Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Vandaag in Boenende beesten gaan we kijken bij een vogeltje. Een vogeltje van één meter hoog en 2,5 meter breed en die weegt zomaar tien kilo. Daar zijn ze! Oh wauw, dat zijn echt de schoonmakers. Of niet? Klopt. Veel dieren in de natuur ruimen andere dode dieren op. En de gier is denk ik wel de bekendste in de categorie lijkenpikkers. Echte aaseters. Ze gaan er echt voor. Gaaf hè? Aaseters jagen meestal niet en ze doden geen levende dieren. Ze eten alleen dieren die al dood zijn. En die hyena's, die doen dat ook. Samen zijn zij echt wel de schoonmakers van de graslanden in Afrika. En dat schoonmaken, dat doen die gieren echt grondig. Zo'n vreetfestijn gaat er best fanatiek aan toe. Dan is zo'n kale nek heel handig. Dat heeft hij niet voor niets. Want als ze met hun kop in rottend vlees met maden zitten te wroeten, dan blijft al die viezigheid tenminste niet aan dekveren plakken. Maar hoe komt het dan dat wij het eten van karkassen niet zouden overleven en die gieren totaal geen last hebben van al dat rottende vlees vol met gevaarlijke bacteriën? Dat komt omdat hun maagzuur tien keer zo zuur is als dat van de mens. Je kan het vergelijken met puur zoutzuur. En moet je eens kijken wat er gebeurt als je daar een roestend stuk staal in stopt. Ja en je ziet het ook aan de kleur. De roest lost helemaal op in het water. Ja kijk, je ziet gewoon hier hoe de roest er afgebeten is. Als je dit ziet kan je toch niet voorstellen dat er ziektekiemen zijn die zo'n heftig maagzuur kunnen overleven? In Nederland gaan ook wel eens dieren dood. Edelherten, zwijnen. Hoe komt het dan dat we de gier hier niet zien? Dat komt omdat in Nederland de dode dieren eigenlijk heel snel opgeruimd worden door mensen. Als we dat nou niet zouden doen, dan verwacht ik dat je een gier al heel snel weer vaker gaat zien in Nederland.

Waarom zijn gieren echte schoonmakers?

Programmalogo's

Gieren zijn echte aaseters. Ze jagen zelf niet, maar eten alleen dieren die al dood zijn. Samen met hyena’s zijn gieren de schoonmakers van de graslanden in Afrika.

Aaseters die dode dieren opruimen

Even een boterhammetje. Oh, wacht even. Oh oh getsie, deze is echt helemaal beschimmeld. Dat kan ik dus echt niet meer eten. Schimmels zijn er in allerlei kleuren en in de natuur groeien ze ondergronds. Maar je ziet ze ook wel eens op muren van vochtige kamers of dus op eten. En je denkt al heel snel aan viezigheid. Maar paddenstoelen, dat zijn ook schimmels. Dus hoe zit het nou eigenlijk? Tijd om verschillende schimmels is tot beter te bekijken en dat kan hier in Artis Micropia. Ja, het staat hier vol met microben. Dat zijn hele kleine organismen en ze hebben hier een hele afdeling vol met schimmels. Kijk eens wat een verschillende soorten schimmels. Ja, mooie verzameling hè? Ja en Nele, jij bent hier microbioloog. Wat is nou eigenlijk het nut van schimmels? Ze ruimen van alles op in de natuur. Oké? En hoe doen ze dat dan? Ja, schimmels leven van heel veel verschillende dingen. Bijvoorbeeld bladeren die op de grond zijn gevallen of fruit. En ja, die breken ze helemaal af. Die halen ze helemaal uit elkaar en zorgen er zo voor dat al die bouwstoffen die daar nog in zitten, dat die weer in de grond terechtkomen. En dan kunnen bijvoorbeeld nieuwe planten daar weer gebruik van maken. Dus de schimmels zorgen eigenlijk voor een hele mooie kringloop in de natuur. Wat staat hier nou nog meer te beschimmelen? Bijvoorbeeld aardbeien. Wauw! En hier mooie slagroomtaart. Oh nee, en wat is dit dan? Dat is een hamburger. Alleen het vlees. Of nee, echt alles erop en eraan. Oh lekker dan. Maar misschien dan wel dit bekertje melk. Nee, dank je wel. Maar Nele, hoe komt schimmel eigenlijk aan zijn kleur? Nou, laten we het brood er even bij pakken, dan kunnen we het wat van dichterbij bekijken. Vaak begint een schimmel een beetje wit en hoe groter en ouder ze worden, hoe meer kleur ze vaak krijgen. Dus hier zie je bijvoorbeeld ook wat groen en wat rood ontstaan. Maar dit kan echt alle kleuren van de regenboog zijn. En is er dan een reden dat schimmels deze kleuren krijgen? Ja zeker! Schimmels maken heel veel stoffen aan om zichzelf te beschermen, bijvoorbeeld tegen fel zonlicht of om ervoor te zorgen dat anderen ze niet opeten en die stoffen om hen te beschermen, die hebben vaak kleur. O ja, en voor ons is die kleur ook een goede waarschuwing om het brood niet meer op te eten. Maar dat was ik ook niet meer van plan hoor. Maar ik heb ook juist goed nieuws over schimmels, want we gebruiken ze juist ook heel vaak om dingen lekkerder te maken. Bijvoorbeeld dit soort blauwe schimmelkaas. O ja, ja, meestal geven schimmels een signaal 'eet mij niet'. Maar met zulke speciale schimmelkaas maakt het het eigenlijk juist lekkerder. Als je ervan houdt tenminste. Ja, ik ben er niet zo van, maar jij hield van zoveel schimmels. Ja, ik lust deze wel. Nou geniet ervan, dat gaat wel lukken.

Waarom is schimmel op eten vaak groen?

Als je een boterham iets te lang laat liggen, groeit er vanzelf een donzig laagje schimmel op. Vaak is schimmel groen, maar het kan alle kleuren van de regenboog zijn. Die kleur is een waarschuwing: eet mij niet op!

Schimmels met alle kleuren van de regenboog

Om precies te zien wat er gebeurt als een druppel het oppervlak raakt, hebben we deze proefopstelling gemaakt met een glas melk zo en een pipetje gevuld met dikke limonade. Dit gaan we natuurlijk allemaal vastleggen met deze superslomocamera met een microscoopoog. Die draait, dus volgens mij kunnen we gaan druppelen. Wow, daar gaat ie! Hij maakt een prachtige splash. Maar dan gebeurt er iets bijzonders. Kijk. Dat de druppel terugveert, komt door iets wat we oppervlaktespanning noemen. De melkmoleculen zijn zo sterk met elkaar verbonden dat ze een soort trampoline vormen voor de druppel. Nu gaan we een stap verder. Ik heb hier een lege pen waarmee ik met een snelle beweging een druppel uit dit water op het wateroppervlak kan leggen. Dan moet je even opletten wat er dan gebeurt. Dat ging natuurlijk veel te snel, maar als we de beelden van deze slomocamera terugkijken, dan zie je dat zich hier een klein wondertje afspeelt. Dit heb ik nog nooit gezien. Dit is hogere natuurkunde. Zie je wat er gebeurt? De druppel lijkt iedere keer gehalveerd te worden. Heel bijzonder. Wow! En dan kunnen we nog iets leuks doen met druppels, namelijk een dansje. Hey! Woehoe! Oké, ik ben alvast begonnen. Ik heb hier een gloeiend hete plaat en als ik daar dan water op druppel, dan gebeurt er iets bijzonders. Let maar op. Komt ie. Hoppa! Wow, ze gaan helemaal los. Ze dansen alle kanten op. Vet toch? Officieel heet dit het Leiden Frost effect. De eerste druppels worden zo heet dat ze verdampen, wat zorgt voor een dun laagje waterdamp. En daar kunnen de nieuwe druppels dan even op zweven. Even op dansen zonder oververhit te raken. Mooi hè? Wow! Kijk, ze gaan helemaal los. Ze dansen alle kanten op. Mooi toch?

Kunnen waterdruppels dansen?

Als je een druppel laat vallen in een glas vloeistof, gebeurt er iets bijzonders. Met de superslomocamera van Pascal kun je dat goed zien. En wist je dat je waterdruppels zelfs kunt laten dansen?

Waterdruppels in slowmotion

Er zijn dieren die zijn zo bezig met schoonmaken en het schoonhouden van hun huis dat je bijna zou denken dat ze smetvrees hebben. Wellicht de grootste schoonmaakfanaat is de das. Als het begint te schemeren komen een van de grootste roofdieren van Nederland uit hun hol: dassen. En dan zie je meteen al dat ze superhygiënisch zijn, want de avond begint altijd met een grondige schoonmaakbeurt van de pels. Hun hol bestaat uit een enorm gangenstelsel onder de grond. Een burcht heet dat. In hun burcht hebben ze allerlei verschillende kamers. Ja, wie wil er nou vies worden in zijn eigen huis met al dat zand zo om je heen? Dus wat doen die pietjes precies? Ze verzamelen gras uit de omgeving en rollen dat de burcht in. Zo heeft hun nest een frisse vloerbedekking en voor het optimale schoonmaakeffect bedekken ze de ruimtes ook met wat varens. Varens hebben namelijk een bepaalde geur die teken en luizen uit hun pels verdrijven. Zo blijft niet alleen de kamer schoon, maar ook hun vacht. Nou jongens, ik leg hem hier neer. Ook bewaren ze geen eten in de burcht, dus geen rottend voedsel en vieze geurtjes. Omdat dassenburchten zo enorm groot zijn, zijn er vaak lege kamers. Daar huizen graag vossen in. De vossen en de das leven prima samen, maar het verschil is wel dat een vos helemaal niet schoon is. In zijn ondergrondse kamer is het juist wel een grote bende, vandaar de naam sloddervos. Ook poepen en plassen doen ze buitenshuis in zelf gegraven kuiltjes. Dat hebben we dus net als mensen een eigen wc. Al met al kan je dus wel zeggen dat de das de koning van de boenende beesten is.

Hoe schoon zijn dassen?

Dassen zijn heel hygiënisch. Hun burchten houden ze graag schoon en netjes. Ook Hun vacht maken ze elke avond grondig schoon. Je zou bijna denken dat ze smetvrees hebben.

Een zoogdier met smetvrees

Ken je dat? Dat je 's ochtends heel vroeg door het gras banjert en dat je helemaal tot aan je schenen doorweekt bent, terwijl er nergens regen te bekennen is? Dat komt door dauw. Maar hoe ontstaat dauw eigenlijk? Daarvoor heb ik afgesproken, hier midden in een graslandschap met weerman Peter. Goedemorgen. Goedemorgen. Jij weet alles over dauw, toch? Ja zeker. En het is maar goed dat we zo vroeg hebben afgesproken. Want ja, kijk maar. Hier in de ochtend heb je echt heel veel dauw op al dat gras. Het is echt helemaal nat. Maar om nou te begrijpen wat dit eigenlijk is, die druppels, moet je eerst weten wat waterdamp is. Oké, waterdamp. Maar wat is dat dan? 
Waterdamp, dat zit hier om ons heen in de lucht. Maar je kunt het alleen niet zien. Het is onzichtbaar. En waterdamp, dat zijn eigenlijk kleine watermoleculen. Soort kleine waterdeeltjes? Kleine waterdeeltjes die hier in de lucht zweven en als ze in de buurt komen van een plek waar het heel koud is, bijvoorbeeld hier op de behoorlijk koude grond, die koude grassprieten, ja, dan worden het waterdruppels. Maar wanneer ontstaat die dauw? Je hebt de beste kansen op dauw als het overdag heel warm is en 's nachts behoorlijk koud. En dat komt doordat het, overdag is die lucht warm en dan zit daar veel waterdamp in. En 's nachts dan koelt die grond behoorlijk af en dan wordt die onzichtbare waterdamp, die condenseert tot zichtbare waterdruppels op de grond. En wat is dat dan precies, condenseren?  Condenseren is niks anders dan dat de onzichtbare waterdamp verandert in het zichtbare water. En dat zie je dan bijvoorbeeld op planten, op spinnenwebben of bijvoorbeeld op zo'n weiland zoals hier. Mooi hè? Maar je kunt condenseren en dauw ook gewoon bij je thuis zichtbaar maken. Bijvoorbeeld als je een koelkast hebt, of een koelbox. Of een koelbox ja. Dan kun je daar bijvoorbeeld een heel koud blikje uit halen en dat hele koude blikje is nu nog droog. Ja. En dat komt uit de koelkast, daar is het vier, vijf of zes graden en in de woonkamer is het achttien of negentien of twintig graden. Een stuk warmer. Dus best wel warm. En wat er dan gebeurt is dat de waterdamp uit de warme lucht hieromheen, die is op het hele koude blikje terechtgekomen als waterdruppels. Als je zelf dauw wil zien, dan moet je gewoon heel vroeg opstaan. Ja, letterlijk voor dag en dauw. En in de zomer moet je echt al om 5.00 uur je bed uit om dauw te zien. Dat is echt heel vroeg. En je moet natuurlijk regenlaarzen meenemen, want je wordt er echt klets- en kletsnat van als je door het weiland heen banjert. En koud toch ook wel. En het is ook koud. Ik heb eigenlijk wel zin in een beetje thee. Beetje opwarmen. Niet nog even een lekker stukje door de dauw wandelen? Ja ja, weet je... Op weg naar de thee, dat lijkt me het best.

Hoe ontstaat dauw?

’s Ochtends is het gras vaak nat terwijl het niet heeft geregend. Dat komt door dauw. Weerman Peter Kuipers Munneke legt uit hoe deze dauwdruppels ontstaan.

Waterdamp die verandert in waterdruppels

Hoe kan dat toch altijd, al die stofwolkjes overal in huis, in de woonkamer, in de keuken, in de badkamer. Of kijk dit plankje bijvoorbeeld. Dit heb ik vorige week nog schoongemaakt en nu staat het er zo bij. Je zou het misschien niet denken, maar je huid speelt een belangrijke rol in het ontstaan van stof. Stof bestaat namelijk voor een deel uit huidschilfers. Dat zijn kleine stukjes huid die loslaten van de bovenste laag. Hier in Artis Micropia hebben ze van alles verzameld wat stof veroorzaakt, zoals ook deze huidschilfers. Kijk, hier zie ik al wat van eelt. Niet alleen huidschilfers zorgen voor stof, maar ook bijvoorbeeld voedsel zoals een boterham. Want als je die pakt, smeert of eet, dan laten er allemaal kleine stukjes van die boterham los. Want kijk. Kruimels, dat kennen we wel. Maar als de deeltjes nog veel kleiner zijn, dan noemen we het stof. He Nele, jij weet alles van stof en wij hadden het net al over voedsel en over je huid. Zijn dat nou de enige dingen die stof maken? Nee. Ik heb hier een mooie pluk stof. Stof kan echt uit van alles bestaan. Dus inderdaad, je hebt wat je net noemde, maar je ziet hier ook wat haren tussen zitten en zandkorrels of de vezels die van je kleding afkomen. Het kan echt van alles zijn, één stofdeeltje is maar 0,06 millimeter. Dat is echt heel klein. Dat is op het meetlint kijken tussen twee van die kleine streepjes is maar één millimeter, dus het is nog veel kleiner dan dat. Maar ja, als al die stofdeeltjes dus bij elkaar gaan zitten en als het ware één grote pluk vormen zoals we hier zien, dan kan je het opeens wel zien. Soms voelt het alsof stof er gewoon ineens is, alsof zo'n hele vlok zich in één keer heeft gevormd. Maar het merendeel van het stof dwarrelt eigenlijk door de lucht. Je ziet het alleen niet, tenzij je met een fel licht in een donkere ruimte schijnt. Het is er altijd en overal. Zeg Nele, ik ben niet de grootste fan van schoonmaken, dus soms is het in mijn huis best wel stoffig. Maar dan denk ik ja, hoe erg kan het nou zijn? Nou, er zijn wel een aantal beestjes die stof echt ontzettend lekker vinden. Beestjes? Ja zeker. Bijvoorbeeld de huisstofmijt. Die ruimt het als het ware op door het op te eten. Maar dat betekent ook als er meer stof is, zijn er meer huisstofmijten. En dat is niet altijd fijn, want sommige mensen zijn allergisch voor huisstofmijten. Dus die worden er ook echt gewoon ziek van. Ja inderdaad, maar het is eigenlijk toch wel te zot voor woorden. Want wat je ook maar doet, er ontstaat stof. Of je nou zit te eten, zit te koken of zelfs als je slaapt. Ja, dat kun je wel zeggen inderdaad. Dus waar mensen zijn zal altijd stof zijn en zelfs zonder mensen ook. Nou. 
Stof zal er altijd zijn.

Waar komt stof vandaan?

Overal waar mensen zijn, is stof. Stof bestaat namelijk voor een deel uit menselijke huidschilfers. En dan heb je ook nog kruimels, vezels, zandkorrels en haren die door je huis dwarrelen. Hoe meer stof in huis, hoe meer huisstofmijten. Goed schoonmaken dus!

Huidschilfers, kruimels en vezels

Ik heb een heerlijke tuin, maar er ontbreekt wel iets. Precies, wel vogels, maar geen huisje. Dus dat gaan we vandaag fixen. Zo'n vogelvilla, dat gaan we natuurlijk niet kopen in de winkel. Dat kan je ook gewoon zelf maken. Dus dat gaan we doen met hout. En met deze drie zagen: een handzaag, een decoupeerzaag en een tafelzaag. Dit gaan we allemaal vastleggen met deze superslomocamera met microscoopoog. Laten we beginnen met deze, de handzaag. Ieder tandje haalt een stukje van het hout weg en vele tandjes maken licht werk. Om het goed te laten zien met de slomocamera ga ik expres even een stukje van de rand afzagen. Rats! Kijk dit dan. Iedere zaagtand snijdt of duwt een klein stukje hout weg. Bij een handzaag staat het ene tandje een beetje naar links en het andere naar rechts, zodat ze goed samenwerken en de zaag niet vastloopt. Dit is toch genieten. Dan nu de decoupeerzaag, voor de raampjes van de villa. Bij een decoupeerzaag zorgt een motortje ervoor dat de zaag heel snel op en neer beweegt. Dan hoef je zelf alleen maar op dat knopje te drukken. Tot wel vijftig keer per seconde gaat het zaagje van boven naar beneden. Oké, tijd voor de tafelzaag. En die draait zo'n 5000 keer per minuut. Het lijkt of het blad naar rechts draait, maar dat is optisch bedrog. Als we de instellingen iets veranderen kan je het beter zien. Let maar op. Ieder tandje schept een piepklein frummeltje zaagsel weg en ook hier maken vele tandjes licht werk, want het zagen gaat als een mes door de boter. Hey! Klaar. Hee, niet gek hè? Mijn eigen zelfgemaakte vogelvilla. Je kan het bijna niet geloven, maar we hebben al een vaste bewoner.

Hoe werkt een zaag?

Als je iets van hout wil maken, heb je vaak een zaag nodig. Er zijn verschillende zagen voor verschillende klusjes. Pascal laat zien hoe een zagende zaag er in slowmotion uitziet.

Zagen in slowmotion

Ja, is het lekker jongen? Wij mensen nemen regelmatig een douche zodat we niet gaan stinken. Ook olifanten houden van een douche. En is er geen tuinslang in de buurt, hebben ze altijd nog een slurf. Heerlijk toch? Nou, daar denken katachtigen zoals deze prachtige leeuwen, maar ook tijgers of huiskatten, echt anders over. Die hebben een hekel aan water. Geen douche of bad voor katachtigen, want dan zuigt hun vacht zich helemaal vol met water en dat vinden ze niet fijn. Maar toch passen ze prima bij de boenende beesten. Waarom? Ze boenen zichzelf de hele dag compleet schoon. Maar hoe doen ze dat? Katten stammen af van de Afrikaanse wilde kat. Die leeft in droge, woestijnachtige gebieden en is dus geen water gewend. Toch is het voor de wilde kat belangrijk om fris gewassen te zijn. Roofdieren kunnen een schone kat namelijk minder goed ruiken en daardoor heeft hij meer overlevingskansen dan een vieze, stinkende kat. Dus daarom poetsen ze zichzelf de hele dag door. En die gewoonte zit er bij de afstammelingen van de wilde kat nog altijd in. Hun schoonmaakmiddel is dus geen water. Wat is het dan wel? Marc, verzorger van de leeuwen, hoe maken ze zichzelf schoon? Nou, die heb ik hier. Ja hè? Dit is echt een tong, hè? Het is een beetje stekelig. Wat is dat? Het is een beetje hetzelfde als schuurpapier. Ja. Het is ook zo een beetje ruw. Ja, dat ruwe wat je voelt, dat zijn de papillen. En die bobbeltjes, die hebben wij ook op onze tong. Maar bij katachtigen zijn die groter en een soort van stekels. Waar is dit van gemaakt? Van keratine. En dat is dezelfde stof als waar nagels van gemaakt zijn. Het is dus aan hun tong te danken dat leeuwen en zijn katachtige collega's zulke goede schoonheidsspecialisten zijn. Zo'n tong, dat is eigenlijk 1000-dingendoekje, een schuurspons, een borstel en een vlooienkam. Schoon blijven zonder water te gebruiken. De katachtigen bewijzen dat het kan. Want zeg nou zelf: zo'n verzopen kat is toch geen gezicht?

Hoe maakt een leeuw zichzelf schoon?

Leeuwen en andere katachtigen houden niet van water. Toch houden ze zichzelf graag schoon. Niet door te badderen, maar door zichzelf te wassen met hun tong. Dat is namelijk een soort duizenddingendoekje.

Een tong van schuurpapier

In deze fabriek in Oostzaan wordt snoeppapier gemaakt: papier dat je kunt eten. Dit eetpapier wordt ook wel ouwel genoemd. Sommige vooral zoete deegwaren zoals de kokosmakronen, die plakken tijdens het bakken in de oven nogal snel aan de bakplaat. En dit papiertje eronder moet er dan voor zorgen dat het juist niet aan die plaat blijft kleven. En het mooie is dat je dus ook nog gewoon kunt eten. Topbakkers kunnen ouwel ook als label op brood plakken, bijvoorbeeld om te laten zien dat het echt biologisch is. Of om te laten zien dat het van de echte bakker komt. Kijk, puur vakmanschap. En dan heb je natuurlijk ook nog snoeppapier, snoepgoed in allerlei verschillende kleuren, smaken en opdrukken. Maar waar wordt dat snoeppapier van gemaakt? Eigenlijk is dit het geheim waar we het allemaal mee doen. Hollandse aardappel dus. Ja, inderdaad, die aardappel. Die bestaat voornamelijk uit zetmeel en zetmeel, dat is nou net die magische stof waar wij ons papier mee maken. Zetmeel moet ook oplossen, dus we gebruiken heel veel water om het zetmeel in op te lossen. En verder gebruiken we nog een beetje plantaardige olie, olijf of zonnebloem, zodat het niet blijft plakken. En daarnaast nog andere ingrediënten. Dit is bijvoorbeeld biologische cacao en daar drukken we ons papier mee zodat er een mooie opdruk op staat. Dus dit hier zijn de belangrijkste grondstoffen. Ja, met deze grondstoffen maken wij papier. De fabriek in. Hier begint het allemaal in de papmakerij waar de grondstoffen samenkomen. En dat is vrij simpel. Je mengt water met aardappelzetmeel en olie. Dan zet dat zetmeel een beetje uit, waardoor het een wat dikker goedje wordt en dan krijg je deze pap. Komt ie. Ja, daar is ie. En dan kan er bijvoorbeeld een appel smaakje bij. Daar gaan we. En mixen maar. En naast dit soort natuurlijke suikers van vruchten worden er ook nog zoetstoffen aan toegevoegd. De pap komt uit dit slangetje, wordt hier dan gekookt en dan wordt het tussen deze twee walsen gedroogd en tegelijkertijd geperst. En zo wordt er dan papier van geperst. Walsen heet dat. Het resultaat is dan een rol snoeppapier met appelsmaak. En ja, eetpapier bestaat al heel lang, maar tegenwoordig kan er ook iets nieuws. Je kan het namelijk bedrukken. Nog even inpakken en dan gaat het naar de winkels. In Nederland en in nog 54 andere landen. Dus snoeppapier van de oer-Hollandse aardappel. Over de hele wereld lusten ze er pap van.

Hoe wordt snoeppapier gemaakt?

Onder kokosmakronen zit een velletje eetbaar papier. Dit noem je ook wel ouwel. Het wordt gemaakt van aardappels, maar in de fabriek kunnen ze het elk smaakje geven dat je maar wil. Appel bijvoorbeeld!

Eetbaar papier van aardappelzetmeel

Ai ai ai. Wat een herrie maken die apparaten. Alleen, hoe krijg ik anders al die bladeren weg? Nou... Zo...Dat hoef ik zelf niet te doen. Kijk, dat doen deze grijze, krioelende beestjes voor me. Pissebedden. Als je in de tuin een steen of een stuk hout optilt, dan zie je ze zelf ook vaak zitten. Nou denk je misschien; pissebedden, dat zijn toch hele vieze beesten? Nou, pissebedden hebben misschien een slecht imago, maar zijn ondertussen wel de superopruimers van de natuur. Schors, dode takken, oude bladeren, ze ruimen al het natuurlijke afval op. Het zijn een soort tuinmannen en dat is vaak zo in de natuur. De kleinste beestjes zijn de grootste schoonmakers. Ook slakken eten dode plantenresten. Mestkevers ruimen poep op. De larven van vliegen eten zelfs dode dieren. En zo ruimt de natuur zichzelf dus op en hebben we dus eigenlijk geen ronkende bladblazers nodig. Vroeger was er nog een andere reden om een pissebed te behandelen in een schoonmaakrubriek. Sommige mensen dachten namelijk dat het uitstrooien van gemalen pissebedden tussen de lakens van een kinderbedje kinderen zou helpen tegen bedplassen. Sommige mensen gingen zelfs zo ver dat ze gemalen of gedroogde pissebedden in de pap van kinderen deden, wat ze te eten kregen voor het slapen gaan. Ook weer tegen dat bedplassen. Het zou kunnen dat de pissebed daar zijn naam aan te danken heeft. Vies? Niet per se, want de pissebed is familie van de kreeft. En dat is toch het dier dat in de sjiekste restaurants gegeten wordt. Je schijnt zelfs op pissebedden als mens te kunnen overleven. Maar zouden ze ook echt naar kreeft smaken? Ja, kreeft! Nee, natuurlijk niet. Dat zou ik nooit doen.

Wat doen pissebedden in de natuur?

Pissebedden zien er misschien een beetje vies uit, maar ze zijn eigenlijk heel hygiënisch. Ze ruimen schors, dode takken en oude bladeren op in de natuur. Vroeger geloofden mensen dat gemalen pissebedden hielpen tegen bedplassen.

Schoonmakers met een vies imago

Wat doet een pissebed in de natuur?

Ja, ik houd echt van dansen, maar ik doe altijd maar wat. Maar vandaag gaan we meelopen met een danseres die zeker niet zomaar wat doet. Zij beoefent een danskunst die al meer dan 2000 jaar geleden ontstond. Het heet kathak. Wauw! Het was echt zo mooi! Je ziet er ook echt prachtig uit! Dank je wel! Kan je wat meer vertellen over deze dansstijl? Het is een Indiase klassieke dansstijl die uit het noorden van India komt. We hebben heel veel sierlijke bewegingen. Ook belangrijk zijn gezichtsuitdrukkingen om verhalen en emoties over te brengen. De pirouettes bijvoorbeeld, die heten chakars en we doen dus heel veel met dat ritmische voetenwerk. Kathak komt van het woord kathe dat verhaal betekent. Reizende volkeren dansten eeuwen geleden in de tuinen van religieuze tempels. Daar vertelden ze met muziek en beweging verhalen over goden en liefde. Later dansten ze ook voor koningen en werden de bewegingen sierlijker en ingewikkelder. Dit zijn dus de ghoonhroos. Het is een sieraad, maar tegelijkertijd ook een instrument, want het versterkt het voetenwerk dat we doen. En de ghoonhroos zijn voor kathakdansers bijna heilig, zou je kunnen zeggen. Je krijgt ze van je dansdocent wanneer je een aantal jaren intensief hebt getraind. En wanneer je ze dan krijgt, is het een heel bijzonder en speciaal moment. Oké, dus ik moet echt nog wel even aan de bak. Zeker, maar ik zal je wel alvast een stukje ritmisch voetenwerk kunnen aanleren. Zullen we gaan staan? Is goed. Gaan we doen. Oké. Laten we proberen, eerst met rechts. Rechts is eerst plat, een. Dan links til je alleen je hiel op hiel. Precies. drie. Dat zijn de eerste drie passen, twee drie. Dan links weer plat. Hiel, hiel. Dan achter met je voet op je tenen, één. En je kijkt inderdaad over je linkerschouder. En twee, dat is 'm. Oké, ik denk dat ik er klaar voor ben om met muziek te doen. Super! Laten we dat doen. Zo snel! Onwijs gaaf! Echt danskunst dit.

Wat is kathak?

Kathak is een klassieke dansstijl uit het noorden van India. Het is een sierlijke dansstijl, met snel voetenwerk en pirouettes. Met de belletjes om hun enkels versterken de dansers hun bewegingen.

Klassieke Indiase danskunst

Ja, mijn goudvis Sushi is vandaag jarig. Die witte, al twee jaartjes alweer. Nooit gedacht dat jij zo oud zou worden. Dus we hebben een taartje met een kaarsje en natuurlijk lucifers. Het afstrijken van zo'n lucifer. Ja, dat is natuurlijk supersimpel, maar wat er precies gebeurt, dat is dan wel weer heel ingewikkeld. Om straks precies te kunnen zien wat er gebeurt, hebben we hier onze superslomocamera staan met een microscoopoog die gericht staat op onze testopstelling met een luciferdoosje en een strijkoppervlak en uiteraard een lucifer. En eigenlijk is dit een combinatie, een soort kleine chemische fabriek. De camera staat aan, dus de fik erin. Aan de zijkant van het doosje op het strijkoppervlak zit rode fosfor. Zie je dat, die gestippelde zeshoekjes. Rats! Door daar met de kop van de lucifer langs te strijken, creëer je met wrijving hitte, die overgebracht wordt op de luciferkop. Nog een keer. In de kop van de lucifer zit het stofje kaliumchloraat dat extra zuurstof levert aan de verbranding en zo blijft de vlam branden en is er genoeg hitte om het hout dat eronder zit, aan te steken. Dit is toch bizar? Wat overblijft, is een verkoolde kop waarin ook paraffine en lijm verwerkt zitten om de boel bij elkaar te houden. Kijk dit dan, al die vlammen die dansen. En zo werkt de lucifer dus. Ja, lang zal Sushi leven, lang zal Sushi leven in de gloria, in de gloria, in de gloria. Ja he, Sushi ja.

Hoe werkt een lucifer?

Om een lucifer aan te steken, heb je de zijkant van het doosje nodig. Daarin zit namelijk rode fosfor. Als je daar met een lucifer langs strijkt, krijg je een vlam. Met de slowmotioncamera kun je goed zien hoe dat gaat.

Een chemische fabriek op een stokje

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos