Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Rebecca, jij weet veel over het brein en over muziek. Hoe kan het dat muziek werkt als medicijn? Muziek werkt natuurlijk niet precies zoals een medicijn. Iets waar je meteen beter van wordt. Nee. Maar het kan wel heel erg helpen bij de genezing van verschillende dingen. Dat komt eigenlijk omdat in die hersenen heel veel gebeurt als je naar muziek luistert. Ik heb dat ook als ik naar muziek luister, bijvoorbeeld dit liedje. Komt-ie. (muziek van Maaike Ouboter: 'Dat ik je mis') *En laat me los* Echt zo'n liedje, dat ik denk: Oh Daar word ik een beetje verdrietig van. Terwijl, als ik naar dit liedje luister (muziek van David Guetta & Bebe Rexha: I'm good) Ja, hoor! Daar word ik heel blij van! Hoe kan dat dan, dat je dan zo blij wordt, weet je wel? Als je hier de hersenen hebt dan zit er hier heel diep in het brein hier, een gebiedje waarbij het stofje wordt doorgegeven dat heet dopamine en dat stofje is ook heel belangrijk voor het gevoel van plezier. Dat kan zijn omdat je chocola hebt gegeten of aan het winnen bent met gamen of misschien wel een beetje verliefd bent. Of als je naar een lekker nummer luistert. Zeker. Is dat dan misschien ook de reden dat mensen tijdens een operatie minder pijn en stress ervaren? Dat kan heel goed. Niet alleen kun je heel erg blij worden van muziek het kan ook heel rustgevend en ontspannend werken. We weten wel dat als je minder stress hebt, meer ontspannen bent je dan minder pijn ervaart. Rebecca, welke muziek is nou het meest geschikt om als medicijn te gebruiken? Het hangt er een beetje vanaf, soms is het persoonlijk. Dan gaat het om wat jij met je muziek hebt. Ja. Of je er een bepaald gevoel van krijgt of het heel leuk vindt of heel stom. Ik heb denk ik wel een leuk testje hierbij. Ik heb wat liedjes in de dj-booth opgeslagen, die ga ik afspelen. Dan mag jij zeggen waar het bij kan helpen. Is goed. Ja? Ok, komt-ie. (muziek van Ed Sheeran: Bad habits) Dit is toch een lekker nummertje? Zeker. Wat er vooral heel sterk inzit, is het ritme. Je gaat meteen vanzelf bewegen. Heerlijk! Dat kan mensen die problemen hebben met bewegen zoals mensen met de ziekte van Parkinson echt helpen. Bij Parkinson heb je niet goed de controle over je spieren, toch? Klopt. Ok, Parkinson dus. Dan heb ik hier nog een nummertje. Komt-ie. (muziek van Luis Fonsi: Despacito) Lekker, Despacito! Oh! Is toch heerlijk? Precies zo'n liedje dat je vaak gehoord hebt. Ja. Waar je veel kans heeft gehad om herinneringen bij te maken. Absoluut. Waar denk jij bijvoorbeeld aan? Zomervakantie 2017. Strandfeestjes, heerlijk. Ik zal er niet te veel over uitweiden. Voor iemand die een liedje hoort waar heel veel herinneringen aan gekoppeld zitten dat kan fijn zijn voor mensen met dementie. Wat dan bijvoorbeeld voor mensen zoals Marcia die een operatie ondergaan? Dan is het belangrijk dat ze muziek krijgen waar je rustig van wordt. Waar je je stress van kwijtraakt. Dat is vaak zo bij langzamere tempo's. (snelle rockmuziek) Ik zet het even af. (rustige muziek) Oh, ja. Dit is toch heerlijk! Goede harmonie, rustig liedje, geen gekke uitschieters. Ja, doe mij deze maar als ik geopereerd word.

Welke invloed heeft muziek op je hersenen?

Programmalogo's

In je hersenen gebeurt veel als je naar muziek luistert. Je wordt bijvoorbeeld verdrietig of blij van een liedje. Het kan ook rustgevend werken. Als je ontspannen bent, voel je minder pijn. Daardoor kan muziek werken als medicijn.

Blij, ontspannen en minder pijn door muziek

Als je zover bent, mag je rustig je ogen openen. Zo. Relaxt hé. Ja, hoe was dat? Heel fijn eigenlijk. Ik had eerst moeite om erin te komen, was snel afgeleid, maar na een tijdje let ik veel beter op mijn ademhaling. Toen werd ik steeds rustiger. Echt heel relaxed. Hoe vaker je oefent, hoe beter het gaat. Net als met sporten, hoe meer je traint, hoe sterker je wordt. Soms dwalen je gedachten af, dat gebeurt automatisch. Het gaat erom dat je je daar bewust van wordt. En dat je jezelf traint om je aandacht terug te brengen naar dit moment. En dat noem je ook wel mindfulness. O, dat is dus mindfulness. Ja. En stel, je doet dit elke dag, en ook gewoon regelmatig kun je dat effect dan ook zien op je brein? Dat zijn we nog aan het onderzoeken hier. Als je het leuk vindt, kan ik het je laten zien. Zeker weten. Let's go. Dit is een MRI-scanner. Een soort enorme magneet waarmee we plaatjes kunnen maken van je hersenen. Zullen we een scan maken van jouw brein? Tijdens de scan krijg je straks twee verschillende taakjes. Het eerste taakje is gemaakt om je te laten piekeren. Bij het tweede taakje krijg je cijfers te zien op een beeldscherm. Dan is je aandacht juist gericht op de wereld om je heen. Dan gaan we kijken wat er gebeurt in jouw brein. Oh, dus zo zie mijn hersenen eruit. Ja, hier zie je je neus en je schedel. En daarbinnen in zitten je hersenen. Hier kijken we naar het eerste taakje, waarbij je ging piekeren. Dan zien we dat deze gebieden van de hersenen actief worden. Het piekerdeel van je brein. Ja, en tijdens het tweede taakje werden deze blauwe gebieden actief. Dus het piekergedeelte is dan niet meer actief dan gebruik je een ander gedeelte van je brein. Ja. En we denken dat als je mindfulness langere tijd oefent dat je de activiteit van die piekergebieden naar beneden kan brengen. En zo krijg je dan letterlijk meer rust in je hoofd.

Wat is mindfulness?

Soms dwalen je gedachten automatisch af. Jezelf daarvan bewust worden en trainen om minder snel afgeleid te zijn noem je mindfulness. Met een MRI-scanner wordt onderzocht of mindfulness piekeren kan verminderen.

Trainen om je aandacht te richten op dit moment

Bodhi is twee jaar geleden slechtziend geworden. Ze zit op een speciale school voor blinde en slechtziende leerlingen. Maar met wat hulpmiddelen kan ze hier gewoon haar Havodiploma halen. Als je niet of slecht kunt zien moet je meer gebruikmaken van je andere zintuigen om je door de wereld te bewegen. Je gehoor en je tast worden belangrijker. Daarom wordt hier in de onderbouw veel aandacht besteed aan leren voelen. Jarige Job. Ravi, ik heb hier iets voor jou. Je mag raden wat het is. Wat is het? Een koe? Ja, een koe. Hoe weet je dat het een koe is? Deze. De poten. Nee, deze. O, de uiers. Ja. Wat slim. 

Op deze school voor blinde en slechtziende leerlingen hebben ze alle vakken die je op andere scholen ook hebt, zoals natuur- en scheikunde. Er worden ook nog extra vakken gegeven om de leerlingen goed voor te bereiden op een zelfstandig leven. Zoals kookles. Tuinieren doen ze hier ook. Een andere les, en misschien wel de belangrijkste, is omgangskunde. Even kijken. In deze lessen leren de leerlingen om hulp te vragen. Stel je voor, in een koffiebar kun je het menu niet lezen. Dan moet je iemand durven aanspreken om je erbij te helpen. Hoe ging dat? Nou, je moest echt vragen aan de mensen die daar werkten: Ja, wij zijn slechtziend en kunt u ons daarmee helpen? Je moet je daar overheen zetten en er open in zijn om het aan andere mensen te vertellen. Bodhi, je leert hier dus om hulp te vragen. Maar wat zou je zelf aan de wereld willen veranderen zodat het wat makkelijker wordt? Ik denk, als je bijvoorbeeld in een restaurant bent dat je vergrotingskaarten hebt, of braillekaarten, of dingen met spraak. Dan wordt het voor ons ook gewoner en kun je meer op jezelf zijn in openbare ruimten. 
Nou, ik zou zeggen: Post hem maar. Hoe is het voor jullie om social media te gebruiken? Eigenlijk wel net zoals iedereen. We hebben wel vergroting erop. En als ik reacties heb, kan ik dat ook goed inzoomen. Dan kan ik ook de reacties van anderen lezen. Bodhi, wat zou je later willen worden of willen studeren? Ik wil heel graag iets met acteren doen. Ik vind dat toch wel hartstikke leuk. Als je actrice wilt worden, moet je wel op het podium durven staan. Jazeker. Dat gaan we even testen. Komt u maar. Zullen we? Eén, twee, drie, vier. *Let it be, let it be, let it be, let it be *Whisper words of wisdom, let it be*

Naar school als je blind of slechtziend bent

Op een school voor blinde en slechtziende leerlingen krijgen kinderen de gewone schoolvakken. Daarnaast krijgen ze extra lessen. In de onderbouw leren leerlingen bijvoorbeeld goed voelen. In de bovenbouw zijn er vakken die voorbereiden op een zelfstandig leven, zoals kookles en leren om hulp te vragen.

Gewone lessen én extra lessen die helpen bij een visuele beperking

Als je goed kijkt, zie je dat niet alle stenen op dezelfde manier gelegd zijn. Die manier van leggen noem je een legverband. Ik zie hier al drie verschillende soorten. Hoe noem je deze? Halfsteensverband. Je kunt het wel zien, we hebben hier een hele steen en er vallen twee hele stenen binnen. O, ja, op de helft steeds. Ja, van de helft. De naam zegt het al. Halfsteensverband. En even kijken, dit, op de parkeerplaats. Dat is elleboogverband. O, ja, ook duidelijk, je ziet de vorm. Een soort elleboog. En dit is weer een andere. Ja, dat is keperverband. Die zie je het vaakst, volgens mij. Klopt. Het meeste wat we straten aan vierkante meters is de rijbaan. Dat is keperverband. Met name is er gekozen voor dit verband, omdat het heel sterk is. Ok, dus dat is een reden om te kiezen voor het keperverband. Exact. En los van die verbanden ziet het er ook leuk uit. De verschillende kleurtjes, verschillende verbanden. Ja, ook om aan te geven dat dit de loopstrook is het trottoir in een woonerf en dat wordt aangeduid met halfsteensverband en een ander type steen.

Op welke manieren kan je straatstenen leggen?

Als stratenmakers een straat leggen, worden de stenen in een bepaald patroon neergelegd. Door de verschillende soorten is het verschil tussen de stoep en de straat ook beter te zien. De rijbaan wordt in keperverband gelegd, omdat dat heel sterk is.

Bestrating in verschillende verbanden

Camera loopt. Pascal klaar. En actie! Ben jij je er wel eens bewust van hoe ontzettend veel gedachtes er iedere dag weer door je hoofd heen gaan? Wat moest ik nou ook weer kopen straks? Er was iets en dat moest ik niet vergeten. Was volgens mij best belangrijk, ik was tv aan het kijken. Hé, daar is Gerard. En toen zag ik die ene clip met die skippybal. O ja, dat was het, wc-papier moest ik kopen. Die wirwar aan gedachtes zijn soms net als auto's op een snelweg. Ze komen en gaan razendsnel. Zo denk je heel vaak aan iets wat je straks moet doen of morgen, of wat je gisteren gedaan hebt. En dan vergeet je dus waar je nu bent, hier op dit moment. Sorry, ik ben hem even kwijt. Hier derde alinea, en focus. Yes. Kortom, soms gaan er zoveel gedachtes door elkaar dat je er eigenlijk niet helemaal bij bent. Wat kun je doen om meer rust in je hoofd te krijgen? Dat ga ik vandaag uitzoeken. 

Wouter, jij hebt dit boek geschreven: 'Superkrachten voor je hoofd'. En hierin beschrijf je hoe je weer de baas kunt worden over je eigen gedachtes. Dat klopt. Je kunt je hoofd zien als een soort gratis bioscoop. Waar je de hele dag lang onbeperkt films kunt kijken. En al die filmpjes speel je meestal automatisch af. Zonder dat je erover nadenkt. Precies. Best vaak gaan die filmpjes over de zorgen die je je maakt. Dat helpt je niet verder dan. Soms wel. Stel dat je je zorgen maakt om je spreekbeurt dan kan het zijn dat je je daardoor beter gaat voorbereiden en je spreekbeurt uiteindelijk super goed gaat. Maar het kan ook zijn dat je je door die zorgenfilmpjes alleen maar ellendig voelt. Dat het eigenlijk geen nut heeft, je de hele nacht wakker ligt en denkt: oh, ik ga het helemaal slecht doen waardoor je het uiteindelijk ook slecht gaat doen. Herkenbaar, en wat kun je daaraan doen? Je moet in elk geval niet proberen te stoppen met denken of te proberen niks te voelen. Wel moet je proberen als toeschouwer op de bioscoopstoel in je hoofd blijven kijken hoe die zorgenfilmpjes langskomen. Je kan er zelfs naar zwaaien: Hé hallo gedachten! Dus die gedachtes niet wegdrukken maar ze juist verwelkomen. Zeker. Heb je daar nog meer trucjes voor? Wat ook leuk is, je kunt kiezen welke filmpjes je afspeelt. Hoe dan? Laten we een experimentje doen. Leuk. Dit kun je thuis ook meedoen. Je kunt je ogen sluiten, en stel je eens voor dat je op een plek bent waar je heel graag zou willen zijn. Een zelfverzonnen plek, of het bos of het strand. Heb je het? (meeuwen) Stel je dan nu eens voor dat je een snottebel van iemand anders in je mond hebt en erop gaat kauwen. Uh! Ik ben er gelijk helemaal uit. Zie je hoe heftig dat effect is van je fantasie. Bij die eerste werd je helemaal rustig en bij die ander werd je misschien wel misselijk. Door te kiezen welke filmpjes jij in je hoofd afspeelt kun je jezelf steunen, en rustig worden en jezelf kalmeren. We hadden het over die spreekbeurt. Je ziet er tegenop. Wat dan kan helpen, is dat je je van tevoren voorstelt dat je die spreekbeurt vol zelfvertrouwen doet. En ook dat je slim antwoord geeft op de moeilijke vragen uit de klas. Het helemaal voor je zien. Ja, en hoe vaker je dat doet, hoe beter het werkt. Zo kun je zelf trainen om minder zorgen te maken? Zeker, ja. Om ons beter te leren focussen gaan we een experimentje doen. Ik heb een appel, een peer en een laserpen. Die geef ik aan jou. Probeer de laserstraal te richten op de appel en de peer tegelijk. Nee, tegelijk. Kom op. Ah! Haha. Ik doe mijn best, maar nope. Lukt niet, nee. Nog een experimentje om het nog duidelijker te maken. Wat zie jij hierin? Dat is toch overduidelijk een konijn. Ja. Maar wat zie je nu? Wauw! Een eend. Dan is het een eend. Maar nu de vraag: lukt het je om ze allebei tegelijk te zien? Op hetzelfde moment. Nee, het is toch dat ik of het konijn zie of de eend. Exact. Je brein kan niet je aandacht tegelijkertijd op de eend en het konijn richten. Dus je kunt je brein eigenlijk net zien als een laserstraal wat we net zagen, die je maar op 1 ding tegelijk kan richten. Wow. En weet je wat het mooie is? Net als je spieren kun je die laserstraal van aandacht sterker maken door training. Hoe train je die laserstraal? Je kunt die laserstraal van aandacht richten op je ademhaling. Door te letten op je ademhaling, sta je weer met beide benen op de grond en dan kun je bepalen waar je je aandacht op richt. Zo word je veel beter in uit die stroom van je gedachten te stappen en een soort mini-vakantie van je gedachten te hebben. Een mini-vakantie in je hoofd. Dat klinkt heerlijk.

Wat kun je doen om meer rust in je hoofd te krijgen?

Soms gaan er heel veel verschillende gedachtes door elkaar of maak je je zorgen. Toch kan je je eigenlijk maar op één ding tegelijk richten. Je kan je beter leren focussen en kiezen waar je je aandacht op richt, bijvoorbeeld door je positieve dingen voor te stellen of op je aandacht op je ademhaling te richten.

De baas over je eigen gedachtes

We gaan op mosselbanksafari en ik ben heel benieuwd welke verschillende dieren we allemaal gaan zien. Zo, moet je kijken! Wauw, dit is echt een enorme mosselbank, dit. Wij kunnen aan de bak hier. Ook eentje voor jou. Ja, dank je. Hier, kijk. Een alikruik. Een slakje toch? Ja. Zo. Ja, die hoort er natuurlijk ook bij. Ja, ja. Oh ja, dat is een mooie grote poel. Oh, krabbetje. Kom er maar bij. Dit is een oester. Ja. Kijk, en daar zie ik zo'n soort van grote pissebed. Hoe heet dat nou? Dat is een keverslak. Het ruikt wel. Wat is dit? Zo, die zat even aan jouw riek. Even hier proberen. Ja, ik volg jou. Oh, wat is het? Een zeeduizendpoot. Ik heb een zeeduizendpoot gevonden. Zo. Kijk dan. Volgens mij hebben we een hele mooie vondst. Hele mooie vondst! 
Wat zien we allemaal? Vertel! Natuurlijk de mosselen, natuurlijk op de mosselbank. Mooi trosje ook. Heel mooi trosje kleine en grote mossels. We hebben een grote krab gevonden hier. Superkrab. Prachtig! De zager natuurlijk. Die is groter dan mijn hand. Echt een enorm ding. Dat noem je dus een zager? Zager, inderdaad. Meerdere zeeduizendpoten. Verschillende soorten. Die zijn ook mooi. En deze, dit is zo'n kreeftje. Zeeprik natuurlijk, een vis. Ohja, die was ook mooi, de zeenaald. We hebben gewoon in een kwartiertje zoeken hier op de mosselbank 21 verschillende soorten gevonden. Echt goed gedaan. 
Je ziet ook heel duidelijk het belang van de mosselbank. Het zijn eigenlijk de koraalriffen van de Waddenzee. Ja, mooi.
En hoe gaat het met die mosselbanken? Het gaat niet goed. Vanaf de jaren tachtig zijn we bijna alle mosselbanken kwijtgeraakt. Tegenwoordig gaat het weer wat beter, de helft is ongeveer weer terug van wat het vroeger was. Maar we zijn er nog niet. Dus hier verderop, ongeveer een kilometer van de dijk, willen we een experiment aanleggen om mosselbanken te herstellen. En dat willen we gaan doen met deze 3D geprinte soort van bouwstenen. En het idee is eigenlijk dat de mosselen, de kleine larfjes van millimeters groot hiertussen gaan zitten en die hechten zich hieraan vast. En het idee is eigenlijk dat deze bouwsteen afbreekt, dus hij verdwijnt en dat je overblijft met een mosselbank. Dus op die manier hopen we dus die mosselbanken te kunnen herstellen. Zo. Nou, ik vond het echt een mooie safari en wat zou het goed zijn als we een paar hectares van die mosselbanken terug zouden krijgen. Want dat betekent ook weer meer woon- en schuilplaats voor al die bijzondere dieren die hier in de Waddenzee rondkrioelen.

Welke dieren leven er op een mosselbank?

Een mosselbank is belangrijk voor mosselen en andere dieren in de zee. Er groeien niet alleen mosselen, maar er leven ook andere schelpdieren, kleine slakken, visjes en krabben. Janouk gaat op mosselbanksafari en ontdekt wat er allemaal leeft. Met 3D-geprinte matten proberen onderzoekers verdwenen mosselbanken te herstellen.

Kraamkamer voor mosselen, krabbetjes en andere zeedieren

Hallo, ik ben Vera en mijn vraag voor het Klokhuis is: waarom hebben sommige mensen een rode stip op hun voorhoofd? Die rode stip, die heeft te maken met een geloof, namelijk het hindoeïsme. Ik ben in Den Haag bij Dew Mandir. Dat is een hindoetempel en ik heb afgesproken met Vidhatri. Hey hallo. Ram ram Janouk. Ram ram? Dat is de manier waarop wij iemand begroeten uit naam van onze God. Oké, nou. Ram Ram. Kom verder. Wow, wat is het hier prachtig. En jij weet dus alles over die rode stip. Dat klopt, maar om die vraag te kunnen beantwoorden moeten we eerst wat meer weten over het hindoeïsme. Eigenlijk hebben we binnen het hindoeïsme maar één God: Brahman, die als verschillende goden en godinnen op aarde is verschenen. Dus in alle goden en godinnen zie je Brahman terug. Oké. En de drie belangrijkste goden, dat zijn Brahma, Vishnu en Shiwa. Dit is onze tempel en hier komen wij samen om te bidden en de goden te eren. Ik zie eigenlijk bij al deze beelden, goden een stip of een streep op het voorhoofd. Wat is daar het verhaal achter? De stip heet tika of tilek. Als je met me meeloopt, dan laat ik je zien hoe we die maken en waarom we de tika zetten. Oké. Hier zie je een poeder. Dat heet chandan, hier noemen we dat sandelhoutpoeder. Daar wordt een tika van gemaakt. Tika kan van verschillende poeders worden gemaakt. Je mengt het dan een beetje met water. Dan roer je dat zodat het een wat dikkere substantie, mengsel wordt, zodat je het op je voorhoofd kan aanbrengen. Oké. Tika heeft verschillende redenen waarom het wordt gezet. Veel zetten het ter bescherming tegen kwade en slechte invloeden. Je zet het ook hier in de tempel om te laten zien dat je naar een tempeldienst bent geweest, God geëerd hebt en God zo elke dag, de hele dag bij je draagt. En veel zetten het ook om te laten zien dat ze Hindoe zijn. Zo, wanneer draag jij een tika? Dus als we naar de mandir gaan naar de tempel bedoel ik. Ook voor concentratie voor als we gaan bidden. We dragen het ook gewoon voor versiering en ook voor bescherming. Ik draag het ter bescherming op straat bijvoorbeeld en dan laat ik ook zien dat ik een hindoe ben. Ik vind het best mooi. En draag jij het ook vaak? Ja. Vanuit het geloof krijgen meiden een stip en jongens een streep. Ik draag wel vaker gewoon de stip maar als we naar feestjes gaan of naar deze tempel dan draag ik wel het liefst deze met steentjes of die van haar met kleurtjes. Ja. Ik kan ook een tika krijgen? Zeker. Jij kan ook een tika krijgen. Zal ik hem voor je zetten? Ja. Zit ie? Heel mooi. En zal ik hem dan bij jou zetten? Ja heel graag. Zo. Nou, dat is toch supermooi! Kijk.

Waarom hebben sommige mensen een rode stip op hun voorhoofd?

Hindoes gaan naar de tempel om te bidden en hun goden te eren. Ze dragen dan vaak een tika als bescherming, en om te laten zien dat ze hindoe zijn. Meisjes krijgen een stip, jongens een streep.

De hindoeïstische tika

NOJ NOJ NOJ. Nee of ja? Janouk, heb jij hier nog afwas? Ja, die daar. Oh ja, ben jij nou aan het opruimen Eef? Ja, mattie van de materie. Ik heb namelijk iets gehoord en dat heeft te maken met mijn allerlievelings: het gekookte ei. Met een gekookt ei maak je Eef immers altijd blij. Ja, ik heb namelijk gehoord dat je een ei kunt koken in de vaatwasser. Wacht even. Bedoel jij gewoon dat apparaatje in de keuken waar je zeg maar je vuile vaat 
in doet en dat het er dan schoon uitkomt? Ja! Maak me gek! Ja, en dat je daarmee het perfecte gekookte eitje krijgt. Ik vind het wel een perfecte NOJ. Dus: kun je een ei koken in de vaatwasser? NOJ, nee of ja? Checking is facting. Zo, laten we hem wel even lekker vol zetten, want een halve vaatwasser draaien is ook maar zo zonde. Die gouden eikooktip, die komt van een Franse fijnproever, Hervé This heet ie. Mooi. En die zegt zet de vaatwasser wel op 65 graden. En ook belangrijk, dit is een vieze, vieze vaat. Dus een vaatwasmiddel is wel handig ja. Maar meestal zit hier iets in dat kalk oplost en dat is niet zo handig. Nee, want het schilletje van een kippenei is natuurlijk gemaakt van kalk. Dus dat lost dan helemaal op en dan hou je helemaal niks over. Ja dus daarom doe ik het ei in een pot gevuld met warm water in. 65 graden. Precies. Ja, ja, dat is hem. Nou. En dan nu wachten. Ja, wetenschap is wachten, maar wij kunnen in de tussentijd wel een ei analyseren. Oké, een ei bestaat uit vet, water en eiwitmoleculen. En die eiwitmoleculen, die zweven als een soort opgerolde bolletjes wol door het water in het ei. En als de temperatuur stijgt, dan rollen die bolletjes zich uit en verstrengelen met elkaar als een soort kluwen. Aha, dus uitrollen is stollen. Oui. Hoe meer uitgerold, hoe meer gestold. Exactement. Dus hoe harder je ei. Oui. Elk eiwitmolecuul rolt uit bij een verschillende temperatuur. De eerste eiwitmoleculen die stollen bij 55 graden. Ja, dus dat gaat zo zeg maar uit elkaar. En dat kluwt dan zo samen. Ja precies. En de laatste eiwitten die stollen bij zo'n 84 graden. Oh ja, maar die gaan dan natuurlijk helemaal niet stollen in de vaatwasser. Nee, want die gaat dus tot 65 graden en dat moet dus zorgen voor dat…Nom nom nom nom, perfecte eitje! He, de vaatwasser is klaar! Let's go! Zo, heet, heet, heet! Ja, au, au, au! Oh, even kijken. Oh wow! Ja? Moet je kijken! Je ziet nu dus echt supergoed dat door die 65 graden sommige eiwitten helemaal mooi gestold zijn en andere niet. Nee. Oh perfect! Dus kun je je ei koken in de vaatwasser? NOJ NOJ NOJ. Een dikke vette ja! Helemaal gelukt. Het is gelukt! Mag ik deze dan? Kun jij misschien even de vaatwasser uitruimen. Perfect!

Kun je een ei koken in de vaatwasser?

Een eitje koken doe je meestal in een pan met water. Maar wat gebeurt er als je een rauw ei in de vaatwasser doet? Eva en Janouk testen of je een ei kunt koken in de afwasmachine.

Een zachtgekookt eitje uit de afwasmachine

Als je met andere ogen naar de wereld kijkt ziet die er echt totaal anders uit. Zoals met de ogen van een huisvlieg. Als je vliegenogen van heel dichtbij bekijkt, dan zie je dat zo'n oog geen gladde bol is, maar helemaal bestaat uit allemaal van dit soort kleine dingetjes. Ommatidia oftewel deelogen. Een huisvlieg heeft wel 3000 van die deelogen en elke heeft een lens. Wij mensen hebben maar één lens per oog. Vliegen hebben er dus echt duizenden en daarom heet zo'n oog ook een samengesteld oog. Maar waarom zoveel oogjes? Hier kweken ze vliegen  voor onderzoek en heel af en toe ontsnapt er ook eentje. Wacht even hoor, even aan de kant. Ja, zo'n vlieg reageert altijd vliegensvlug en dat komt door die deeloogjes. Als jij naar mij kijkt dan zie je me eigenlijk twee keer, één keer met je ene oog en een keer met je andere oog en je hersenen, die maken daar dan één beeld van en dat is wat je nu ziet. Maar zo'n vlieg die ziet met al die deeloogjes ongeveer zoiets. Hij gebruikt steeds een aantal deelogen van die hele oogbal om mij in de gaten te houden. Omdat een vlieg meer ogen heeft en elk beeldje apart kan bekijken, valt een verandering veel sneller op. Een beweging, een verandering in het licht, een vliegenmepper die er ineens aankomt. Dan ziet die vlieg dat meteen en hij reageert ook meteen. Het reactievermogen van een vlieg is wel drie keer zo snel als dat van een mens, maar je zou het wel een beetje kunnen vergelijken met filmen in slow motion. Dan film je ook heel veel beeldjes per seconde. En als je mij dan op je af ziet komen, dan is ontwijken natuurlijk een makkie.

Hoe kijkt een huisvlieg?

Op de kop van een vlieg zie je twee rode bolletjes. Maar hij heeft niet twee ogen, hij heeft er maar liefst 3000. Met al die deelogen kan hij superveel zien, en ook heel snel reageren op wat hij ziet. Daarom is hij vaak sneller dan jouw vliegenmepper.

Duizenden kleine ogen die alles zien

Er zijn wel 700 verschillende soorten mos in Nederland. En voor elke soort een punt in de SoortSafari app! Hoeveel punten weten Janouk en Bram bij elkaar te verzamelen.

Op zoek naar mos | SoortSafari

Er zijn wel 700 verschillende soorten mos in Nederland. En voor elke soort een punt in de SoortSafari app! Hoeveel punten weten Janouk en Bram bij elkaar te verzamelen?

Klokhuis SoortSafari

Op zoek naar mos

Yes. Het is zover, de Tilburg Trappers tegen Amsterdam. Een superbelangrijke wedstrijd. Hierdoor kunnen ze eerste worden. Zijn jullie er klaar voor? Jazeker. Oké dan, let's go. De schaatsen worden geslepen. Die ijzers moeten vlijmscherp zijn. Zo kunnen ze extra snel gaan en extra scherpe bochtjes maken tijdens de wedstrijd. Jij bent je stick aan het tapen. Waarom? Dan heb ik een beter gevoel met de puck. Ik probeer een zo vers mogelijk blad te krijgen. Dan heb ik een beter gevoel met de puck. Het is echt nodig dus? Ik vind het nodig. 'You guys ready?' En we zijn los, yes. De wedstrijd is verdeeld in drie periodes van 20 minuten. Maar alleen de gespeelde tijd telt. De tussenperiodes met vrije trappen tellen niet. Dan wordt de wedstrijd stilgelegd en hoor je de muziek. En dat wordt allemaal bijgehouden door die vrouw. Een speler van de Amsterdam Tigers zit op de strafbank. Nu gaat Tilburg powerplayen. Je merkt dat de sfeer verandert. Ze geven nu alles op alles. (gejuich) Het is duidelijk te zien dat dit de laatste periode is... en dat ze allebei heel graag willen winnen, want het gaat er keihard aan toe. (toeter) Helaas, ze hebben verloren, maar toch een sportief afscheid. Wel mooi om te zien. Coach, hoe vond je het gaan? Ik ben niet helemaal ontevreden. Het was oké. Het was wel spannend om te zien. Spectaculaire wedstrijd. Er zat van alles in. Helaas trekken we aan het kortste eind. Niet gewonnen, verloren, maar goed. Op naar de volgende wedstrijd? Op naar de volgende wedstrijd, zeker. Ze zijn niet heel blij daarbinnen. Het is een beetje stil. Maar het is een heftige sport en verliezen is niet leuk. Wel kun je tijdens zo'n wedstrijd alles er helemaal uit gooien... dus hopelijk hebben ze naast blauwe plekken... en misschien soms een kneuzing toch ook een voldaan gevoel.

Hoe gaat een ijshockeywedstrijd?

Een ijshockeywedstrijd is verdeeld in drie periodes van 20 minuten. Alleen de gespeelde tijd geldt. De tussenperiodes tellen niet, dan wordt de wedstrijd stilgelegd en hoor je muziek. Maar op het moment dat er gespeeld wordt, gaat het er keihard aan toe.

Spannende wedstrijd op het ijs

Ja, je gaat naar buiten en je hebt er eigenlijk altijd mee te maken. Of je nu fietst, skate, wandelt of autorijdt. Kilometer na kilometer, je gaat bijna altijd over bestrating. Je staat er misschien niet zo vaak bij stil maar al die stenen die je hier ziet zijn daar allemaal door mensen neergelegd. We zijn hier nu in Alphen aan den Rijn waar stratenmakers meer dan 27.000 vierkante meter moeten bestraten. Dit hier is ongeveer 1 vierkante meter. Dus dit keer 27.000, omgerekend ongeveer vier voetbalvelden dus ik ga een even checken hoe ze dat eigenlijk doen. Voordat je straten gaat leggen is het wel handig om eerst een ontwerp te maken en dat zien we hier. Ja. Hier hangt het hele ontwerp, qua riolering en straatwerk. En wat zien we hier allemaal? We zien hier alle rioolleidingen die we ingegraven hebben en het straatwerk. En met name ook de parkeervakken. En wat is dit dan bijvoorbeeld? Dat is nou de straatkolk, dus niet de put. Superhandig dat je dit hebt, maar hoe weet je dan op de bouwplaats zelf waar je moet graven en hoe diep? Nou, Maarten staat buiten op de locatie, daar gaan we nu naartoe. Dan laat hij het zien. -Is goed. Maarten, sorry dat ik stoor, maar jij bent uitzetter. Wat houdt dat precies in? Ik zet de lijntjes uit voor de jongens buiten zodat ze precies weten waar ze wat moeten maken. En dat doe ik met behulp van dit gps-station. Die staat in verbinding met heel veel satellieten. Dit is eigenlijk een soort navigatiesysteem net als in de auto, maar dan nog beter. Precies. De tekening die je hebt gezien in de keet heb ik hier ook in dit apparaat staan. En daarop zie ik mezelf en het punt wat ik wil uitzetten. Dus zowel de machinisten van de graafmachines als de stratenmakers weten dankzij jou, de uitzetter hoe en waar de stenen moeten komen. De bestrating hebben jullie hier dus weggehaald. Leg je hier dan gewoon weer nieuwe stenen overheen? Nee, nee. Vroeger lag alles op het zand maar nu maken we alles op een gefundeerde ondergrond. We hebben een funderingsopbouw van gebroken puin en zand. En dit is dat puin, stenen en zo? -Ja. Dit is gewoon gemalen puin. Oké. En dit hebben jullie geplaatst, zodat het niet verzakt? Exact. We proberen een plaat te maken wat draagkracht heeft. Zodat de weg niet verzakt. Inderdaad. En is het dan klaar? Nee. Uiteindelijk wordt dit natuurlijk heel goed gedicht. Met een trilplaat. Zodanig dat het echt een plakkaat is. Straatzand erop, dat maken we overal netjes gelijk en dan komen de stenen erop en die gaan we weer machinaal leggen. We zijn hier bezig met het straten van de parkeervakken. Tussen elk parkeervak is een markeerlijn. Die zijn de oppermannen er handmatig in aan 't leggen en de stratenmaker. Dat is een vast duo. De opperman zorgt dat de straatstenen in de buurt zijn van de stratenmaker om ze neer te leggen zodat hij ontlast wordt en niet te veel hoeft te pakken. En dat gaat met de hand, maar ik zie ook een machine. Klopt. Dit zijn de machinale pakketten, die gaan we met de klem erin leggen. Maar die vierkantjes, ook die zwarte strook dat moet allemaal nog steeds met de hand. Ja, nog steeds handmatig. De parkeeraanduiding tussen de parkeervakken. Dat kan niet anders dan handmatig. En ook de stukjes opvullen. Je komt qua maat niet altijd even goed uit dus dan moet je dat pas maken. Maar al met al, als je het zo ziet is toch even een mooi stenen tapijt. -Absoluut, dat vind ik ook. Toon. -Hee, goeiemiddag. Jij bent stratenmaker van beroep. -Dat klopt. Hoe vind jij je werk? -Ik heb het heel erg naar m'n zin. Zeker weten. Ja? Ja, zeker. En wat maakt het zo leuk? Ja, je ziet wat je doet. Je bent lekker buiten bezig en aan het eind van de dag heb je een mooi stukje werk geleverd. Dus trots? Zeker! (luid gekerm) Oeaaaah! Vroeger versleepten jullie de stenen zo. Dit is toch niet te doen, man! Nee, zeker niet. Daarom doen we dat ook niet meer zo. We lopen even naar Sjaak. Ja. Dus tegenwoordig gaat het zo? Ja. Tegenwoordig doen we het machinaal. Je ziet, dat scheelt een hoop ruggen. Ja, precies. Dat is wel een stukje beter. Ja. Ja! Dat is de roterende laser. Wat je hiermee kunt doen, de elementen die je neerlegt bijvoorbeeld stoepranden, dat je die op hoogte kunt stellen. En ik kijk nu even of die jongens dat goed op hoogte hebben gedaan. Laten we het hopen. En als je dan een piepje hoort, dan is het goed. (gepiep) Is goed, toch? Ja, goed, inderdaad. Gelukkig.

Hoe leggen stratenmakers een straat?

Als is bepaald waar een straat moet komen te liggen en de gefundeerde ondergrond er ligt, is het tijd om de stenen te plaatsen. Het grootste deel wordt met een machine op de juiste plek gelegd. De details, zoals de randen bij parkeervakken, worden met de hand gedaan door stratenmakers.

Straatstenen leggen met machines en mensen

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos