezen. Want als je dat niet doet, komen die besmettelijke bacteriën overal. Soms wil je je nies inhouden omdat je bijvoorbeeld net midden in een spelletje zit. Of omdat je in een doodstille wachtkamer zit. Het kan dan helpen om een vinger onder je neus te houden of je neus dicht te knijpen. Doe dit niet te vaak, want zo'n nies komt met enorme snelheid eruit. Als je je nies inhoudt, dan komt die enorme druk op je hersenen. En dat wil je natuurlijk niet.

Waarom niezen we?

Als je niest, vliegen de bacteriën met 165 kilometer per uur je neus uit. Niet zo fris, wel gezond! Zo raakt je lichaam vervelende bacteriën kwijt. En wist je dat het eigenlijk slecht is om je neus dicht te knijpen als je moet niezen?

Weg met prikkelende bacteriën!

Hoi. Welkom bij mijn huis, ga zitten. Carolien, ik vind het hier best wel eng. Ik zeg het eerlijk. En we zijn hier door jou, dus wat wil je weten. Hoe oefent de echte brandweer een brand? Omdat ik bij de jeugdbrandweer zit. Volgens mij zijn we hier op de goede plek. Dit is een soort van spookstad waar ze oefenen met het blussen van branden. Ben je er klaar voor? Ik ben er klaar voor. Ik niet, maar ik ga achter jou aan. Carolien en Tess zijn in een oefendorp met echte huizen en voertuigen. Hier gaan de harten van de brandweermannen en vrouwen harder van kloppen. Ze oefenen hier in het blussen van allerlei soorten branden. Carolien en Tess mogen mee op een oefening met de vrijwillige brandweer van Wilnis. Nou Carolien, daar zitten we dan. In vol ornaat. Heb je enig idee wat dit allemaal is? Een brandweerpak. Die schoenen, zijn dat speciale schoenen? Er zitten stalen neuzen aan de bovenkant en de onderkant. Dus we zijn veilig. Dat is waar het op neerkomt. Ronald, jij gaat ons meenemen. Wat gaat er straks precies gebeuren? We gaan zometeen een uitruk oefenen. Van een woningbrand. Daar krijgen jullie een taak in. Wat voor taak? Jullie mogen zometeen blussen. Maar er is echt een brand straks. Ja, ja. Dat is heel realistisch. Het is heet. Je moet donders goed weten wat we doen. Want anders kan het ook fout gaan. En dat gebeurt regelmatig. In Nederland rukt de brandweer meer dan 350 keer per dag uit. En dat kunnen de meest uiteenlopende meldingen zijn. Een goede voorbereiding is dus heel belangrijk. Wat is de ergste brand die je ooit hebt meegemaakt? De ergste brand. De ergste of de grootste? Welke wil je weten? De ergste. Dat is een brand met slachtoffers, natuurlijk. Die raak je ook niet meer kwijt. Dat blijf je altijd bij je houden. Maar dat proberen we altijd te voorkomen. We proberen zo snel mogelijk ter plaatse te zijn om de mensen er levend uit te halen. Dat lukt jammer genoeg niet altijd. Hoe ga je met die angst om? We hebben getraind en geoefend. Natuurlijk ben je wel eens bang. Maar dat spreek je uit. Je moet ook een klein beetje bang zijn om veilig te kunnen werken. Als je niet meer bang bent dan ga je veel te ver en zie je de gevaren ook niet meer. En waarom hebben we een masker op? De rook waren we zometeen in terecht komen die is heel schadelijk voor onze gezondheid. Je moet zorgen dat je nooit rook inademt. Vandaar dat wij die ademlucht om hebben. Een grote voorraadfles op onze rug in een gelaatsstuk op ons gezicht. En die mag ook niet afgaan als we in de rook staan. Want dan kan het wel eens heel schadelijk zijn. Een beetje Darth Vader toch? Daar lijkt het wel een beetje op ja. Is het leuk? Voelt het goed of is het eng? In het begin is het eng, sommigen hebben daar wel problemen mee. Maar als je er vaak mee oefent, dan wordt het steeds makkelijker. Wat is er moeilijk aan een masker dan? Je kan een ademcrisis krijgen. Dat betekent dat je teveel CO in je bloed krijgt door de uitademing die dan niet goed plaatsvindt. Dan krijg je teveel CO in je bloed. Je hersenen geven dan een seintje, sneller ademen, want ik krijg het benauwd. En dan kom je in een ademcrisis terecht. En dat is heel erg eng. Vooral als je dat voor de eerste keer meemaakt. Mensen hebben de neiging om dat gelaatsstuk van hun gezicht af te trekken. Als ze dat juist doen in de brand, dan kan dat heel schadelijk zijn. Zelfs dodelijk. Gewoon inademen en diep uitademen. Echt heel bewust diep uitademen. Nog een keer samen, 3,2,1...Goed? Ja. We hebben een alarm, kom op. Wat is dit allemaal joh? Help... Oke, we zijn onderweg. Moeten we dit omdoen? Ja. Eerst helemaal over je hoofd heen. Waarvoor is dit? Zodat je haar en je nek niet verbranden. Zorg ervoor dat je haar er goed tussen zit. Ook haar in de gaten houden. Ze is wel een pro, maar toch. Ik wil niet dat je verbrandt. Ik weet niet of we het gaan halen. 1 en 2. 1 en 2. 3 en 4 omhangen ademlucht. We hebben woningbrand, brand in de carport. 1 en 2, ik wil dat jullie brand blussen in de carport. 3 en 4, jullie gaan naar binnen bij de voordeur. Wacht, mijn arm zit vast. Mijn gasmasker, mijn zuurstofmasker ligt op de grond. Ik krijg het nu al benauwd. Heb jij het ook benauwd? We zijn er. Holy moley. Het is een beetje alsof we op de maan aankomen. Sorry, ja we zijn er. Gaat het? Oke. Waar moeten we naartoe? Masker op. Masker, masker. De brandweermannen gaan naar binnen. Carolien en Tess wachten ze buiten op. De bevrijding. Ik ben helemaal een beetje duizelig geworden. Jemig, wat was dit heftig. Carolien, wat vond je ervan? Gaaf... Gaaf? Vond je het niet eng? -Nee, viel wel mee. Nou, ik heb zoveel respect gekregen voor brandweermannen. Dankjewel. En jij durft dit dus echt? Ja. Wil je dit nog steeds? Ja, dit wil ik nog steeds. Wel spannend, he? Je masker zit helemaal voor je gezicht. Brandweermannen onder elkaar. Zie je potentie? -Jawel hoor. Als zij niet bang is zo en ze loopt zo met ademlucht...dat betekent dat zij potentie heeft om brandweervrouw te worden. We hebben mooi het leven van iemand gered. Toch? Ja. Ik weet niet of hij nog lang blijft leven zo, maar goed.

Hoe oefent de brandweer met blussen?

De brandweer rukt gemiddeld 350 keer per dag uit. Als brandweerman of -vrouw moet je dus altijd klaarstaan. Carolien en Tess mogen mee op een brandoefening. Lukt het ze om een autobrand te blussen?

Oefenen met allerlei soorten branden

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.