Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Vandaag in robots tegen de rest de gitaarrobot. Een gitaar is al meer dan 4000 jaar oud. Hij bestaat uit een klankkast, een lange nek en natuurlijk de snaren. Je maakt geluid door met je ene hand de snaren aan te slaan en met je andere hand korter of langer te maken. Daardoor krijg je een hoger of een lager geluid. Omdat er 6 snaren op zitten, krijg je daardoor prachtige klanken. Dit is hem nou, de gitaarspeelrobot. Hij is gemaakt door team Der, een groep van 8 robotbouwers. Maar is de robot nou beter dan de mens? Aan de rechterkant gitaarleraar Martien. Hij speelt gitaar sinds 1968, heeft 10 vingers waar hij wel 1000 aanslagen per minuut mee haalt en hij speelt in de band Jazzimpressions. Aan de rechterkant staat Guitarmaster. Hij is gebouwd in 2008, heeft 78 vingers en kan daarmee 100 noten per seconde mee spelen en hij is de onbetwiste winnaar van de internation Artemis Orchestra contest 2009. Oke Martien, speel eens een moeilijk stukje. Dankjewel. En dan nu de robot. Kijk de snaren worden aangeslagen door een motortje met daaraan een plektrum. Voor iedere snaar zit er een eigen motortje aan, 6 in totaal. Die snaren worden korter of langer gemaakt met behulp van 72 stiften in plaats van vingers. En daarom krijg je ook hier allerlei verschillende tonen.
Ja ja, maar kan de robot ook dit? Een band.
Nee dat kan hij niet, maar hij kan wel meerdere partijen tegelijkertijd spelen.
Nee dat kan ik niet. Kan de robot van jullie ook improviseren?
Dat wordt lastig, maar we kunnen de robot wel dirigeren met behulp van deze camera. Zullen we een stukje samen spelen?
Ik zou hem niet kunnen verslaan, maar Martien komt een heel eind vind je niet? Ik zeg de gitaarrobot en de mens zijn even goed. Nou shake it baby!

Kan een robot gitaar spelen?

Programmalogo's

Je kunt een gitaar bespelen door met de ene hand de snaren aan te slaan en met de andere hand de snaren langer of korter te maken. Een robot heeft geen handen, maar hoe kan hij toch een gitaar bespelen?

Een robot versus de mens

Binnen. Jij bent Frederik. Kom maar op met je vraag.
Hoe komt het dat een appel bruin wordt als hij een tijdje opengesneden ergens blijft liggen?
Dat zouden wij van Klokhuis wel moeten weten hé. Maar ik ga het toch nog eventjes vragen. We gaan het voor je uitzoeken. Tot ziens hé.
Tot ziens.
Dit ziet er niet heel lekker meer uit hé. Als je eenmaal aan een appel bent begonnen dan kan je hem maar beter helemaal opeten want hij wordt bruin en dan smaakt hij ook niet heel lekker meer. Zou dat nou komen dat bruine omdat zo'n appel in aanraking komt met je spuug? Dat zou je denken, maar het gebeurt ook als je een appel doorsnijdt en niet alleen bij een appel. Ook bij een banaan, bij een peer, en deze avocado en bij de andijvie. Hierin zitten stofjes die reageren met zuurstof. Dat zorgt nou voor de bruine kleur. Onder de microscoop hebben we een heel klein flinterdun stukje appel eronder gelegd. Als je daar doorheen kijkt zie je dat de appel bestaat uit miljoenen cellen. Hier kan je zo'n cel ook goed zien op de computer. Dit is een cel en daar omheen zit een celwand. In de celwand zitten stofjes: polyfenolen. In die cel zitten ook stofjes. Andere stofjes zoals enzymen. Snij je nou zo'n appel of je bijt erin, dan gaat die celwand stuk en komt er zuurstof bij. Doordat die zuurstof erbij komt en de polyfenolen en enzymen bij elkaar komen, krijg je die bruine kleur. Dat noem je oxidatie. Je appel is als het ware aan het roesten. Ralf is voedseltechnoloog en weet alles van appels. Nou wil ik weten Ralf. Appelsap, is dat daarom zo geel/bruin?
De geel/bruine kleur die je hier ziet is dezelfde kleur als krijgt als je de appel zo laat liggen, maar je kan het ook op een andere manier maken. Je kan ook appelsap maken dat niet bruin is.
Tijd voor de appelsap proef. De luchtdichte kast, blender, appels en een onderzoeker en assistent natuurlijk. Ralf wat gaan we dan?
We hebben de appels, die brengen we in deze sluis. Dan halen we de zuurstof eruit en dan brengen we het in de kast en dan maken we appelsap in de blender. Kijk, onze groene appelsap.
Nou ja! Hoe kan dat nou?
In die kast zit geen zuurstof en dan vindt die reactie niet plaats en dan blijft hij mooi groen. Geen oxidatie.
Nou ja zeg. Wel snel opdrinken zeker.
Je moet hem wel direct opdrinken.
Anders wordt hij alsnog bruin. Proost Ralf. Oh dat is heel lekker! 

Waarom wordt een appel bruin?

Als je in een appel gebeten hebt of een peer door midden snijdt, dan krijgt het fruit na een tijdje een bruinige kleur. Hoe komt dat en hoe kun je appelsap maken met een echt groene kleur? 

Een roestend stuk fruit

Mmm. Heerlijk zo'n broodje met honing. Zoals je wellicht weet, wordt honing gemaakt door bijen. Nou heb ik een soort haat-liefdeverhouding met bijen. Zo maken ze verrukkelijke honing, maar kunnen ze ook gemeen steken. Nou heb ik gehoord dat het niet zo goed gaat met de bijen, ze dreigen zelfs uit te sterven. Nou ben ik wel benieuwd hoe dat zit. 
Honingbijen leven met gemiddeld 20.000 bijen in 1 volk. Het ene volk is wat groter dan de andere. Ze leven van stuifmeel en nectar waar ze honing van maken. Bijen zorgen niet alleen voor honing. Doordat ze telkens stuifmeel ophalen, zorgen ze voor de bestuiving van bloemen en planten. Door de bestuiving kunnen de bloemen en planten zich voortplanten en blijven er genoeg groeien. De bij is niet alleen belangrijk voor het maken van honing, maar voor onze hele natuur. 
Ik ben hier bij Johan. En als het goed is weet Johan alles van bijen. 
In ieder geval veel, want ik ben imker. Ik werk met bijen, dat is mijn werk.
Imker, heb ik wel eens van gehoord, maar wat doet een imker?
Een imker probeert voor bijenvolken te zorgen zodat ze honing maken en bloemen bestuiven. 
Nou heb ik gehoord dat het niet zo goed gaat met de bijen en dat ze zelfs dreigen uit te sterven. Hoe kan dat?
De grootste vijand van de honingbij is de varroamijt. Dat is een exotische parasiet uit Azië. Onze bijen zijn daar niet aan gewend. Dat is een lastig beest. Je kunt het vergelijken met dat er een kreeft in je nek zit. Zo groot is dat ten opzichte van een bij. 
Dat klinkt niet zo goed hé. Wat kunnen we doen om dat te bestrijden?
Nu gebruiken we organische zuren. Gewone natuurlijke middelen. Gelukkig eigenlijk. Als je dat op de juiste manier toepast een hele hoge effectiviteit heeft.
Is het nou zo erg dat de bijen hier in Nederland uitsterven? We kunnen ook honing halen uit andere landen.
Misschien wel hele lekkere honing. Maar de bijen vervullen ook een hele belangrijke functie. Ze bestuiven allerlei bloemen en zonder die bestuiving zouden allerlei bloemen en planten geen zaden en vruchten maken en bestaan die dus niet meer.
Dat wist ik helemaal niet. Nu ben ik wel nieuwsgierig geworden. Mag ik de bijen zien?
Ja, gaan we doen. Maar daar heb je wel bescherming voor nodig.
Volgens mij ben ik er helemaal klaar voor. 
Je rits moet ook nog dicht.
Nu ben ik er echt helemaal klaar voor. Nu jij nog zeker.
Voor 1 zo'n kastje hoeft het niet. Dan is een hoedje genoeg.
Kom, we gaan bijen kijken. 
Eerst een beetje rook maken.
Waarom moet je een beetje rook maken?
Door rook kun je de bewegingen van de bijen een beetje manipuleren. Dat is vooral om ze niet te knellen. Daar worden ze boos van. 
Zo hé, dat zijn er veel.
Dit zijn 6 ramen met bijen, ik denk 1000 bijen per raam. Ik denk ongeveer 6000 bijen. 
Hoeveel verschillende soorten bijen zitten hierin?
Er zijn 3 verschillende soorten bijen. Dit zijn de werksters die je hier op de deksel ziet en eigenlijk ook op de raten. Ik zag hier net een mannetje vliegen, die zijn iets groter. Mannetjes hebben hele grote ogen. De reden daarvoor is dat mannetjes het beste kunnen zien dat die paren met de koningin. 
De koningin. Nu gaan we natuurlijk op zoek naar de koningin. 
Deze dame hier. Die is een heel stuk groter dan de anderen.
O ja, kijk daar. Een hele grote.
Een hele grote, mooie koningin. 
Wat doet zo'n koningin?
Ze doet eigenlijk niet veel anders dan eieren leggen. Alleen maar eieren leggen. Je denk zo'n koningin is de baas van het hele volk, maar ze is eigenlijk de grootste tol van de hele club. Hier in de raat kun je zien dat bijen op verschillende soorten bloemen vliegen en stuifmeel van verzamelen en mee naar huis nemen en bijenbrood van te maken.
Je had het net over stuifmeel en bestuiving. Wat is bestuiving eigenlijk?
Bijen zijn hele nuttige dieren. Ze maken honing en zorgen dat veel planten blijven bestaan. De bij struint bloemen en planten af om nectar te halen voor de productie van honing. Zodra de bij rondkruipt in een mannelijke bloem, komen er stuifmeelkorrels op de rug. Vol stuifmeel vliegt de bij naar een vrouwelijke bloem. Daar zoekt hij ook nectar. Terwijl hij het doet, blijft een deel van het stuifmeel aan de stempel van de vrouwelijke bloem. Dit noem je bestuiving. 
Zo ja, zit het verhaal van het bloemetje en het bijtje in elkaar. Ik weet het weer. Maar Johan, ze zitten hier allemaal bij elkaar hutje mutje. Wat doen ze precies?
Nou ja, bijen verzamelen nectar uit de bloemen, die wordt mee naar het volk genomen en in de cellen gestopt. Als de honing klaar is, maken de bijen er een dekseltje overheen. Dan is de honing helemaal ingedikt, het vocht eruitgehaald, gerijpt. Dan kunnen zij het als wintervoorraad gebruiken en wij kunnen het oogsten om honing te snoepen. 
Bijen hebben 4 liter nectar nodig om 1 kg honing te maken. 
Dit is precies de honing die ik thuis heb?
Ja in principe wel. Steek je vinger er maar in. Durf je dat? Alleen kan je nu niet proeven want je hebt een kap op.
Maar als ik zo kijk en ik zie de honing, ik smeer het zo niet op mijn brood. Ik zie wat stuifmeel en misschien kruipen er nog larven tussen. Hoe krijg je nou de honing zodat ik hem op mijn brood kan smeren?
Raten met veel honing kan je verzamelen en die brengen we naar een soort centrifuge. En in die centrifuge kun je die honing uit de raten halen en dat gaat dan door een dubbele honingzeef. Dan is het gewoon honing. 
Dat doe je ook hier? 
Dat kunnen we laten zien.
Ik kan er niet meer aankrijgen.
Pure honing. Ja, dit is hem hoor!
Dus bijen zijn zeer nuttige beestjes. Zonder bijen heb je geen honing, maar nog belangrijker, dan wordt het bestuiven van bloemen en planten veel moeilijker. Het zou ook zonde zijn als die bijen zouden uitsterven en daarom moeten wij goed voor onze bijen zorgen. En het is nog lekker ook. 

Waarom zijn bijen nuttig? 

Bijen staan bekend als nuttige diertjes. En niet alleen omdat ze honing maken: ze zorgen ook voor de bestuiving van gewassen, waardoor er vruchten aan groeien. 

Makers van honing en bestuivers van gewassen

Hoi ik ben Sieber en ik vind eierkoeken heel erg lekker. Daarom wil ik graag weten: Hoe worden eierkoeken gemaakt? 
Hoe eierkoeken gegeten worden dat weet ik wel. Daarom vind ik jouw vraag ook heel erg lekker.. uhh interessant. En het antwoord op jouw vraag krijgen we in deze grote bakkersfabriek in Breda. Hier bakken ze wel 8400 eierkoeken per uur. Dat is bijna een miljoen eierkoeken per week. Wat hebben ze hier allemaal nodig om eierkoeken te maken? Allereerst natuurlijk eieren, het heet niet voor niets een eierkoek. En deze zijn al geklutst, handig! Verder water, bloem, melkpoeder, suiker, sojapoeder (is vermengd met bakpoeder), een beetje ammonium (dat is om de eierkoek lekker luchtig te krijgen) en een beetje citroenrasp voor de smaak. En dan mengen maar. En natuurlijk ei.. Dat doen we eigenlijk maar in de fabriek. Dat wordt anders een beetje een zootje. In de fabriek worden alle grondstoffen gemengd in deze grote deegkuipen. 20 Minuten alles door elkaar heen husselen en dan is het beslag klaar. Nu kan je het ei er wel bij gooien. In 1 zo'n kuip zit 150 liter beslag. Dat is goed voor 2500 eierkoeken. Smaakt nog niet echt naar eierkoek. Maar moet ook nog gebakken worden. De eierkoeken worden gebakken in deze lange oven. En het beslag wordt in deze spuitmachine gepompt. Met behulp van speciale spuitkoppen wordt het op het bakpapier gespoten. Nu zijn het nog kleine hoopjes, maar binnen een paar minuten zijn het mooie eierkoeken. En zo rolt het eierkoekbeslag langzaam door de oven. Maar dat begint al echt op een eierkoek te lijken. Wauw. Bijna klaar. Ahh heet. Op naar de afkoelbaan. En het afkoelen gebeurt hier in de koeltoren. Nu moet het kunnen. Verser dan dit krijg je het niet. Nog geen uur geleden waren deze eierkoeken losse grondstoffen. Mengen, in de oven bakken, afkoelen en dan krijg je deze eierkoeken. 

Hoe worden eierkoeken gemaakt?

In Breda staat een bakkersfabriek waar ongeveer een miljoen eierkoeken per week gemaakt worden. Waarvan en hoe maak je een eierkoek? 

Bloem, citroenrasp en natuurlijk… eieren!

Iedereen die wel eens popcorn maakt weet dat als je mais in een pan met kokende olie gooit, dat die mais uiteindelijk open popt en uitzet tot gepofte mais, oftewel popcorn. Nou is mais een graansoort, maar dat poppen kan met verschillende soorten graan. Bijvoorbeeld tarwe, maar ook met rijst. Deze rijstwafel bestaat ook uit gepofte rijst, maar hoe maak je zo'n rijstwafel? Hier lossen de vrachtwagens hun rijst, hun silo's in. Met ieder 40 ton aan rijst. De rijst wordt hier de fabriek ingepompt en komt vervolgens in de mengkuip terecht. Er wordt water en zout aan toegevoegd en heel belangrijk sesamzaad. Dat zorgt ervoor dat de rijst goed poft en dat de korrels beter aan elkaar blijven plakken. Dit hier zijn de poffers en dat hoor je ook wel. Die zorgen ervoor dat de rijstkorrels net als popcorn poffen. Die rijstkorrels zelf komen via die dikke buis hier de poffer binnen. Maar hoe maken ze nou van rijst een rijstwafel? Er valt precies 9 gram rijst in de poffer. Daar gaat een hulst omheen waar het heel erg warm is. In de rijst zit water, vocht. Door de hitte gaat het water koken, het wordt stoom en dat stoom wil naar buiten en de druk wordt opgebouwd. De rijst ontploft maar doordat het afgesloten is, blijft de rijst aan elkaar vast zitten. Dan krijg je de prachtige vorm van een rijstwafel. Elke machine maakt zo'n 6,5 rijstwafel per minuut. Er staan hier wel zo'n 500 machines dus dat zijn er al gauw meer dan 3000 per minuut. De rijstwafels worden op de lopende band verzameld. Stel nou dat er per ongeluk een stukje metaal in achter is gebleven of een schroefje, dan wordt hij er hier uitgekieperd door de metaaldetector. Zelf houd ik meer van chocolade. Hier gaan de wafels in een chocolade bad. Aan het einde van de lijn worden ze omgedraaid en in dit geval krijgen ze ook nog een laagje kokos. De robot maakt stapeltjes van 3 en zo worden ze verpakt. Terug naar de gewone wafel. De wafels worden in stapeltjes tegen elkaar aan gelegd. Er komt plastic folie om de stapels met de datum erop. De rollen worden hier gewogen om te kijken of ze het goede gewicht hebben. Zo niet, dan worden ze eruit geflipperd. Het maken van rijstwafels gaat zo snel dat de fabriek in 36 uur genoeg rijstwafels maakt om het hele magazijn te vullen. Ze moeten snel vervoerd worden anders raakt het hele magazijn vol. Geen tijd te verliezen dus.

Hoe wordt een rijstwafel gemaakt?

Net als maïs kan rijst gepoft worden. Je krijgt dan een soort popcorn, bijvoorbeeld in de vorm van een rijstwafel. Hoe worden die wafels precies gemaakt? 

Van rijstkorrel tot wafel

Hallo hier is Timo van het Klokhuis kantoor! En wat is jouw vraag?
Wat is jeuk eigenlijk?
Heb je zelf vaak jeuk?
Ja en dat irriteert me heel erg.
Nu we het er samen over hebben, krijg ik ineens last van jeuk. Kennen jullie dat?
Ja! 
Is dit een goede vraag? Dan stuur is Mustafa naar de jeukdokter.
Wat is jeuk nou eigenlijk?
Het lastige is, dat weten we niet precies. De meest voorkomende gezondheidsklacht in de wereld is jeuk. Wat we wel zeker weten is dat als je jeuk hebt, je moet krabben. Dus net als niezen. Je kunt het niet tegenhouden. 
Jeuk is vanuit de natuur gezien heel erg nuttig. Het is je lichaam die waarschuwt dat er iets op je huid zit wat er niet thuishoort. Maar soms heb je jeuk terwijl er niks op je lichaam zit. Zoals nu op mijn rug bijvoorbeeld. Maar hoe kan dat eigenlijk?
We weten dat er specifieke jeukzenuwen uitkomen op het gedeelte tussen de opperhuid (het lichtblauwe) en de lederhuid (dit roze gedeelte). Deze specifieke jeukzenuwen worden op de een of andere manier geprikkeld. 
Door je hele lichaam lopen dus zenuwen en dus ook jeukzenuwen. Die geven een signaal aan je hersenen dat op een bepaalde plek van je lichaam jeuk is. Sommige plekken hebben meer jeukzenuwen dan andere. Je hebt er bijvoorbeeld veel onder je oksels en ook onder je voetzolen en je hebt er een stuk minder op je billen. Jeukzenuwen worden dus geprikkeld en dat kan verschillende oorzaken hebben. Op wat voor manieren kun je eigenlijk jeuk en kriebel krijgen?
Je kunt op verschillende manieren gewone jeuk krijgen. De belangrijkste manier is de mechanische manier. Bijvoorbeeld doordat ik jou kietel. Ook nog een andere manier: door het dragen van een wollen trui. Kijk maar. Een beetje irritatie. Een andere manier om jeuk te krijg is de chemische manier. Een chemische manier is de jeuk bij een insectensteek of een muggenbeet.
Wat kun je tegen jeuk doen behalve krabben?
Je kan jezelf een beetje pijn doen door bij een muggenbult je nagel erin drukken en een kruisje erin zetten. Daarnaast moet je de stoffen die de jeuk geven vermijden. Vermijd de wollen trui. En verkoeling is ook een hele belangrijke. Zo kun je een ijsklontje pakken en op de muggenbult drukken. Beter is nog om een hele hand ijsklontjes te pakken, in een washandje doen en op de jeukende plek houden.
Waarom?
Een washandje met ijsklontjes is beter dan een ijsklontje alleen, omdat de huid anders kan beschadigen. 
Bedankt Martijn. We weten nu een heleboel over jeuk en wat je er tegen kunt doen.
Graag gedaan.
Ik weet wel dat je hier een heleboel minder jeukzenuwen hebt, maar ook hier moet je af en toe krabben hoor.

Wat is jeuk?

Als er iets op je huid zit, zoals een vlieg, kan dat jeuk veroorzaken. Maar soms heb je ook jeuk zonder dat er iets op je lichaam zit, hoe kan dat? 

Een kriebelend gevoel op je huid

Hoi ik ben Sammy-Jo. Ik heb wel eens bij mijn grote teen een ingegroeide teennagel gehad. Dat deed echt ontzettend veel pijn. Ik liet het aan mijn moeder zien en die drukte op een plekje die super veel pijn deed. Er kwam allemaal vies pus uit. Mijn moeder zei 'ik durf dit niet, we moeten maar naar de dokter gaan'. Toen was ik bij de dokter en toen gingen ze bij m'n teen, ik laat het wel even bij mijn duim zien. Toen hebben ze bij m'n teennagel precies een sneetje gemaakt en daarna deed het helemaal geen pijn meer.
Hoe kom je eigenlijk aan een ingegroeide nagel?
Dat kan bij tenen bijvoorbeeld door te kleine of te smalle schoenen. Je kan het ook bij je vingers krijgen door het bijvoorbeeld verkeerd af te knippen. 
Je moet ze toch lekker rond afknippen zo.
Nee, dat zou ik niet doen. Als je ze te rond afknipt dan kan de zijkant heel makkelijk in de huid ernaast ingroeien. Dan wordt het dik, rood en het doet zeer.
Het gaat helemaal kloppen dan. 
Ja, het gaat ontsteken dan en kloppen. Dan kan er zelfs pus bij komen.
Hoe krijg je het dan weer weg? 
Je kan het beste dan met die vinger in een bakje lauw water 10 minuutjes.
En als het dan nog niet over is?
Ga dan eens langs bij de dokter. Die kan namelijk kijken of het nodig is dat er een sneetje wordt gezet en er een stukje nagel wordt verwijderd.
Hoe kan je dit voorkomen?
Dat doe je door als je je nagels moet knippen niet rond te doen en vooral niet te kort. Als je dat nou doet als je net in bad bent geweest of net onder de douche hebt gestaan dan zijn ze lekker zacht.
Dus niet te kort en recht afknippen. Dan voorkom je dit.

Hoe voorkom je een ingegroeide nagel? 

Als je je nagels verkeerd afknipt of als je te kleine schoenen draagt kun je een ingegroeide nagel krijgen. Hoe komt dat en wat kun je er tegen doen?

Een ontsteking aan je teen of vinger

Hallo! Met Timo van het Klokhuis kantoor. Ik kom hier voor een treurige vraag.
Waarom huilen dieren niet?
Ik kan die vraag moeilijk beantwoorden. Ik vind het zo zielig als dieren moeten huilen. 
Rustig maar.
Als ik een huilend hondje zie moet ik gelijk huilen.
Ik stuur Dolores wel naar de dierenarts oke?
Ik kan het echt niet! 
Mensen huilen. Dieren niet. Toch hebben de meeste dieren traanvocht, omdat het vocht de ogen beschermen. Zowel bij mensen als bij dieren. Om het oog van mensen en dieren zit een doorzichtig laagje: het hoornvlies. Het hoornvlies bestaat uit dezelfde soort cellen als je huidcellen. Alleen de hoornvliescellen zijn doorzichtig, daar kun je door heen kijken. De huidcellen niet. Het is heel belangrijk dat de hoornvliescellen vochtig blijven. Gebeurt dat niet, dan krijgen de hoorncellen dezelfde kleur als de huidcellen. Daar kun je dus niet doorheen kijken. Het is heel belangrijk dat het oog vochtig blijft. Dat gaat bij een hond als volgt. Die hebben bovenin het oog en onder in het oog traanklieren. Die maken traanvocht. Door het knipperen wordt dat over het oog verspreidt. Dat is heel belangrijk. Zo blijven de cellen doorzichtig en kan ze blijven zien. Dat traanvocht moet afgevoerd worden. Anders zou je de hele dag tranen over je wangen hebben biggelen. Daarom heb je boven en onder in je oog traanbuizen. Via die traanbuizen wordt het vocht afgevoerd naar je neus. Als je gehuild hebt, heb je heel veel traanvocht gemaakt. Dat merk je door het snotteren. Bij honden merk je dat doordat ze een natte neus hebben. Dat gaat bij jou goed hé. Jeroen, hoe kun je als dierenarts checken of een hond wel genoeg traanvocht aanmaakt? Als een neus droog wordt dan ben je te laat.
Je hebt daar testjes voor. Je hebt papiertjes die je in het linker en rechter oog kunt doen. Als er genoeg vocht geproduceerd wordt dan loopt de kleurstof in het papiertje op en zie je dan het over het papiertje gaan.
Wat is goed?
Rond de 20 mm is voldoende vocht geproduceerd in het oog.
Het ziet er niet echt prettig uit.
Ze vinden het niet zo erg, het is een soort vuiltje in het oog. Je ziet in het linker dat het mooi 22 mm is.
dat is heel netjes.
Het rechteroog lijkt iets droger, 18 mm. Maar boven de 15 is in principe voldoende.
Beide ogen zijn dus goed?
Beide zijn goed.
Mensen krijgen tranen als ze boos zijn, verdrietig of juist heel blij. Dieren niet. Een hond gaat bijvoorbeeld kwispelen, een kat gaan miauwen. Er zijn dus wel emoties maar er komen geen tranen bij. Weet je heel zeker dat huisdieren niet kunnen huilen van blijdschap of verdriet? Weet je het heel zeker?
Wat we zeker weten is dat huisdieren, en honden, tranen maken om door hun hoornvlies heen te kunnen kijken, omdat het daardoor transparant blijft. Dat betekent niet dat huisdieren of honden geen emotie hebben. Ze kunnen kwispelen, piepen ze kunnen zelfs lachen. Het enige wat we niet zeker weten is of huisdieren huilen. Wij denken dat huisdieren in principe niet huilen. 

Waarom huilen dieren niet?

Het is erg belangrijk dat een dier vochtige ogen heeft, anders kan het dier namelijk niet zien. Hoe werkt dat precies en huilen dieren ook wel eens? 

Tranen van verdriet

Er zijn heel veel verschillende soorten speakers. Geluidsprekers. Maar ze zitten allemaal min of meer hetzelfde in elkaar. Het gaat om 1 ding: Het produceren van geluid. Maarja, wat zit er eigenlijk in zo'n speaker. Een conus met daaraan een magneet, elektriciteitsdraadjes, een spoeltje, condensatortjes, nog een conus en nog 1. Geluid is niks anders dan trillende luchtdeeltjes. Stel, dit hier is de lucht. De lucht krijgt hier een zetje. Dan wordt het zetje doorgegeven aan de deeltjes ernaast. Op die manier verplaatst een trilling zich door de lucht. Zo komt de trilling bij je oor terecht en hoor je geluid. Die conus moet dus trillen. Soms hard, soms zacht, soms snel. Dat hangt van het geluid af. Daarvoor hebben ze een slim systeem bedacht met een klosje koperdraad: een elektromagneet. Dat wordt magnetisch als er stroom doorheen gaat. Stel, dit is de magneet. En dit hier is de elektromagneet. Als de stroom deze kant op wordt gestuurd, dan trekken de 2 magneten elkaar aan. Maar als de stroom de andere kant op wordt gestuurd, dan stoten ze elkaar af. Deze elektromagneet hebben ze vlakbij een gewone magneet geplaatst. En afhankelijk van de richting van de stroom, zullen ze elkaar aantrekken of afstoten. Kijk, je ziet al een trilling. Dit is de spin. De elektromagneet mag alleen voor en achterwaarts. Het mag niet naar de zijkanten kunnen. De spin zorgt ervoor dat het mooi in het midden blijft. Dan heb je natuurlijk nog de kast zelf. En die is heel belangrijk voor de speaker. Want de conus laat niet alleen de lucht naar voren trillen, maar ook naar achter. En als er dan geen kast omheen zat, zou het geluid heel slecht klinken. 

Hoe werken geluidsspeakers?

Geluid is eigenlijk niets anders dan trillende luchtdeeltjes. Muziek kan zich dus door de lucht verplaatsen en bij je oor terecht komen, waardoor je het kunt horen. Maar hoe maakt een geluidsspeaker van die geluidstrillingen? 

Trillende geluidsdeeltjes die worden versterkt

Zo, geen vragen meer zeker hé? 
Wel!
Soms heb je overal in huis fruitvliegjes. Hoe kan dat?
Ja fruitvliegjes. Waar zitten die bij jou? In de fruitschaal?
Ja. Op je limonadeglas? Op je suikerpot? Ze zitten echt overal. Weet jij waar ze vandaan komen? 
Nee. Ik ook niet. Dus is dit een goede vraag? Ja!
We sturen Maurice wel naar de fruitvliegjeskweker. Ja die bestaan echt.
Dit zijn ze dan. Fruitvliegjes. Normaal leven ze buiten. Ze leven dan van fruit, bloemen en afval. Ze vinden dat omdat ze heel goed kunnen ruiken. Dus als ik een rijpe banaan in huis heb liggen, dan ruiken ze dat ook. Dat ruiken jullie hé. In dit bakje doe ik een stukje banaan en een stukje appel. Dan doe ik de pot met fruitvliegjes erbovenop. Dan gaan we eens kijken hoe goed ze nou ruiken. En daar gaan ze al hoor. Kijk ze een peuzelen. Zelfs als ik thuis alle ramen en deuren dicht heb, komen de fruitvliegjes nog binnen. Dat komt omdat een fruitvliegje maar 2 tot 4 mm is. Dat is echt ontzettend klein en als we ze willen zien dan leggen we ze onder een microscoop. Omdat ze zo klein zijn, kunnen ze door de smalste spleetjes en kleinste gaatjes. Dus als ze echt willen, komen ze toch wel binnen. Zo zijn ze eigenlijk wel leuk, leuker dan bij mij thuis. Dat fruit vinden ze niet alleen lekker om te eten maar ze leggen er ook hun eitjes in. Daar heb je natuurlijk wel mannetjes en vrouwtjes voor nodig. Mannetjes zijn te herkennen aan hun zwarte achterlichaam en vrouwtjes niet. Mannetjes hebben net als bij ons hun geslachtsorgaan aan de buiten. Daar bevruchten ze de vrouwtjes mee die vervolgens de eitjes gaan leggen. Onder de microscoop kun je het eitje goed zien. Hier ligt een vrouwtje die een eitje aan het leggen is en in het cirkeltje zie je het eitje. Het is wit en doorzichtig. Na een dag komt er een larve uit het eitje. Die larf gaat vervolgens verpoppen en uit die pop komt een fruitvliegje. Het hele proces van eitje tot fruitvliegje duurt ongeveer 10 dagen. Als een vrouwtje eenmaal bevrucht is, is er geen houden meer aan. Want 1 zo'n vrouwtje legt al snel zo'n 400 eitjes dus als je meerdere van die vrouwtjes rond je fruitschaal hebt, dan heb je voor dat je het weet overal van die fruitvliegjes in je huis. Die fruitvliegjes zijn dus ontzettend vervelend. Je krijgt ze je huis bijna niet meer uit. Je zou het bijna niet geloven, maar sommige mensen zijn blij met de fruitvliegjes. Ze gebruiken ze voor onderzoek. Bijvoorbeeld hier in het Radboud universitair medisch centrum. Bonny, waarom kweek je nou fruitvliegjes in een ziekenhuis? Wij kweken fruitvliegjes die dezelfde problemen hebben als mensen met een verstandelijke handicap. Wij proberen er zo achter te komen wat er nou fout gaat in de hersenen van deze mensen. 
Wat doen jullie met al deze informatie dan?
Deze kennis gebruiken we later om deze mensen te helpen. 
Dus ze zijn echt heel nuttig die fruitvliegjes.
Ja zeker. 
Ik heb ze toch liever buiten m'n huis.
Dan helpt het misschien om je huis een keertje schoon te maken of je vuilnisbakken te legen. Of misschien helpt het om je fruit in de koelkast te bewaren. 
Als je geen fruitvliegjes wil, moet je je fruit in de koelkast doen. Als ik een fruitvliegje tegenkom dan doe ik gewoon aardig. Ze blijken nog nuttig te zijn ook. 

Waarom zitten fruitvliegjes graag op een fruitschaal?

Fruitvliegjes houden heel erg van fruit. Maar hoe komt het dat er soms heel veel fruitvliegjes tegelijk op een fruitschaal zitten?

Een heel goede reuk

Zijn er hier nog vragen?
Hoe wordt een bowlingbal gemaakt?
Ja dat weet ik. Een bowlingbal is gewoon een meloen waar ze gaten in boren voor je vingers.
Dat kan niet.
Oké goed. Dan geloven jullie me maar niet. Ik stuur Maurice wel naar de bowlingballenmaker. Doei! 
Bedankt voor de mooie vraag. Ik vind bowlen echt onwijs tof om te doen. Altijd weer spannend of die pins omgaan of niet. Je pakt een bal, je gooit, je kijkt hoe hij rolt en je gooit een strike. Appeltje eitje. Bij bowlen is het belangrijk hoe je gooit, maar ook met welke bal je gooit. In de bal zit echt een hele bijzondere techniek verwerkt. Zo dat ging lekker. Maar dat is logisch. Dit is Carmen. Een van Nederlandse topbowlsters. Waarom is het nou zo belangrijk met welke bal je gooit? 
De gaten die in de ballen zitten worden op maat gemaakt en als de bal goed op mijn hand zit, kan ik de perfectie techniek uitvoeren. 
Als je een bowlingbal zo ziet, zou je denken dat hij uit 1 geheel bestaat. Maar dat is niet zo. Dit is de doorsnede van een bowlingbal. Je ziet de verschillende onderdelen. De buitenste rand is de schil van de bowlingbal. De rest is heel hard en gewoon de opvulling. Heel belangrijk in het midden van de bowlingbal zit het hart. Dat is eigenlijk het gewicht wat in iedere bowlingbal zit en ervoor zorgt dat elke bowlingbal zijn eigen gewicht heeft. Dat gewicht bepaalt niet alleen hoe zwaar de bal is, maar ook op wat voor manier je de bal gooit. Als je nou bijvoorbeeld een strike wilt gooien, moet je met een bepaalt effect gooien. Daar zorgt zo'n gewicht voor. Discobowlen wil ik ook! Maar wel met een op maat gemaakte bal. Dat is het werk van bowlingbalspecialist  Erik. 
Ben je linkshandig Maurice of rechtshandig? 
Ik gooi met rechts.
Dan gaan we je rechterhand opmeten. 
Ik krijg gewoon mijn eigen bowlingbal.
Nog even een laatste test Maurice. Volgens mij zitten ze helemaal perfect. 
Ze zitten hartstikke goed. 
Hier kan ik nog niet mee bowlen denk ik. 
Nee die gaan we kopiëren en in jouw bowlingbal zetten. 
Erik voert nu alle gegevens in en de computer rekent precies uit waar de gaten moeten zitten. Dan komt een heel spannend moment. Erik moet de gaten er zelf inboren. Dat kan hij maar 1 keer doen, dus dat moet goed gebeuren. 
Nog even een laatste check Maurice.
Goed toch?
Super.
Dit voelt echt onwijs goed man. Gewoon mijn eigen bal. Nu durf ik het tegen iedereen op te nemen. Kijken of het ook echt zo goed gaat. Gooien..
We zijn nog geen team he, de bal en ik. We moeten nog een beetje met elkaar praten, met elkaar trainen. Even aan elkaar wennen. Komt goed. Komt goed.

Hoe wordt een bowlingbal gemaakt?

Bij bowlen gaat het er om hoe je gooit, maar ook met welke bal je gooit. Daarom is het belangrijk dat een bal precies op maat gemaakt wordt. Maar hoe wordt zo’n bowlingbal gemaakt?

Perfect op maat 

Dit is André. André is astronaut. Krijg de kleren André! Bij astronauten denk je misschien aan mannetjes in grote pakken met zo'n glimmende vissenkom helm. Dat zijn de pakken die worden gebruikt om een wandeling buiten het ruimtestation te maken. Maar er zijn nog meer astronautenpakken. Tijdens de lancering wordt bijvoorbeeld een speciaal lanceerpak gedragen. De meeste tijd besteden de astronauten in het ruimtestation en daar wordt vaak een zogenaamd 'flysuite' gedragen. 
In een ruimtestation draagt echt iedereen sokken. Toch André?
Ja dat klopt.
Waarom hebben jullie nou geen schoenen aan?
Je hoeft niet te lopen. Je zweeft in het ruimtestation dus dat betekent dat je geen schoenen nodig hebt om je voeten te beschermen. Dat betekent ook dat je niks kapot kunt schoppen.
Knopjes van de muren?
En je kan je voeten makkelijk gebruiken om je ergens achter vast te houden. Dus je gebruikt je voeten ook om je ergens aan vast te maken terwijl je met je handen aan het werk bent. Je hebt als het ware 4 handen. 
Soort aapje eigenlijk. Ik zie ook dat je een soort rare lusjes aan je broek hebt zitten.
Ja die zitten aan deze overals omdat het anders omhoog gaat kruipen. Je broekspijp zakt niet automatisch naar beneden net zoals op aarde. Maar die kan omhoog gaan zitten zo halverwege je kuiten.
Dat ziet er niet uit. Jullie met van die blote benen. 
Vandaar dat die dingen erop zitten. 
Wat is dat? Een soort klittenband.
Klittenband is ideaal in de ruimte. Een klein stukje klittenband erop en je plakt het vast. Je plakt het aan de muur en dat soort dingen. 
Dan raak je het niet kwijt.
Nee, hartstikke handig. Als je iets moet opschrijven kan je het zo makkelijk om je been plakken. Natuurlijk moet je pen vastzitten want anders zweeft ie weg.
Alles vastbinden dus. 
Alles vastbinden. Als je dat niet doet is alles weg. Als je zo'n rits bijvoorbeeld niet dichtdoet dan zie je het ineens voorbij zweven. Dan denk je 'oh ik heb de rits niet dichtgedaan'.
Dus je hele pak is ervoor gemaakt dat je eigenlijk geen spulletjes kunt verliezen. Wat is er nog meer bijzonder aan jouw pak?
Het is erg comfortabel. Brandwerend. Je kunt zelf bepalen wat voor kleuren je hebt. Je kunt precies doen wat je wil.
Wacht even hoor. Wat is dit nou voor vakje?
Dat is geen vakje. Dit is om open te maken en dan kan je makkelijk naar de wc.
Sorry, ik dacht dat het een vakje was.

Wat draagt een astronaut?

Een astronaut heeft verschillende pakken, waaronder de flight suit voor in het ruimteschip. Hoe ziet zo’n pak er uit en waarom draagt een astronaut alleen sokken? Astronaut André Kuipers laat het zien.

Een speciaal pak voor in de ruimte

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos