Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Ik ben net verhuisd, en het handige van tapijttegels is dat je ze mee kunt nemen en in een andere ruimte opnieuw kunt leggen. Dat is waar ook. Ik ben iets ruimer gaan wonen. Even wat bijhalen. Als je zo'n tegel ziet, denk je al gauw dat hij is gemaakt van wol of katoen, maar deze vezels zijn gemaakt van kunststof. Deze vezels komen echt in hele grote balen de fabriek in. Moet je kijken wat een kleuren. Sommige tegels worden wel gemaakt van 8 verschillende kleuren. Hier liggen al die verschillende kleuren en die moeten allemaal nog gemengd worden. Dat gebeurt hier als eerst, in de balenbreker. Een draaiende mat met allemaal pennen deelt de vezels op en laat ze weer vallen. Zo worden ze los gemaakt en al een beetje gemengd. Daarna worden ze door deze pijp naar de volgende mengmachine geblazen. Alle vezels komen hier in de mengkamer. Die gigantische douchekop sproeit de vezels rond. Mengen is belangrijk. Waarom? Anders hebben die tapijttegels niet dezelfde kleur. De gemengde vezels gaan door een kadermachine. Die maakt er een dun vlies van. Het dunne vlies wordt in 10 dunne lagen op elkaar gelegd tot een dik pakket. Nu de truc. Een plank van 3 meter lang prikt met duizend, dunne naaldjes in de stof en duwt daarbij de vezeltjes omlaag waardoor de vezels van de verschillende lagen in elkaar glijden. De dikke, luchtige tegel wordt nu heel dun en stevig. Maar we zijn er nog niet. Het tapijt lijkt stevig, maar kijk, je kunt de vezels gewoon nog lostrekken. Om de vezels bij elkaar te houden wordt er een plaklaag opgesmeerd. Het tapijt loopt heel losjes over de roller. Om ervoor te zorgen dat de tegels plat blijven liggen, wordt er nog een laag onder gesmeerd. Dat zorgt weer voor extra stevigheid. Als de rug erop zit wordt het tapijt op een rol gewikkeld. We hebben een rol tapijt, maar nog geen tegels. Die krijgen we dankzij deze machine. Die snijdt iedere 3 seconde 8 tegels uit. Als je denkt ik ik wil geks, iets anders, dan kunnen deze machines dat op jouw tegel drukken. Een tegel met bloemetjes of de Eiffeltoren. Wat je maar wilt. Nou, niks meer aan doen.

Hoe worden tapijttegels gemaakt?

Programmalogo's

Tegels van tapijt zijn handig, omdat je ze makkelijk mee kunt nemen als je gaat verhuizen. Maar hoe worden zulke tegels van kunststof precies gemaakt?

Vezels van kunststof

Hallo ik ben Mika en ik was een keer aan het spelen in het bos met vriendjes. Ik had hier jeuk, jeuk, jeuk. Ik dacht het is een muggenbult ofzo en later werd het best wel een groot bultje. Ik bleef jeuk krijgen en toen ik later thuis kwam zei ik tegen mijn moeder 'ik heb hier een bultje en het jeukt de hele tijd'. Toen ging ze met een vergrootglas kijken en toen zag ze dat er pootjes aan zaten. Echt heel smerig en toen keek ze verder en toen ging ze het met een tang en alcohol het eruit halen. En toen bleek later dat het een teek was. Echt heel smerig.
Teken zijn link joh. Je kunt er ziek van worden hé Marcel?
Niet van de teek, maar wel van de bacterie die het bij zich heeft. Hier heb je zo'n teek en naast de teek heb je zijn eitjes. Hij is doodgegaan nadat hij eitjes had gelegd. Dat zijn ongeveer 2000 eitjes. Hier zie je zo'n teek met de eitjes. Als die eitjes uitkomen, komen er hele kleine teekjes uit. Dit is een centimeter, een tiende centimeter. Dat soort kleine beestjes komen eruit.
Die zijn zo gevaarlijk voor ons he?
Die zijn hartstikke gevaarlijk voor ons. Die zien we nauwelijks, maar die kunnen wel in onze huid inboren.
Hoe doen ze dat dan?
Daar hebben ze hele mooi monddelen voor. Dit is de mond en als je dat verder uitvergroot..
Een zwaard.
Dat is net zoiets als dit. Zo boort hij zich in jou in. Daar is hij 24 uur mee bezig. Als hij dan lekker stevig zit, dan wil hij eten. Het eerste wat hij doet is lekker spugen in jou om te zorgen dat het bloed soepel blijft. In dat speeksel zitten de bacteriën, dan is het gevaarlijk. 
Dus voor 24 uur moet je ze eruit zien te halen?
Ja.
En hoe kan je het nou voorkomen? 
Als je buiten bent geweest in het bos dan ga je kijken of je teken hebt. Als je nou een teek hebt dan neem je een tekentang, hier om de mond leggen, knippen, draaien en trekken.

Wat is een teek? 

Een teek boort een gaatje in je huid, spuugt wat speeksel in je lichaam en drinkt bloed. Eng beestje, die teek! Wat kun je er het beste tegen doen? 

Overbrenger van bacteriën 

Hallo hier is Timo van het Klokhuis kantoor! Zijn er hier nog vragen?
Ja! Hoe meten ze de balsnelheid bij tennis en hoe weten ze of de bal in of uit is?
Door heel hard mee te rennen? Of door een piepklein km-tellertje in de bal te verstoppen?
Oke, ik stuur Lisa wel naar de tennisbaan. Was dit een goede vraag?
Ja! 
Nou Timo ik ben er hoor. Dit is het veld van een van de grootste tennistoernooien van Nederland in Rosmalen. En bij alle grote wedstrijden houden ze bij hoe hard de bal gaat. Bij dit tennistoernooi hebben ze daar een speciaal systeem voor. Dat meet niet alleen hoe snel de bal gaat maar ook waar hij heen gaat en waar hij neer komt. Als de scheidsrechter, of de umpire, zoals dat bij tennis heet, roept dat de bal uit is maar de tennisser denkt dat hij in was dan mag je een paar keer per wedstrijd een challenge uitroepen. De umpire, de spelers en het publiek die kijken meteen naar het grote scherm daarachter waar het speelmoment nog een keer te zien is. Je ziet precies hoe de bal valt. Zo weten ze op 3 mm precies waar de bal is neergekomen. Dat lijkt uit, maar het is hartstikke in. Zo is er dus geen twijfel meer. Het begint allemaal met de camera's die rondom het veld hangen. Kijk daar hangen ze, 10 stuks om precies te zijn. Op deze computer komen de beelden van de 10 camera's binnen. Zoals je kan zien is het beeld zwart/wit. Daardoor kan je het verschil tussen licht en donker beter zien en zo ook de bal beter volgen. In deze computer wordt van de losse beelden een 3-dimensionaal beeld gemaakt. Daarvoor moet de computer wel weten hoe de camera's staan opgesteld en welk stukje ze van het veld filmen. Daarom worden de camera's voor de start van het toernooi ingesteld, gekalibreerd. Dat moet heel precies gebeuren, want er mag geen foutje worden gemaakt. Het instellen duurt daarom wel 4 dagen. Als alle informatie over het veld is verzameld, gaan ze de lijnen in de computer zetten. Elke keer als de spelers serveren, wordt er op start gedrukt. De computer neemt dan het beeld van de camera's op. Als er een punt wordt gemaakt, wordt er weer op stop gedrukt. En dat bij iedere service. Zo kunnen ze service voor service terugkijken. De computer is zo ingesteld dat het ook een bal kan herkennen op de camerabeelden. Hij volgt de bal en weet precies hoe hij over het veld beweegt. Omdat hij weet hoeveel afstand de bal aflegt in hoeveel seconden, weet hij ook precies hoe snel de bal gaat. Zo kan de snelheid van de service naast het veld worden weergegeven. Voor een challenge moet dat schematische, 3-dimensionale beeld er wel mooi uitzien. Dan moeten de scheidsrechter, de spelers en het hele publiek meekijken. Dan gaat het beeld van deze computer naar deze computer toe. Hier wordt er een heel echt mooi beeld van gemaakt. Er is net een challenge aangevraagd. We gaan terugkijken. Volgens mij gaat hij uit, nee hij is in. Op dat hele kleine randje. Ongelooflijk hé.

Wat is tennisbalmeting?

De tennisbal gaat soms zo snel, dat zelfs de scheidsrechter er naast kan zitten met het oordeel of de bal binnen of buiten de lijn terecht kwam. Daarom staan er camera’s op het veld en houden computers precies in de gaten waar de bal is. Maar hoe werkt dat precies?

Uit of in?

Hallo hier is Timo van het Klokhuis kantoor. 
Hallo! Waarom kan je op een trampoline zo hoog springen?
Volgens mij kan ik op mijn matras veel hoger springen dan op een trampoline.
Nee hoor dat kan op mijn matras niet, dat kan bij jou thuis ook niet.
Mijn matras veert prima. Ik stuur Dolores wel naar de trampolinewinkel. Kijken hoe hoog zij komt. Is dat een goede vraag?
Ja! 
Zie je, dit kan ook best aardig zonder trampoline.
Vanaf de grond spring je nou niet direct een gat in de lucht. Met een goede trampoline kom je een stuk hoger. Maar hoe kan een trampoline ervoor zorgen dat je veel hoger kunt springen. Hier bij het trampolinebedrijf in Boxtel hebben ze lekker veel trampolines dus kan ik het haarfijn uitleggen. Een trampoline bestaat uit verschillende onderdelen: een stalen frame met poten met daaraan vastgemaakt de veren. Die rekken uit en springen weer terug. Veren in een trampoline zijn gemaakt van staal. Ze zijn sterk maar wel heel buigzaam. We hebben verschillende soorten veren. Veren die je kunt indrukken en ook veren die je kunt uittrekken. Wat voor veer je ook hebt, ze willen altijd terug naar hun originele vorm. Hetzelfde idee als een elastiekje. Als je hem uittrekt en je laat hem weer los, dan gaat hij weer terug naar waar hij vandaan kwam. Nou zitten er in trampolines veren die je kunt uittrekken en als je die nou los laat schieten ze weer terug. Om die veren nou te laten werken, moet je er wel voor zorgen dat ze worden uitgerekt zodat ze weer terug kunnen veren. Madelief is zo lief om te springen. Door te springen ontstaat er energie, als ik dat op de grond doe dan vloeit de energie weg in de grond. Doordat madelief dat op de mat doet, geeft ze de energie door aan de veren en die veren kunnen het weer teruggeven. En dat doet de grond niet. Met andere woorden; door te springen geef je energie aan de veren, op het moment dat Madelief de mat raakt, rekken die veren uit. Op het moment dat zij de mat weer loslaat gaan de veren weer terug naar hun originele vorm: ze veren weer in. Waardoor de mat weer strak getrokken wordt. Door al die veren bij elkaar geven ze de mat een extra kracht omhoog waardoor Madelief extra hard omhoog gaat. Die veren zijn dus heel belangrijk, maar laten we wel zijn: zonder mat geen trampoline. De mat zorgt ervoor dat je weer omhoog wordt geduwd. Die is gemaakt van permatron, dat is een kunststof waar bijvoorbeeld ook kunstgras van gemaakt is. Permatron heeft iets weg van katoen want die draden zijn ook zo in elkaar geweven. Dat maakt de mat glad maar ook heel sterk. Bovendien is permatron elastisch waardoor je nog een betere afzet van je sprong kunt maken. Die mat en die veren zorgen er dus voor dat je veel hoger kunt springen dan wanneer je vanaf de grond springt. Maar je moet er wel voor oppassen dat je niet te hoog...

Waarom kun je op een trampoline zo hoog springen?

Als je vanaf de grond omhoog springt, dan kom je niet zo heel hoog. Op een trampoline kom je veel hoger. Maar hoe werkt zo’n trampoline eigenlijk? 

Een mat met stalen veren

Hallo hier is Timo van het Klokhuis kantoor! Oh ik zie het al: slimme kinderen. Geen vragen in Den Haag zeker.
Wat is jouw vraag?
Waarom kan mijn speelgoedautootje in water verkleuren?
Nou laat zien dan? Ik verkleur nooit in warm water. Jij? Ik stuur Lisa wel naar de kleurenprofessor. Was dit een goede vraag?
In het Klokhuis kunnen we bijna alle vragen beantwoorden maar dit is gewoon magie. Nee, dit heeft alles te maken met kleur veranderende verf. Het is heel moeilijk te beantwoorden maar we gaan het toch proberen. Daarom zijn we vandaag in het laboratorium van de grootste verffabriek ter wereld in Sassenheim. Alles is opgebouwd uit kleine bouwsteentjes: moleculen. Deze zijn 200 miljoen keer vergroot. Mijn blauwe spijkerbroek heeft andere moleculen dan mijn gele t-shirt. Je kunt al die kleurmoleculen ook mengen. Rode kleurmoleculen en gele kleurmoleculen worden als je ze mengt oranje. Als je nou zou inzoomen op dat oranje dan zie je nog steeds dat het bestaat uit rode- en gele kleurmoleculen. Een beetje zoals bij deze ballonnen. Waarom verandert die verf nou  van kleur Erik?
Dat komt door de warmte. Op deze autootjes zit een bijzonder soort verf dat van kleur verandert als ze warm worden. We zagen net de moleculen in gewone verf zitten, die hadden we weergegeven met deze ballonnen. In deze verf zitten ook verfmoleculen, maar ze zitten in bakjes. In de bakjes zitten hele bijzondere verfmoleculen. Ik heb hier de molecuul zoals ze eruit zien. In deze bakjes zit ook een soort zout. Als de zout warm wordt, komen de zoutdeeltjes bij deze verfmoleculen en die maken hier het molecuul een beetje los waardoor de molecuul van vorm kan veranderen.
En dan gebeurt het hé?
Dan gebeurt het. De molecuul verandert van vorm en dan wordt ook de kleur anders.
Wat voor kleur wordt het dan?
In plaats van rood wordt het dan doorzichtig.
Dus als de verf warm wordt, verandert de vorm van de moleculen van de rode verf en wordt hij doorzichtig. Als hij nou afkoelt, verandert de vorm van de molecuul weer terug en dan zijn de verfmoleculen weer rood. Het is dus een heel ingewikkeld proces maar je kunt er hele leuk dingen mee doen. Bijvoorbeeld die rode stip onder in je pan die verkleurt en zo kan je zien of de pan warm genoeg is. Batterijen, dat wordt warm zodat je kunt zien of de batterij nog vol is. Verder hebben we deze lepeltjes om baby's te voeren. Als het eten op het lepeltje te heet is dan zie je dat het een andere kleur krijgt.
Je kan nog meer doen met verkleurende verf. Kijk een schimmel. Je hebt ook kleding met verkleurende verf.

Hoe kan verf verkleuren als het warm wordt?

Misschien heb je het wel eens gezien, een speelgoedauto die van kleur verandert als hij warm wordt. Dat heeft alles te maken met warmte verkleurende verf. Maar… hoe werkt dat eigenlijk? 

Een magische speelgoedauto

Eet meer vis. Vis is gezond. Hier in de winkel ligt de vis panklaar. Gefileerd en al. Geen graatje te zien want zo willen de meeste mensen het hebben. De meeste vis verlaat als filet de winkel, maar een echte vis ziet er heel anders uit. Vanuit zee en vanuit de afslag worden hier de hele vissen aangevoerd. Kijk een dorade en een hele grote zalm. Dan is het de beurt aan de fileerders: ouderwets vakwerk. De vissen worden op maat gesorteerd en komen in deze bakken de fileerderij binnen. Hier een mooie kabeljauw. Hier een mooie zalm of een lekkere lading platvis. Altijd lastig te fileren, want... plat. De kunst van het fileren. De filet moet uit 1 stuk uit de vis. Ga je hakken en hij komt hij er als stukken uit, dan ben je af. Toch Sjaak?
Ja dat klopt.
De filet moet zo dun mogelijk worden uitgesneden. Dat betekent dat er zoveel mogelijk vlees aan de filet blijft vastzitten en zo min mogelijk aan het karkas. Dit hier is een heel mooi filetje, zo zuinig mogelijk uitgesneden. Fileren doe je bijna altijd van de kop naar de staart. In de richting van de graatjes mee. Doe je dat niet en je gaat van de staart, dan snij je de graatjes eraf en dan kunnen ze in de filet terecht komen. Dat kan echt niet. Een stuk moeilijker is het om een platvis te fileren. Het zijn maar hele dunne fileetjes en bovendien de graten ook een stuk dunner. De fileetjes moeten in 1 stuk van het karkas worden afgesneden. Om dat goed te kunnen doen gebruikt Sjaak een speciaal mes. Dit mes is extra buigzaam. Zodat het precies de vorm van het karkas kan aannemen. Van de resten wordt bouillon getrokken, worden kattenbrokken gemaakt, veevoer of vismeel. Kortom alles wordt gebruikt. Zalm is een van de makkelijkste te fileren vis omdat de filet mooi recht is. Dat moet ik dus ook kunnen. Achter de kieuw naar de kop. Dan voel ik nu de graat en dan over de graat.
Nou sorry vriend, dat wordt helemaal niks. Dat wordt zalmmousse. Ga jij maar aardappels schillen. Ik maak het wel even af voor je.
Oh moet je kijken. 6 kilo overheerlijke zalmfilet. Het allerlekkerste. Een beetje aanbakken op de gril. Roze laten van binnen, peper en zout erbij en niks meer aan doen.

Hoe wordt een vis gefileerd? 

De meeste mensen eten vis het liefste gefileerd: zonder graten. Maar hoe fileer je een vis, zodat er geen graten achterblijven? 

Van zalm tot platvis

Hier is Timo van het Klokhuis kantoor. Is er hier een luchtvaartvraag?
Hoe komen er letters of logo’s op een vliegtuig? 
Dat weet ik. Het leger staat naast de vliegbaan met tanks en dan vliegt er een vliegtuig heel hard langs en dan schieten de tanks de letters erop. Dan stuur ik Lisa wel naar Schiphol want daar weten ze wel hoe het zit. Was dit een goede vraag?
Ja! 
De afbeeldingen en de kleuren kunnen op 2 manieren op het vliegtuig worden gezet. De eerste is spuiten, dat gebeurt met de hand. Dat is dus een hele klus want bij zo'n groot vliegtuig duurt het wel 12 dagen voordat ie af is. Er is nog een manier om letters en logo's op een vliegtuig te krijgen. Dat is met stickers. Het gaat hartstikke snel. Het is goedkoop. Lekker makkelijk. Het gaat alleen veel minder lang mee. Het is nog een heel precies werkje om een sticker op het vliegtuig te krijgen. De technici van deze vliegtuigmaatschappij gaan iets doen wat nog nooit eerder is gedaan. Er zijn wel meer vliegtuigen beplakt met stickers maar dit vliegtuig van wel 64 meter lang en 18 meter hoog wordt beplakt met een recordaantal stickers. Moet je kijken. Het zijn een soort portretjes, soort delfblauwe tegeltjes. Ieder vel heeft een eigen nummer en deze is L023 en dat correspondeert weer met een nummer op de modeltekening. Even kijken, L023 is hier. Voordat ze de sticker erop plakken wordt de sticker op maat gesneden. Zo zorgen ze ervoor dat de ramen en deuren vrij blijven. Ze kunnen niet eerst plakken en dan snijden want dan zouden ze het vliegtuig beschadigen. Het plakken doen ze met meerdere mensen tegelijk. Ze beginnen bovenaan bij het randje en gaan dan naar onderen toe. Het is een heel precies werkje. Net als bij behangen als er een luchtbel onder komt of hij zit een beetje scheef dan gaat het mis en kan je zo'n sticker weggooien. Dan is nu het grote moment daar. Het Klokhuis gaat de wereld rond.
Welke gaat het worden?
Doe maar die met het hele ploegje.
Met je vrienden vlieg je altijd verder.
Ja Piet, heel mooi.
Alle tegels zijn op het vliegtuig geplakt en dan nu moeten alle veiligheidsstickers er nog op. Het zijn er wel honderden. Kijk hier zitten ze om te laten zien waar de deur zit en hoe hij open moet. Stickers krijgen nog een laagje edgesealer erover heen zodat ze er niet afwaaien. Als echt alle stickers erop zijn geplakt dan moet het vliegtuig nog een paar uur drogen. En dan... Zo wat een klus maar het is gelukt en mooi geworden. Ik vind het zelf natuurlijk cool dat wij er zelf ook op staan met Het Klokhuis team vliegen we gewoon de hele wereld rond. Nouja, onze koppen dan.

Hoe komen er letters of logo’s op een vliegtuig? 

Op een vliegtuig zie je vaak letters of logo’s. Soms worden vliegtuigen met een kleur bespoten, maar soms worden vliegtuigen ook met stickers beplakt. Hoe werkt dat precies?

Bespuiten of beplakken

Het is natuurlijk goed om aan het milieu te denken, maar we letten natuurlijk ook op de centen en daarom heb ik weer een mooi rekensommetje gemaakt. Eens even kijken of er iemand thuis is. Weet u wat u hiermee kunt besparen?
Geen idee.
Dat ga ik u eens vertellen. Er zijn heel veel apparaten die elektriciteit verbruiken hier in huis: de televisie, de dvd-speler, de koelkast, de magnetron, mobieltjes. Maar 1 van de grootste elektriciteitsverbruikers is de wasdroger. Om natte was te kunnen drogen, wordt er warme lucht door een trommel geblazen. Die lucht zorgt ervoor dat het water in de was verdampt. Die warme vochtige lucht wordt vervolgens afgevoerd. Om al die was te drogen moet er heel veel warme lucht doorheen en dat kost flink wat elektriciteit. Bij de meeste gezinnen draait de wasdroger 3 keer per week. Stichting Milieu Centraal heeft uitgerekend dat als elk gezin niet 3 keer maar 2 keer per week de wasdroger gebruikt, dat een besparing van 125 miljoen euro aan elektriciteit oplevert. En dit is gratis. Eens even kijken. 125 miljoen euro in heel Nederland gedeeld door 5 miljoen huishoudens met een wasdroger is 25 euro. Dat heb ik u zojuist uitgespaard. En het is nog goed voor het milieu ook.
Top!

Wat kost een wasdroger?

Een wasdroger verbruikt heel veel energie, om zo de was te kunnen drogen. Stel dat je de wasdroger wat minder zou gebruiken, wat kun je dan besparen? 

Een grote energieverbruiker

Hier is Timo van Het Klokhuis kantoor. Ik kwam even langs. Zijn er hier nog vragen?
Hoe ontstaat de wind? Nee de wind buiten.
Oh sorry, ik had het verkeerd begrepen. Nou Bart is wel een winderig type dus die zal het wel uitzoeken.
In Nederland waait het vaak. Dat kan heel handig zijn, maar het kan ook irritant zijn die wind. De wind heeft altijd een bepaalde kracht. Dat voel je duidelijk maar dat zie je nergens. Dat komt omdat het piepkleine gasdeeltjes zijn die tegen je aankomen: lucht. Want wind is niks anders dan verplaatsing van lucht. Ik kan de lucht een handje helpen door te gaan wapperen of een ventilator te gebruiken. Maar er zijn ook andere manieren om de lucht in beweging te brengen. Ik kan de lucht ook verwarmen met een vuurtje bijvoorbeeld. Kijk dit vuurtje is lekker warm en verwarmt de lucht er omheen. De lucht hier stijgt op. Dat kunnen we testen met een stokje met papiertjes. Die wapperen mooi omhoog. Er is dus een stroming van lucht en dat komt omdat warme lucht uitzet en lichter wordt en omhoog wil. Hier ontstaat dus een kolom aan warme lucht omhoog. Als de lucht hier beneden verdwijnt en omhoog stroomt, betekent het dat er hier beneden minder lucht overblijft. Dat noem  je een lagedrukgebied. Terwijl hier omheen de luchtdruk gelijk blijft, een hogedrukgebied. Omdat lucht altijd op zoek is naar evenwicht, wordt de lucht die hier wegstroomt aan de zijkant aangevuld. Er ontstaat dus een beweging van het hogedrukgebied naar het lagedrukgebied. Van dit hogedrukgebied naar dit lagedrukgebied. Dat is de wind. Goed he. Nou is dit natuurlijk een klein vuurtje maar op aarde werkt dit precies zo maar dan met een heel groot vuur namelijk... de zon. De zon schijnt op de aarde. Verwarmt het aardoppervlak en daardoor ontstaat warme lucht en warme lucht stijgt op. Maar die opwarming is niet overal hetzelfde. Landen rond de evenaar ontvangen meer zonnestralen dan landen op de polen. Water warmt minder snel op dan land. Doordat de aarde ook nog eens draait, ontstaan er overal op de wereld stromingen van hogedrukgebieden en lagedrukgebieden. Wind dus. Om de wind goed te kunnen voorspellen moet je dus weten hoe hoog de luchtdruk is, maar ook de temperatuur is belangrijk. Zelfs de kracht van de zon en zo zijn er nog een paar dingen. Daarom hebben ze hier op dit veld allerlei apparatuur staan om goed te kunnen meten. Maar je kunt ook zelf goed kijken. Vallende bladeren bijvoorbeeld. Dat is al snel windkracht 4 of 5. Bij windkracht 6 waait het petje van je gezicht en probeer bij windkracht 7 of 8 geen paraplu op te steken want die vliegt er gewoon vandoor. Bij 9, een storm, wordt het echt gevaarlijk. Dan vliegen de dakpannen van het dak en vallen de takken van de bomen af. Dan kun je beter binnen blijven. Koud. Doe mij maar een zonnetje. Staat het erop?

Hoe ontstaat de wind?

De wind: je kunt hem niet zien maar wel voelen. Wat is de wind eigenlijk en hoe ontstaan die verplaatsingen van lucht? 

De verplaatsing van lucht

Hallo ik ben Marieke en ik zit op paardrijles en paardrijles duurt meestal een uur. Dan kom ik thuis en dan zweet ik heel erg en dat vind ik vies. Dat wordt nog het allerergste als ik mijn paardrijlaarzen uit doe en mijn sokken. En dan doe ik die dus uit en dan stinkt het, echt vies. Dan ga ik naar boven en ga ik onder de douche staan en na 5 minuten is het alweer over.
Dit is vies. Kijk.
Zweten is niet vies. Sterker nog, niet zweten is ongezond. Normaal is onze lichaamstemperatuur tussen tussen de 36 en 37 graden. Dat komt omdat we zweten en afkoelen. 36,5, niks mis mee.
Waar komt al dat zweet dan vandaan?
Zweet wordt gemaakt in de zweetklieren. Daar hebben we er wel miljoenen van in onze huid. Op dit plaatje kan je het duidelijk zien. Dit is de huid in het groot en hier zitten zweetklieren. Die maken de hele dag door zweet.
Maar hoeveel zweet je dan?
Zeker een halve liter per dag. Maar als je heel erg zenuwachtig bent geweest of je hebt heel hard gesport, dan kan het wel een liter worden.
Waarom stinkt dat zweet dan zo?
Zweet stinkt niet.
Ik ruik het toch?
Zweet kan gaan stinken vanaf de puberteit want dan krijgen we schaamhaar en haren onder de oksels. Omdat we altijd bacteriën op onze huid hebben kan dat met die haren in je oksel gaan stinken.
Maar zweetvoeten dan?
Op je voeten heb je natuurlijk geen haren zitten, maar als je afgesloten schoenen draagt en je hebt zweet en die bacteriën dan kan het wel gaan stinken.
Dus schone sokken dragen en goed douchen.
Daar kun je dat stinken wel mee voorkomen.

Hoe komt het dat zweet stinkt?

Als je lichaam warm is na bijvoorbeeld het sporten, dan koelt het zichzelf weer af door te zweten. Maar hoe komt het dat zweet stink en… stinkt het eigenlijk wel echt? 

Zweten om af te koelen

Hier is Timo van het Klokhuis kantoor. Ik zie het al, geen vragen zeker?
Hoezo is schuim altijd wit?
Wil je andere kleuren dan? Wil je zwart schuim?
Nee dat lijkt me niet zo lekker.
Nee precies. Waarom is schuim wit en niet groen of geel of paars? Weet je wat? We sturen Bart om lekker te schuimbekken. Oke doei!
Ik heb brand! Dit is prima, dit is perfect. Dit is precies wat ik nodig had. Schuim is een heel goed middel om bepaalde branden te doven. De brandweer maakt daar veel gebruik van. Zoals je ziet is dit schuim spierwit. Net zoals het schuim van de afwas maar hoe kan het dat het blauw is in de fles? In deze vloeistof zit een kleurstof. Een kleurstof bestaat uit heel veel kleine deeltjes van die kleur. Dus als ik door deze fles heen kijk, dan kijk ik tegen die kleurdeeltjes aan. Dan zie ik dat de vloeistof blauw is. Let op. Als ik de vloeistof verspreid over deze glasplaat, dan zie je dat de kleur veel lichter is. Dat komt omdat het laagje vloeistof veel dunner is en in dat dunnere laagje zitten veel minder kleurdeeltjes. Een bel heeft wel een heel dun randje. In dat hele dunne laagje vloeistof zitten ook maar heel weinig kleurdeeltjes. Het schuim bestaat uit heel veel van zulk soort belletjes. Hoe kan het dan dat schuim wit is en niet doorzichtig? De rode kleur van de brandweerwagen komt via de bel in mijn oog terecht. Dat rode licht wordt weerkaatst. Een tweede bel zou precies hetzelfde doen met het rode licht alleen weerkaatst de kleur een andere kant op. Een derde bel weerkaatst ook weer de kleur alle kanten op. Dat gebeurt niet alleen met de rode kleur van de brandweerwagen maar ook met de groene kleur van het gras, de bruine kleur van mijn jas en de kleur van de tafel. Al die kleuren weerkaatsen alle kanten op. Al die kleuren ervaar ik als wit. Dat principe geldt eigenlijk voor heel veel dingen. Neem nou bijvoorbeeld suiker. Een korreltje is doorzichtig maar een hele hand vol is precies wit. Of dit plastic zakje. Als ik het strak trek is het bijna doorzichtig, maar prop je het bij elkaar dan wordt het steeds witter. Zelfs hetzelfde geldt voor het schuim van de brandweer. Het spierwitte schuim wordt gemaakt van dit morsige, bruine goedje.
Dat klopt helemaal, maar was dit nou waar je ons voor belde?
Ja tuurlijk, ik moest het ze toch goed uitleggen?
We hebben wel wat beters te doen.
Oke.

Waarom is schuim altijd wit?

Schuim voor bijvoorbeeld de afwas of voor in bad is altijd wit. Dat heeft te maken met de dikte van het laagje vloeistof, dat bij schuimbelletjes heel dun is. Maar hoe zit dat eigenlijk precies?

Alle kleuren samen maakt wit

Kunnen olifanten ruiken met hun slurf? 
Wauw! Wat een enorme beesten hé. Kijk dat daar is Chamundi. En dit mannetje in dierenpark Amersfoort wordt vergezeld door 4 dames: Warwar, Kina (dat is die kleine), Mimi en Indra. Omdat olifanten geen handen met vingers hebben, doen ze heel veel dingen met hun slurf. Die slurf is eigenlijk een soort uitgegroeide bovenlip. En hij is, net als de rest van hun lichaam, heel ruw. Alleen al een slurf van zo'n volwassen dier weegt al 150 kg en die slurf zit helemaal vol met spieren en daardoor is hij heel beweeglijk en heel krachtig. Laten we testen wat ze allemaal met hun slurf kunnen. Allereerst een appel in water, kijken of Indra die met haar slurf kan pakken. Nou dat is blijkbaar een eitje voor een olifantenslurf. Maar dan gaan we het moeilijker maken: een plakje appel. Jahoor, hoppakee, dat gaat zo naar binnen. Kijken of ze al deze kleine stukjes brood ook kan oppakken. Als je goed kijkt, zie je dat ze een soort vinger aan de punt van haar slurf heeft en daarmee kan ze kleine dingen oppakken. Natuurlijk, ze maakt gewoon een kommetje van haar slurf. Ze kan zelfs met haar slurf brokjes opzuigen. Maar dat mag ik natuurlijk niet doen, een heel groot beest. Dat doet de verzorger. Nouja, is gewoon een stofzuiger. Kleine dingen kunnen ze dus met hun slurf oppakken. Maar hoe zit het bijvoorbeeld met een bal van 60 kg? Hij rolt de bal weg alsof het niets is. Hij vermorzeld hem helemaal. Maar de vraag was: Kunnen olifanten ruiken met hun slurf? Olifanten vinden brood heel erg lekker dus ik heb hier een echt brood en een nep brood. Kijken welke ze kiest. Indra, lekker stukje brood! Ja, ze kiest het echte brood. Olifanten kunnen dus inderdaad ruiken met hun slurf, dingen pakken, wegrollen, aftasten, drinken. Eigenlijk alles wat wij met onze neus en handen doen. En spuiten! Bedankt Chamundi! 

Kunnen olifanten ruiken met hun slurf?

Een olifant staat bekend om zijn slurf, een soort uitgegroeide bovenlip. Maar wat kan een olifant eigenlijk allemaal met die slurf?

Oppakken, drinken, zuigen en ruiken

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos