Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Vroeger, heel vroeger, toen was er nog geen geld. Maar de mensen hadden wel spullen, en dus deden ze maar aan ruilhandel: mijn ei tegen jouw appel. Maar stel dat ik jouw koe wil kopen, dan heeft allereerst mijn kip een hele drukke dag, en zit jij vervolgens met een berg eieren die over datum zijn.
Bepaalde goederen waren wel waardevast, zoals gedroogd vlees en mooie schelpen. Dit wordt ‘goederengeld’ genoemd. Het bekendste goederengeld is goud. Maar dit edelmetaal had ook zijn nadelen: Je moest altijd maar net een weegschaal bij de hand hebben, en er werd ook flink gesjoemeld met het goudgehalte. Daarom was Alexander de Grote de eerste die zo slim was om een stempel op het goud te drukken; een goudeerlijke vent die Alex.
Maar al dat goud werd wel een beetje zwaar en daarom zijn de banken gesticht: die bewaarden het goud voor je, en gaven je een bankwissel ter waarde van dat goud. Al snel vertrouwde iedereen dat zaakje wel, en werden de bankwissels het eigenlijke geld: bankbiljetten, flappen, cash, money, doekoe!
Toch kan geld minder waard worden, dat heet inflatie. Zoals in Zimbabwe. Daar kost een krantje inmiddels 3 miljoen Zimbabwaanse dollar. De kleinere bankbiljetten zijn daar minder waard dan wc-papier. En ze absorberen ook minder goed.

Clipphanger

Clipphanger logo

Wie heeft bepaald dat dat blauwe briefje in je portemonnee 20 euro waard is? Geld heeft waarde omdat we erop vertrouwen. Dat had Alexander de Grote al door. 

Hoe wordt de waarde van geld bepaald?

Fruitvliegjes heten zo omdat ze verzot zijn op overrijp fruit. Als dit fruit gaat rotten en gisten dan komt daar alcohol bij vrij. Als een fruitvlieg dat ruikt, dan denkt-ie ‘Hé, ik ruik alcohol! Dan zullen daar vast wel levende gistcellen zijn die ik lekker op kan eten om zo in mijn bestaansonderhoud te voorzien.’ Of ze daarbij ook dronken worden en karaoke gaan zingen weten we niet, maar ze hebben in elk geval wel de kenmerkende rode oogjes.
Zo’n fruitvlieg wil natuurlijk ook het allerbeste voor haar kinderen, en zij legt haar eitjes dan ook het liefst op rijp fruit. Wanneer die eitjes na een aantal dagen uitkomen, is het fruit al lekker rot en kunnen de larven gelijk volop ‘aan tafel!’. Zo ontpoppen die larven zich razendsnel tot volwassen, goed doorvoede fruitvliegen. Het kan dus zijn dat er al bij de groenteboer een eitje op je appel is gelegd, dat ervoor zorgt dat jij een week later thuis opeens met de gebakken peren zit.
Om die alcoholistische zwervers buiten de deur te houden kun je dus maar beter je overrijpe fruit gewoon opeten of weggooien in de gft-bak en die ver weg in het hoekje van het balkon zetten. O, en dat bord met ‘Fruitvliegjes welkom!’, dat mag ook weg.

Je laat een banaan iets te lang liggen op de fruitschaal en ineens zijn ze daar: fruitvliegjes. Maar het zijn niet de vitamientjes waar ze op af komen; het is de alcohol in het overrijpe fruit.

Waar komen fruitvliegjes vandaan?

Over de oorsprong van de chocoladeletter,
Is onder historici veel geknetter.
Komt dit gebruik van de Germaanse god Wodan?
Die de runen uitvond, én bijkluste als kerstman.
Wodan werd later door de Sint vervangen.
Maar kindertjes bleven wel letters verlangen.
Op school leerden zij daarna lettertjes lezen.
En werden, als dat lukte, door de leraar geprezen.
Als beloning kregen zij dan een letter van brooddeeg.
Die het kind met wat moeite door zijn slokdarmpje weg kreeg.
En ook Sinterklaas gaf vaak letters van brood weg.
Tot deze vondst in de chocolade high-tech:
Een telg van Van Houten vond een nieuw procedé uit.
Waarmee men opeens van alles kreeg uit de cacaospuit.
Vanaf eind 19de eeuw waren deze letters je-van-het.
Zoals we lezen in Sint Nikolaasavond, het gedicht van De Génestet.
Het zielverkwikkend ijs, de schuim der limonade!
’k Zie, liever dan in druk, mijn naam in chocolade!
En zo is het ook maar net.
Dus nu gauw je schoen gezet.

Sinterklaas en chocoladeletters zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe is dat zo gekomen? Een clip over de oorsprong van de chocoladeletter in dichtvorm!

Waarom horen chocoladeletters bij Sinterklaas?

Bloed is rood vanwege de miljarden rode bloedcellen. Aan de buitenkant van elke rode bloedcel zitten eiwitten. Aan de hand van die eiwitten kun je het bloed indelen in de bloedgroepen. De belangrijkste zijn A, B, AB en 0.
Wanneer je een cocktail maakt van de verschillende bloedgroepen kan het goed misgaan. Zo hebben mensen met bloedgroep A bepaalde antistoffen, gericht tegen bloedgroep B. Als je A en B met elkaar mengt dan gaat de boel klonteren, je aders slibben dicht, bloed kan niet meer doorstromen en je legt je laatste loodje. Bloedlink dus.
Maar bloedgroep AB bijvoorbeeld, is een soort vampier, die vindt al het andere bloed lekker. En bloedgroep 0 die wil wet geen enkele bloedgroep wat te maken hebben. Dat kun je onthouden met het ezelsbruggetje ‘bloedgroep 0 is de [piep]’.
En dan hebben we ook nog de rhesusfactor! Rhesuspositief bloed wordt afgestoten door rhesusnegatief bloed, maar andersom gaat het ‘natuurlijk’ weer prima. Kortom, het is heel moeilijk allemaal, en daarom wordt voor de handigheid meestal alleen bloed gedoneerd tussen mensen met dezelfde bloedgroep en dezelfde rhesusfactor.
Dat wordt geregeld door de bloedbank, die altijd een prima partijtje bloed paraat heeft in alle soorten, maten en kleuren. Nou ja, alleen rood dus.

Een bloedgroep is meer dan alleen een etiket. Want als je bloed van verschillende bloedgroepen mixt, kan er een dodelijke cocktail ontstaan.

Kan ik van iedereen bloed ontvangen?

De Grebbeberg, de Sint-Pietersberg en de Vaalserberg... zijn allemaal geen bergen. Want in de aardrijkskunde is een bult pas een berg als die bult minimaal 500 meter hoog is. En zelfs onze 322 meter hoge Vaalserberg, is dus eigenlijk maar een Vaalserheuvel.
Om de schuldige van ons berggebrek te vinden hoef je alleen maar onder je voeten te kijken: de aardkorst. Die lijkt misschien roerloos, maar is eigenlijk voortdurend in beweging, kijk maar naar alle aardbevingen en vulkaanuitbarstingen. Door al dat bewegen is de aardkorst in stukken gescheurd: de aardplaten. Op plekken waar die aardplaten op elkaar botsen ontstaat een plooi: een gebergte. Daar gaan trouwens wel miljoenen jaren overheen, en dat is de reden waarom we hun verjaardag niet vieren: dat kost gewoon te veel kaarsjes.
Al dit geplooi van de aardkorst heeft ons onder andere de mooie Alpen opgeleverd, maar die zijn er wel de schuld van dat wij zo laag liggen. Want waar plooien zijn, zijn ook dalen. Ons lage landje lag vroeger zelfs onder water, en alleen omdat de zee zo aardig was om hier wat zand en klei achter te laten en wij daar dijkjes omheen hebben gelegd, hebben wij nu droge voetjes.
Geen bergen dus... nou nee, Extra, extra, read all about it! Sinds 2010 is het Caribische eiland Saba een ‘bijzondere gemeente van Nederland’. En nu hebben ‘we’ dus eindelijk ook een berg: Mount Scenery, een slapende vulkaan van wel 877 meter hoog. Hiep hiep, Saba!

Nederland is een saai land voor bergbeklimmers, want bergen hebben we hier niet. Zelfs de Vaalserberg is eigenlijk geen berg. Dat komt door het plooien van de aardkorst. 

Waarom hebben we geen bergen in Nederland?

Na de zondvloed moesten de nakomelingen van Noach een woonplaats hebben en dus stichtten ze een nieuwe stad. Dat was al tegen de wens van God, want hij had Noach opgedragen om ‘de aarde te vervullen’ en dat is dus niet allemaal samenklitten op 1 plekkie, jongens.
Maar in die stad gaan ze ook nog ‘s een toren bouwen, die tot in de hemel moet reiken. De hoofdbewoner van de hemel, God, is daar al helemaal niet van gediend. Hij heeft toch ook recht op privacy als hij buiten werktijd gewoon lekker met zijn hobby’s bezig is.
Daarom zaait God een spraakverwarring onder de torenbouwers. Opeens spreken ze allemaal een andere language, de bouw van de toren loopt in das Hundert, en de volkeren verspreiden zich dan maar over el mundo. De stad heet voortaan Babel en dat betekent ‘verwarring’.
Tegenwoordig komen we de Babylonische spraakverwarring in figuurlijke zin tegen in vergaderingen, en vooral relaties. ‘Luister je wel naar me?’ ‘Jij moet niet zo zeuren altijd.’ ‘Je luistert niet naar me!’ ‘Ach mens, ga toch koken.’
Bij dit soort spraakverwarringen is elk woordenboek zinloos, en helpt alleen wat liefde. Want die taal spreken we allemaal.

Over de hele wereld worden in totaal duizenden talen gesproken. Als mensen elkaar niet begrijpen, noem je dat een gevalletje van Babylonische spraakverwarring. Die uitdrukking is van bijbelse oorsprong. 

Wat is de Babylonische spraakverwarring?

De Pilgrims waren Engelse christenen, op zoek naar een veilig plekje om te leven. Zo kwamen ze terecht in ons land, in Leiden, maar hier was iets te veel afleiding, en dus namen ze de boot naar Amerika. Daar stonden de Indianen al klaar om ze te ontvangen met een regen aan pijlen.
En het bleef ploeteren voor de Pilgrims. Hun oogst mislukte, waardoor de helft van de mensen het loodje legde. Gelukkig was er een behulpzame indiaan, die de ultieme tuiniertip had: gebruik 2 of 3 gemalen haringen als mest, en de maïs groeit als kool. Een prima oogst volgde, met dank aan God.
Dat was een feestje waard. Net zoals ze in Leiden altijd deden om het Leidens ontzet te vieren. De gezellige buurtindianen waren ook uitgenodigd en kwamen opdagen met 90 man. Ja, daar was het gourmetpakket van de Pilgrims even niet op berekend! Gelukkig konden de Indianen nog snel even wat herten schieten. En bedankt, indianen!
Sinds 1863 is Thanksgiving Day een nationale feestdag voor alle Amerikanen, behalve voor de kalkoenen, want die zijn het haasje.

Op de vierde donderdag in november vieren de Amerikanen Thanksgiving: een feest dat bijna net zo groots gevierd wordt als Kerst. Maar waarom eet heel Amerika kalkoen op die dag, en tegen wie zeggen ze eigenlijk 'thanks'?

Wat is Thanksgiving?

In de soep, in de saus, bij vlees en bij vis: de ui is het meest veelzijdige stukje groente, ui! Maar iedereen weet: van uien, krijg je huilbuien.
Als je je mes in een ui zet, maak je z’n cellen kapot. Hierbij komt een gas vrij genaamd synpropaanthial-S-oxide. Als dit gas in aanraking komt met het vocht in je ogen ontstaat er een zwavelzuurverbinding en gaan je ogen tranen. Maar die vrijkomende tranen zijn natuurlijk ook weer vocht, er ontstaat steeds meer zwavelzuur en voor je het weet heb je de hele gootsteen volgesnotterd.
Dan krijg je de neiging om met je handen te gaan wrijven, maar in dit geval helpt wrijven echt niet. Je moet zorgen dat er zo min mogelijk gas bij je ogen kan komen, en dat kan door de ui te snijden onder een lopende kraan (niet echt milieuvriendelijk) of door ‛m eerst even in de koelkast of diepvries te leggen. Dan gaat de reactie langzamer en komt er minder gas vrij. Maar je kunt het gas ook prima tegenhouden met een oude boterham tussen je tanden, of met een astronautenpak aan. Vandaar dat onze geliefde ui ook in de ruimte nog altijd uitzonderlijk populair is.

Barst jij ook altijd spontaan in tranen uit bij de aanblik van een vers gesneden ui? Goed nieuws: het ligt niet aan je emotionele toestand, maar aan het vermaledijde gas synpropaanthial-S-oxide.

Waarom moet je huilen van uien?

Het zuiden van Afrika kreeg voor het eerst echt met Nederland te maken in de persoon van Jan van Riebeeck. Die kwam daar in 1652 aan op z’n Dromedaris - want zo heette z’n boot - om bij Kaap de Goede Hoop een handelspost te stichten: de Kaapkolonie. Die Kaapkolonie groeide snel door de toevloed van Vlamingen, Duitsers en Fransen. En die leerden al snel dat ze maar beter Nederlands konden spreken, want denk maar niet dat die Nederlanders een andere taal gingen leren.
Nou ja, ‘Nederlands’: vanaf ongeveer 1740 begint de taal van de Kaapkolonisten een eigen leventje te leiden. Dat komt door de contacten met de plaatselijke bevolking, die Khoisan of Bantoe spraken, door de invloed van het Engels en het Maleisisch van de Aziatische slaven. En daarom spreken de Zuid-Afrikanen van ‘baie pisangs’ als ze gewoon ‘veel bananen’ bedoelen.
Toen de Boeren hun Kaap kwijtraakten aan de Britten trokken ze het binnenland in. Daar stichtten ze een aantal vrijstaten, waar ze zich uit konden leven in hun eigen tradities en taal: het Nederlands, dat nog wel zo genoemd werd, maar inmiddels dus eigenlijk een nieuwe taal was geworden: het Afrikaans.
En zo zijn er aan het andere eind van de wereld miljoenen mensen met wie wij een redelijk normaal gesprek kunnen voeren. Tenzij ze ‘kniediepvoordag’ al onder de ‘dwelmmiddels’ zitten, want dan wordt het een ‘deurmekaarspul’. Ah, ‘moenie worrie nie’.

Reis 10.000 kilometer naar het zuiden en je hoort de mensen een soort Nederlands spreken: Afrikaans. Hoe zijn woorden als kniediepvoordag en deurmekaarspul daar terecht gekomen?

Waarom spreken ze in Zuid-Afrika een soort Nederlands?

In elke liter zeewater zit ongeveer 35 gram zout, dat is vergelijkbaar met 3 afgestreken eetlepels keukenzout. En de zee smaakt ook zout, zoals iedereen weet die wel eens een flinke slok heeft binnengekregen.
Dat zout in het zeewater komt van rivieren die in de zee uitmonden. Voordat ze dat doen stromen ze eerst door allerlei gebergten en landschappen. Daarbij voeren ze kleine stukjes gesteente mee. Die steendeeltjes kunnen chemische verbindingen met elkaar aangaan waardoor er zout wordt gevormd. Via allerlei beekjes en zijriviertjes wordt dit naar de rivier gevoerd en zo komt dat zout uiteindelijk in zee terecht.
Het zoute zeewater stroomt vervolgens de hele aarde rond, ook door warme gebieden waar veel water verdampt, maar het zout verdampt niet, en blijft lekker relaxed in de zee achter. Ontspan! Zo blijft het zeewater goed zout. Er verdwijnt wel eens wat zout in de zeebodem, en hier en daar ontstaat wel eens een zoutpannetje als er een zeetje opdroogt. Maar dat is alleen maar handig als jij daar bent en toevallig wat zout nodig hebt voor op je eitje, of je bevroren oprit.
Zeewater is dus zout, maar rivierwater niet zoet. Toch noemen we dat vaak zo, maar eigenlijk klopt het niet. Zoet water bevat alleen veel minder zout dan zeewater, en het zou dus eigenlijk minder-zout-water moeten heten. Of ‘flauwwater’. Maar dat is een kwestie van smaak.

Je zou het niet zeggen, maar dat de zee zout is, hebben we te danken aan het water uit rivieren. Dat rivierwater mag je dan ook eigenlijk niet zoet noemen.

Waarom is zeewater zout?

Vogels vliegen vaak in een V-vorm. Dat doen ze niet alleen omdat het zo leuk allitereert, maar om energie te sparen. Bij een vliegende vogel is de druk onder de vleugel hoger dan de druk erboven. Die lucht wil dus opstijgen en die stuwt de vogel omhoog. Hij of zij vliegt. De lucht ontsnapt uiteindelijk bij het uiteinde van de puntige vleugel. Daar ontstaat turbulentie, die zorgt voor een zuigende stroom, direct achter de vleugel. Door zich op die plek te positioneren, kan de volgende vogel van die zuiging gebruik maken en net even iets comfortabeler vliegen. Daar komt dan weer een vogeltje schuin achteraan, en zo verschijnt vanzelf die fameuze V-vorm.
Zoals altijd leert ook hier de mens van de natuur: een peloton wielrenners beweegt zich voort in een waaier. Alleen de eerste in de rij profiteert niet van de turbulentie, en daarom is het bij wielrenners een erezaak dat ieder op zijn beurt een tijdje kopwerk doet. Bij de vogels gaat dat ook zo. Het is elk jaar weer een flink eind vliegen naar het warme zuiden, en hoe efficiënter ze dat doen, hoe eerder ze op het strand zijn en aan de piña colada kunnen.

In de herfst vliegen trekvogels naar het zuiden. Dat doen ze niet in een rijtje, of gezellig naast elkaar, maar in V-vorm. Waarom eigenlijk?

Waarom vliegen trekvogels in V-vorm?

In de negentiende eeuw werd de typemachine uitgevonden door een zekere Christopher Sholes. De typemachine was een groot, toen al draadloos, apparaat, waarmee je letters direct op papier kon drukken. Netjes op een rijtje, een stuk beter dan het uitvindershandschrift van meneer Sholes.
De eerste typemachine had nog een toetsenbord met een alfabetische indeling, maar als Christopher z’n eigen voornaam iets te snel intikte, dan botsten de tangetjes van de ‘s’ en de ‘t’ tegen elkaar, en kwamen ze klem te zitten. Ja, zo kreeg-ie die statusupdate natuurlijk nooit op papier!
Om toch snel te kunnen tikken moesten de toetsen dus door elkaar gehusseld worden, en wel op zo’n manier dat de meest gebruikte lettercombinaties uit elkaar kwamen te liggen. Een heel gepuzzel, maar dan heb je ook wat. Vanaf 1873 kwam die qwerty-typemachine in zwang, en vandaag zitten we nog steeds opgescheept met die indeling op ons toetsenbord. Niet helemaal logisch of bijzonder handig bij het tikken, maar gewoon omdat het ooit zo bedacht is, net als het alfabet, maar dan in een andere volgorde.
Dikke kans dus, dat ook over 1000 jaar - als we nog typen - we nog steeds typen op een QWERTY-toetsenbord. Behalve de Belgen want die hebben AZERTY en de Fransen ook maar dan met het apenstaartje niet onder de 2 maar onder de 0. Rare jongens, die Fransen!

Tussen de ganzenveer en de computer zit de typemachine. De eerste exemplaren hadden wel degelijk een alfabetische letterindeling. Maar dat duurde niet lang.

Waarom begint het toetsenbord met qwerty?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos