Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Hallo Timo hier van het Klokhuis kantoor! En wat is jouw vraag?
Hoe worden hondenbrokken gemaakt?
Waarom wil je dat weten?
We weten hoe ons eten wordt gemaakt, maar hoe worden hondenbrokken nou eigenlijk gemaakt?
Nou volgens mij zijn het gewoon kruidnoten hoor! Nee misschien heb je wel gelijk. Is dit een goede vraag?
Ja!
Dan stuur ik Bart naar de hondenbrokkenfabriek!
Dat is een goede vraag, want wat we eten is natuurlijk belangrijk. Als wij als mens fit en gezond willen blijven, kennen wij de schijf van 5. Met daarin een zuivelproduct, de groente en fruit, brood en pasta, water en natuurlijk vette vis met natuurlijk gezonde oliën omega 3 en 6. Maar gezond eten is niet alleen goed voor ons, ook voor de 2 miljoen honden in Nederland en die hebben ook de schijf van 5 nodig. Dat zit gelukkig allemaal in dit brokje. De schijf van 5 voor de hond bestaat uit eiwitten in de vorm van gedroogd vlees, vitamines en mineralen maar dan in poedervorm, koolhydraten en dan niet uit brood en pasta maar uit maisgerst of tarwekorrels, water, en honden gebruiken geen boter maar visolie. Maar hoe krijg je de schijf van 5 nou in zo'n brokje? In deze hondenvoerfabriek worden per jaar meer dan 25 miljoen kilo hondenbrokken gemaakt. De voorraden worden de hele dag aangevoerd door vrachtwagens. Ze komen vanuit heel Europa met grondstoffen als vleesmeel zoals dit, maar ook met mais of zalmolie. Alle ingrediënten moeten eerst even klein worden gemaakt zodat ze in het brokje kunnen. Dat gebeurt in dit apparaat: een hamermolen. Deze hamertjes rammen als het ware alle ingredienten door zo'n zeef heen. Zo ziet het mengsel er dan uit als het in de volgende machine terecht komt. Dit is nog rauw. Als een hond het zo zou eten dan zou hij ziek kunnen worden. Wij mensen koken onze groenten ook voordat we het opeten. Het koken gebeurt in dit apparaat, het is eigenlijk een soort snelkookpan. Het heet een extruder. Het is hierin zo'n 135 graden. Het mengsel wordt helemaal verhit en vervolgens met een schroef naar het einde van de extruder geduwd. Daar zitten deze piepkleine gaatjes. Daar wordt het mengsel doorheen gedrukt en vervolgens met mesjes die daar zitten heel snel afgesneden waardoor er geen slierten ontstaan maar brokjes. En die hebben we nodig. De brokjes worden hier weer afgekoeld en kijk, dan ziet het er zo uit. Het is een beetje een natte, zachte, warme brij. Dit moet weer worden droog gemaakt en dat gebeurt in de volgende machine. Dat drogen gebeurt hier. Dit is eigenlijk een enorme föhn. Het is belangrijk dat die brokjes zo droog mogelijk worden geblazen want dat maakt ze krokanter en langer houdbaar. En dan de laatste stap. De brokken krijgen hier een coating, een soort beschermlaag. Daar worden ze wat donkerder van en vetter. Dan zijn de brokken helemaal klaar en kunnen ze verpakt worden en gaan ze vanaf hier de hele wereld over. Nou Sam, nu weet je ook hoe je brokjes gemaakt worden. Lekker hé. Kijk eens, rechtstreeks vanuit de fabriek een verse maaltijd. Mooi hé, ik krijg er een brok van in mijn keel. Op? Dan is het item afgelopen.

Hoe worden hondenbrokken gemaakt?

Programmalogo's

Niet alleen voor mensen, maar ook voor honden is gezond eten belangrijk. Honden hebben bijvoorbeeld eiwitten, vitamines, mineralen, koolhydraten, water en visolie nodig. Maar hoe worden hondenbrokken met deze ingrediënten gemaakt?

De schijf van vijf in een brokje

Hallo ik ben Beaudine en ik ben gebeten door een hond. Ik ging collecteren met mijn vader. Ik belde ergens aan en toen kwam er een hond naar buiten rennen en die greep me hier bij mijn elleboog. Ik schrok heel erg. We gingen naar het ziekenhuis en daar deden ze spul erop, maar ik weet niet meer precies wat het was. Verband er om heen en dat moest 2 weken blijven zitten. Het is al een maand geleden en nu zie je het litteken nog.
Moet je altijd naar de dokter als je gebeten wordt?
Ja, dat zou ik wel doen want een hondenbeet kan makkelijk ontsteken en om dat te voorkomen is het soms nodig om medicijnen te krijgen.
Wat gebeurt er precies als een hond je bijt?
Stel, je wordt in je arm gebeten. Een stukje klei erop anders doet het heel veel pijn. Dit is zogenaamd het bovengebit van een hond met die 2 scherpe hoektanden. Nou let goed op. Hap!
Oh dat valt nog mee, dat zijn hele ondiepe gaatjes.
Nee hoor, dat is dieper dan je zo zou zeggen.
Maar hoe komt het dan dat dat gaat ontsteken?
Dat komt weer omdat het hond niet net als wij 2 keer per dag zijn tanden poetst.
Dus die tanden zijn vuil en het vuil gaat in de wond zitten.
En daardoor kan het weer gaan ontsteken.
Wat kan een dokter daar dan aan doen?
Die kan het heel goed spoelen en die kan beoordelen of het nodig is dat je een antibiotica kuur krijgt om te voorkomen dat het gaat ontsteken.
Dus altijd naar de dokter.
Ja altijd naar de dokter.


Wat moet je doen als je door een hond gebeten wordt?

Als je door een hond gebeten wordt, kun je het beste naar de dokter toe gaan. Maar wat gebeurt er als je door een hond gebeten wordt en wat kun je er het beste tegen doen?

Naar de dokter

Hier is Timo van het Klokhuis kantoor. Zijn er nog vragen? 
Je bent bij de verkeerde. Daar zit de vragenstelster.
Waarom zijn pepers zo scherp en heet?
Omdat ze hele kleine peperkorreltjes in de peper strooien? Oké, ik stuur Maurice wel naar de peperexpert. Was dit een goede vraag?
Ja!
We gaan het zo over de peper hebben, maar eerst een ander voedsel: sambal. Heb je wel eens sambal gegeten? Je kent het wel, daardoor wordt eten super pittig. Dit is Henri, de sambal deskundige. Wat zit er eigenlijk allemaal in sambal?
Rode peper, zout, suiker en azijn.
Wel logisch eigenlijk dat het zo pittig is.
Ja, het is bijna allemaal peper.
Dit is Marga, sambal proever in de fabriek. Waar letten jullie allemaal op bij het proeven van sambal?
Wij kijken naar de geur, de kleur, de smaak en het uiterlijk.
Nu heeft Henri heerlijke sambal gemaakt, aan jou de vraag of je het wil proeven.
Er mag iets meer peper bij.
In totaal zijn er zo'n 1200 verschillende soorten pepers. Deze bijvoorbeeld: de lombok. Erg pittig. Madame Jeannet, nog heter. De habanero pepers, super heet. De Spaanse peper, maar die komt helemaal niet uit Spanje, die komt uit Azië. Die kan flink pittig zijn. Er zijn ook milde pepers, deze bijvoorbeeld. Je zou denken: dit is gewoon een hele grote Spaanse peper, maar dat is helemaal niet waar. Eigenlijk zijn deze hetzelfde. Dit is een zoete paprika en dit is een gewone paprika. Een paprika is eigenlijk gewoon een peper maar niet heet. Voor de sambal wordt de Spaanse peper het meest gebruikt, maar wat maakt de peper nou zo heet? Pepers zijn zo heet omdat ze een stofje bevatten wat met een moeilijk woord capsaïcine wordt genoemd. Hier hebben we een dicht pepertje en hier hebben we hem opengesneden. Daar zie je allemaal pitjes. Vaak wordt er gedacht dat de pitjes het meest heet zijn, maar het witte randje, de zaadlijst, daar zit dus de capsaïcine in. Omdat de pitjes aan de zaadlijst vast zitten, worden die vanzelf ook heet. Over je hele lichaam lopen zenuwen. Ook in je tong lopen zenuwen. Als de capsaicine in je mond komt dan zorgt het ervoor dat de zenuwen in je tong worden geprikkeld. Normaal reageren deze tongzenuwen op warmte en nu denken ze dat er iets heel warms in je mond zit. Dit laten ze weten aan de hersenen. Nu voelt het in je mond heel erg warm maar dat is het eigenlijk helemaal niet dus je lichaam wordt voor de gek gehouden. Als je toch te heet eet zijn er een paar dingen die je kan doen. Wat je vooral niet moet doen is veel water drinken. Water zorgt ervoor dat de capsaïcine door je mond wordt verspreidt en dat willen we niet. Wat wel helpt is melk. Door de melk komt er een laagje vet op je tong waardoor de capsaïcine niet wordt verspreidt maar juist snel wordt afgevoerd. Wat zeker helpt is een potje suiker. Door de zoete smaak van de suikerkristallen wordt de pittigheid in je mond opgeheven. Dus als ik jou was zou ik altijd een potje suiker in de buurt houden als je heet gaat eten. Hier in de sambalfabriek weten ze wel raad met al die hete pepers. Ze maken er allerlei soorten sambal van. Van niet zo scherp tot heel pittig. Eet smakelijk en denk erom, houd het suikerpotje goed in de buurt.

Waarom zijn rode pepers zo heet?

In rode pepers zit een stofje, capsaïcine, waardoor de peper heel heet voelt in je mond. Maar hoe werkt dat precies en wat kun je doen als je te heet gegeten hebt? 

De Spaanse peper uit Azië 

Hallo ik ben Ashwini en een paar weken terug heb ik een hersenschudding gehad want we gingen vuurspel spelen. Dan moet je zo snel mogelijk over spelen en toen kwam hij precies hier op mijn hoofd. Toen ben ik naar mijn bed gegaan, maar ik was echt ontzettend misselijk en ik had ook heel erg hoofdpijn. We zijn niet naar de dokter gegaan, want m'n moeder zei dat het wel over zou gaan en dat was ook wel zo.
Wat is een hersenschudding eigenlijk?
Dat kan ik je heel simpel uitleggen. Stel: je schedel, een goed stel hersenen, een deksel (want je schedel is altijd dicht). Hou maar eens vast. Ik geef er een klap tegen.
Ja die hersenen worden goed door elkaar geschud.
Omdat je schedel dicht is, kunnen je hersens nergens naar toe. Dan kun je je wel voorstellen dat je daar flinke hoofdpijn van kan krijgen.
Ja maar waarom mag ik dan niet lezen en filmpjes kijken wanneer ik een hersenschudding heb?
Je hersenen moeten even tot rust komen. Wanneer je je arm stoot, dan gebruik je die ook even niet. Stel dat je valt en heel hard op je hoofd terecht komt of je krijgt een stoot en het valt even op zwart, dan moet je wel even naar de dokter toe. Die kan je moeder dan uitleggen dat ze je iedere 2 uur even moet wakker maken.
Waarom?
Om te kijken of je iedere keer dat je wakker wordt goed reageert en niet suf bent. Als dat wel zo is dan moet je even terug naar de dokter.
Toch weer naar die dokter hé.


Wat is een hersenschudding?

Als je je hoofd heel hard stoot of als je er een klap tegen krijgt, dan kun je een hersenschudding krijgen. Je hebt dan pijn aan je hoofd, kunt misselijk zijn en een beetje suf. Maar wat is een hersenschudding precies en wat kun je er het beste tegen doen?

Een klap tegen je hoofd

Als het nou mooi weer is, dat kan gras wel 2 cm per dag groeien. Als je nou een flink gazon hebt, kan je het beste 2 keer per week lekker maaien. Als je het nou heel mooi wilt hebben, moet je het eigenlijk iedere dag doen zodat die afgemaaide stukjes niet te lang worden en niet in je gazon gaan liggen rotten. Dit is greenmow en dit is zijn baasje Anton en deze robot is speciaal gebouwd om gras te maaien. Maar is de robot ook beter dan de mens? Voor de wedstrijd hebben we 2 even grote stukken gras afgezet. Deze kant ga ik maaien met de ouderwetse hand grasmaaier en dit veld gaat de robot maaien. Hij moet natuurlijk wel weten wat zijn veld is dus daarom heeft Anton een draad gespannen. Aan de onderkant van de robot zit een sensor en als de sensor over de draad heen gaat, dan weet de robot dat hij te ver is en dus om moet draaien. Hier zitten ook ronddraaiende messen en daarmee maait de robot het gras. Oke, kijken we er het snelst kan maaien. Gaat lekker! Anton heeft zijn hele familie meegenomen om de greenmow aan te moedigen. Ik voel dat ik ga winnen. Ik ben klaar! Gewonnen! Hé Anton, die robot van jou lijkt een beetje willekeurig in de ronde te gaan. Dat schiet toch niet op?
Nee dat klopt wel, maar als ik hem rechte banen wil laten maaien dan moet ik hem eerst helemaal inprogrammeren. Nu maait hij willekeurig, dat is ook beter voor het gras en hij komt toch overal.
Maar als er nou ineens een boom in het grasveld staat, dat heb ik bijvoorbeeld thuis, wat doet hij dan?
Ga er maar voor staan.
Ik ben een boom, ik ben een boom. Hij gaat gewoon naar achteren.
Ja, zei ik toch?
Maar hoe doet hij dat nou? Hoe weet hij nou dat ik hier sta?
Kijk er zitten hier 2 oogjes en daarmee ziet hij obstakels en daarmee jou ook.
Maar er zit hier een hele computer in joh.
Daarmee onthoudt hij wanneer hij moet beginnen met maaien, hoe vol de accu is, waar laadstation is, waar de draad is en of hij overal is geweest.
Wat een gaaf ding.
Maar sorry, ik laat hem maar maaien want het gras blijft groeien hé.
Ik heb dan misschien wel gewonnen, maar iedere dag een grasveld maaien is ook niet je van het hé. Ik denk dat ik het toch maar gewoon door de greenmow laat doen dan heb ik weer lekker tijd voor andere dingen.

Hoe werkt een grasmaaierrobot?

Gras groeit snel en daarom kun je het gras het beste een paar keer per week maaien. Dat kost natuurlijk veel tijd en daarom wordt er ook wel eens een grasmaaierrobot ingezet. Maar hoe werkt zo’n robot? 

Robot versus de mens

Bijna alles bij jou thuis heeft ooit in een doos gezeten. Echt waar, ga maar na. Grappig idee hé. Je kunt het je niet voorstellen maar dit flexibele papier wat voor 3/4 uit hergebruikt papier bestaat, is de grondstof voor dit soort dozen. Hoe krijg je van dit slappe papier van dit stevige karton? Als je goed naar karton kijkt, zie je dat het een bouwwerk is van verschillende verdiepingen. Met een vergrootglas kun je dat helemaal goed zien. Je hebt het onderste laag papier, de vloer, daarboven een geribbelde laag papier en daar bovenop het dak, het derde laag papier. Het zijn juist de ribbels die voor stevigheid zorgen. Grappig hé. Ze hebben de vorm van een golf en daarom heet het ook wel golfkarton. Het papier voor de ribbel wordt warm en vochtig gemaakt zodat het heel buigzaam wordt. Met een grote, warme riffelwals wordt het papier weer gedroogd zodat de ribbel van de wals in het papier blijft staan. Op de boven- en onderkanten van de golf wordt lijm gesmeerd zodat de gladde vloer en dak op de ribbel geplakt kunnen worden. Door een aantal walsen en lijmmachines slim achter elkaar te plaatsen kun je in 1 keer meerdere ribbellagen stapelen. Zo komt het karton uiteindelijk uit de machine. Het wordt hier ook meteen op maat gesneden. Precies de maat voor een doos van karton. De meestgebruikte doos ter wereld is de Amerikaanse vouwdoos. Je hebt ze in allerlei soorten en maten natuurlijk, maar de basis is hetzelfde. De doos heeft een aantal uitsparingen, die noem je slitsen, en een aantal vouwranden en die noem je rillen. En dan is het simpel van 1 stuk karton vouw je zo een doos. Het patroon van al die slitsen en rillen is natuurlijk bij iedere doos anders. Vandaar dat er voor iedere doos een mal wordt gemaakt en die worden opgeslagen in het mallen magazijn. Zo'n mal ziet er zo uit. Misschien een beetje raar, maar je moet je voorstellen dat het karton hierover heen gelegd wordt en dat die mal de vouwranden en de uitsparingen eruit drukt. Deze botte mesjes hier zorgen voor de vouwrandjes en de scherpe mensen zorgen voor de uitsparingen, de slitsen. Zo'n mal wordt gebruikt in een stansmachine. Ik kan hier niet bij, het is helemaal afgesloten, maar in deze machine wordt in razend tempo alle slitsen en rillen in de kartonnen platen gedrukt. De kartonnen vouwdozen komen er in 1 keer uit. Iedere dagen verlaten hier wel een miljoen dozen het pand. Meer dan een miljoen. Grote kans dus dat 1 van die dozen bij jou terecht komt.

Hoe wordt golfkarton gemaakt?

Golfkarton wordt gemaakt van papier, maar is veel en veel steviger. Wat wordt er met het papier in de fabriek gedaan, om zo stevig golfkarton te krijgen? 

Een bouwwerk van verschillende lagen papier

Per jaar worden er in Nederland 500 miljoen van deze frikandellen weggeslikt. 500 miljoen! Dat is per persoon per jaar 30 frikandellen! Als je al die frikandellen achter elkaar zou leggen dan kom je uit op 90.000 km. Dat is 2 rondjes om de aarde! Een frikandel is eigenlijk gewoon een worstje zonder velletje. Maar een worst zonder velletje dat valt toch uit elkaar als je dat in de frituurolie doet? Hoe zorgen ze ervoor dat je zonder velletje toch een frikandel krijgt? Het belangrijkste ingrediënt voor een frikandel is kippenvlees. Dat komt hier vers, gekoelt binnen en het is al vermalen dus het ziet er een beetje uit als puree. Maar kippenvlees heeft uit zichzelf niet heel veel smaak dus daarom worden er spekblokjes aan toegevoegd. Dat mengsel gaat met honderden kilo's tegelijk in deze enorme mixer. Net zolang totdat het een mooie egale massa is geworden. Er worden nog gedroogde uien aan toegevoegd, zout, paneermeel, dextrose (dat zijn eigenlijk een soort suiker), smaakversterker, bouillon en water. En dan nu het allerbelangrijkste: de kruidenmix. Dit is zo supergeheim dat het recept veilig in een kluis ligt en in deze hele fabriek zijn er maar 2 mensen die het recept weten.
Hé dat mag jij helemaal niet zien.
En dan nu de truc van de frikandel, het worstje zonder vel. Het vlees moet een stevige, gebonden massa worden en dat doe je door het vleesdeeg in deze machine door messen op hele hoge snelheid fijn te malen. Daardoor wordt het een hele stevige massa die, als je het frituurt, niet uit elkaar valt. Die stevige vleespasta wordt door vulbuisjes gepompt en de floepen de rauwe frikandelletjes zo in kokend heet water. In dat bad water van ongeveer 90 graden worden de worstjes gaar gekookt. Eventuele bacteriën gaan dood en de frikandel krijgt zijn vaste vorm. In deze enorme vriescel wordt elke frikandel ingevroren tot -18 graden. Door die ijskoude wind voelt het daarbinnen als -63 graden. Alle worstjes zonder velletje worden gecontroleerd met een camera ende foute frikandellen worden uit de lopende band geblazen. Bijvoorbeeld deze heeft een uitstulpsel, hier is een hap uit en deze veel te krom. Weg ermee. Tot slot pakt de robot het juiste aantal op en doet ze in een doos. Tussen het moment dat het verse kippenvlees de fabriek in gaat en als ingevroren frikandel er weer uitgaat, zit maar 2 uur. Is ongelofelijk hé! Rij voorzichtig en tot straks in de snackbar!

Hoe wordt een frikandel gemaakt?

Er worden per jaar 500 miljoen frikandellen gegeten. Dat is 30 frikandellen per persoon per jaar! Omdat ze zo veel gegeten worden, moeten ze aan de lopende band – in de fabriek – geproduceerd worden. Maar hoe gaat dat precies? 

Het worstje zonder vel

Je hebt hele grote boeken, hele kleine boekjes, ontzettend spannende boeken, hele saaie boeken, boeken met een slappe omslag (dat noemen we paperbacks) en je hebt boeken met hele stevige harde band. Dit noem je nou een gebonden boek. Maar hoe  maak je die? Bij deze grote drukkerij in Amersfoort kunnen we dat allemaal zien. Ieder boek begint natuurlijk bij de pers. Hier worden op enorme vellen papier allemaal letters en plaatjes gedrukt. Het lijken hele grote boeken te worden, maar er komen straks allemaal pagina's op 1 vel. Eigenlijk zijn het allemaal losse persen achter elkaar. Iedere pers drukt zijn eigen kleur op hetzelfde vel papier. Eerst zwart, dan blauw, dan rood en ten slotte geel. Zo'n vel wordt dan omgedraaid en dan wordt de achterkant gedrukt. Dit komt er uiteindelijk uit: een groot vel met 32 verschillende pagina's erop. Als je nou goed kijkt lijkt het alsof de pagina's kriskras door elkaar heen staan 11, 23, 19. Maar als je hem heel slim vouwt dan zou je een boekje moeten krijgen waarbij de pagina's helemaal op de juiste volgorde staan. Dus, nee nee. Gelukkig hebben ze hier een vouwmachine en die vouwt zo'n vel 4 keer. Je houdt dan een boekje over met 32 bladzijdes. Dat noem je een katern. De verschillende katernen worden hier in een vergaarmachine in de juiste volgorde gelegd. Hij raapt ze bij elkaar tot stapeltjes. Het is dan eigenlijk al een soort boek alleen moeten de losse katernen nog aan elkaar. De katernen worden hier aan elkaar genaaid met gewoon naaigaren. Het gebeurt echt razendsnel boek na boek. Wat er uit zo'n bindmachine komt heet een boekblok. Die kunnen ook worden gelijmd, dat doen ze vaak bij paperbacks. Bij een gebonden boek ziet het er zo uit. Een gebonden boek krijgt uiteindelijk een harde band. Het is een soort kaft met een voorkant, achterkant en een ruggetje. Daar wordt het boekblok ingelijmd, kijk zo. Uiteindelijk krijgt zo'n boek  nog een kneepje. Dan blijft de kaft goed zitten en kan je hem lekker open slaan. Dan zie je hier ook al die katernen zitten. Zo doen ze dat dus, een gebonden boek maken.

Hoe maak je een gebonden boek?

In de boekbinderij worden met grote machines allerlei boeken gedrukt. Dat proces begint bij de pers, waar op grote vellen papier allemaal letters en plaatjes gedrukt worden. Maar hoe wordt het boek uiteindelijk gebonden? 


Drukken, vouwen en binden

Stel je hebt een boekwinkeltje en je wilt boeken op de plank. Nou heb je in Nederland meer dan 500 uitgeverijen. Om er nou voor te zorgen dat je die niet allemaal hoeft te bellen hebben ze hier 1 grote centrale ingericht waar je bijna alle boeken van bijna alle uitgeverijen kan bestellen. Het Centraal Boekhuis, meer dan 80000 verschillende titels zijn hier uit voorraad leverbaar. Hoe doen ze dat? Hier komen de pallets aan met nieuwe boeken. Vaak rechtstreeks van de drukkerij. De pallets krijgen een barcode en gaan naar het magazijn. En wat voor magazijn. 130 meter lang en 30 meter hoog. Helemaal vol met boeken. Elke pallet heeft een eigen plek in deze gigantische stellage. Alleen de computer weet waar. Helemaal automatisch worden de pallets uit de stellingen gehaald en er ook weer ingezet op het moment dat de boeken besteld worden. Deze automatische palletpakkers vliegen hier langs de stellingen en er komt dus echt geen mens aan te pas. Hier worden de boeken van de pallets afgehaald die besteld zijn. Grote bestellingen gaan rechtstreeks naar de boekwinkels maar verder worden hier ook boeken afgepakt voor de voorraad van het handmagazijn. De boeken uit het grote magazijn zijn hier onderverdeeld in kleinere hoeveelheden. Ieder boek heeft zo zijn eigen bakje met een eigen nummer en met dit racewagentje doen ze de boodschappen voor de boekwinkeltjes. Ria, we kunnen wat mij betreft. 
Dan starten we.
Vaak gaat het om bestellingen van 1 of 2 boeken. Hier op de computer kan je zien welke bestellingen het zijn en welke nummers. De bestuurder gaat met best een snelle vaart langs de bakjes om de boeken op te halen. Zo zijn hier 24 gangen met 24 wagentjes. Nu moeten de boeken uit het handmagazijn nog worden ingepakt en gesorteerd per boekwinkel. Iedere boekhandel heeft aan de zijkant van de lopende band een verzamelpunt. Daar vallen de boeken van de band. Uiteindelijk worden alle dozen hier keurig netjes neergezet voor de vrachtwagen. Ingedeeld per boekwinkel en er zijn wel meer dan 1000 boekwinkels en 80000 titels waaruit ze kunnen kiezen. Zo doen ze dat.

Wat is het centraal boekenhuis?

Er zijn meer dan 80.000 verschillende boektitels beschikbaar in het centraal boekenhuis. Boeken uit meer dan 500 verschillende uitgeverijen in Nederland komen hier terecht, om vervolgens besteld te kunnen worden door boekenwinkels. Maar hoe werkt dat precies?


Van uitgeverij naar boekenwinkel

Welk dier kan het beste zien? Heel grappig. Voor mensen en voor heel veel dieren zijn ogen heel belangrijk. Je moet goed kunnen zien om eten te zoeken, om je vijanden te ontwijken, om voor je kleintjes te kunnen zorgen. Welke van de dieren ziet nou wel het beste. Die zag ik ff niet. Die 2 zwarte puntjes op de kop zijn de ogen. Een vogelspin heeft 8 ogen. Om nou te zeggen dat ze daar fantastisch mee zien. Nee. Al die 8 ogen zien namelijk hetzelfde. Moet je voorstellen, 8 beeldschermen op een rijtje, allemaal afgestemd op hetzelfde kanaal en dan ook nog een heel slecht beeld. Nou hebben insecten nog slechtere ogen. Dat is voor die vogelspin hartstikke handig, die kan ze makkelijk pakken. Het is toch lastig om erachter te komen wat die dieren nou allemaal precies zien. Veel hangt af van de stand van de ogen. Gazelle, dat zijn vluchtdieren, die hebben de ogen aan de zijkant van hun kop zitten en daarmee kunnen ze achter zich kijken, aan de zijkant kunnen ze zien alleen ze kunnen niet vooruit kijken. Je ziet gewoon geen diepte meer. Het voordeel van ogen aan de zijkant van je kop is dat je bijna helemaal rondom kan zien. Wel handig als er op je gejaagd word. Bij krokodillen en moerasbevers zitten de ogen weer hoog op de kop omdat ze vaak half in het water zitten. Ja, moeder natuur heeft oog voor detail. Leeuwen en tijgers zien goed en kijken vooruit. Dat is ook logisch als je op jacht moet, want dit jaagt een beetje lastig en het ziet er ontzettend lullig uit. Veel dieren zien geen kleuren maar zwart/wit, vooral grijs. Erik, ziet de aap eigenlijk goed?
Ja, apen zien minstens net zo goed als mensen. Ze kunnen ook kleuren zien, maar nog veel betere ogen hebben de roofvogels. Roofvogels vliegen heel hoog en heel snel. Toch kunnen ze in de diepte een muis zien lopen waar wij mensen alleen nog maar een stipje zien. Sommige roofvogels zien wel 8 keer zo scherp als wij mensen. Dieren die het allerbeste kunnen zien dat zijn de uilen. Ze kunnen net zo scherp zien als roofvogels. Dat kunnen ze bovendien ook 's nachts. Alleen uilen kunnen niet met hun ogen draaien. Als hij om zich heen wil kijken moet hij met zijn kop helemaal omdraaien en dat kan hij ook. Hij kan zijn kop bijna achterstevoren op zijn kop zetten.

Welk dier kan het beste zien?

Kunnen zien met je ogen is erg belangrijk, omdat je op die manier bijvoorbeeld eten kunt vinden en je vijanden aan ziet komen. De meeste dieren kunnen met hun ogen geen kleuren zien, alleen grijze tinten. Maar welk dier ziet er het beste?


Verschillende soorten ogen

Stel, je krijgt een verschrikkelijk ongeluk. Dit doet echt een verschrikkelijke pijn, heel erg. Au! Hier zie je al dat er iets aan de hand is, je kan het nog niet goed zien. Bij deze foto, die is zo genomen, dat bot is er gewoon naast geschoten. Dwars doormidden. Maar dat kan weer goed komen. Op deze foto zie je dat het bot alweer aan elkaar is gegroeid, hier zit nieuwe botweefsel. Wil je dit voor elkaar krijgen, dan moet je zorgen dat het rust krijgt en dat het bot op de goede plaats wordt gehouden. Dat immobiliseren, dus het stilhouden van de breuk, daar zorgt de gipsmeester voor of de gipsmeesteres. Dit is Liesbeth Dijns, nu kan je me heel veel vertellen maar dit is toch geen gips?
Ja wel, dit is wel gips. Dit is kunststof gips. Wat de meeste mensen kennen is het ouderwetse witte gips, het harde. Maar goed, de tijd staat niet stil. Daar wordt over nagedacht en dit product is veel lichter als het minerale gips. Eigenlijk zit het er nu al helemaal aan.
Helemaal klaar? Dat is ideaal spul dat gewone en kunststof gips, maar na een poosje moet het er wel weer af. Hoe doen ze dat?
Gaat u daar maar even zitten.
Hier word ik nou niet rustiger van. Ik vind dit eng Liesbeth.
Zal ik je uitleggen hoe het zit dan?
Ja graag.
Dit is een zaag die niet draait maar schud. Alles wat zacht is schud gewoon mee. Dat gaat er niet door. Dat kan ik je bewijzen als ik hier een plakkertje op zet. Dan zul je zien dat hij niet draait maar schud.
Ja ja. En hoe zit het met je huid dan?
Dat zal ik je ook laten voelen. Dat gaat hartstikke goed, bij jou ook. Dat valt reuze mee.
Het is toch een beetje raar hoor.
Het is een oscillerende zaag, zo heet dat.
Dat maakt wel een herrie zeg.
Daar heb je ook wel gelijk in, maar in die kop zit een afzuigmechanisme om het stof af te zuigen en dat gaat zo door die slang omhoog.
En waar gaat het dan naartoe?
Dat zal ik je laten zien.
Hij doet het weer.
Kom maar. Lukt het?
Ja hoor.
Zwaar hé die klep. 
Behoorlijk ja.
En wat zie je hier?
Een stofzuigerzak.
Helemaal goed. Niet alles is zo ingewikkeld in een ziekenhuis.

Hoe haal je het gips weer van je arm of been?

Als je een arm of been breekt, dan kan het genezen door rust en door gips dat het bot op de plaats houdt. Na een tijd mag het gips er weer af en is je arm of been weer genezen. Maar hoe haal je het gips er eigenlijk af?


Een speciale gipszaag

Knap hé, ik ben Shakespeare aan het lezen. Wat nog veel knapper is, is dat ik ondertussen allerlei dingen tegelijk aan het doen ben. Ik schrijf, ik haal mijn neus op, ik denk, ik onthoud, ik eet een lekker koekje, ik swing op goede muziek. Ondertussen klopt mijn hart, stroomt mijn bloed door mijn aderen, knipperen mijn ogen, vullen mijn longen zich met lucht en ga zo maar door. Het heeft allemaal te maken met wat er in je hoofd zit: de hersenen. Het meest ingewikkelde orgaan dat je hebt en het werkt beter dan de beste computer ter wereld. Zo zien ze er in het echt uit. Dit zijn echte mensenhersenen. 1,5 kilo zwaar en vol met plooien en groeven. Je hersenen zitten lekker beschermd achter je schedel. Dat is maar goed ook want ze zijn boterzacht. Tussen je hersenen en je schedel zit een ruimte en die ruimte is gevuld met een kleurloze vloeistof: hersenvocht. Net als dit ballonnetje drijven ze daar lekker in. Het hersenvocht werkt als een soort schokbreker. Het beschermt tegen schokken en stoten. Dat is maar goed ook want je hersenen regelen echt alles, maar dan ook echt alles wat er in je lichaam gebeurd. Ze geven opdracht aan je lichaam, arm beweeg, maar je lichaam geeft ook weer opdracht aan je hersenen; au pijn. Ze zorgen er niet alleen voor dat je kan denken, maar ook dat je je spieren kan bewegen, dat je kan zien, horen, ruiken, praten en proeven. Al je herinneringen en je gevoelens worden door je hersens opgeslagen. Voor alles is er een speciaal gebied. Dit onderste gebied van je hersenen heet de hersenstam. Een soort automatische piloot van je lichaam. Daarin wordt bijvoorbeeld je hartslag geregeld of je ademhaling. Zo heeft ieder deel een functie. Daar zit je geheugen, het ruiken, proeven. Hoe komt het nou dat je zoveel tegelijk kan doen? Dat komt omdat die verschillende hersendelen via de hersencellen ook nog eens met elkaar contact maken. Het is echt een drukte van belang daarboven. Ze sturen elkaar de hele tijd signalen. Dat gaat wel met zo'n 360 km/u. Super snel dus. Dat moet ook wel, juist omdat je met je lichaam zoveel tegelijk moet doen. Je hersenen zijn dus altijd aan het werk. Zelfs als je slaapt zijn ze nog druk bezig. Met je ademhaling, nog even lekker gaan liggen, met een mooie droom.

Hoe werken je hersenen? 

Wij mensen kunnen heel veel dingen tegelijk doen. Terwijl we ademhalen en met onze ogen knipperen, kunnen we lezen en tegelijkertijd een koekje eten of muziek luisteren. Maar hoe kunnen je hersenen al die dingen tegelijk doen? 


Heel veel tegelijk

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos