Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Wat leidde tot de Eerste Wereldoorlog? Wat is er gebeurd tijdens de Cubacrisis en waarom stond er een grensmuur middenin Berlijn? In FF terugspoelen kijken we terug naar het verleden. Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen?

FF terugspoelen

Wereldoorlogen

Televisie en computer

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

’Ik word de nieuwe minister-president. Vergis je niet. Ik word minister-president van dit land. Dit is de politicus Pim Fortuyn in het voorjaar van 2002. Hij is dan razend populair en de kans is groot dat hij veel stemmen gaat trekken bij de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Fortuyn is wat je noemt een populist. Hij spreekt namens de gewone man.  Wat was zijn aantrekkingskracht en hoe zette hij het populisme als politiek machtsmiddel op de kaart? Laten we even terugspoelen.. Nederland maakt in de jaren 90 kennis met Pim Fortuyn. Maar om zijn populariteit te begrijpen, gaan we nog even wat verder terug. Tot in de jaren zestig leven de meeste Nederlanders in hun eigen bubbel. In hun eigen zuil, zoals we dat noemen. Het hele leven is georganiseerd binnen deze eigen zuil: katholiek, protestant, liberaal of socialistisch. Maar in de jaren 70 verandert dit. De rol van het individu wordt belangrijker en de invloed van het geloof juist minder. Veel mensen willen zich niet meer laten leiden door wat er in hun groep of zuil voor HEN wordt bepaald. Dit noemen we ontzuiling. In 1994 wordt voor het eerst een kabinet gevormd zonder een christelijke partij. PvdA, VVD en D66 vormen samen een zogeheten ‘Paars’ kabinet. Die kleur krijg je als je de rode sociaaldemocratie en het blauwe liberalisme mengt. PvdA’er Wim Kok wordt de nieuwe minister-president van Paars. Het Paarse Kabinet heeft mazzel met de timing: na de Koude Oorlog en een crisis in de jaren ’80, bloeit de economie en breekt er een nieuwe tijd aan. Winkeltijden worden verruimd, het homohuwelijk wordt ingevoerd en euthanasie gelegaliseerd. Maar ondanks de successen, is niet iedereen tevreden met de keuzes van Paars. En daar maken we kennis met Pim Fortuyn. Deze flamboyante man is anders dan vele andere politici. Hij is open over zijn homoseksualiteit, valt op door zijn flair, humor en theatrale en heldere manier van praten. Met zijn provocerende houding schudt hij Nederland wakker. Fortuyn uit zijn ontevredenheid over de regering. Volgens hem wordt er minder aandacht aan de gewone burger besteed en zijn de omstandigheden in zorg, onderwijs en veiligheidssector rampzalig. Er is ontzettend grote onrust in Nederland, al in de jaren 90 al. En er werd maar niks aan gedaan en heel veel Nederlanders voelden zich achtergesteld. Ja en opeens is er iemand die dat met heldere taal – want dat is gewoon zo - Er was geen woord zwaars bij... iets vertelde om een complex probleem op een hele eenvoudige manier naar voren bracht. En dat maakte hem heel populair. Dit is 11 september 2001. De Verenigde Staten worden opgeschrikt door terreuraanslagen, gepleegd door 
moslimfundamentalisten. Ook in Nederland zijn mensen bang. Fortuyn speelt in op de toenemende haat en achterdocht voor de Islamitische cultuur. Hij waarschuwt voor het gevaar van de islam. Sterker nog, hij noemt het een achterlijke cultuur. Waar geen plaats voor is in Nederland. Want Nederland is, volgens hem, vol. Ik heb inderdaad gezegd dat Nederland vol is. Dat is mijn standpunt. Ik heb dat ook uitvoerig beargumenteerd. En gezegd ja: willen we de problemen in dit land niet nog erger maken dan dat ze zijn, ja dan moet je een keer een grens stellen. Dit standpunt is lang niet bij iedereen populair. Sommigen, waaronder Minister-President Wim Kok, vinden dat Fortuyn mensen tegen elkaar opzet en daarmee ‘polariseert’, zoals dat heet. Het is in ernstige mate dus tweedracht zaaien. Door de ene groep van de bevolking bang te maken of onrustgevoelens die er toch misschien al zijn. Verder aan te wakkeren onder verwijzing en naar het feit dat er van de andere soort teveel zijn. Deze manier van politiek voeren noemen we populisme. Daarbij speelt een politicus doelbewust in op de onderbuikgevoelens van het volk. Hij verzet zich tegen de elite en zegt op te komen voor de ‘’gewone man’’. En vertelt het volk wat ze wil horen, ook al is dat niet altijd op waarheid berust. Populisme gaat altijd gepaard met een charismatisch leider: in dit geval dus Pim Fortuyn. De populariteit van Fortuyn neemt toe en hij wordt verkozen tot lijsttrekker van de partij Leefbaar Nederland. Ik denk dat veel kiezers het leuk vinden dat er nou eens een keer iemand zit die zichzelf is. Die zegt wat ie denkt en die doet wat ie zegt. Ik heb er zin aan, at your service! In de media is Fortuyn een graag geziene gast. Hij schuift aan bij talkshows, schrijft boeken en er verschijnen regelmatig interviews met hem in de krant. Op een gegeven moment gaat het ook zijn eigen partij te ver en zet het bestuur hem eruit. Wel blijft Fortuyn lijsttrekker van Leefbaar Rotterdam. En met deze partij wint Fortuyn vervolgens de Rotterdamse gemeenteraadsverkiezingen. En dat smaakt naar meer. Hij wil meedoen aan de landelijke Tweede Kamerverkiezingen op 15 mei 2002. Omdat hij uit Leefbaar Nederland is gezet, richt hij een eigen partij op: Lijst Pim Fortuyn, oftewel de LPF. Het succes van Pim Fortuyn is ongekend. In Den Haag staan de politici met hun mond vol tanden. Wie is deze man? En waarom heeft hij zo’n enorme aantrekkingskracht? Waar kwamen volgens u die enorme peilingen vandaan? Het ging maar door en het ging maar door. Hoe verklaart u dat? Wie waren die mensen? ’Dat waren mensen die ontevreden waren of die gehoord wilden worden of niks met de meeste politieke partijen te maken wilden hebben. Of die het één pot nat vonden. En aan de andere kant staat er de simpelheid van een leider die roept wat hij wil en kan daarmee dus, gesteund door media, een enorm debat mee ontketenen. Fortuyn is populair, maar zijn uitspraken maken ook heel wat los in Nederland. Door de media en zijn tegenstanders wordt hij bespot. Hij krijgt bijvoorbeeld een taart in zijn gezicht en ontvangt zelfs anonieme doodsbedreigingen. Beveiliging wil hij niet. 
De Tweede Kamerverkiezingen komen eraan en Pim Fortuyn is er klaar voor. De LPF staat torenhoog in de peilingen. Er kan niks meer misgaan… Maar dan…Goedenavond. Pim Fortuyn is dood. Neergeschoten na een interview op radio 3. Wat niemand voor mogelijk hield in Nederland, is dus toch gebeurd. Een politicus die op campagne was, die de dood vindt. Een man met een baceball-pet schoot zes maal op Fortuyn, die net een interview had gegeven bij radio 3FM met Ruud de Wild. Daarin had Fortuyn nog gezegd: ik ga niet snel dood. Ik word 87 jaar.
De moord op Pim Fortuyn, is de eerste politieke moord in Nederland sinds lange tijd. Hij is doodgeschoten door de milieuactivist Volkert van der Graaf. Die verklaart dat hij Fortuyn heeft vermoord omdat hij hem gevaarlijk vond voor de maatschappij. Fortuyn is volgens hem te veel op zijn ego gericht, uit op macht en een gevaar voor kwetsbare groepen in de samenleving. De aanhangers van Pim Fortuyn zijn verbijsterd en woest. Veel van hen hebben al jaren niet meer gestemd omdat ze het geloof in de politiek verloren waren. En nu is hun idool en politiek baken vermoord. Een deel van de aanhangers trekt naar het Binnenhof en houdt de zittende politieke elite verantwoordelijk voor de moord op HUN man. Ik zou nooit vergeten de sfeer op het Binnenhof. Die brandjes die werden gesticht. Toen zijn we naar onze eigen burelen gegaan en toen probeerden ze via de ramen binnen te dringen. En toen kwam de beveiliging ons eruit halen. Pim Fortuyn krijgt een grote begrafenis in Rotterdam. Bij de verkiezingen een paar dagen later behaalt de LPF in één klap 26 zetels. De grootste winst van een nieuwe partij in onze parlementaire geschiedenis. De LPF mag daarom meedoen in de nieuwe regering. Kabinet Balkenende I. De LPF gaat dus verder zonder haar naamgever. Maar strandt uiteindelijk ook weer, zonder Pim Fortuyn.  Al na 87 dagen valt het kabinet en is het binnen de LPF een chaos geworden. Toch is de erfenis van Pim Fortuyn nog steeds zichtbaar. Wat is de invloed van Fortuyn op dit moment nog op de hedendaagse politiek? Nou ik denk dat dat toch vooral de stijl van politiek bedrijven is. Want in elke samenleving, in Nederland, in het buitenland, zitten spanningen die vragen dat mensen zich inspannen vanuit de politiek om die te overbruggen. En er is iets geïntroduceerd van dat er wel eenvoudige antwoorden op die vragen zijn. Simpele oplossingen voor hele moeilijke problemen aandragen die uiteindelijk mensen ook bedriegen. Want zo simpel is niet. En dat is de erfenis van Fortuyn? Ik denk het wel. Pim Fortuyn speelde in op de onvrede in het land. Met zijn charismatische houding en toegankelijke manier van praten, viel hij in de smaak bij veel Nederlanders. Hij viel op. Maar het werd hem fataal. Pim Fortuyn zet het populisme definitief op de kaart als machtsmiddel. Tot op de dag van vandaag wordt deze vorm van politiek gebruikt. En ook vandaag roept dat zowel enthousiasme als weerstand en agressie op.  Populisme is nog steeds..tsja.. populair.

Waarom was Pim Fortuyn zo populair?

Pim Fortuyn schudt politiek Nederland aan het begin van de 21e eeuw wakker. Hij heeft kritiek op de multiculturele samenleving en zegt wat het volk wil horen. Hij is een echte populist. Als hij wordt vermoord is zijn aanhang woedend. Hoe zet hij het populisme definitief op de kaart als machtsmiddel?

Afgelopen week is onomstotelijk komen vast te staan dat een reeks raketinstallaties nu in gereedheid wordt gebracht op dat eiland. De enige bedoeling van deze raketbases is om een kernaanval te dreigen tegen het Westelijk Halfrond. 1962. De hele wereld kijkt naar het eiland Cuba. Nog nooit zijn we dichter bij een atoomoorlog geweest. Hoe ontsnapte de wereld aan een allesvernietigende kernoorlog? Laten we even terugspoelen. In 1962 is de wereld in de ban van de Koude Oorlog waarin twee grootmachten; de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten, tegenover elkaar staan. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zijn in staat van oorlog, maar houden elkaar in een soort evenwicht. Daarom de term ‘’Koude Oorlog’’. Omdat er niet daadwerkelijk wordt gevochten. Ze bezitten allebei namelijk een heel machtig wapen: een atoombom. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werken Europese en Amerikaanse wetenschappers onder leiding van de natuurkundige Robert Oppenheimer, in het diepste geheim aan de ontwikkeling van een nieuw massavernietigingswapen. Deze operatie staat bekend als het Manhattan Project. Na drie jaar onderzoek, testen de wetenschappers het nieuwe wapen: Een atoombom. De kracht van deze bom veroorzaakt een allesvernietigende explosie. Tegen de tijd dat de Amerikanen de atoombommen kunnen inzetten, is de Tweede Wereldoorlog in Europa al voorbij. Maar om ook in Azië, waar Japan grote gebieden heeft bezet, de oorlog definitief te beëindigen, besluit de Amerikaanse President Truman om twee atoombommen op Japan te gooien. Ik dook in de schuilkelder. Een soort loopgraaf. Nou en daarna een vuurgloed boven me. Nou ik was blij dat ik in die schuilkelder zat. Nou toen kwam ik eruit en kon ik mijn ogen niet geloven. Er stond geen huis meer overeind. Het was helemaal weggevaagd. De kracht van de atoombommen is verschrikkelijk. Bij de twee bombardementen op de Japanse steden Nagasaki en Hiroshima komen 140.000 mensen om het leven. De steden worden totaal verwoest en in de verre omtrek zijn nog eens honderdduizenden mensen gewond. Niet alleen door de kracht van de bommen, maar ook door de vlammenzee die daarop volgt en de radioactieve straling die vrijkomt bij de explosie. Voor Amerika is de missie een groot succes. Na de atoombombardementen, geeft Japan zich over en is de Tweede Wereldoorlog voorbij. Maar voor de Sovjets betekent dit succes van Amerika een grote dreiging. Er is er maar één manier om de macht weer in balans te krijgen. En dat is om zelf ook een atoombom te ontwikkelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de Amerikanen en de Russen nog bondgenoten, maar ze hebben wel een andere politieke ideologie, waardoor ze na de oorlog recht tegenover elkaar laat staan.  Want het naoorlogse Europa wordt verdeeld: Veel Oost-Europese landen vallen dan onder de invloedsfeer van de communistische Sovjet-Unie, terwijl het kapitalisme steeds meer grip krijgt op West-Europa. Beide grootmachten zijn bang dat de ander z’n invloedssfeer gaat uitbreiden en dus te machtig wordt: De Amerikanen zijn bang dat ook West-Europa communistisch zal worden en de Sovjets vrezen dat Amerika Europa wil domineren. Deze wederzijdse angst mondt uit in de Koude Oorlog. Vanaf dan is Europa het strijdtoneel tussen oost en west. Tussen communisme en kapitalisme. En daar tussenin ligt de met prikkeldraad beveiligde grens. Het zogenaamde ‘IJzeren gordijn’. Nu De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie met elkaar in conflict zijn, komt het superwapen weer in beeld. En de wetenschappers hebben niet stil gezeten. De twee grootmachten zitten in een zogeheten ‘wapenwedloop’, waarin ze elkaar proberen af te troeven met grotere en krachtigere wapens. In 1961 test de Sovjet-Unie de waterstofbom ‘Tsar Bomba’. Deze bom zou wel zo’n 3300 keer krachtiger zijn dan de atoombommen die op Japan zijn gegooid. Een angstaanjagende wedstrijd en de spanning neemt toe. En het hoogtepunt moet nog komen… Hier ligt Cuba. Vlak bij de Verenigde Staten. In 1959 verjaagt Fidel Castro de kapitalistisch georiënteerde regering en vestigt een communistisch bewind op het eiland. Hij zoekt toenadering en financiële hulp bij de Sovjet-Unie. In ruil voor de hulp willen de Sovjets kernraketten op het eiland plaatsen. Zo dicht bij Amerika, zijn deze raketten op Cuba een directe bedreiging. Tijdens een spionagevlucht boven Cuba, ontdekken de Amerikanen een raketbasis. In 1962 was ik een tiener. En ik was minder bang dan dat ik had moeten zijn. Ik vind het net als toen opvallend dat heel veel mensen in 1962, die goed op de hoogte waren en wisten wat er speelde, dachten dat het afgelopen kon zijn met de wereld en dat een kernoorlog er dik in zat. De Amerikaanse President Kennedy schrikt zich kapot als hij hoort van de Russische schepen, die geladen met kernraketten richting Cuba varen. Hij besluit daarop Cuba op zee te blokkeren. Geen vliegtuig of schip kan het eiland nog bereiken of verlaten. Als bij nieuwe spionagevluchten de Amerikanen zien dat de rakketten gebruiksklaar lijken, roept Kennedy de op één na hoogste alarmfase uit. Geladen bommenwerpers – met kernwapens - kunnen op dat moment binnen enkele uren in actie komen. Sovjetleider Chroesjtsjov roept zijn troepen op om de blokkade te negeren en zijn schepen maken koers naar Cuba.  De wereld houdt haar adem in… Over en weer sturen de Sovjets en Amerikanen briefjes en boodschappen. De spanning neemt alleen maar toe… De Russische schepen komen dichterbij. Als de Sovjets met hun schepen door de blokkade heen varen, is het oorlog. Dan, net op tijd, trekken de Sovjets zich terug. De Russische schepen keren om na diplomatieke overleggen tussen Kennedy en Chroesjtsjov. Het scheelt niet veel of een derde wereldoorlog was hier, in 1962 begonnen. Een kernoorlog die in staat zou zijn de wereld te vernietigen. Dit moment noemen we de Cubacrisis. De wereld heeft dus enorm geluk gehad dat de Cubacrisis gesust werd. Dankzij twee rationele personen: Chroesjtsjov, al kwam hij niet weldenkend over en John F. Kennedy die een oorlog tot elke prijs wilde voorkomen. Na de Cubacrisis spreken Chroesjtsjov en Kennedy af dat zo’n gevaarlijk moment niet meer mag voorkomen. Ze laten een directe telefoonverbinding aanleggen tussen beide regeringsleiders om conflicten in de toekomst te voorkomen. En er volgen enkele verdragen om het aantal kernwapens terug te brengen. Zo ondertekenen alle landen met kernwapens het non-proliferatieverdrag waarin ze beloven het aantal kernwapens te beperken. 
Maar tijdens de hele Koude Oorlog blijft de angst op een atoomoorlog bestaan. In de jaren 80 plaatsen de Amerikanen bij een aantal Europese bondgenoten kernraketten. Ook in Nederland. En dat leidt tot massale protesten.. Dit is de grootste demonstratie voor de vrede tot nu toe in Europa gehouden. Vandaag in Amsterdam. Vorige maand in Bonn. Straks in Washington en Moskou. Er moet een einde komen aan de bewapeningswedloop die al het leven op aarde bedreigd. In 1987 ondertekenen de Amerikaanse President Ronald Reagan en de Sovjet-leider Michail Gorbatsjov het INF-verdrag. De landen spreken een verbod af op kernraketten voor de middellange afstand. 
In 1989 komt het echte einde van de Koude Oorlog als na de val van de Berlijnse muur, de Sovjet-Unie instort. De wereld haalt opgelucht adem. Een kernoorlog komt er niet. En zo spannend als tijdens de Cubacrisis zal het in de jaren erna niet meer worden. Maar de dreiging blijft. Het zijn buitengewoon riskante, gevaarlijke tijden. Experts achten de kans dat het misgaat groter. Veel groter dan tijdens de Koude Oorlog. Inherent aan het bezit van kernwapens is dat het nou eenmaal mis kan gaan. En er is geen kernwapenstaat die kan zeggen: wij garanderen dat het nooit, per ongeluk misgaat. Dat kan gewoon niet. In de loop der tijd zijn er steeds meer landen bijgekomen die kernwapens ontwikkeld hebben en zich niet willen aansluiten bij de internationale verdragen. Landen zoals Noord-Korea en Iran. Maar ook de VS en Rusland hebben nog steeds kernwapens. Massavernietigingswapens met de potentie om de wereld te vernietigen. Daarmee blijft de nucleaire dreiging. Tot op de dag van vandaag. De maker van de atoombom, Robert Oppenheimer beseft zich wat een gevaarlijk monster hij heeft gecreëerd… Nu ben ik de dood geworden. De vernietiger van werelden.

Wat gebeurde er tijdens de Cubacrisis?

In 1962, midden in de Koude Oorlog, ontdekt een Amerikaans vliegtuig Russische kernraketten op het eiland Cuba. Zo dicht bij de Verenigde Staten, is dit een directe bedreiging. De wereld vreest voor een allesvernietigende kernoorlog.

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.