Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

De aardappel is voor mij echt één groot mysterie. Aan de ene kant gekookt, hou ik dit binnen? Ja, dat wel. Vind ik het echt lekker? Nee. Dan zijn andere kant. Knapperig en krokant van buiten, smeuïg van binnen friet. En ja, ik zeg friet en geen patat, want je zegt ook gefrituurd. Maar hoe kan ik dit nou zoveel lekkerder vinden? Frituren is een kooktechniek waarbij je een hapje onderdompelt in gloeiend heet vet of in olie. Bijvoorbeeld zo'n dun strookje aardappel. Maar ja, wat gebeurt er dan eigenlijk precies? Gelukkig heb ik hier een superslomocamera staan om daarachter te komen. Langzaam laat ik hem er in dompelen. Wat? Oh wow. Zo. Kijk dan. Al die belletjes. Magisch. Ze komen van het water, het vocht dat nog in de aardappel zit. Omdat de frituurolie warmer is dan 180 graden verdampt het water in de aardappel en ontstaan er allemaal gasbelletjes met waterdamp. Je kijkt dus naar kokend water dat ontsnapt. Prachtig. Dat het frietje in de olie zo'n goudbruin korstje krijgt, dat komt door een ingewikkelde reactie die we de maillard-reactie noemen, vernoemd naar deze Fransman: Louis Camille Maillard. Het zetmeel in die aardappel wordt door de hitte omgezet in suikers. Die reageren weer met aminozuren en dat zijn de bouwstenen van eiwitten. Nou goed, het is allemaal heel erg ingewikkeld, maar dat zorgt in ieder geval voor de verandering van de smaak en ook voor dat krokante korstje. Weet je wat? Onthoud voor het gemak gewoon maar.: Maillard-reactie. Wil jij nog? Daar zijn we weer. De olie is nog warm, de camera loopt dus geniet van jullie badje jongens! Friet of patat wordt altijd twee keer gefrituurd. De eerste keer om goed te bakken en de tweede keer voor dat lekkere krokante laagje. Na een tijdje komen de frietjes aan de oppervlakte drijven en dan zijn ze ingedroogd, zoals dat heet. Dan mogen ze eruit. Oh, kijk eens aan. Hoppa, beetje zout eroverheen. Mayonaise. En wat zeggen we dan tegen die aardappel? Goed opgedroogd. Zo. Heerlijk genieten.

Hoe werkt frituren?

Programmalogo's

Een gekookte aardappel smaakt heel anders dan zijn gefrituurde broertje, oftewel: friet! Wat gebeurt er voor magisch in een frituurpan waardoor frietjes zo lekker en krokant worden? In slowmotion kun je dat goed zien.

Friet bakken in slowmotion

Vandaag in boenende beesten een extreem schoon dier met een extreem vies imago. Aanschouw een sublieme schoonmaker: de kakkerlak. Maar Tirsa, de kakkerlak, is toch wel het toppunt van ranzigheid. Dat zou je denken, maar niets is minder waar. De kakkerlak zoals deze sissende kakkerlak uit Madagascar, staat namelijk bekend als de opruimer van de natuur. Kan jij nog wat van leren? Dus rottende planten en dierenresten, ze smikkelen het allemaal op. Zo. Nou Tirsa, als je zo overtuigd bent dat ze superschoon zijn. Pak er maar eentje vast. Maar ze lijken wel echt heel groot voor insecten. Nou, dit zijn zelfs nog kleintjes. Ze kunnen wel acht centimeter groot worden. Dat is echt zo groot. Nou is jouw beurt. Het zijn maar gewoon beestjes. Het zijn gewoon lieveheersbeestjes. Het kietelt. Oh. Je weet wel waarom ze kakkerlakken heten hé? Ze kakken de hele tijd. Maar niet op mijn hand, toch? Nee. Heeft niks met kak te maken. De naam komt vanuit Caraïbisch gebied en daar worden ze kakkerlakken genoemd. Ik vind het genoeg geweest, maar het maakt me echt niet uit hoe goed ze kunnen schoonmaken. Ik kies wel een ander huisdier. Weet je het zeker? Het is wel een hele goedkope huisgenoot. Ze kunnen wel 45 dagen zonder eten. Maar kunnen ze ook ramen lappen ofzo? Denk het niet. Nou, zeker wel. Ze kunnen helemaal tot bovenin aan het glas komen waar jij met de spons echt niet bij kan. Hoe dan? Ze hebben speciale pootjes, die hebben haakjes en die worden klauwtjes genoemd. Daarmee kunnen ze de meest gladde objecten zo op lopen. Wow, dit zijn echt de glazenwassers onder de boenende beesten. Kijk, als jij zo goed kan schoonmaken, dan mag je wel bij mij komen wonen. Dan worden de plekjes waar ik niet bij kom ook nog een keertje schoongemaakt.

Hoe schoon zijn kakkerlakken?

Kakkerlakken zien er misschien vies uit, ze zijn juist hartstikke schoon! In de natuur ruimen ze graag rottende planten en dierenresten op. En met hun speciale klauwtjes kunnen ze zelfs de meest gladde oppervlakken beklimmen.

Glazenwassers met zes pootjes

Misschien heb je wel eens meegemaakt dat iemand van wie je houdt of die je goed kent, komt te overlijden. Heel verdrietig. Het kan dan heel fijn zijn om een plek te hebben waar je af en toe naar toe kunt gaan. Bijvoorbeeld een graf op een begraafplaats. Maar hoe maak je nou eigenlijk zo'n grafsteen? Jeroen, jij bent steenhouwer. Jij maakt grafstenen. Stel, er overlijdt iemand. Mensen zijn op zoek naar een steen. Waar begin je dan? Dat begint bij het bepalen van wat de wensen zijn. Wat voor soort steen het moet worden. Ik zal wat voorbeelden laten zien. We hebben hier verschillende steensoorten en vormen. Wil je een staande steen of een liggende steen of een hartjessteen zie ik. En bloemetjes, boeken? Ook verschillen van steensoort. Zo hebben we hier graniet en hebben we hier zo de kalksteensoorten. Hier wat marmersoorten. Dat zijn de meest gebruikelijke steensoorten voor buiten op de begraafplaats. En je bent nu met deze steen bezig voor de familie Luycx. Ja, we hebben toestemming gehad om deze te laten zien. Ja, ik zal je stap voor stap laten zien hoe ik met zandstralen letters in de steen krijg. Oké. Ik heb een sjabloon. Heb ik op de steen geplakt. Dat is dit velletje. Ja. De letters zijn dan uitgesneden. En dan ga ik door middel van hoge druk en zand ga ik de tekst zandstralen. En zandstralen is dat je het in de steen zet het. In de steen ja. Oké. En wat ben je nu aan het doen? Ik ben nu aan het kijken of de letters even diep zijn. En die zijn goed. Oké, en dit is al het zand toch wat er na af is gekomen. Ja, dat zand beschadigt eigenlijk de steen waardoor de letters in de steen komen. Oké, en is het nu af zo. Dit gedeelte is bijna klaar. Ja, dit ga ik later doen. Het kost wat meer tijd. Moet hier nog iets mee gebeuren? Deze letters kunnen we inschilderen. Oké. Oké, klaar. Dan gaan we nu de rest van het monument opbouwen. Oké. Nou, het ziet er natuurlijk heel mooi uit allemaal, maar het lijkt me ook best wel moeilijk om zoveel met de dood bezig te zijn. Vind je dat ooit lastig? Nee, ik vind het wel mooi om daar een onderdeel van te zijn. Ja, want je maakt natuurlijk wel een monument waar mensen, vrienden, bekenden, familieleden altijd naar toe kunnen gaan om iemand te herdenken. Dat vind ik wel mooi. Mooi beroep heb jij. Dank je.

Hoe wordt een grafsteen gemaakt?

Grafstenen heb je in allerlei soorten en maten. Steenhouwer Jeroen maakt zulke monumenten voor overleden mensen. Zo hebben de nabestaanden een mooi plekje om hun dierbare te gedenken.

Een handgemaakt monument

Eén derde van alle mensen is er bang voor. Je kan er zelfs van gaan zweten, misselijk worden of flauwvallen. Waar ik het over heb? Over een prik. Nou moet ik vandaag mijn bloed laten afnemen. Nou ben ik niet doodsbang voor naalden, maar ja, echt prettig vind ik het ook niet. En daarom moest ik denken: wat nou als je prikangst hebt? Waar komt die angst voor een naald of voor die prik nou vandaan? En wat kun je eraan doen?

Een prik is eigenlijk zo gezet, doet niet eens zoveel pijn, maar toch zien mensen er vaak als een berg tegenop. Het is alsof er een soort alarm afgaat in je hoofd zodra je een naald ziet. Of eigenlijk gaat het alarm al eerder af, als je in de wachtkamer zit te wachten en alleen al aan die naald denkt. Je lichaam begint te reageren. Je hartslag gaat omhoog, je ademhaling versnelt en je kan beginnen te zweten. Ik heb het ook bloedheet. Hierdoor krijg je een gevoel van onrust en onveiligheid. En doordat die gevoelens weer worden teruggekoppeld naar de hersenen, gaat het alarm alleen nog maar harder af. Kortom, je lichaam krijgt het signaal dat het in gevaar is, terwijl dat in werkelijkheid natuurlijk helemaal niet zo is. Integendeel. De dokter wil je juist helpen. Mevrouw Cleven? Ja. Nou, daar gaat ie. Zou je je mouw even omhoog willen doen? Ja, zeker. Zet ik er even een band om. Nou, daar komt ie. Ok, daar gaat ie. Ik kijk effe de andere kant op. Zo, als je deze even voor mij wil vasthouden. Ja. Oh, dat was het al? Ja. Oh. Nou, dat viel me alles mee. 

En wat doe je dan als mensen hier echt heel veel angst hebben? Meestal hou ik dan een gesprek met degene die geprikt wordt om diegene af te leiden. Dat wil wel eens helpen, maar het komt ook wel eens voor dat mensen zonder prikken de kamer verlaten. Dus dan zijn mensen toch echt zo bang dat het gewoon niet lukt. Ja. Ja. Maar zijn er wel manieren om van die prikangst af te komen? Dat is mijn volgende stop. Ik ga even kijken wat je kunt doen om je prikangst te verminderen. Dank je wel. 

Elisabeth, hoe komt het nou dat mensen zo bang zijn voor een prik? Het heeft te maken met dat wij bang zijn voor naalden, bloed en verwondingen. Je kan je voorstellen, je huid is een heel belangrijk beschermingsorgaan, dus eigenlijk willen we ervoor zorgen dat dit niet beschadigd raakt. Normaal gesproken als je bang bent of er dreigt gevaar, dan zorgen je hersens ervoor dat je klaar bent om actie te ondernemen, dat je gaat vechten of dat je gaat vluchten. Bij naalden lijkt het er juist op dat je lichaam denkt: oké, ik ga uit. Als ik niet hoef mee te maken wat er nu gebeurt met die naald, dan is dat wat minder vervelend. Maar jij hebt een oplossing gevonden, toch? Vertel. Ja, klopt. We zijn in ons onderzoek gaan kijken hoe we nou precies kunnen meten of iemand bang is of gaat zijn voor naalden. En we hebben ontdekt dat we dat kunnen zien aan je gezicht. Kijk. Dit is onze proefopstelling. Ik heb een hele stoere proefpersoon meegenomen. Dit is Arda. Hoi Arda. En ben je ook een beetje bang voor naalden? Ja. Ja. Ok, dan hebben we de juiste proefpersoon. Maar hoe gaan we deze proef dan uitvoeren? Nou kijk, we hebben een trucje waarmee we je hersenen kunnen laten geloven dat we echt prikken. Maar dat gaan we natuurlijk niet echt doen. Door met een kwastje over je echte arm te aaien en over een neparm. Oh, dat is een neparm. Dat had ik nog niet gezien. De hersenen van Arda denken nu: deze arm, die is van mij. Dus je houdt eigenlijk de hersenen een beetje voor de gek. Ja, precies. Dus wat we nu gaan doen is prikken in de neparm. Ok. Ok Arda, ben je er klaar voor? Daar gaat ie. Zo. Nou, ik vind het superstoer van je. Goed gedaan. Nu hebben we ondertussen gemeten met de warmtebeeldcamera wat we konden zien in jouw gezicht. Ja. Even kijken. Oh, daar ben je met een naald volgens mij. Daar komt ie aan. Even kijken wat ie doet. Spannend! Wat kunnen we aan Arda zien? Nou, één ding wat me meteen opvalt is dat z'n neus koud is en dat zien we heel vaak bij mensen die een beetje bang zijn. Want dit betekent koud. Geel is iets warmer, rood is lekker warm. Ja. Het valt me sowieso op dat ie stopt met ademen en dat ie ook heel weinig beweegt nu. Oh ja, want nu begint ie weer veel meer te bewegen. Nou ja, hij keek een beetje bangig. En zijn neus was en bleef koud. Dat zijn allemaal bij elkaar dus signalen dat je het toch een beetje spannend vindt, die prik. Maar nu heb je al deze informatie. Daar verhelp je die angst niet mee. Wij hebben ook uitgevonden dat je dit soort beelden al kan opnemen met een gewone camera, dus eentje die in je mobiel zit. En met die informatie hebben wij een game ontworpen die jou kan helpen om je prikangst te overwinnen.

Oh, je gaat echt superhoog! Maar hoe kan een game er nou voor zorgen dat je van je prikangst afkomt? Wat het spelletje doet, het filmt je gezicht via de selfiecamera. En ook met zo'n camera kunnen we aan de hand van hele kleine kleurverschillen in je huid dezelfde warmtepatronen zien die we ook met die warmtebeeldcamera zagen. We hebben een extra element in dit spel toegevoegd. En dat is namelijk het weer. Daaraan kan je zien hoe het met je gaat. Als het goed met je gaat, dan schijnt de zon. Maar als je een beetje bang begint te worden, dan gaat het regenen. Ah, het is dus eigenlijk aan jou de taak om het zonnetje te laten schijnen. Oftewel rustig worden. Precies. En hiermee kun je je hersenen dus leren om te zorgen dat ze niet zo bang reageren op naalden. Ja.

Waarom zijn sommige mensen bang voor een prik?

Een prik is zo gezet en doet niet eens zoveel pijn. Toch zijn sommige mensen bang zodra ze een naald zien of daaraan denken. Soms helpt het als de dokter een praatje maakt, zodat je afgeleid bent. Ook wordt er onderzoek gedaan naar prikangst.

Prikangst en hoe je er vanaf komt

We zijn hier in het depot van het Centraal Museum, zeg maar de opslagruimte voor kunstwerken van een museum. Een museum heeft altijd veel meer kunst dan ze tegelijk kunnen laten zien en dat wordt dan hier bewaard in een depot. He Bart, jullie hebben hier zoveel verschillende schilderijen. Jij weet vast het antwoord op de vraag: waarom hebben schilderijen nou een lijst nodig? 
Ik vind dat een ontzettend goede en leuke vraag. Nou, schilderijen hebben eigenlijk een lijst nodig en dat kan je hier heel goed zien. Om het doek te beschermen, want je hebt hier een hele grote Karel Appel, een belangrijke Nederlandse schilder met heel dik verf gebruik wat kwetsbaar is. Als je hier naar de lijst kijkt dan zie je dat hij eigenlijk allemaal deukjes heeft, dus die heeft eigenlijk stoten opgevangen. Ja, dit vind ik nou de allermooiste lijst die wij in het museum hebben. Het is wel echt gemaakt voor dit schilderij, dat is namelijk een slapende Mars. En Mars was de god van de oorlog. Dus dit is eigenlijk een schilderij wat gaat over vrede. En als je dan goed kijkt dan zie je ook allemaal wapentuig wat te maken heeft met oorlog, pistolen, zwaarden, maar wel vastgelegd met een ketting. Dus die spullen zijn gewoon even niet in gebruik, die zijn veilig opgeborgen. Oké, dus een lijst kan eigenlijk meer zijn dan alleen bescherming, maar ook echt versiering. Zeker. Ja. Als je hier eens kijkt, zie je hele verschillende lijsten bij elkaar. Klassiek, Dat geeft heel veel extra waarde aan het schilderij. Hier wordt het al wat soberder bij een wat moderner stuk en je zou kunnen zeggen vanaf de jaren 20, 30 werd het heel strak. Eigenlijk superstrak, die mag totaal niet afleiden. Er is dan ook een schilderij uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. 
Maar deze hebben helemaal geen lijst. Nee, dit is ook echt een hele recente schilder van Mirjam Kaan en zij vindt het belangrijk dat het echt een ruig schilderij is. Zij vindt: niets mag afleiden van het rauwe doek met de grote, grove penseelstreek. Ja. Misschien wel de beroemdste kunstenaar, hè? Ja, Vincent van Gogh. En dit is heel bijzonder, want hier is in die oude lijst is een stukje glas bijgeplaatst. Dit is heel bijzonder glas. Dat filtert licht waardoor de verf niet verder kan verkleuren en beschermt het ook natuurlijk tegen stoten of wat dan ook. Als schilderijen een lijst hebben, dan is het dus vooral om het doek te beschermen. Absoluut. Dat is eigenlijk eeuwenlang zo geweest. Kijk, in deze tijd is het zo dat die schilder er zelf over beslist of hij het wil, ja of nee. Ja.

Waarom heeft een schilderij een lijst?

De meeste schilderijen die in het museum hangen, hebben een lijst. Een lijst beschermt het doek tegen stoten en andere beschadigingen. Maar een lijst kan een schilderij ook extra mooi maken.

Als bescherming en versiering

Ieder zichzelf respecterend programma heeft tegenwoordig een cooking onderdeel, dus ik dacht waarom wij niet? Hey, welkom bij Pascal! Alles over de Kookshow? Yes! Tik hem aan! Woehoe! Ja, hallo. Wacht even, wacht even, want ik wil het wel op mijn eigen manier doen. Want ja, ik hou van lekker eten. Maar ik ben niet zo goed in koken, dus ik wil dit graag doen met mijn allerbeste vriend en dat is echt een machine die weet van aanpakken. Ja, daar is ie. Het is echt een keukenmachine. Foodprocessor. Mijn lieve vriendinnetje Janna, die komt straks eten. Dus ik heb een heerlijk menuutje voor haar samengesteld. We beginnen met de courgetteschijfjes voor in de pasta en die gaan we snijden met dit blad. Kijk, hier zit een vlijmscherp mes en dit draait echt razendsnel rond. Dit gaan we filmen met deze superslomo amera, dus ik ben heel benieuwd naar het resultaat. Komt ie! Wow! Oh wat. Het blad van de machine verandert eigenlijk in een ronddraaiend mes dat plakjes snijdt van precies dezelfde dikte. Tjak en tjak. Over de pasta heen willen we natuurlijk heerlijke Italiaanse Parmezaanse kaas. Die gaan we raspen en dat doen we met dit blad. Wow, check dit dan. De gaatjes in het blad hebben scherpe randen en zorgen er zo voor dat er iedere keer kleine strookjes van het stuk kaas worden afgesneden. Kaasconfetti. Tot slot voor het toetje nog even wat chocoladebolletjes hakken. O, kijk toch uit bolletjes. Niemand is veilig voor deze vliegende samoeraizwaarden van de keukenmachine. Nou, dit ziet er toch echt prachtig uit. Wat. Wauw! Zo. En kijk eens aan schatje. Spaghetti à la Pascale. Nog even wat parmezaan eroverheen. Cheers. Tast toe. Het is ook een goed teken. Wat vond je ervan? Wauw, wat kan jij koken zeg! Dank je wel! Ik heb het niet over jou. Ik heb het over de keukenmachine natuurlijk.

Hoe werkt een keukenmachine?

Met een keukenmachine kun je in no-time groente hakken, kaas raspen en zelfs chocoladebolletjes fijnmalen. Dat gaat supersnel en is bijna niet met het blote oog te zien. Maar wel als je het filmt met een superslomocamera!

Eten hakken in slowmotion

Leuk dat je weer kijkt naar je favoriete schoonmaakrubriek waarin dieren laten zien dat schoonmaken heel natuurlijk is. Het dier van deze week is de baviaan. En die heb ik zelf uitgekozen om mijn lieve Minoes, de poes. Zij zit namelijk onder de vlooien. Ik ben best wel gestrest, want mijn kamer nu ook. Maar ik begreep dat vlooien ook een werkwoord is en apen blijken dat werk als geen ander te kunnen. Apen vlooien. Urenlang zitten deze bavianen aan elkaar te pulken. Het is een manier om elkaar schoon te houden en het is ook nog eens goed voor de gezondheid. Apen met een schone vacht hebben namelijk een betere conditie. Maar Mark, lukt het ze daarmee ook om die vlooien weg te krijgen? Tja, het heet wel vlooien, maar ook als een aap geen vlooien heeft, zullen ze hem vlooien. 
Vlooien zonder vlooien. Ja, ze doen het echt om een relatie, om een band op te bouwen, om vertrouwen te winnen. O, dus ze doen het eigenlijk om matties te worden? Ja, maar zeker ook voor positie en aanzien binnen de groep. Het is zelfs zo belangrijk dat als ze zouden stoppen met vlooien, de hele groep uit elkaar valt. 
Oké, dus als er een ruzie is op het schoolplein, dan moeten de leerlingen elkaar gewoon gaan vlooien en is het binnen no time weer een hechte groep. Ja, dat is echt het proberen waard. Maar voor ontvlooien, technieken en schoonmaaktips voor mijn Minoes ben ik hier dus eigenlijk op het verkeerde adres. Ja, beetje wel ja. Maar ik kan je wel wat andere leuke dingen vertellen. Bijvoorbeeld dat een nest van een chimpansee tien keer minder lichaamsbacteriën bezitten dan een bed van een mens. 
Dat is inderdaad verrassend, maar ik had stiekem gehoopt dat ik nu zou weten hoe ik van mijn vlooienplaag af moet komen. Kan dan niet zeggen dat mijn stress daarover is weggenomen. Nou ja, ook voor stress is vlooien een prima oplossing. Als er ruzie is in de appgroep en er een stressvolle situatie optreedt, zul je zien dat er meer gevlooid wordt. Dus misschien kan het je toch helpen. 
O. Hmmmm.

Hoe schoon zijn bavianen?

Bavianen zitten graag aan elkaar te pulken: ze vlooien elkaar urenlang. Dat doen ze niet alleen om de vlooien uit hun vacht te halen, maar ook om elkaars vertrouwen winnen en vriendjes te worden. Een hele sociale bezigheid dus!

Elkaar vlooien is gezond en gezellig

Hoe kan het dat een vliegtuigvleugel in de lucht blijft en wij niet? Dat alles niet zomaar blijft zweven, dat komt door de zwaartekracht. De zwaartekracht is een onzichtbare kracht die je als een magneet naar de aarde toetrekt. Daarom val je altijd omlaag. Om te vliegen hebben we dus een andere kracht nodig. Eentje die ons omhoog duwt. En die kracht halen we uit de lucht.

Je kunt het niet zien, maar de lucht bestaat uit allemaal kleine, onzichtbare deeltjes. Moleculen. Die lijken niet zo sterk. Maar dat zijn ze wel. In deze windtunnel zien we precies hoe sterk. Check die rookstraal dan. Ik word bijna weggeblazen door de lucht. Dat komt omdat de lucht heel snel beweegt. 
Maar wat als het niet te hard waait of stormt, zoals nu? Dan beweegt de lucht helemaal niet zo snel. Dan is het zaak dat we zelf snelheid maken. Daarom gaat een vliegtuig heel hard rijden om op te stijgen. 
Maar alleen snelheid, dat is niet genoeg. Het belangrijkste is de vorm van de vleugel. Hij moet plat zijn aan de onderkant en bol aan de bovenkant. Je ziet het misschien niet, maar door de bolle vorm aan de bovenkant bewegen de luchtmoleculen daar veel sneller over de vleugel dan de moleculen onder de vleugel.
Dit zorgt ervoor dat de luchtmoleculen aan de bovenkant minder hard op de vleugel drukken. Een lagere luchtdruk, terwijl de langzame moleculen onder de vleugel juist voor een hogere luchtdruk zorgen. En als je onder harder drukt dan boven, is het vliegen geblazen. Zo, in één keer! Die wind komt van voren en door de bolling van de bovenkant en de platte onderkant wordt ie omhoog geduwd.

Waarom kan een vliegtuig vliegen en wij niet?

De vleugels van een vliegtuig zijn plat aan de onderkant en bol aan de bovenkant. De luchtmoleculen die tegen de vleugel botsen, bewegen daardoor aan de bovenkant sneller. Dit zorgt ervoor dat de lucht aan de onderkant harder tegen de vleugel drukt. Zo gaat het vliegtuig omhoog.

De vleugels hebben de juiste vorm

Anouk. Ja. Hallo. Jij bent mozaïekkunstenaar. Klopt. En het ambacht heb jij geleerd op de enige professionele mozaïekopleiding ter wereld in Italië. Klopt. Vertel, wat is mozaïek? Mozaïek is een kunstvorm waarbij kleine stukjes steen of glas samen een afbeelding of een patroon vormen. Het is al ontzettend oud, al meer dan 4000 jaar. Toch zie ik mozaïek in Nederland niet zo heel vaak voorbijkomen. Waar kan je ze nou het beste bewonderen? Nou, vooral in landen rondom de Middellandse Zee, in Rome, in Italië. Dit is een Romeins mozaïek. Hier in Tunesië. Zo. Istanbul, in Turkije. En trouwens in Spanje, Barcelona heb je ook Gaudi.Ja, hij maakt een andere soort mozaïeken. Hij werkt met de resten van badkamertegels en servies. En daarmee decoreert hij gebouwen, huizen, banken en beelden. Dat is wel een legend he? Ja, hij is wereldberoemd. Dit zijn allemaal historische werken, maar wat jij maakt, dat is een stuk moderner. Is de manier van werken hetzelfde of...? Ja, de techniek is in principe hetzelfde. Je kan bijvoorbeeld een abstract werk maken. Ja, dat zijn deze, dus daar kan je van alles in zien en je eigen fantasie bij gebruiken. Klopt, maar je kan ook een afbeelding maken zoals een portret. Dit is een portret van, een beroemd portret van het Afghaanse meisje. Zo, die is wel goed gelukt hoor. Dank je wel. Wauw! En dichterbij huis. Dit is mijn vader. Ook echt geweldig, die diepte die je erin hebt gekregen hier. Want ook als je dan van dichtbij kijkt dan zie je al die steentjes. Maar als je wat verderaf staat dan vormt het echt weer één geheel. Precies. Heb je zin om zelf iets te maken? Zeker weten! Ik dacht dat je nooit zou vragen. Dank je wel! Waar hou je van? Ik hou sowieso van kleuren. Komt mooi uit. Expressie. Misschien iets van vuurwerk? Helemaal goed! Kijk, dit is een speciale mozaïekhamer. Dan pak je een kleur die je wil gaan hakken en nu geef je een zacht tikje met de hamer op het materiaal. Oeh! Precies zo! Ja, je moet wel doorhakken hoor, want voor vuurwerk hebben we veel kleuren nodig. Ik hak door. De ondergrond is klaar. Top! De steentjes hebben we ook. Ik kies eerst een kleur en het eerste steentje doen we er zo in. Oh ja, dat kan wel ja. Het laatste stukje. Yes! Missie vuurwerkmozaïek geslaagd! Ja. Voor een eerste mozaïek heb je het heel goed gedaan. En een beetje hulp gehad natuurlijk.

Hoe maak je een mozaïek?

Pascal is bij Anouk, die kunstwerken maakt van mozaïek. Mozaïek bestaat uit een heleboel kleine stukjes gekleurd steen en glas. Samen vormen ze een beeld, bijvoorbeeld een portret, of juist iets abstracts.

Kunstwerken van kleine stukjes steen en glas

Ratten: vuile stinkende rioolwezens die ook nog eens ziektes kunnen overbrengen. Zo denken veel mensen over deze intelligente wezentjes. Maar dat imago is niet helemaal terecht. Oké, ze leven inderdaad veel in riolen, rond vuilstortplaatsen, maar ze verzorgen zichzelf ook meerdere keren per dag. En ze weten wat opruimen is. Daarom passen ze prima in deze rubriek van boenende beesten. En waarom passen ratten nou zo goed in deze rubriek? Nou, allereerst omdat ze in de stad altijd op zoek zijn naar alle rommel die mensen achterlaten. Ratten ruimen onze rotzooi op. Etensresten waarvoor we zelf te lui zijn om ze in de prullenbak te gooien. Ze zijn superslim. Ze weten precies waar ze eten kunnen vinden, waar ze kunnen schuilen en hoe ze zich door de drukke stad verplaatsen zonder gezien te worden. Ze komen af op voedsel, dus als dat te veel rondslingert, dan kan het een plaag worden en dan kan het snel gaan, want een vrouwtje kan iedere vijf weken gedekt worden, ook terwijl ze nog aan het zogen is. En op die manier krijgt een vrouwtje wel zo'n dertig jongen per jaar. Mark, zijn er naast etensresten ook nog andere dingen die ratten opruimen? Jazeker. Ratten eten eigenlijk alles wat ze tegenkomen. Dus zo nu en dan ook hun eigen poep. 
Hun eigen poep. Dat is ook niet heel lekker. Nou ja, het ruimt wel op, maar dat is niet meteen de reden waarom ze dat doen. Ze halen er hun vitaminen en mineralen uit en het is heel goed voor de darmflora. We zien het ook bij konijnen en cavia's. Oké, ik kan me toch niet echt voorstellen dat ik nou lekker aan tafel ga zitten, broodje poep erbij. Wel hun alleen hun eigen poep toch? Nou, die jonge ratjes die eten ook wel eens de poep van oudere ratten op. Zo zit je gewoon de poep van je vader en je moeder te eten. Alleen wanneer ze voedingsstoffen missen in hun normale voedsel. Hier krijgen ze alles wat er in hoort te zitten in hun voedsel. Dat betekent wel dat wij het verblijf zelf moeten schoonmaken. Schoonmakende dieren? Ammehoela.

Hoe schoon zijn ratten?

Ratten vind je vaak op plekken waar het vies is. Maar dat betekent niet dat het vieze beesten zijn: ze ruimen juist veel troep op. En wist je dat ratten ook nog eens heel slim zijn?

Slimme knaagdieren die onze rotzooi opruimen

Misschien heb je thuis of op school wel eens een waterraket gemaakt. Dan weet je dat die echt ongelooflijk hoog kunnen vliegen met behulp van samengeperste lucht. Oh, dat ging snel. Oh oh oh. Hij ging hoger dan ik had verwacht, maar blijft leuk. Over 120 seconden gaan we hem nog een keer lanceren, dan met onze slomocamera. Maar eerst, wat is luchtdruk? Een van de mooie eigenschappen van lucht is dat je het kunt samenpersen, bijvoorbeeld in je fietsband. Hij is nu vrij leeg. Even een beetje pompen. Nu is het een zachte band. Lage luchtdruk. Nog wat meer pompen en nu is het een harde band. Hoge luchtdruk. En wat ook grappig is, is dat je de luchtdruk niet kunt zien, maar je kan het wel horen. Ja, ja. Oh. Oh. Ja, je kunt luchtdruk ook gebruiken om iets weg te schieten, te lanceren. Door steeds harder en harder te pompen, komt het water in dit reservoir steeds meer onder druk te staan van de lucht. En als ik dan zo de trekker overhaal, dan duwt die samengeperste lucht in één keer al dat water naar buiten. Brrrrrr. Door te pompen zal de bovenkant van de fles zich vullen met lucht. Op een gegeven moment wordt de luchtdruk in de fles zo hoog dat de kurk naar buiten knalt. Het water schiet naar beneden en de raket wordt gelanceerd. Yes, de tijd is aangebroken. We gaan de raket nog een keer lanceren, maar nu gaan we het filmen met onze super slomocamera met microscoopoog. Ready for lift-off? De luchtbellen bewegen omhoog, de luchtdruk in de fles neemt toe en daarmee ook de druk op de kurk. En we hebben een lift-off! Zonder kurk kan de luchtdruk met alle kracht het water door de hals naar buiten drukken en door de waterkracht naar beneden krijgt de fles een kracht omhoog. Wow. Zag je hoe hoog die ging? En dat is allemaal met de kracht van lucht. Volgens mij zit hij ergens op Mars, dus ik ga hem even halen. Later. Zo.

Hoe maak je een waterraket?

Met een petfles en een fietspomp kun je je eigen waterraket maken. Door lucht in de fles te pompen neemt de luchtdruk in de fles toe en wordt het water naar buiten geperst. Ready for lift-off!

Een raket lanceren met behulp van luchtdruk

Dit is Abe. En net als een mens kan ook een hond niet zonder water. Alleen het verschil met mens is dat een hond niet geleerd heeft om netjes te drinken. Dus ja, hij is slurpt, hij slobbert en morst. Het gaat alle kanten op. Maar dat is oké, Abe. Wat ik me afvraag is, hoe drinkt een hond eigenlijk precies? Jij denkt misschien hoe drinkt een hond? Kom op nou, hoe ingewikkeld kan dat nou weer zijn? Hij drinkt gewoon zo of zo, dus hij maakt een kommetje met zijn tong en dat kan hij doen met de bovenkant van zijn tong of zo, met de onderkant van zijn tong. Die vult hij dan met water en zo lepelt hij dat water gewoon lekker met een klein beetje morsen naar binnen. Nee, nee nee nee nee nee nee. De waarheid is dat hij dit allebei niet doet. Maar wat doet hij dan wel? Om precies te kunnen zien wat er gebeurt als Abe drinkt, hebben we deze proefopstelling gemaakt met een aquarium gevuld met helder water. Een slomocamera met microscoopoog. Nu Abe nog. Hey hey, kom maar. Ja, ja ja ja ja ja kom maar, Kom maar, kom maar. Ja, Ja. Ja. Hier. Ja, ja. Drink maar. Daar gaat ie. De tong krult naar achter. Maar kijk goed. Hij vult hem niet en toch krijgt hij dat water binnen. Hij doet dan dus iets anders. Nog een keer. De tong maakt contact met het wateroppervlak en het water blijft als het ware aan de onderkant hangen. Zie je dat? Abe beweegt de tong omhoog en hapt dan met zijn bek het water naar binnen. Nog een keer, omdat het kan. Kijk. De tong daalt af. Laat het water aan de onderkant kleven, creëert een waterstraal en hup, zo beweegt hij dan z'n bek in. Lekker Abe, geniet ervan. Ja, ben ik toch ook nog even met de juiste schilderijen. Kijk, zo doet hij dat dus. Hij legt zijn tong in het water aan de onderkant van zijn tong. Blijft dat water dan ja als het ware kleven, dan trekt die zijn tong snel omhoog en hap. Water binnen en ja. Nou Abe, ontzettend bedankt voor jouw bijdrage aan de wetenschap. We begrijpen jullie weer een stukje beter en je bent een topper! Geniet ervan! Doei doei. Poot. Poot.

Hoe drinkt een hond?

Honden drinken met hun tong. Al lebberend krijgen ze aardig wat water binnen, maar hoe doen ze dat precies? In slowmotion kun je goed zien hoe een hondentong drinkt.

Lebberen in slowmotion

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos